Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 2 czerwca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Magdalena Bajor-Nadolska

Sędziowie: SSO Cezary Klepacz (spr.)

SSO Barbara Dziewięcka

Protokolant: starszy protokolant sądowy Iwona Cierpikowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 czerwca 2016 r. w Kielcach

sprawy z wniosku K. Ś. (1)

z udziałem A. P.

o przywrócenie władzy rodzicielskiej

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Kielcach

z dnia 5 listopada 2015 r., sygn. akt III Nsm 21/15

postanawia: zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie I (pierwszym) w całości i uchylić zawieszenie władzy rodzicielskiej K. Ś. (1) nad O. P. orzeczone postanowieniem Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 14 czerwca 2012 roku w sprawie o sygn. akt III Nsm 303/12; oddalić apelację w pozostałej części; orzec, że wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie; odstąpić od obciążania wnioskodawczyni i uczestnika kosztami sądowymi.

Sygn. akt II Ca 71/16

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 5 listopada 2015 r., sygn. akt III Nsm 21/15, Sąd Rejonowy w Kielcach oddalił wniosek K. Ś. (1) przywrócenie władzy rodzicielskiej (pkt I), odstąpił od obciążania wnioskodawczyni kosztami sądowymi (pkt II) i orzekł, że uczestnicy ponoszą we własnym zakresie koszty związane ze swym udziałem w sprawie (pkt III).

Sąd ten ustalił, że z nieformalnego związku K. Ś. (1)i A. P.pochodzi O. P., urodzony w dniu (...) W lipcu 2010 r. A. P. wyjechał do A. w celach zarobkowych, w związku z czym wnioskodawczyni przeprowadziła się wraz z dzieckiem do swego domu rodzinnego w K.. Wówczas nastąpiło istotne pogorszenie jej stanu psychicznego. K. Ś. (1) leczona była w (...) Centrum (...) w M. (rozpoznano u niej zaburzenia nerwicowe-konwersyjne) i hospitalizowana ze względu na podjętą próbę samobójczą. Później była jeszcze hospitalizowana trzykrotnie w 2011 r. i raz w 2012 r. z powodu schizofrenii (w czerwcu 2012 r. zaobserwowano u niej lęk i myśli samobójcze). W związku z chorobą i brakiem pomocy innych osób, w 2010 r. K. Ś. (1) i A. P. zdecydowali, że ich syn pozostanie pod opieką ojca, który w styczniu 2011 r. wyjechał z dzieckiem doA.. W dniu 14 czerwca 2012 r. w sprawie o sygn. akt III Nsm 303/12 Sąd Rejonowy w Kielcach zawiesił matce władzę rodzicielską w stosunku do O. P., ze względu na stan jej zdrowia psychicznego.

Obecnie K. Ś. (1) mieszka ze swą siostrą i matką w K., zaliczona jest do osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, pozostaje ona pod stałą opieką (...) w K.. Nie przejawia zaburzeń psychotycznych, depresyjnych czy nerwicowo-konwersyjnych. Nie wykazuje również typowych objawów negatywnych schizofrenii, takich jak apatia, spłycenie reakcji emocjonalnych i autyzm. Jest spokojna, w nastroju wyrównanym, a jej reakcje afektywne wydają się być dostosowane. Występująca u niej choroba należy do grupy schizofrenii o nietypowym przebiegu, ze współistniejącymi zaburzeniami afektywnymi – depresyjnymi, z dobrą obecnie remisją, której czasu trwania nie można jednak określić, a trzeba mieć na względzie możliwość pogorszenia się stanu zdrowia psychicznego wnioskodawczyni, która wymaga leczenia psychiatrycznego i obserwacji.

A. P. ma 43 lata, na stałe przebywa w A., gdzie pracuje. Pozostaje w nieformalnym związku. Stosunki jego partnerki z dzieckiem są prawidłowe.

O. P. ma 5 lat, chodzi do szkoły w W.. Utrzymuje z matką regularny kontakt telefoniczny, a od marca 2015 r. – także za pośrednictwem Internetu. W październiku 2015 r. spędził z matką cały tydzień.

Mając to na względzie, Sąd pierwszej instancji uznał za niezasadny wniosek K. Ś. (1) o uchylenie postanowienia zawieszającego jej władzę rodzicielską nad synem, odwołując się przede wszystkim do opinii biegłego psychiatry, z której wynika, że wnioskodawczyni nie może wykonywać władzy rodzicielskiej. Oddalono wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań lekarza M. D., gdyż opinia biegłego w sposób pełny przedstawiła stan zdrowia psychicznego K. Ś. (1).

Ponieważ wnioskodawczyni cierpi na schizofrenię, wymaga leczenia psychiatrycznego i obserwacji, a nie można określić, jak długo będzie trwała remisja, Sąd Rejonowy uznał, że K. Ś. (1) nie może skutecznie sprawować władzy rodzicielskiej nad małoletnim, co oznacza brak podstaw do uchylenia postanowienia tego Sądu z dnia 14 czerwca 2012 r.

