Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

22 grudnia 2015 roku

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący SSO Dominika Romanowska

Protokolant Anna Gniwek

po rozpoznaniu na rozprawie 15 grudnia 2015 roku we Wrocławiu

sprawy z powództwa R. K.

przeciwko Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą we W.

o ustalenie i zapłatę

I.  oddala powództwo o ustalenie;

II.  umarza postępowanie w zakresie żądania zapłaty;

III.  nie obciąża powoda obowiązkiem zwrotu stronie pozwanej kosztów procesu;

IV.  przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego we Wrocławiu na rzecz adwokata M. K. kwotę 4.595,16 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu oraz poniesionych przez pełnomocnika wydatków.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 2 kwietnia 2014 r. powód R. K. wniósł o:

- ustalenie, że pozwane Towarzystwo (...) S.A. ponosi odpowiedzialność ze zdarzenia ubezpieczeniowego w ramach zawartej umowy ubezpieczenia pożyczki do kwoty 88.541,53 zł z tytułu zadłużenia bankowego według salda z dnia 22 listopada 2012 r. (daty zawarcia przez powoda ugody z bankiem),

- zasądzenie świadczenia w kwocie 88.541,53 zł na rzecz Banku (...) S.A. z tytułu umowy ubezpieczenia pożyczki,

- obciążenie strony pozwanej kosztami niniejszego postępowania.

W uzasadnieniu swojego stanowiska powód podał, że swoje roszczenia opiera na fakcie zawarcia umowy ubezpieczenia stanowiącej zabezpieczenie pożyczki udzielonej powodowi przez Bank (...) S.A. z siedzibą w W.. Powód wskazał, iż pismem z dnia 15 stycznia 2014 r. zgłosił stronie pozwanej roszczenie o realizację świadczenia w związku z zaistnieniem zdarzenia ubezpieczeniowego w ramach wiążącej strony umowy ubezpieczenia. Jednakże, pozwany ubezpieczyciel odmówił wypłaty świadczenia, powołując się niedostarczenie przez powoda odpowiednich dokumentów a także brak okoliczności uzasadniających spełnienie świadczenia.

Powód wskazał, że nie zgadza się ze stanowiskiem ubezpieczyciela, gdyż powód ma orzeczoną niepełnosprawność w stopniu znacznym, co oznacza że obecnie należy zaliczyć powoda do osób z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy i wymagającą pomocy osób trzecich. Wskazał, że przeszedł operację wszczepienia zastawki serca a także amputowano mu obydwie kończyny dolne. W związku z tym zaszło zdarzenie, o którym mowa w § 20 pkt 1 ppkt 2 warunków ubezpieczenia mających zastosowanie do umowy łączącej strony (niezdolność do zarobkowania ubezpieczonego).

W odpowiedzi na pozew z dnia 14 sierpnia 2014 r. (k. 52) pozwane Towarzystwo (...) S.A. wiosło o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu swojego stanowiska strona pozwana na wstępie wskazała, że przepisy prawa nie przewidują możliwości zasądzenia świadczenia na rzecz osoby trzeciej, nie będącej powodem w sprawie. Strona pozwana przyznała, że powód był objęty przez pozwane towarzystwo ubezpieczeń ubezpieczeniem między innymi w zakresie niezdolności do zarobkowania. Jednakże nie zaistniało zdarzenie ubezpieczeniowe, na które powołuje się powód, czyli „niezdolność do zarobkowania”. Powód nie przedstawił bowiem prawomocnego orzeczenia stwierdzającego, na podstawie przepisów o emeryturach i rentach, całkowitą niezdolność do pracy powyżej 180 dni. Powód zaoferował jedynie orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, które nie jest wystarczające dla stwierdzenia, iż powód utracił zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Strona pozwana podniosła nadto, że na podstawie § 2 ust. 2 warunków ubezpieczenia odpowiedzialność towarzystwa ubezpieczeń istnieje wyłącznie w przypadku, gdy bezpośrednio lub pośrednie przyczyny zdarzenia ubezpieczeniowego powstały w okresie ubezpieczenia. Tymczasem z przedstawionej dokumentacji medycznej wynika, że powód, przystępując w dniu 6 stycznia 2009 r. do ubezpieczenia, był osobą poważnie chorą. Nadto powód, składając „Deklarację zgody” przy zawieraniu umowy ubezpieczenia oświadczył, że jego stan zdrowia nie wymaga regularnego nadzoru lub leczenia poza profilaktyką lekarską. Oznacza to, że powód umyślnie podał nieprawdziwe dane dotyczącego jego stanu zdrowia, co na podstawie art. 815 k.c. wyłącza odpowiedzialność strony pozwanej. Dodatkowo – z ostrożności procesowej – strona pozwana zaprzeczyła prawidłowości określenia wysokości świadczeń ubezpieczeniowych oraz podniosła zarzut nieudowodnienia dochodzonych przez powoda kwot co do wysokości.

