Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lipca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Marcin Schoenborn

Protokolant Agata Lipke

przy udziale Adama Grzesiczka

Prokuratora Prokuratury Rejonowej w R.

po rozpoznaniu w dniu 12 lipca 2016 r.

sprawy M. K. /K./ syna P. i G.

ur. (...) w R.

oskarżonego z art. 13§1 kk w zw. z art. 286§1 kk i art. 286§1 kk przy zast. art. 12 kk w zw. z art. 286§3 kk

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżyciela publicznego

od wyroku Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej

z dnia 29 marca 2016 r. sygnatura akt II K 643/15

na mocy art. 437 kpk, art. 438 kpk

uchyla wyrok w zaskarżonej części i sprawę oskarżonego M. K. o zarzucane mu przestępstwo przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Rudzie Śląskiej.

  sygn. akt III K 640/16

  wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 12 lipca 2016 r. w całości

Prokuratura Rejonowa w Rudzie Śląskiej w dniu 31 grudnia 2015 r. złożyła do Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej zamiast aktu oskarżenia wniosek w trybie art. 335 § 1 kpk o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonymi M. K. i K. K. (2) kar i środka karnego przewidzianych za zarzucany każdemu z nich występek.

W przypadku M. K. chodziło o wymierzenie na mocy art. 286 § 3 kk w zw. z art. 34a § 1a pkt 1 kk w zw. z art. 35 § 1 kk kary 2 miesięcy ograniczenia wolności polegającej na wykonywaniu nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w ilości 20 godzin w stosunku miesięcznym za czyn z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk i art. 286 § 1 kk przy zast. art. 12 kk w zw. z art. 286 § 3 kk polegający na tym, że w dniu 16 marca 2015 r. w R. w sklepie (...) przy ul. (...) działając wspólnie i w porozumieniu z innym sprawcą w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru w celu osiągnięcia korzyści majątkowej w trakcie dokonywania płatności za zakupiony towar usiłował doprowadzić E. R. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w nieustalonej kwocie powyżej 50 złotych za pomocą wprowadzenia w błąd pracownika sklepu (...) co do tożsamości osoby uprawnionej do dysponowania kartą płatniczą lecz zamierzonego celu nie osiągnął albowiem nie znał prawidłowego PIN do przedmiotowej karty płatniczej, a następnie doprowadził E. R. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 46,89 złotych za pomocą wprowadzenia w błąd pracownika sklepu (...) co do tożsamości osoby uprawnionej do dysponowania kartą płatniczą i dokonując płatności za zakupiony towar na zasadzie płatności zbliżeniowej, przy czym czyn ten stanowi wypadek mniejszej wagi. Nadto Prokurator w uzgodnieniu z oskarżonym K. wnioskował o obciążenie go wydatkami i opłatą.

Objęte wnioskiem uzgodnione kara i środek karny z oskarżonym K. K. (2) dotyczyły natomiast innego występku względem tego zarzucanego M. K..

Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej wyrokiem z dnia 29 marca 2016 r. sygn. akt II K 643/15 wydanym na posiedzeniu po uprzednim uwzględnieniu w jego toku w/w wniosku Prokuratora, w odniesieniu do M. K. orzekł następująco:

−

w pkt 1 uznał tego oskarżonego za winnego tego, że w dniu 16 marca 2015 r. w R. w sklepie (...) przy ul. (...) działając wspólnie i w porozumieniu z inną ustaloną osobą, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, w trakcie dokonywania płatności za zakupiony towar usiłował doprowadzić E. R. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w nieustalonej kwocie powyżej 50 złotych za pomocą wprowadzenia w błąd pracownika sklepu (...), co do tożsamości osoby uprawnionej do dysponowania kartą płatniczą, lecz zamierzonego celu nie osiągnął albowiem nie znał prawidłowego numeru PIN co przedmiotowej karty płatniczej, a następnie doprowadził E. R. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 46,89 złotych za pomocą wprowadzenia w błąd pracownika sklepu (...) co do tożsamości osoby uprawnionej do dysponowania kartą płatniczą, dokonując płatności za zakupiony towar na zasadzie płatności zbliżeniowej, pczy czym czyn te stanowi wypadek mniejszej wagi wypełniający znamiona występku z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 286 § 3 kk i za to na mocy art. 286 § 3 kk w zw. z art. 34 § 1 i § 1a pkt 1 kk w zw. z art. 35 § 1 kk wymierzył mu karę 2 miesięcy pozbawienia wolności polegającą na nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 grodzin w stosunku miesięcznym,

