Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 kwietnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 kwietnia 2016 r. w Gdańsku

sprawy B. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 listopada 2015 r., sygn. akt VI U 1481/13

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na rzecz wnioskodawcy B. C. kwotę 135, 00 (sto trzydzieści pięć 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu za II instancję.

SSA Małgorzata Gerszewska SSA Michał Bober SSA Iwona Krzeczowska -Lasoń

Sygn. akt III AUa 2129/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 stycznia 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w B. odmówił ubezpieczonemu B. C. prawa do emerytury pomostowej, ponieważ nie osiągnął wieku 60 lat i po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony wniósł o jej zmianę poprzez przyznanie
mu prawa do emerytury pomostowej i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy - VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 5 listopada 2015 r. w sprawie VI U 467/15 zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał B. C. prawo do emerytury pomostowej począwszy od 1 listopada 2014 r. (punkt pierwszy), stwierdził, iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (punkt drugi) oraz zasądził od pozwanego na rzecz odwołującego kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt trzeci).

Sąd Okręgowy orzekał na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych.

Ubezpieczony B. C. w dniu 28 listopada 2014 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniosek o emeryturę pomostową. Na podstawie dokumentów znajdujących się już w organie rentowym oraz dołączonych do wniosku ustalono, że jego łączny staż ubezpieczeniowy wynosi 35 lat, 1 miesiąc i 25 dni, w tym staż w warunkach szczególnych wynosi 20 lat, 4 miesiące i 17 dni. Ubezpieczony nie pozostaje w zatrudnieniu i nie jest członkiem OFE.

Sporny pozostał okres pracy od dnia 1 października 1998 r. do dnia 31 grudnia
2008 r. w Zakładach (...) S.A.

Sąd Okręgowy w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony w aktach sprawy ustalił, iż odwołujący od dnia 1 października 1998 r. do 31 grudnia 2012 r. pracował w Zakładach (...) S.A., w brygadzie przeznaczonej do utrzymania ruchu w syntezie chlorowodoru. Ubezpieczony zajmował się remontem pieców a wiązało się to ze stałym kontaktem z materiałami zawierającymi azbest - wycinał uszczelki azbestowe na warsztacie remontowym, przygotowywał uszczelki do montażu na instalacji. Ubezpieczony pracował w pyle, bezpośrednio przy azbeście, w odzieży ochronnej i masce na twarzy. Otrzymywał posiłki profilaktyczne, przysługiwał mu urlop profilaktyczny i dodatek szkodliwy. Ubezpieczony był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, nie miał w tym okresie dłuższych przerw w pracy, jak również nie korzystał z urlopów bezpłatnych. Te same prace wykonywał R. S. i Sąd Okręgowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 28 stycznia 2014 r. przyznał mu prawo do emerytury w obniżonym wieku. Wykonywaną przez niego pracę zaliczono do prac bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu. Wyrok ten jest prawomocny.

Sąd I instancji w rozważaniach prawnych odwołał się do treści art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.; dalej ustawa emerytalna) oraz art. 4, art. 8 i art.
49 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 965 ze zm.; dalej ustawa o emeryturach pomostowych).

W ocenie Sądu I instancji przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło
na ustalenie, że ubezpieczony w spornym okresie, tj. od 1 października 1998 r. do nawet 31 grudnia 2012 r. był zatrudniony w Zakładach (...) w (...) Sp. z o.o. w B. na stanowisku ślusarza wydziału (...) przy przetwórstwie azbestu. Prace te są ujęte w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, pod poz. 32 „prace bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest lub prace rozbiórkowe związane z ich usuwaniem”. Wcześniej wymienione były w wykazie B, dział IV poz. 1 załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.; dalej rozporządzenie).

W niniejszej sprawie istotne znaczenie miał fakt, że ubezpieczony zarówno przed 1998 r., jak i po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, co wykazało przeprowadzone postępowanie dowodowe.

Zaliczenie kwestionowanego przez organ rentowy okresu pracy spowodowało,
że ubezpieczony spełnił przewidziany w art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych w zw. z art. 8 i 49 wymóg stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest. Ubezpieczony rozwiązał także stosunek pracy z ostatnim pracodawcą z dniem 13 października 2014 r., co wynika ze świadectwa pracy z dnia 13 października 2014 r. Skoro więc ubezpieczony spełnił wszystkie wymagane przesłanki wynikające z powołanych przepisów prawa, to nie było przeszkód, aby przyznać mu prawo do emerytury pomostowej począwszy od dnia 1 listopada 2014 r. (odwołujący urodził się (...), a zatem ma ukończone wymagane 55 lat).