Na rozprawie w dniu 17 marca 2015 r. (k. 193) pełnomocnik z urzędu ustanowiony dla powoda oświadczył, że modyfikuje stanowisko powoda w ten sposób, że wnosi o zasądzenie kwoty 88.541,53 zł na rzecz powoda, w dalszym ciągu domagając się ustalenia odpowiedzialności strony pozwanej za skutki zaistniałego wypadku ubezpieczeniowego. Z kolei w piśmie procesowym z dnia 24 marca 2015 r. (k. 199) powód, reprezentowany przez tegoż pełnomocnika, podtrzymał żądanie ustalenia odpowiedzialności strony pozwanej, a jednocześnie cofnął żądanie zasądzenia kwoty 88.541,53 zł wraz ze zrzeczeniem się roszczenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 6 stycznia 2009 r. powód R. K. zawarł z Bankiem (...) S.A. „umowę pilnej pożyczki” na kwotę 83.700 zł (100.103,11 zł po doliczeniu ubezpieczenia spłaty pożyczki oraz prowizji). Pożyczkę udzielono na okres 72 miesięcy, nominalne roczne oprocentowanie na 14 %, a wysokość jednej raty określono na kwotę 2.062,72 zł - § 2 umowy pożyczki.

Dowód:

- umowa pożyczki nr (...), k. 6 – 7

W ramach umowy pożyczki bank zaoferował ubezpieczenie jej spłaty na wypadek zgonu, trwałej i całkowitej niezdolności do zarobkowania, utraty źródła stałego dochodu, poważnego zachorowania bądź też czasowej niezdolności do pracy – na warunkach określonych w „Warunkach ubezpieczenia” (§ 7 ust. 1 umowy pożyczki). Powód wyraził zgodę na ubezpieczenie pożyczki i obciążenie go dodatkowym świadczeniem pieniężnym z tytułu ubezpieczenia pożyczki.

Dowód:

- umowa pożyczki nr (...), k. 6 – 7

Przez „niezdolność do zarobkowania” zgodnie z „warunkami ubezpieczenia” należy rozumieć trwałe fizyczne uszkodzenie ciała lub utratę zdrowia, w rezultacie którego ubezpieczony trwale utracił zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, powodujące wydanie „Orzeczenia”. Odpowiedzialność Towarzystwa w przypadku niezdolności do zarobkowania ogranicza się do zdarzeń, których bezpośrednie przyczyny rozpoczęły się po rozpoczęciu ochrony ubezpieczeniowej - § 1 ust. 4 warunków ubezpieczenia. Z kolei przez „orzeczenie” rozumie się prawomocne orzeczenie wydane na podstawie przepisów prawa o emeryturach i rentach przez właściwego lekarza orzecznika lub lekarza rzeczoznawcę, właściwą komisję lekarską lub prawomocny wyrok sądu, stwierdzające całkowitą niezdolność do pracy Ubezpieczonego powyżej 180 dni.