−

w pkt 7 na podstawie art. 627 kpk i art. 2 ust. 1 pkt1 w zw. z art. 2 ust. 2 ustawy o opłatach w sprawach karnych zasądził od oskarżonego M. K. na rzecz Skarbu Państwa 60 złotych tytułem opłaty oraz 50 złotych tytułem wydatków.

W pkt 2, 3, 4, 5, 6 i 8 wskazany wyrok zawierał z kolei rozstrzygnięcia dotyczące oskarżonego K. K. (2).

Apelację od tego wyroku w części dotyczącej M. K. na niekorzyść tego oskarżonego złożył Prokurator. Zarzucając orzeczeniu obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na jego treść, a to art. 335 § 1 kpk w zw. z art. 343 § 7 kpk polegającą na wydaniu przez Sąd wobec oskarżonego M. K. wyroku skazującego w trybie art. 335 kpk mimo niezastosowania art. 399 § 1 kpk, a to nieuprzedzeniu stron o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynu zarzucanego oskarżonemu M. K. i przyjęciu kwalifikacji prawnej tego czynu jedynie z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 286 § 3 kk, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej M. K. i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy w Gliwicach zważył, co następuje.

Zasadnie Prokurator domagał się uchylenia wyroku w zaskarżonej części, a więc co do winy i kary oraz rozstrzygnięcia o kosztach w odniesieniu do M. K. i przekazania w tym zakresie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Rzeczywiście zapadł on z obrazą art. 343 § 7 kpk w zw. z art. 335 § 1 kpk, która miała wpływ na jego treść.

Z całości wywodów apelacji wynika, że brak akceptacji oskarżyciela publicznego dla treści wyroku w zakresie, w jakim zawiera on rozstrzygnięcia dotyczące M. K., nie tyle był następstwem samego nieuprzedzenia przez Sąd Rejonowy o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynu zarzucanego temu oskarżonemu, co orzekaniem przez ten sąd wbrew zawartemu porozumieniu pomiędzy prokuratorem a tym oskarżonym wyrażającym się nie tylko uzgodnieniem kary, ale również oczekiwaniem, że zostanie ona wymierzona za czyn w postaci i o kwalifikacji prawnej, jaka wynika z postanowienia o przedstawieniu zarzutu oraz z wniosku złożonego w trybie art. 335 § 1 kpk. Tym samym Prokurator w istocie wytknął Sądowi I instancji, że akurat w odniesieniu do M. K. wydał wyrok skazujący na posiedzeniu, którego treść nie uwzględniała w rzeczywistości wniosku z art. 335 § 1 kpk, a zatem w warunkach, w których powinien był postąpić w myśl art. 343 § 7 kpk. Przepis ten stanowi, że jeżeli sąd uzna, iż nie zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku, o którym mowa w art. 335 § 1 kpk, zwraca sprawę Prokuratorowi.

Sąd Okręgowy w pełni zgadza się ze stanowiskiem skarżącego, iż co do M. K. zaskarżony wyrok odbiega od treści wniosku złożonego w trybie art. 335 § 1 kpk.

Jak należy bowiem wnioskować z uzasadnienia zaskarżonego wyroku, Sąd Rejonowy zasadniczo nie zgodził się nie tylko oceną prawną zachowań M. K. opisanych w przedstawionym mu zarzucie, ale również z niektórymi z ustaleń faktycznych, na podstawie których ten zarzut został sformułowany.