Mając na uwadze powyższą argumentację, Sąd Okręgowy na podstawie art.
477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, jak punkcie pierwszym wyroku.

Zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych w zakresie postępowania w sprawach emerytur pomostowych stosuje się odpowiednio przepisy art. 114 i art. 116-128 ustawy emerytalnej. W art. 166 ust. 1 pkt 5 stanowi się, że do wniosku w sprawie o przyznanie świadczenia powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo do świadczenia określone w drodze rozporządzenia przez właściwego ministra ds. zabezpieczenia społecznego. Zgodnie z § 2 ust. 1 ust. 2 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy te stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Ponieważ w postępowaniu przed organem rentowym dokumenty, o jakich stanowi § 2 ust. 2 pkt 2 świadectwo pracy w warunkach szczególnych z uwagi na ściśle określone wymogi formalne zostało zakwestionowane przez organ rentowy, nie mógł on dokonać ustaleń pozwalających na przyznanie dochodzonego świadczenia. Z tego względu należało stwierdzić, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej niezbędnej okoliczności koniecznej do wydania decyzji, o czym Sąd orzekł
w punkcie drugim wyroku.

O kosztach postępowania orzeczono w punkcie trzecim wyroku na podstawie przepisu art. 98 k.p.c. w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 490).

Apelację od wyroku wywiódł organ rentowy zaskarżając go w części, tj. w punkcie pierwszym i trzecim i zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego - tj. art.
8 w związku z art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych
(Dz.U. z 2015 r., poz. 965).

W konsekwencji wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie odwołania, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sadowi Okręgowemu w Bydgoszczy celem ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji pozwany podniósł, że Sąd Okręgowy nieprawidłowo przyjął, że w spornym okresie, tj. od 1 października 1998 r. do 31 grudnia 2012 r. stale i w pełnym wymiarze wykonywał pracę bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest – ubezpieczony zajmował się remontem pieców do syntezy chlorowodoru. Wycinanie uszczelek azbestowych miało na celu wyłącznie zapewnienie sprawnego działania pieców. Ubezpieczony pracował w brygadzie przeznaczonej do utrzymania ruchu w syntezie chlorowodoru, na wydziale elektrolizy. Zatem zasadne jest przyjęcie, że w okresie zatrudnienia w Zakładach (...) w B. ubezpieczony wykonywał prace w warunkach szczególnych, o których mowa wykazie A, dział IV, pozycja 1 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983r., nr 8. poz. 43 ze zm.), tj. w chemii- przy produkcji chlorowców i związków chlorowcopochodnych nieorganicznych.

W ocenie pozwanego przeprowadzone postępowanie dowodowe w niniejszej sprawie pozwala na stwierdzenie, że wnioskodawca miał jedynie pośredni kontakt z azbestem, a zatem nie wykonywał prac określonych w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowy pod pozycją 32, tj. prac bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest lub prac rozbiórkowych związanych z ich usuwaniem.

W konsekwencji zasadne jest przyjęcie, że ubezpieczony nie legitymuje się
co najmniej 10-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach określonej w pkt
32 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, a zatem nie zachodzą łącznie wszystkie wymagane przesłanki ustalenia mu prawa do emerytury pomostowej wynikające z treści art. 8 pkt 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych.

Odpowiedź na apelację złożył wnioskodawca wnosząc o jej oddalenie i zasądzenie od organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługiwała na uwzględnienie. Nie zawiera bowiem zarzutów skutkujących koniecznością zmiany bądź uchylenia zaskarżonego wyroku.

Spór w przedmiotowej sprawie koncentrował się na kwestii spełniania przez B. C. wynikających z treści art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r.
o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 965 ze zm.; zwana dalej: "ustawa
o emeryturach pomostowych") przesłanek ustalenia mu prawa do emerytury pomostowej, a w szczególności przesłanki posiadania okresu pracy w szczególnych warunkach wynoszącego co najmniej 10 lat.

We wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia. W konsekwencji, Sąd Odwoławczy oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne i w przeważającej części rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji uznał je za własne, co oznacza, że zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w uzasadnieniu wyroku Sądu Odwoławczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776).