Dowód:

- warunki grupowego ubezpieczenia osób fizycznych zawierających z Bankiem (...) S.A. umowy kredytu („warunki ubezpieczenia”), k. 15 – 16

Wraz z zawarciem umowy pożyczki i ubezpieczenia powód podpisał Deklarację zgody, w której oświadczył, iż w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie przebywał na zwolnieniu lekarskim (z powodu choroby lub wypadku) dłużej niż 30 kolejnych dni. Oświadczył także, że za wyjątkiem profilaktyki lekarskiej jego stan zdrowia nie wymaga regularnego nadzoru lub leczenia. Upoważnił każdego lekarza, zakład opieki zdrowotnej i przedstawicieli organu ubezpieczeń społecznych do udzielenia informacji TU (...)S.A. o stanie jego zdrowia oraz do udostępnienia pełnej dokumentacji dotyczącej przebiegu jego leczenia lub zgonu, koniecznej do rozpatrzenia roszczenia o wypłatę świadczeń. Deklaracja zgody stanowiła jeden z dokumentów, który miał być przekazany Towarzystwu (...) przez Bank (ubezpieczającego) - § 20 ust. 2 pkt 3 warunków ubezpieczenia,

Dowód:

- deklaracja zgoda, k. 65

- warunki ubezpieczenia, k. 15 – 16

W dacie zawarcia pożyczki powód prowadził działalność gospodarczą, (...) w P.. Powód od kilku lat był klientem Banku (...), a propozycja zawarcia umowy pożyczki padła ze strony pracownika banku przy okazji jednej z wizyt powoda w oddziale Banku (...). Powód już wcześniej rozważał zaciągnięcie kredytu bądź pożyczki, w związku z czym niezwłocznie zdecydował się na przyjęcie propozycji i tego samego dnia podpisał umowę. Powód w Banku (...) posiadał dwa konta: prywatne oraz firmowe. Pieniądze miały trafić na konto prywatne, a zawierając umowę powód nie występował jako przedsiębiorca. Otrzymane środki zostały jednak wykorzystane na prowadzenie działalności gospodarczej przez powoda.

Dowód:

- wyjaśnienia powoda, e-protokół rozprawy z dnia 17 marca 2015 r., 00:07:10 – 00:42:49

Powód nie czytał umowy oraz dokumentów podanych mu do podpisu przez pracownika banku, ufając, że ich treść jest zgodna z deklaracjami pracownika banku. Powód nie składał pracownikowi banku żadnych zapewnień co do stanu swojego zdrowia. Na prywatne konto powoda w Banku (...) regularnie trafiała renta powoda z tytułu niezdolności do pracy. Renta ta, wynosząca ok. 1.300 zł stanowiła jedynie część dochodów powoda. Większość dochodów, w wysokości ok. 2.500 – 3.000 zł miesięcznie powód czerpał z tytułu prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej.

Dowód:

- wyjaśnienia powoda, e-protokół rozprawy z dnia 17 marca 2015 r., 00:07:10 – 00:42:49

Przed zawarciem umowy pożyczki 6 stycznia 2009 r. u powoda zdiagnozowano szereg zaburzeń zdrowotnych. U powoda wykryto chorobę niedokrwienną serca (przewlekłą niewydolność wieńcową w II klasie wg CGS) oraz wadę serca w postaci zwężenia ujścia tętniczego lewego II stopnia i niedomykalności I/II stopnia oraz zwężenia ujścia żylnego lewego II stopnia, niedomykalności MW I/II stopnia. U powoda występowało również migotanie przedsionków, nadciśnienie tętnicze II stopnia, hyperlipidemia mieszana, zmiany miażdżycowe w zakresie aorty i tętnic szyjnych bez ograniczenia przepływów, cukrzyca typu II leczona insuliną oraz niedoczynność tarczycy jatrogenna po leczeniu operacyjnym wola guzowatego tarczycy. U powoda zdiagnozowano nadto jaskrę oraz zaćmę początkową oka prawego.

Dowód:

- karta informacyjna leczenia szpitalnego (...) Ośrodka (...) w L. z dnia 29 października 2008 r., k. 135

- karta informacyjna leczenia szpitalnego (...)Szpitala (...) we W. z dnia 25 stycznia 2008 r., k. 139 – 140

- zaświadczenie o stanie zdrowia (...)z 4 stycznia 2004 r. k. 145

W styczniu 2008 r. powód został przyjęty na (...) Szpitala (...) we W. z powodu złej kontroli metabolicznej (epizody hiperglikemii i hipoglikemii). Podczas pobytu zmodyfikowano leczenie cukrzycy, uzyskując zadowalające kontrole glikemii. Przy wypisie zalecono systematyczne stosowanie zaordynowanych leków i dawek insuliny, stosowanie się do zaleceń żywieniowych, okresową kontrolę w poradni kardiologicznej, neurologicznej, okulistycznej i urologicznej, a także przeprowadzania konsultacji endokrynologicznej minimum raz na trzy miesiące.

