Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 18 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Jan Kremer

Sędziowie: SSA Zbigniew Ducki

SSA Sławomir Jamróg

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 18 lipca 2016 r. w Krakowie

sprawy z powództwa K. K. i E. K. (1)

przeciwko E. K. (2)

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną w przedmiocie zabezpieczenia

na skutek zażalenia pozwanej E. K. (2)

od postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 3 marca 2016 r. sygn. akt I C 368/16

p o s t a n a w i a:

oddalić zażalenie

SSA Zbigniew Ducki SSA Jan Kremer SSA Sławomir Jamróg

I ACz 1237/16

UZASADNIENIE

W sprawie o uznanie za bezskuteczną, w stosunku do powódek, umowy darowizny spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) znajdującego się w budynku nr (...) przy ul. (...) w S., pozostającego w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. z dnia 28 lutego 2011 r., dokonanej aktem notarialnym Rep A Nr(...)pomiędzy A. K. a pozwaną E. K. (2), powódki K. K. i E. K. (1) wniosły o udzielenie zabezpieczenia powództwa, poprzez ustanowienie zakazu zbywania i obciążania opisanego lokalu, dla którego nie jest prowadzona księga wieczysta.

W uzasadnieniu wniosku powódki podały, że A. K. był mężem E. K. (1) i ojcem K. K.. W okresie od 1996 r. do maja 2004 r. z wyłączeniem pewnych okresów znęcał się psychicznie i fizycznie nad powódkami a także dopuścił się względem nich przestępstw na tle seksualnym. A. K. za opisane czyny został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w W. , II Wydział Karny wydanym w dniu 11 stycznia 2008 r. do sprawy o sygn. akt II K 468/07 na łączną karę 6 lat bezwzględnego pozbawienia wolności. Po wyjściu z więzienia w 2011 r. w obawie przed roszczeniami powódek wynikającymi z w/w czynów karalnych A. K. darował swojej matce pozwanej E. K. (2) własnościowe spółdzielcze prawo do przedmiotowego lokalu. Powódki natomiast wystąpiły do Sądu Okręgowego w Krakowie z roszczeniem o zasądzenie na ich rzecz zadośćuczynienia za doznane krzywdy. Sąd I instancji w wyroku z dnia 29 września 2015 r. przyznał powódkom od A. K. kwoty w wysokości 150.000 zł i 80.000 zł. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 23 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty. Zdaniem powódek A. K. wyzbywając się jedynego majątku na rzecz pozwanej, działał z ich pokrzywdzeniem, stał się bowiem osobą niewypłacalną całkowicie.

Uzasadniając interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia, powódki wskazały, iż pozostawienie pozwanej pełnych praw do dysponowania nieruchomością może poważnie utrudnić lub uniemożliwić osiągniecie celu postępowania przez jej zbycie lub obciążenie.

Sąd I instancji uwzględnił wniosek.

Zdaniem Sądu Okręgowego wnoszący o zabezpieczenie musi uprawdopodobnić jego merytoryczne podstawy wymienione w art. 730 ¹ § 1 i 2 k.p.c., a mianowicie: istnienie roszczenia podlegającego zabezpieczeniu oraz interes prawny w uzyskaniu zabezpieczenia. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.

Przede wszystkim należy zauważyć, że powódki w stopniu wystarczającym uprawdopodobniły zgłoszone w sprawie roszczenie przedkładając w tym celu stosowne dokumenty, w szczególności w postaci wypisu aktu notarialnego – umowy darowizny z dnia 28 lutego 2011 r. oraz kserokopii wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 29 września 2015 r. W tym kontekście przyznać wypada, że powódki wykazały podstawę faktyczną swojego żądania, przedstawiając szczegółowo szereg okoliczności istotnych z punktu widzenia dochodzonego w sprawie roszczenia opartego o konstrukcję skargi paulińskiej, popierając je zaoferowanymi do przeprowadzenia dowodami. Dodatkowo należy podnieść, że roszczenie to znajduje oparcie w przepisach prawa cywilnego i może być dochodzone na drodze postępowania cywilnego.

Podstawą materialnoprawną roszczenia powódek może być przepis art. 527 § 1 k.c. Przesłanki uznania czynności prawnej za bezskuteczną są następujące: istnienie konkretnej wierzytelności przysługującej powodowi, istnienie czynności prawnej, na podstawie której pozwany uzyskał korzyść majątkową, wykazanie, że czynność prawna została dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, świadomość pokrzywdzenia powoda istniejąca u dłużnika, wiedza pozwanego lub możliwość dowiedzenia się przy zachowaniu należytej staranności o tym, że dłużnik działał ze wiadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Konieczność uprawdopodobnienia powyższych przesłanek spoczywa na powodzie jednakże kodeks przewiduje szereg domniemań, które zmieniają ciężar dowodu.