Organ rentowy błędnie podnosił w apelacji, że wnioskodawca miał jedynie pośredni kontakt z azbestem. Skarżący niezasadnie akcentował, że ubezpieczony zajmując się remontem pieców do syntezy chlorowodoru pracował przy produkcji chlorowców i związków chlorowcopochodnych nieorganicznych, a jego pracę polegającą na wycinaniu uszczelek azbestowych należy zakwalifikować, jako pracę o której mowa wykazie A, dział IV, pozycja 1 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Tak zakwalifikowana praca ubezpieczonego, nie będąca pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych nie daje podstaw do przyznania mu prawa do dochodzonego świadczenia

Sąd Apelacyjny bowiem w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony w sprawie uzupełniająco ustalił, że wnioskodawca w okresie od dnia 1 października 1998 r.
do 31 grudnia 2012 r. pracował w Zakładach (...) S.A., w brygadzie przeznaczonej do utrzymania ruchu w syntezie chlorowodoru, czyli pieców, które służyły
do syntezy chlorowodoru. Z uwagi na wysoką temperaturę wewnątrz pieca potrzebne były elementy zabezpieczające wykonane z azbestu, który jest na nią odporny. Na instalacji było 5 pieców, a 1-2 z nich były ciągle w remoncie, aby zapewnić produkcję w ruchu ciągłym. Do obowiązków pracowniczych wnioskodawcy należało: remont i wymiana uszczelnień azbestowych o grubości 6 mm na złączach kołnierzowych pieców przemysłowych (...) (po 6 złącz kołnierzowych na każdy (...)); wymiana kolektorów chlorowodoru; remont i wymiana azbestowych uszczelek w chłodnicach kwasu solnego; regeneracja i wymiana bezpieczników azbestowych i uszczelek azbestowych w palnikach i wziernikach pieców (...) oraz wymiana na wysokości odcinków i armatury (...) Skraplania i Niszczenia Chloru, w tym remont czterech wież suszenia chloru. Wszystkie uszczelnienia do złącz, kolektorów, chłodnic i armatury instalacji, ubezpieczony wycinał ręcznie z płyt azbestowych za pomocą nożyc krążkowych, a następnie, tak wycięte uszczelnienie azbestowe przekładał ręcznie na szlifierkę stacjonarną i szlifował w celu uzyskania gładkiej powierzchni o wymaganych wymiarach. Z uwagi na awaryjność pieców zawsze musiał być przygotowany piec awaryjny. Prace demontażu częściowo odbywały się na miejscu przy piecu, a częściowo na hali warsztatu. Należało najpierw zdemontować – odkuć, zeszlifować stare elementy, a następnie założyć nowe uszczelki wcześniej odkute i zeszlifowane z płyt azbestowych. Wszystkie elementy zapasowe wykonane z płyt azbestowych były składowane w hali, a nie było dla nich osobnego pomieszczenia. Ponadto na jednej zmianie uruchamiano piece (...) wielokrotnie, a każde uruchomienie pieca (...) wiązało się z wymianą bezpieczników i uszczelek azbestowych. Natomiast w ramach prac remontowych wież suszenia chloru (wieże o wysokości do 20m), wnioskodawca wycinał z płyt azbestowych nożycami krążkowymi uszczelnienia azbestowe tzw. sznury azbestowe o grubości 40 mm i średnicy cylindrycznej 1200 cm i montował je na złączach kołnierzowych ww. wież (po 6 złącz kołnierzowych na każdej z wież). Ponadto wnioskodawca przy regeneracji (oczyszczaniu z resztek zużytych uszczelek azbestowych) palników i wzierników do pieców (...) demontował palniki i wzierniki metodą wybijania za pomocą 10 kg młota, co skutkowało wirującymi w powietrzu fragmentami uszczelnień azbestowych i odrywanymi od wymurówki kwasoodpornej zakwaszonych pyłów. Była to jedyna metoda demontażu z powodu bardzo wysokiej temperatury i bardzo wysokiego stopnia zakwaszenia panujących wewnątrz pieców (...). Ubezpieczony zajmował się remontem pieców a wiązało się to ze stałym kontaktem z materiałami zawierającymi azbest, którego pył był stale obecny w powietrzu.