Wedle zarzutu oskarżony K. miał się dopuścić we współsprawstwie z inną osobą jednego czynu zabronionego składającego się z dwóch zachowań podjętych w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru i polegającego w ogólności, najpierw na usiłowaniu oszustwa w stosunku do mienia E. R. w postaci środków finansowych na jej koncie bankowym o wartości przewyższającej kwotę 50 złotych, a następnie dokonaniu oszustwa, którego skutkiem było rozporządzenie mieniem tejże pokrzywdzonej już konkretnie w kwocie 46,89 złotych. Oskarżyciel owy czyn zakwalifikował z uwzględnieniem instytucji czynu ciągłego z art. 12 kk jednocześnie jako usiłowane i dokonane przestępstwo oszustwa stanowiące wypadek mniejszej wagi.

Tymczasem Sąd Rejonowy przypisał oskarżonemu zaskarżonym wyrokiem jedynie dokonanie oszustwa stanowiącego wypadek mniejszej wagi w odniesieniu do środków finansowych pokrzywdzonej w kwocie 46,89 złotych przy ustaleniu, że krótko wcześniej usiłował oszukać te samą osobę na kwotę przewyższającą 50 złotych, co się okazało niemożliwe z powodu nieznajomości numeru PIN do karty płatniczej, którą miał się posługiwać dokonując płatności w sklepie (...). Odrzucił zatem stanowisko oskarżenia, że M. K. podejmując poszczególne zachowania działał z góry powziętym zamiarem, a jednocześnie uznał że dopuścił się on dwóch odrębnych czynów, z których pierwszy względem drugiego stanowiącego przypisane przestępstwo z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 286 § 3 kk był czynem współukaranym uprzednim wedle koncepcji wyrażanej w doktrynie i piśmiennictwie, że w pochodzie przestępstwa dokonanie czynu zabronionego pochłania wcześniejsze względem niego usiłowanie tego samego czynu zabronionego. Tego rodzaju stanowisko oparł zaś m.in. na tym, co wynikało z wyjaśnień oskarżonego złożonych w postępowaniu przygotowawczym, które rzeczywiście wskazywały, że nie zakładał on z góry, iż nie zdoła zapłacić kartą płatniczą pokrzywdzonej za wybrane towary kwoty wynoszącej ponad 50 złotych, co wymagało znajomości PIN, a o podanie którego zwracał się przecież do współdziałającej z nim osoby w przekonaniu, iż osoba ta będzie go znała. Płatność bez podania PIN na ograniczoną ilość towaru, którego wartość nie przekraczała 50 złotych, miała być też już konkretnie konsekwencją podpowiedzi ze strony sprzedawczyni (k. 128).

Niewątpliwie więc Sąd Rejonowy dokonał w zaskarżonym wyroku dość istotnej modyfikacji opisu czynu zarzuconego M. K. i jego kwalifikacji prawnej. Jednocześnie nie omieszkał wymierzyć temu oskarżonemu uzgodnionej z nim kary, choć w tym zakresie porozumienie, jakie on zawarł z Prokuratorem, stanowiące podstawę sformułowania wniosku złożonego w trybie art. 335 § 1 kpk, odnosiło się do innej nieco postaci czynu. Tej zarzuconej Sąd I instancji z przyczyn wyżej naprowadzonych nie zaakceptował, co musiało oznaczać, że przynajmniej okoliczności popełnienia przestępstwa zarzuconego oskarżonemu K. wzbudziły wątpliwości tego sądu. Uwzględnienie przedmiotowego wniosku byłoby zaś możliwe jedynie wówczas, gdyby zachodziły ku temu podstawy (art. 343 § 7 kpk), a stosownie do art. 335 § 1 kpk wniosek taki jest zasadny tylko wtedy, „jeżeli oskarżony przyznaje się do winy, a w świetle jego wyjaśnień okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości ( por. wyrok SN z 18 kwietna 2013 r., II KK 97/13, Prok.i Pr.-wkł. 2013/7-8/8). Tego Sąd Rejonowy nie stwierdził, nawet jeśli werbalnie starał się tego dowieść w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Przecież uznał w istocie, że wyjaśnienia oskarżonego, jakkolwiek przyznającego się do winy, nie potwierdzają w pełni sprawstwa w postaci mu zarzucanej przez Prokuratora. Tak naprawdę miał zaprzeczyć, by działał z góry powziętym zamiarem, co dla Sądu Rejonowego odegrało niebagatelne znaczenie, nie pozwalało bowiem zgodzić się z oceną prawną zachowań oskarżonego K. zaproponowaną przez oskarżyciela publicznego.