Dowód:

- karta informacyjna leczenia szpitalnego z (...)Szpitala (...) we W. z dnia 25 stycznia 2008 r., k. 139 – 140

- historia choroby z (...)Szpitala (...) we W., k. 432 - 455

W dniu 21 października 2008 r. powód został przyjęty na (...) szpitala w L. z powodu ciężkiego obrzęku płuc. Przy przyjęciu stan ogólny pacjenta był ciężki. Wobec rozpoznanej wcześniej kombinowanej wady zastawkowej wykonano badanie echokardiograficzne, w którym potwierdzono nasilenie wady i wobec wystąpienia ostrej niewydolności krążenia w postaci obrzęku płuc, a wcześniej AF zakwalifikowano pacjenta do leczenia operacyjnego wymiany AV i MV. W badaniach laboratoryjnych obserwowano u powoda podwyższone poziomy glikemii, wobec czego zalecono konsultację diabetologiczną i wdrożono odpowiednią insulinoterapię. Przy wypisie do domu zalecono powodowi przestrzeganie diety miażdżycowej, pobierania zaordynowanych leków i wyznaczonych dawek insuliny a także kontrolę w poradni kardiologicznej, diabetologicznej, endokrynologicznej oraz dowiadywanie się o wynik konsultacji kardiochirurgicznej.

Dowód:

- karta informacyjna leczenia szpitalnego (...) Ośrodka (...) w L. z dnia 29 października 2008 r., k. 135

- historia choroby z (...)w L., k. 226 - 231

Już po zawarciu umowy pożyczki, w październiku 2009 r. w (...) Szpitalu we W. u powoda wykonano w trybie planowym zabieg operacyjny implantacji sztucznej zastawki (...)w pozycję aortalną oraz implantacji sztucznej zastawki (...)w pozycję mitralną. Również w październiku 2009 r. u powoda wykonano kolejną operację serca – implantację stymulatora dwułamowego. Powód miał być operowany już we wcześniejszym okresie jednak z powodu nieprawidłowej glikemii (poziomów cukru) został zdyskwalifikowany z zabiegu kardiochirurgicznego. W związku z tym w kwietniu 2009 r. powód przebywał na Oddziale (...) szpitala w L., gdzie ustalono terapię dwoma wstrzyknięciami insuliny w połączeniu z akarbozą i restrykcjami dietetycznymi, a także przeprowadzono edukację diabetologiczną powoda.

Dowód:

- karta informacyjna z (...)Szpitala (...) we W. z dnia 25 stycznia 2008 r., k. 163

- historia choroby z (...)Szpitala(...)we W., k. 293 - 333

- karta informacyjna leczenia szpitalnego z Oddziału(...) szpitala w L., k. 244 - 245

- karta informacyjna z (...) Centrum (...) z dnia 21 kwietnia 2009 r., k. 137 - 138

- karta informacyjna (...)z dnia 30 kwietnia 2009 r., k. 133 – 134

- historia choroby z (...)w L., k. 232 - 236

W lutym 2012 r. powód trafił do szpitala w celu leczenia stopy cukrzycowej. Przy przyjęciu występował stan zapalny stopy prawej z dużą bolesnością i suchą martwicą palca II. Natomiast w stopie lewej występował mniej nasilony stan zapalny z cechami niedokrwienia w zakresie palców. Z kolei w czerwcu 2012 r. powód trafił na (...) w stanie ogólnym bardzo ciężkim, z obrazem ciężkiej sepsy w przebiegu martwicy obu stóp – celem wykonania pilnej amputacji. Po wyrównaniu parametrów morfotycznych pacjent został przekazany na blok operacyjny, gdzie w znieczuleniu ogólnym wykonano amputację obu kończyn dolnych na wysokości udowej.

Dowód:

- karta informacyjna leczenia szpitalnego z (...)Szpitala (...) we W. z 28 lutego 2012 r.