Ponadto pracodawca wystawił wnioskodawcy:

- świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze z dnia 13 października 2014 r., z którego wynika, że w okresie od 1 października 1998 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu na stanowisku – ślusarz wydziału S-9000 od dnia 1 października 1998 r. do dnia 30 czerwca 2003 r. i od dnia 1 lipca 2003 r. do dnia 31 grudnia 2008 r., o których mowa w dziale IV, poz. Nr 1, wykaz B załącznika do rozporządzenia oraz załącznika nr B do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987 r. [Dz. Urz.MPChiL nr 4] (k.12 a.r.);

- świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze pracy z dnia 13 października 2014 r., w którym wskazano, że od 22 lutego 1998 r. do dnia 30 września 1998 r. stale i w pełnym wymiarze wykonywał prace na stanowisku ślusarza - bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, o których mowa w dziale XIV, poz. 25 pkt 1 wykazu A rozporządzenia oraz zał. A do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987 r. [Dz. Urz.MPChiL nr 4] (k. 11 a.r.),

- świadectwo pracy z dnia 13 października 2014 r., z którego wynika, że pracował
na stanowisku: ślusarza od dnia 22 lutego 1988 r. do dnia 30 września 1998 r., ślusarza wydziału S-9000 od dnia 1 października 1998 r. do dnia 30 czerwca 2003 r. i od dnia 1 lipca 2003 r. do dnia 13 października 2014 r. (k. 9 a.r).

Za prawidłowe należało uznać zatem ustalenie, że ubezpieczony pracę
w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze wykonywał nie tylko do dnia 31 grudnia 2008 r. ale również po 31 grudnia 2008 r., tj. od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 31 grudnia 2012 r.

Powyższe ustalenia faktyczne wynikają ze zgromadzonego materiału dowodowego, bowiem zeznania świadków i dokumentacja fotograficzna jest spójna i wzajemnie się uzupełnia z twierdzeniami wnioskodawcy (zeznania świadka B. D. – k. 46 a.s., zapis na płycie 00:02:20-00:09:37, płyta CD- k. 48 a.s., zeznania świadka R. S. - k. 46-47, zapis na płycie 00:09:38-00:18:10, płyta CD- k. 48 a.s., dokumentacja fotograficzna - k. 45 a.s., przesłuchanie strony – k. 47, zapis na płycie 00:18:11-00:22:20, płyta CD- k. 48 a.s.). B. D. pracował jako brygadzista, mistrz zmianowy i główny specjalista do spraw produkcji, a świadek R. S. był wieloletnim współpracownikiem ubezpieczonego (Sąd Okręgowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 28 stycznia 2014 r. przyznał mu prawo do emerytury w obniżonym wieku, a jego pracę zaliczono do prac bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu), więc posiadali dokładną wiedzą na temat czynności wykonywanych przez wnioskodawcę i warunków pracy.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane
w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Wykaz tych prac określa załącznik nr 1 do ustawy. Z kolei pod pojęciem prac o szczególnym charakterze ustawodawca rozumie, zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy, prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się. Wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Na podstawie art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych prawo do emerytury pomostowej przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1)urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2)ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3)osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4)ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy emerytalnej, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej,

6)po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7)nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Zgodnie z art. 8 ustawy o emeryturach pomostowych pracownik wykonujący prace w szczególnych warunkach wymienione w pkt 20, 22 i 32 załącznika nr 1 do ustawy, który spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1, 4-7, nabywa prawo do emerytury pomostowej, jeżeli:

1)osiągnął wiek wynoszący co najmniej 50 lat dla kobiet i co najmniej 55 lat dla mężczyzn;

2)ma okres pracy w szczególnych warunkach wymienionej w pkt 20, 22 i 32 załącznika nr 1 do ustawy, wynoszący co najmniej 10 lat.

Z uwagi na okoliczność pracy ubezpieczonego po dniu 31 grudnia 2008 r.
w warunkach szczególnych badać należy spełnienie przez niego przesłanek określony w art. 4 w zw. z art. 8 ustawy o emeryturach pomostowych, bez odwoływania się do regulacji prawnych z art. 49.

Przy rozpoznawaniu niniejszej sprawy należało zwrócić uwagę, że w załączniku nr 2 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 21 sierpnia 1997 r. w sprawie substancji chemicznych stwarzających zagrożenie dla zdrowia lub życia (Dz. U. Nr 105, poz. 671) pod nr indeksowym (...) azbest figuruje jako substancja o udowodnionym działaniu rakotwórczym i stanowiącym poważne zagrożenie dla zdrowia przy oddziaływaniu na drogi oddechowe. Azbest jest wszechobecny z uwagi na jego powszechne występowanie w zewnętrznej warstwie skorupy ziemskiej oraz przy jego szerokim zastosowaniu. Przetwórstwo azbestu i stosowanie wyrobów azbestowych jest niebezpieczne dla zdrowia, ponieważ surowiec ten w stanie suchym łatwo ulega rozpyleniu, co jest spowodowane włóknistą budową, a po przedostaniu się do organizmu trwale utrzymuje się w płynach ustrojowych. Wyniki dotychczasowych badań świadczą o tym, że pył powstający podczas wydobycia i przerobu azbestu, a także podczas użytkowania wyrobów zawierających ten minerał, należy do jednego z najbardziej szkodliwego zanieczyszczenia powietrza.