Ponadto Sąd uwzględnił, że uczestnik opiekuje się synem od ósmego miesiąca jego życia. Dziecko jest silnie związane emocjonalnie z ojcem, chodzi do szkoły w A.. Jest to jego naturalne środowisko, do którego się przyzwyczaił, ma kolegów, posługuje się językiem angielskim. Zmiana dotychczasowych warunków życia byłaby zatem dla niego niekorzystna. Rodzice przez długi czas (4 lata) porozumiewali się co do pobytu O. P. i jego kontaktów z matką. Dopiero kiedy w grudniu 2014 r. K. Ś. (1) powzięła wiadomość, że uczestnik związał się z inną kobietą, złożyła wniosek w niniejszej sprawie.

Apelację od tego orzeczenia złożyła K. Ś. (1), zaskarżając je w punkcie I i zarzucając naruszenie:

- art. 233 § 1 i 2 w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, oparcie rozstrzygnięcia na opinii biegłego i odmówienie mocy dowodowej zeznaniom wnioskodawczyni, co doprowadziło do błędnego ustalenia, że zeznania K. Ś. (1) nie mogą stanowić podstawy ustalenia, że jest ona w stanie sprawować władzę rodzicielską,

- art. 217 w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez niedopuszczenie dowodu z zeznań świadka – lekarza psychiatry M. D. w celu ustalenia aktualnego stanu zdrowia wnioskodawczyni, zdiagnozowanej u niej choroby i braku przeciwskazań do wykonywania przez nią władzy rodzicielskiej,

- art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i dokonanie jego oceny jedynie w oparciu o opinię biegłego R. Ć., z pominięciem zeznań wnioskodawczyni, wywiadu kuratora, historii choroby i zaświadczenia lekarskiego, co doprowadziło do oddalenia wniosku o uchylenie zawieszonej władzy rodzicielskiej i uznania, że zaburzenia psychiczne, które w przeszłości wystąpiły u K. Ś. (2) dyskwalifikują ją jako matkę, mimo szeregu dokumentów świadczących o ich braku na przyszłość,

- art. 233 § 2 w zw. z art. 278 § 1 i art. 286 k.p.c. poprzez przyjęcie opinii biegłego za w pełni wiarygodną, mimo iż biegły nie podał konkretnej jednostki chorobowej wnioskodawczyni i nie uzasadnił swoich twierdzeń, które pozostają w sprzeczności z historią choroby, na podstawie której wnioskodawczyni nie została zdiagnozowana do jakiejkolwiek grupy,

- art. 110 § 2 k.r.o. przez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że zmiana dotychczasowych warunków życia małoletniego byłaby dla niego niekorzystna, podczas gdy przedmiotem niniejszego postępowania było ustalenie, czy odpadła przyczyna zawieszenia władzy rodzicielskiej K. Ś. (1).

Wskazując na to, skarżąca wniosła o zmianę postanowienia w zakresie pkt I i uwzględnienie jej wniosku o przywrócenie władzy rodzicielskiej oraz zasądzenie od uczestnika kosztów procesu za obie instancje.

Ponadto K. Ś. (1) wniosła o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka M. D. w celu ustalenia aktualnego stanu zdrowia wnioskodawczyni, zdiagnozowanej u niej choroby i braku przeciwskazań do wykonywania przez nią władzy rodzicielskiej.

W odpowiedzi na apelację uczestnik wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja co do zasady zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 110 § 1 k.r.o., w razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec jej zawieszenie.

Istota zawieszenia władzy rodzicielskiej polega na tym, że wynikające z niej prawa i obowiązki rodziców nie przestają wprawdzie istnieć, jednakże przez pewien czas nie mogą być wykonywane. Przesłanką zawieszenia władzy rodzicielskiej jest przemijająca przeszkoda w jej wykonywaniu, a więc taka, która ze względu na swój charakter zazwyczaj ustaje. Ocena, czy przeszkoda ma charakter przemijający, zależy od przewidywanego czasu jej trwania, który nie może być zbyt odległy.

Jak stanowi przepis art. 110 § 2 k.r.o., zawieszenie będzie uchylone, gdy jego przyczyna odpadnie, co oznacza, że w postepowaniu o uchylenie zawieszenia władzy rodzicielskiej sąd nie może badać, czy uchylenie to jest celowe, lecz – czy istotnie przyczyna zawieszenia ustała.

Trafny jest w związku z tym zarzut naruszenia ostatnio wymienionego przepisu przez Sąd Rejonowy w zakresie przyjęcia, że skoro uczestnik opiekuje się synem od ósmego miesiąca jego życia, chłopiec jest silnie związany z nim emocjonalnie, chodzi do szkoły w A., przyzwyczaił się do środowiska, w którym obecnie przebywa, to zmiana dotychczasowych warunków życia byłaby dla niego niekorzystna, bowiem okoliczność ta nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, w której badaniu podlega jedynie, czy odpadła przyczyna zawieszenia władzy rodzicielskiej K. Ś. (1) nad synem O. P..