Zgodnie z art. 530 zd. 1 k.c. przepisy art. 527 k.c. i nast. k.c. stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Jak podkreśla się w orzecznictwie wymagany przez art. 530 k.c. zamiar pokrzywdzenia nie powinien podlegać zawężającej wykładni, gdyż czyniłoby to iluzoryczną ochronę przyszłych wierzycieli. Dlatego świadomość możliwego pokrzywdzenia jest również wystarczająca do przyjęcia zamiaru pokrzywdzenia, albowiem działanie ludzkie obejmuje w zasadzie nie tylko następstwa zamierzone, ale i te, których jakkolwiek nie chce się wywołać, przewiduje się jako możliwe, a zarazem objęte wolą. Oznacza to, że zamiar pokrzywdzenia przyjąć należy także u tego, kto w chwili dokonywania czynności liczył się z tym, że w związku z jego działalnością może mieć wierzycieli i że czynność jego może być połączona z ich krzywdą. Przepis art. 530 k.c. zaostrza przesłanki skargi pauliańskiej w odniesieniu do stanu świadomości osoby trzeciej. Jeżeli jednak osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową nieodpłatnie ( tak jest w niniejszej sprawie), to zastosowanie znajdzie art. 528 k.c. i w takim przypadku stan świadomości osoby trzeciej jest bez znaczenia.

Zdaniem Sądu spełniona została także przesłanka istnienia interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, albowiem uznanie występowania prawdopodobieństwa zgłoszonego w sprawie roszczenia w konsekwencji może budzić uzasadnione przypuszczenie możliwości podjęcia przez pozwaną dokonania dalszych czynności mających na celu usunięcie przedmiotu, z którego powódki mogą uzyskać zaspokojenie wcześniej wskazanej wierzytelności.

Zatem brak udzielenia zabezpieczenia może uniemożliwić osiągnięcie celu postępowania. Z tych względów, na zasadzie art. 730, 730 ¹ i 755 § 1 k.p.c. w zw. z art. 747 pkt 3 k.p.c. Sąd I instancji orzekł, jak w sentencji.

Postanowienie to zaskarżyła zażaleniem pozwana, wnosząc o jego zmianę postanowienia i oddalenie wniosku.

Pozwana zarzuciła naruszenie art. 730 ¹ k.p.c. i art. 755 k.p.c.

Wskazała na okoliczności faktyczne związane z datami poszczególnych zdarzeń powołanych przez powódki, nieprawomocnością orzeczenia zasądzającego zadośćuczynienie, od A. K., a także jego sytuację materialną. Podkreśliła uregulowanie zaległości alimentacyjnych przez syna między innymi w związku z wyjazdem do Niemiec, a wyjazd ten był przyczyną dokonania darowizny.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Zażalenie nie jest zasadne.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu I instancji tak co do stanu faktycznego, jak i istnienia podstaw prawnych zabezpieczenia. Wskazane z zażaleniu okoliczności związane z regulowaniem spraw majątkowych przez syna pozwanej obok elementów pozytywnych uzasadniają właśnie wątpliwości związane z ewentualnym wykonaniem orzeczenia. Roszczenie powódek co do zasady zostało uprawdopodobnione, przy czym warto zwrócić uwagę, że byt roszczenia nie jest zależny od istnienia wyroku zasądzającego należność. Wystarczającym jest istnienie skonkretyzowanej wierzytelności. Sąd I instancji zasadnie uwzględnił uprawdopodobnienie roszczenia, co oczywiste, będzie ono przedmiotem dowodzenia i będzie podlegało ocenie po przeprowadzeniu całości postępowania.

Również przesłanka interesu prawnego została wystarczająco wykazana, a ma ona związek nie tylko ze skutecznością ewentualnego postępowania egzekucyjnego, ale także związana jest z utrudnieniem uzyskania świadczenia. W Komentarzu do k.p.c. D. Zawistowski ( LEX ) podkreśla, że „Dopuszczalność zabezpieczenia w celu zapewnienia osiągnięcia celu postępowania prowadzi zatem do poszerzenia katalogu spraw, w których możliwe jest uzyskanie zabezpieczenia. Pozwala bowiem na odejście od oceny podstaw do zabezpieczenia wyłącznie w kategorii możliwości zabezpieczenia wykonalności orzeczenia w sprawie.

Artykuł 730 ¹ pojęcie interesu prawnego ujmuje zatem dość szeroko, co w praktyce oznacza możliwość powoływania się przez uprawnionego na wiele okoliczności, które mogą uzasadniać udzielenie zabezpieczenia. Najczęściej będzie to wskazywanie na zagrożenie wyzbycia się majątku przez obowiązanego, nieregulowanie zobowiązań, nieracjonalne obchodzenie się z majątkiem czy na grożącą obowiązanemu upadłość.

Pojęcie interesu prawnego w postępowaniu zabezpieczającym nie jest tożsame ze znaczeniem interesu prawnego w ujęciu innych przepisów Kodeksu postępowania cywilnego”.

Sąd Apelacyjny rozważył także konsekwencje zabezpieczenia dla pozwanej i w tym aspekcie sposób zabezpieczenia, także w kontekście stanowiska pozwanej, sposób zabezpieczenia nie jest nadmiernie uciążliwy, nie obciąża pozwanej ponad potrzebę.

Z przedstawionych przyczyn zażalenie uległo oddaleni na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art 391 § 1 k.p.c.

SSA Zbigniew Ducki SSA Jan Kremer SSA Sławomir Jamróg