Azbest jest groźny dla dróg oddechowych, przy czym stopień zagrożenia zależy od rodzaju pyłu, wielkości włókien, stopnia zapylenia i czasu oddziaływania. Wielkość i gęstość pyłów azbestowych decyduje bezpośrednio o szybkości osiadania pyłu zawieszonego w powietrzu, w pęcherzykach płucnych odkładają się głównie ziarna o wymiarach od 1-10mm, z czego aż 90% stanowią cząstki poniżej 5mm. Cząsteczki poniżej 1mm są wydychane (ich retencja w płucach jest nieznaczna), zaś większe od 10m osiadają na śluzówkach i kolejnych dalszych partiach układu oddechowego, nie docierając do pęcherzyków płucnych. Istnieje wiele prac medycznych udowadniających, że podstawione w strukturach krystalograficznych azbestów metale ciężkie i pierścienie węglowe mogą być szczególnym zagrożeniem dla organizmu człowieka w przypadku nakłucia pęcherzyka płucnego przez mikrowłókna azbestu.

W efekcie oddziaływania pyłów azbestowych stwierdzono możliwość występowania następujących chorób: pylica azbestowa, azbestoza, rak płuc, międzybłoniaki opłucnej.

Emisja pyłu azbestowego może wystąpić podczas:

1) prac wyburzeniowych, rozbiórkowych lub reperacji obiektów o lekkich ścianach osłonowych; płyty stosowane w takich ścianach często są niewidoczne (przykryte od zewnętrznej i wewnętrznej strony);

2) rozbiórki ścian działowych lub stropów ocieplonych zawierających płyty azbestowe;
3) usuwania dachów i elewacji wykonanych z płyt azbestowych;
4) wyburzania obiektów o konstrukcji nośnej stalowej i żelbetowej z izolacją przeciwogniową wykonaną w formie natrysku lub okładzin z miękkich płyt azbestowych;
5) czyszczenia i renowacji pokryć dachowych, sieci cieplnej (zewnętrznej i wewnętrznej), węzłów cieplnych,

6) czyszczenia, renowacji, remontów, usuwania wyposażenia laboratoriów chemicznych, magazynów przemysłowych, hal produkcyjnych z zastosowaną ochroną przeciwpożarową elementów budowlanych;

7) wykonywania wszelkich czynności, które łączą się z przekuwaniem lub wierceniem otworów w ścianach działowych, stropach budynków o lekkiej konstrukcji nośnej z lekkimi ścianami osłonowymi i zastosowanym zabezpieczeniem ppoż;

8) naprawy urządzeń przemysłowych izolowanych termicznie azbestem;
9) usuwania lub demontażu sufitów podwieszonych;

10) adaptacji i modernizacji różnych pomieszczeń;

11) napraw, konserwacji konstrukcji stalowej budynków, w szczególności osłon ognioochronnych;
12) modernizacji pomieszczeń dźwigów, napraw przewodów wentylacyjnych.
(por. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska: ODPADY zagrożeniem dla środowiska; mgr Maria Suchy: Odpady niebezpieczne-azbest, W-wa 1998).

Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie podziela pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny we Wrocławie w wyroku z dnia 19 kwietnia 2012 r., III AUa 226/12, LEX
nr 1164109, który wskazał, że pojęcie „pracy bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu” należy rozumieć w sposób ścisły i wąski. Należy bowiem podkreślić, że jest to kwalifikowany wyjątek w stosunku do wykazu A, które z kolei jest odstępstwem od ogólnej zasady powszechnego wieku emerytalnego. W związku z tym pojęcie to znajduje zastosowanie wyłącznie do pracowników, którzy stale i w pełnym wymiarze czasowym pracowali przy przetwarzaniu azbestu, czyli w sposób bezpośredni wykonywali produkty, czy też urządzenia, przy wykorzystaniu surowca, jakim jest azbest, jak miało to miejsce w ww. zakładzie, gdzie azbestu używano do wykonywania filtrów.