W istocie więc Sąd Rejonowy swymi wywodami potwierdził, że nie zachodziły podstawy do uwzględnienia wniosku Prokuratora złożonego w trybie art. 335 § 1 kpk w odniesieniu do oskarżonego M. K.. Mimo to nie postąpił zgodnie z art. 343 § 7 kpk i wydał wyrok niestanowiący w swej treści odzwierciedlenia, że przedmiotowy wniosek został uwzględniony.

Poza tym zlekceważył, że uwzględnienie wniosku prokuratora, uzgodnionego uprzednio z oskarżonym o skazanie tego oskarżonego bez rozprawy w określony sposób może nastąpić jedynie wówczas, gdy nie zmieniła się sytuacja prawna oskarżonego, a więc jeżeli stoi on nadal pod zarzutem popełnienia określonego przestępstwa, cały czas tego samego. Jeżeli natomiast doszło do zmiany opisu i kwalifikacji prawnej tego zachowania, to powinno się uzgodnić sposób skazania bez rozprawy, i to nawet wówczas, gdy kara i inne środki uprzednio uzgodnione mieszczą się w granicach kar i środków możliwych obecnie do orzeczenia. Nie można natomiast uznać, że zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku prokuratora o skazanie bez rozprawy (art. 343 § 6 kpk), gdy takich ponownych uzgodnień nie dokonano. Nie chodzi przy tym o uzgadnianie kwalifikacji zarzucanego czynu, gdyż ta kwestia nie podlega uzgodnieniom, ale o wzięcie pod uwagę, że doszło do zmiany sytuacji prawno-procesowej oskarżonego. Ta nowa sytuacja wymaga zaś, aby Prokurator i oskarżony wypowiedzieli co do aktualności swej poprzedniej zgody na skazanie bez rozprawy w określony sposób ( por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 23 lutego 2012 r., OSNKW 2012 z. 5 poz. 53; z dnia 17 listopada 2010 r., II KK 272/10, LEX nr 688675).

W przedstawionym układzie procesowym, gdy zachodziła konieczność zwrócenia sprawy Prokuratorowi celem wniesienia aktu oskarżenia, a i zapewne rozpoznania sprawy na zasadach ogólnych, a więc przeprowadzenia przewodu sadowego w całości i to nawet nie tyle na nowo, co po raz pierwszy, nie pozostało Sądowi Okręgowemu nic innego, jak po myśli art. 437 § 2 kpk uchylić wyrok w zaskarżonej części i przekazać sprawę oskarżonego M. K. o zarzucane mu przestępstwo Sądowi Rejonowemu w Rudzie Śląskiej do ponownego rozpoznania.

W dalszym postępowaniu Sąd I instancji postąpi wpierw zgodnie z art. 343 § 7 kpk, a po wpłynięciu aktu oskarżenia nada sprawie właściwy bieg, na etapie merytorycznego rozstrzygania w razie potrzeby zauważając, że koncepcja współukaranego czynu uprzedniego nie wydaje się pasować do okoliczności niniejszej sprawy, kiedy zamierzeniem oskarżonego, zakończonym w fazie usiłowania z powodu nieznajomości numeru PIN do karty płatniczej, było doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia mieniem pokrzywdzonej większej wartości, niż ta, która stała się następnie udziałem przestępstwa dokonanego. Inaczej rzecz ujmując, cel osiągnięty przez oskarżonego różnić się miał od celu pierwotnie zamierzonego, którego realizacja zatrzymała się na etapie usiłowania, konkretnie o ten rodzaj i ilość towaru, za który nie mógł zapłacić kartą PIN bez podania numeru PIN.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy orzekł jak na wstępie.