Postanowienie o zawieszeniu władzy rodzicielskiej, wydane przez Sąd Rejonowy w Kielcach dnia 14 czerwca 2012 r., sygn. akt III Nsm 303/12, nie zawiera uzasadnienia, można zatem jedynie na podstawie treści wniosku w tej sprawie (k.2-3), sprawozdań z wywiadów środowiskowych (k.13 i 14) i stanowiska zainteresowanych (k.15) wnioskować, że nastąpiło ono z powodu choroby K. Ś. (1), w związku z którą leczyła się ona psychiatrycznie, przebywając w szpitalu.

W związku z tym dopuszczono w postępowaniu apelacyjnym pominięty przez Sąd pierwszej instancji dowód z przesłuchania lekarza M. D. w celu ustalenia aktualnego stanu zdrowia K. Ś. (1).

Świadek podała (k.142v.), że leczy wnioskodawczynię od kilku lat, po zdiagnozowaniu u niej zburzeń konwersyjnych, bez stwierdzenia objawów psychotycznych. Pacjentka została zakwalifikowana przez nią do psychoterapii psychodynamicznej, sporadycznie przychodzi do poradni, nie jest tam leczona, zażywa małe dawki leków przeciwpsychotycznych.

Jak ustalił Sąd Rejonowy, wnioskodawczyni mieszka obecnie ze swą siostrą i matką w K.. Z opinii biegłego R. Ć. wynika, że K. Ś. (1) nie przejawia zaburzeń psychotycznych, depresyjnych czy nerwicowo-konwersyjnych. Nie wykazuje również typowych objawów negatywnych schizofrenii. Jest spokojna, w nastroju wyrównanym, a jej reakcje afektywne są dostosowane. Występująca u niej choroba należy do grupy schizofrenii o nietypowym przebiegu, ze współistniejącymi zaburzeniami afektywnymi – depresyjnymi, z dobrą obecnie remisją, której czasu trwania nie można jednak określić, a trzeba mieć na względzie możliwość pogorszenia się stanu zdrowia psychicznego wnioskodawczyni, która wymaga leczenia psychiatrycznego i obserwacji. Biegły podtrzymał tę opinię na rozprawie apelacyjnej (k.142v.). Podał, że wnioskodawczyni jest zdolna do wykonywania władzy rodzicielskiej, ale samodzielnie nie może jej wykonywać z uwagi na możliwość nawrotu objawów chorobowych. Obecnie jest ona w stanie remisji, który może trwać kilka lat.

W sprawozdaniu z wywiadu środowiskowego przeprowadzonego u K. Ś. (1) kurator rodzinny podał (k.14), że stan zdrowia wnioskodawczyni jest stabilny, pozostaje ona pod kontrolą (...) i zażywa dwa rodzaje leków, czuje się dobrze.

Wszystkie te okoliczności wskazują, że aktualny stan zdrowia psychicznego K. Ś. (1), w szczególności dobra remisja występującej u niej choroby, określonej przez biegłego psychiatrę R. Ć., nie uzasadnia dalszego zawieszenia jej władzy rodzicielskiej nad synem. Odmienna ocena oznaczałaby, że już sama tylko zdiagnozowana u wnioskodawczyni choroba uniemożliwia wykonywanie władzy rodzicielskiej, co jest niedopuszczalnym ograniczeniem jej uprawnień z tego tytułu.

Mając to na względzie, na podstawie art. 386 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., zmieniono zaskarżone postanowienie w punkcie I w całości i zgodnie z art. 110 § 2 k.r.o. uchylono zawieszenie władzy rodzicielskiej K. Ś. (1) nad O. P. orzeczone postanowieniem Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 14 czerwca 2012 r. w sprawie o sygn. akt III Nsm 303/12.

Oddalono apelację w pozostałej części, tj. żądania zasądzenia kosztów postępowania za pierwszą instancję, bowiem orzeczenie w tej części (pkt III) nie było objęte zaskarżeniem, a w apelacji nie przedstawiono żadnych argumentów przemawiających za odstąpieniem od ogólnej reguły orzekania o kosztach postępowania nieprocesowego, określonej w art. 520 § 1 k.p.c.

Konsekwentnie o kosztach postepowania apelacyjnego orzeczono na podstawie ostatnio powołanego przepisu.

Odstąpiono od obciążania wnioskodawczyni i uczestnika kosztami sądowymi w postępowaniu apelacyjnym, poniesionymi w kwocie 150 zł na wynagrodzenie biegłego za udział w rozprawie (k.143), zgodnie z art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r., poz. 623), biorąc pod uwagę, że dowód z uzupełniających wyjaśnień tego biegłego dopuszczono z urzędu.

SSO Cezary Klepacz SSO Magdalena Bajor-Nadolska SSO Barbara Dziewięcka