- historia choroby z (...)Szpitala (...) we W., k. 334 - 431

- karta informacyjna z (...)w L. z 6 czerwca 2012 r., k. 91 - 92

- karta informacyjna leczenia szpitalnego z (...)Szpitala (...) we W. z dnia 12 czerwca 2012 r., k. 11 – 12

Na podstawie orzeczenia z dnia 1 grudnia 2010 r. powód został zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na stałe. Po amputacji kończyn dolnych powód złożył wniosek o ponowne wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, uwzględniającego zmianę stanu zdrowia. W dniu 18 września 2012 r. Powiatowy Zespół do spraw Orzekania o Niepełnosprawności w L. postanowił zaliczyć powoda do znacznego stopnia niepełnosprawności na stałe.

Dowód:

- orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z 18 września 2012 r. k. 13

W wyniku problemów zdrowotnych powód nie był w stanie osobiście nadzorować prowadzonej działalności gospodarczej, co negatywnie wpłynęło na jej dochodowość. Powód kontaktował się z Bankiem (...) celem restrukturyzacji zadłużenia (wynikającego także z innych kredytów bądź pożyczek bankowych), lecz jego starania o kolejny kredyt na spłatę wcześniejszych zobowiązań nie przyniosły rezultatów. W dniu 27 listopada 2012 r. powód i Bank (...) zawarli ugodę dotyczącą zadłużenia z pożyczki z dnia 1 stycznia 2009 r. Na mocy ugody powód miał płacić raty miesięczne w wysokości 1.300 zł każda.

Dowód:

- wyjaśnienia powoda, e-protokół rozprawy z dnia 17 marca 2015 r., 00:07:10 – 00:42:49

- pismo powoda z dnia 10 czerwca 2010 r., k. 200 r.

- umowa ugody nr (...), k. 203 - 205

Powód zgłaszał stronie pozwanej oraz Bankowi (...) (jako ubezpieczającemu i uprawnionemu do otrzymania świadczenia z ubezpieczenia), że w wyniku problemów zdrowotnych stał się osobą niepełnosprawną, niezdolną do zarobkowania, z orzeczonym znacznym stopniem niepełnosprawności. Pismem z dnia 10 lutego 2014 r. strona pozwana zawiadomiła powoda o odmowie wypłaty świadczenia z tytułu niezdolności do zarobkowania.

Dowód:

- pismo powoda z dnia 15 stycznia 2014 r., k. 17

- zawiadomienie o odmowie wypłaty świadczenia, k 18

Bank (...) S.A. wystąpił przeciwko powodowi z powództwem o zasądzenie kwoty pieniężnej z tytułu pożyczki z dnia 1 stycznia 2009 r. oraz ugody z dnia 27 listopada 2012 r. Sprawa toczy się przed Sądem Okręgowym w Poznaniu.

Dowód:

- wyjaśnienia powoda, e-protokół rozprawy z dnia 17 marca 2015 r., 00:07:10 – 00:42:49

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie mogło zostać uwzględnione.

W niniejszej sprawie powód R. K. – po ostatecznym sformułowaniu żądania – domagał się ustalenia, że pozwane Towarzystwo (...) S.A. ponosi odpowiedzialność ze zdarzenia ubezpieczeniowego w ramach umowy ubezpieczenia pożyczki udzielonej powodowi przez Bank (...) S.A. Żądanie powoda znajduje uzasadnienie w treści art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. W dalszej kolejności roszczenie powoda znajduje podstawę w art. 805 i n. k.c. regulujących umowę ubezpieczenia ze względu na fakt zawarcia przez Bank (...) jako ubezpieczającego z pozwanym ubezpieczycielem umowy ubezpieczenia spłaty pożyczki na rzecz powoda jako ubezpieczonego pożyczkobiorcy.

Powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa może być uwzględnione wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje. Pierwsza z tych przesłanek warunkuje określony skutek tego powództwa, decydując o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda. Wykazanie zaś istnienia drugiej z tych przesłanek decyduje o kwestii zasadności powództwa (wyrok SN z dnia 27 czerwca 2001 r., II CKN 898/00, Lex Polonica nr 388302).