Ponadto Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 14 sierpnia 2013 r.,
III UK 122/12, OSNP 2014/5/75 wyjaśnił, (…) że chodzi o przetwarzanie azbestu, stale
i w pełnym wymiarze na stanowisku pracy (§ 2 rozporządzenia z 1983 r.); semantyczne znaczenie spotęgowane jest przy tym zwrotem o pracy wykonywanej „bezpośrednio” przy przetwórstwie azbestu. Wyraźnie określony został zatem rodzaj prac i granica różniąca te prace od prac, w których pracownik może mieć kontakt z azbestem, jednak jego praca nie polega na zatrudnieniu przy przetwórstwie azbestu. (…) Zwrot „bezpośrednio przy” nie został zatem użyty przypadkowo, oznacza więc pracę przy przetwórstwie azbestu i zastrzeżenie to eliminuje inne prace, które nie polegają na przetwórstwie azbestu oraz wyłącza związek przestrzenny (miejscowy) tych innych prac, tzn. inne prace w tym samym zakładzie, które nie polegają na przetwórstwie azbestu nie są zaliczane do prac w szczególnych warunkach w rozumieniu wykazu B do rozporządzenia z 1983 r., dział IV, poz. 1.

Jak sama nazwa wskazuje prace bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu to prace, które są wykonywane przez pracowników przy jego obróbce czy rozbiórce. Przetwórstwo to ogół procesów technologicznych mających na celu zmianę wszelkich właściwości fizycznych oraz chemicznych. Takie prace niewątpliwie wykonywał ubezpieczony. W okresie od dnia 1 października 1998 r. do 31 grudnia 2012 r. ubezpieczony wymieniał uszczelnienia azbestowe o grubości 6 mm na złączach kołnierzowych pieców przemysłowych (...) i w chłodnicach kwasu solnego, zajmował się regeneracją i wymianą bezpieczników azbestowych i uszczelek azbestowych w palnikach i wziernikach pieców (...). Wszystkie uszczelnienia do złącz, kolektorów, chłodnic i armatury instalacji, ubezpieczony wycinał ręcznie z płyt azbestowych za pomocą nożyc krążkowych, a następnie, tak wycięte uszczelnienie azbestowe przekładał ręcznie na szlifierkę stacjonarną i szlifował w celu uzyskania gładkiej powierzchni o wymaganych wymiarach. Przy pracach remontowo - konserwacyjnych pieców uszczelnianych azbestem, odkuwał zużyte uszczelnienia azbestowe, wycinał z płyt azbestowych nożycami krążkowymi uszczelnienia azbestowe tzw. sznury azbestowe o grubości 40 mm i średnicy cylindrycznej 1200 cm i montował je na złączach kołnierzowych. Ponadto wnioskodawca przy regeneracji (oczyszczaniu z resztek zużytych uszczelek azbestowych) palników i wzierników do pieców (...) demontował palniki i wzierniki metodą wybijania za pomocą 10 kg młota. Opisane prace wnioskodawcy należał uznać jako prace przy przetwórstwie azbestu i przy pracach rozbiórkowych związanych z usuwaniem azbestu i zakwalifikować jako ujęte w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, pod poz. 32 oraz w wykazie B, dział IV, poz. 1 załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.; dalej "rozporządzenie").

Mając na względzie, że wnioskodawca urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.; osiągnął wiek 55 lat, ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 35 lat, 1 miesiąc
i 25 dni; przed dniem 1 stycznia 1999 r. i po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy, ma okres pracy w szczególnych warunkach wymienionej w pkt 32 załącznika nr 1 do ustawy, wynoszący co najmniej 10 lat oraz nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy, a zatem spełnił kumulatywne przesłanki do nabycia prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 w zw. z art. 8 ustawy o emeryturach pomostowych, Sąd Okręgowy prawidłowo zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał mu prawo do dochodzonego świadczenia.

Zdaniem Sądu Odwoławczego Sąd pierwszej instancji prawidłowo orzekł również o kosztach procesu.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. orzekł, jak w punkcie pierwszym sentencji.

Sąd Odwoławczy o zwrocie kosztów procesu za II instancję orzekł stosownie do treści art. 98 § 1 k.p.c. i 108 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 1 i 2 i § 12 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.) (75 % z kwoty 180 zł).

SSA Michał Bober SSA Małgorzata Gerszewska SSA Iwona Krzeczowska-Lasoń