W ocenie Sądu powód miał interes prawny w żądaniu ustalenia, że pozwany ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność za skutki zaistnienia zdarzenia ubezpieczeniowego w postaci utraty przez powoda zdolności do zarobkowania. Przesądzenie tej kwestii oznaczałoby, że Bankowi (...) S.A. przysługuje wobec ubezpieczyciela roszczenie o zapłatę świadczenia odpowiadającego zadłużeniu powoda wobec Banku (w wysokości określonej w § 9 warunków ubezpieczenia, k. 15). Okoliczność ta miałaby z kolei wpływ na rozmiar roszczeń przysługujących Bankowi wobec powoda, które są obecnie przedmiotem odrębnego postępowania sądowego.

Tym niemniej powód nie udowodnił, iż po stronie Banku istnieje prawo do otrzymania świadczenia ubezpieczeniowego, a zatem nie wykazał drugiej przesłanki z art. 189 k.p.c. W szczególności wskazać należy, że zgodnie z art. 815 § 1 zd. 1 k.p.c., ubezpieczający obowiązany jest podać do wiadomości ubezpieczyciela wszystkie znane sobie okoliczności, o które ubezpieczyciel zapytywał w formularzu oferty albo przed zawarciem umowy w innych pismach. Z kolei w myśl art. 815 § 2 ¹ k.c., w razie zawarcia umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek (co miało miejsce w okolicznościach niniejszej sprawy) obowiązki określone w paragrafach poprzedzających spoczywają zarówno na ubezpieczającym, jak i na ubezpieczonym, chyba że ubezpieczony nie wiedział o zawarciu umowy na jego rachunek. Ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności za skutki okoliczności, które z naruszeniem paragrafów poprzedzających nie zostały podane do jego wiadomości. Jeżeli do naruszenia paragrafów poprzedzających doszło z winy umyślnej, w razie wątpliwości przyjmuje się, że wypadek przewidziany umową i jego następstwa są skutkiem okoliczności, o których mowa w zdaniu poprzedzającym (art. 815 § 3 k.c.).

W okolicznościach niniejszej sprawy przy zawieraniu umowy pożyczki i ubezpieczenia powód podpisał dokument określony jako deklaracja zgody, w którym oświadczył, że za wyjątkiem profilaktyki lekarskiej jego stan zdrowia nie wymaga regularnego nadzoru lub leczenia. Tymczasem w dacie zawierania pożyczki stan zdrowia powoda zdecydowanie wymagał regularnego leczenia, co w sposób niebudzący wątpliwości wynika ze zgromadzonej w niniejszym postępowaniu dokumentacji lekarskiej. W szczególności u powoda zdiagnozowano chorobę niedokrwienną serca oraz wadę serca i zakwalifikowano powoda do leczenia operacyjnego. Nadto u powoda występowało migotanie przedsionków, nadciśnienie tętnicze II stopnia, hyperlipidemia mieszana, zmiany miażdżycowe w zakresie aorty i tętnic szyjnych bez ograniczenia przepływów oraz cukrzyca typu II leczona insuliną. Jest także oczywistym, że już w 2008 r. powód wymagał regularnego nadzoru lekarskiego, co potwierdza dokumentacja lekarska ze stycznia 2008 r. i października 2008 r., w której mowa jest o zaleceniach w stosunku do powoda odnośnie konieczności kontroli w poradni kardiologicznej, neurologicznej, okulistycznej, urologicznej oraz endokrynologicznej.

W tym stanie rzeczy – w świetle jednoznacznej dokumentacji medycznej – nie było potrzeby dopuszczania dowodu z opinii biegłego kardiologa na okoliczność ustalenia, że obecny stan zdrowia powoda leży w bezpośrednim związku przyczynowym z chorobami zdiagnozowanymi i leczonymi u powoda przed przystąpieniem do ubezpieczenia. Związek ten jest bowiem oczywisty, skoro jeszcze przed podpisaniem umowy pożyczki wykryto u powoda chorobę serca oraz podjęto decyzję o leczeniu operacyjnym. Nadto to na powodzie jako ubezpieczonym spoczywał, zgodnie z art. 6 k.c. , ciężar udowodnienia, iż pomiędzy niepodaniem informacji a zaistniałym wypadkiem nie zachodzi związek przyczynowy (tak też Z. Gawlik, komentarz do art. 815 k.c., teza 9, w: Kodeks cywilny. Komentarz, tom III, red. A. Kidyba, LEX 2014). W związku z tym na rozprawie w dniu 15 grudnia 2015 r. Sąd pominął wniosek strony pozwanej o dopuszczanie dowodu z opinii biegłego kardiologa.

Z kolei amputacja obu kończyn dolnych jest następstwem powikłania cukrzycy w postaci stopy cukrzycowej, co, niezależnie od danych wynikających z dokumentacji medycznej, potwierdził sam powód w toku swojego przesłuchania. Tymczasem cukrzyca typu II, insulinozależna występowała u powoda już przed podpisaniem umowy pożyczki i powód z tego powodu wymagał regularnego leczenia oraz nadzoru lekarskiego. Powód nie poinformował jednak o tym fakcie ubezpieczyciela, podpisując deklarację zgody, zgodnie z którą stan zdrowia powoda nie budził zastrzeżeń.

Bez znaczenia dla odpowiedzialności ubezpieczyciela pozostaje okoliczność, czy przedstawiciel (pracownik) banku miał w momencie zawierania umowy pożyczki świadomość sytuacji zdrowotnej powoda. Obowiązek informacyjny wobec ubezpieczyciela obciążał zgodnie z art. 815 k.c. zarówno Bank jako ubezpieczyciela (a nadto uprawnionego do otrzymania świadczenia), jak i samego ubezpieczonego (powoda). Nielojalne działanie pracownika Banku – o ile rzeczywiście zaistniało – może mieć ewentualnie wpływ jedynie na wzajemne rozliczenia pomiędzy stronami umowy pożyczki, co jednak nie jest przedmiotem niniejszego postępowania. Na marginesie zauważyć należy jedynie, że od powoda można było oczekiwać, aby zapoznał się z treścią podpisywanej umowy (mającej dla niego doniosłe skutki finansowe), szczególnie iż powód był przedsiębiorcą od dawna korzystającym z usług bankowych.

W konsekwencji uznać należy, że ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności za skutki niezdolności do zarobkowania, która zaistniała u powoda najpóźniej w czerwcu 2012 r., gdy doszło do amputacji obu kończyn dolnych powoda na skutek powikłań cukrzycowych. Wobec zaistnienia okoliczności zwalniającej stronę pozwaną z odpowiedzialności ubezpieczeniowej powództwo nie mogło zostać uwzględnione.

Sąd nie podzielił natomiast dalszych zarzutów strony pozwanej, co, w świetle zaistnienia negatywnej przesłanki z art. 815 § 3 k.c., nie ma jednak istotnego znaczenia w niniejszej sprawie. Dla porządku wskazać należy jedynie, że zdaniem Sądu powód wykazał utratę zdolności do zarobkowania, pomimo że nie zaoferował orzeczenia wydanego na podstawie art. 14 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 1998, nr 162, poz. 1118 ze zm.). Zważyć należy bowiem, że powód w 2010 r. osiągnął wiek emerytalny, a zatem bezprzedmiotowym mogło być dla niego czynienie starań o uzyskanie świadczenie rentowego w wyższym wymiarze niż dotychczas pobierane (o ile nawet taka możliwość podwyższenia wysokości świadczenia teoretycznie istniałaby). Z kolei zaoferowane przez powoda orzeczenie powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności stwierdza u powoda znaczny (najwyższy) stopień niepełnosprawności, co w świetle art. 4 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. 2011, nr 127, poz. 721 ze zm.) oznacza, że powód jest osobą z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Nie sposób również nie zauważyć, iż w świetle zgromadzonej dokumentacji medycznej, stan zdrowia powoda jest bardzo zły i zdecydowanie uniemożliwia mu świadczenie pracy, niezależnie od formalnych wymogów, które mają tę okoliczność pomóc zweryfikować. W kontekście wskazanych okoliczności nie można interpretować postanowień warunków ubezpieczenia w ten sposób, że w każdym wypadku warunkiem koniecznym do wypłaty świadczenia z tytułu utraty niezdolności do zarobkowania jest przedstawienie przez ubezpieczonego orzeczenia wydanego na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Taka interpretacja naruszałaby zasady współżycia społecznego oraz dalsze wartości i dyrektywy wykładni określone w art. 65 k.c., w szczególności konieczność badania celu umowy ubezpieczenia, którym było zapewnienie powodowi – odpłatnej – ochrony na wypadek zaistnienia okoliczności uniemożliwiających mu spłatę pożyczki. W dalszej kolejności interpretacja taka naruszałaby przepisy ograniczające kompetencje stron do kształtowania stosunku prawnego z uwagi na zasady współżycia społecznego (art. 58 § 3 k.c., art. 353 ¹ k.c.).

Z kolei nie mogło dojść do wyłączenia odpowiedzialności strony pozwanej na podstawie § 2 ust. 2 warunków ubezpieczenia, zgodnie z którym odpowiedzialność ubezpieczyciela istnieje wyłącznie w przypadku, gdy bezpośrednie lub pośrednie przyczyny zdarzenia ubezpieczeniowego powstały w okresie ubezpieczenia. W okolicznościach niniejszej sprawy bezpośrednie przyczyny niezdolności do zarobkowania ujawniły się w okresie ubezpieczenia i nie ma znaczenia w związku tym, że pośrednie przyczyny tego stanu istniały już wcześniej. Przywołane postanowienie regulaminowe nie uzależnia bowiem odpowiedzialności ubezpieczyciela od tego, żeby zarówno pośrednie jak i pośrednie przyczyny niezdolności do pracy zaistniały w okresie ubezpieczenia.

Zasygnalizować należy jedynie, że nie mógł mieć znaczenia fakt wypowiedzenia umowy pożyczki, o którym mowa w piśmie Banku z dnia 19 lipca 2013 r. (k. 213). Niezależnie od tego czy w istocie takiego wypowiedzenia dokonano i czy było ono skuteczne (Sądowi nie zaoferowano na tę okoliczność stosownych dokumentów), wypowiedzenie umowy w dniu 13 listopada 2012 r. nastąpiłoby już po zaistnieniu wypadku ubezpieczeniowego (utracie zdolności powoda do zarobkowania). Nie mogło by ono zatem wyłączyć odpowiedzialności ubezpieczyciela na podstawie paragrafu 4 ust. 1 pkt 2 lub 3 warunków ubezpieczenia.

Jak już jednak wskazywano decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia sądu miał fakt naruszenia przez powoda obowiązku informacyjnego określonego w art. 815 k.c. Z tego też powodu bezprzedmiotowym było ustalanie zadłużenia powoda wobec banku oraz ewentualnej wysokości świadczenia, jakie powinien by był spełnić pozwany ubezpieczyciel na rzecz pożyczkodawcy, gdyby nie doszło do wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczeniowej.

Z tych też względów oddalono powództwo o ustalenie, o czym orzeczono w punkcie I. sentencji wyroku. Postępowanie w zakresie żądania zapłaty podlegało umorzeniu ze względu na cofnięcie powództwa wraz ze zrzeczeniem się roszczenia przez powoda, o czym orzeczono w punkcie II sentencji wyroku. Zgodnie z art. 203 § 1 k.p.c., pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku.

W myśl art. 98 § 1 k.p.c. wprowadzającego ogólną zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Mając jednak na uwadze trudną sytuację zdrowotną oraz materialną powoda Sąd postanowił nie obciążać powoda obowiązkiem zwrotu stronie pozwanej kosztów procesu, o czym orzeczono w punkcie III sentencji wyroku. Orzeczenie znajduje w tym zakresie podstawę w art. 102 k.c., zgodnie z którym w przypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej ogóle kosztami. Z kolei w punkcie IV. Sąd przyznał na rzecz adwokata M. K. kwotę 4.595,16 zł brutto, na co składa się wynagrodzenie z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w wysokości 3.600 zł (4.428 zł po doliczeniu podatku VAT) oraz kwota 167,16 tytułem jednokrotnego dojazdu do miejsca zamieszkania powoda na trasie W. – L., gdzie odległość w obie strony wynosi 200 km, a stawka zwrotu za jeden kilometr przejechanej trasy wynosi 0,8358 zł (rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy, Dz.U. 2002, nr 27 poz. 159515 ze zm).