Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 sierpnia 2013 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:SSO Dariusz Płaczek

Protokolant: st. sekr. sądowy Patrycja Czarnik

po rozpoznaniu w dniu 27 sierpnia 2013 roku w Tarnowie na rozprawie:

sprawy z odwołania B. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 12 listopada 2012 nr (...)

sprawy z odwołania K. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 12 listopada 2012 nr (...)

sprawy z odwołania M. B. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 12 listopada 2012 nr (...)

sprawy z odwołania M. B. (2)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 12 listopada 2012 nr (...)

w sprawie B. B., K. B., M. B. (1), M. B. (2)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o należności z tytułu składek

1.  zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 12 listopada 2012 roku nr (...) w ten sposób, że stwierdza, iż B. B. ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spadkodawcy S. B. wskazane w tej decyzji solidarnie z pozostałymi spadkobiorcami: K. B., M. B. (1), M. B. (2);

2.  w pozostałej części odwołanie od decyzji z dnia 12 listopada 2012 roku nr (...) oddala;

3.  zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 12 listopada 2012 roku nr (...) w ten sposób, że stwierdza, iż K. B. ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spadkodawcy S. B. wskazane w tej decyzji solidarnie z pozostałymi spadkobiorcami: B. B., M. B. (1), M. B. (2);

4.  w pozostałej części odwołanie od decyzji z dnia 12 listopada 2012 roku nr RED/OS-75A/2012 oddala;

5.  zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 12 listopada 2012 roku nr (...) w ten sposób, że stwierdza, iż M. B. (1) ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spadkodawcy S. B. wskazane w tej decyzji solidarnie z pozostałymi spadkobiorcami: K. B., B. B., M. B. (2);

6.  w pozostałej części odwołanie od decyzji z dnia 12 listopada 2012 roku nr (...)oddala;

7.  zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 12 listopada 2012 roku nr (...) w ten sposób, że stwierdza, iż M. B. (2) ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spadkodawcy S. B. wskazane w tej decyzji solidarnie z pozostałymi spadkobiorcami: K. B., M. B. (1), B. B.;

8.  w pozostałej części odwołanie od decyzji z dnia 12 listopada 2012 roku nr (...) oddala.

Sygn. akt IV U 52/13

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 27 sierpnia 2013 r.

Decyzjami z dnia 12.11.2012 r. (nr (...) (...), (...) (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w T. , na podstawie art. 83 ust. 6 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.), zmienił swoje uprzednie decyzje
z dnia 11.09.2012 r. (nr (...), (...), (...) (...)), w części dotyczącej wysokości kwoty należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i orzekł, że K. B., M. B. (2), B. B. i M. B. (1) jako spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spadkodawcy - zmarłego w dniu 16.09.2005 r. S. B. - z tytułu nieopłaconych składek w łącznej kwocie 10.861,58 zł, w tym na: Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres od 07.2004 r. do 06.2005 r. w kwocie 7.371,09 zł wraz z odsetkami obliczonymi na dzień 16.09.2005 r.
w kwocie 669,00 zł oraz kosztami upomnienia w kwocie 105,60 zł; ubezpieczenie zdrowotne za okres od 05.2004 r. do 06.2005 r. w kwocie 1.942,56 zł wraz z odsetkami obliczonymi na dzień 16.09.2005 r. w kwocie 173,20 zł oraz kosztami upomnienia w kwocie 8,80 zł; Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od 06.2004 r. do 06.2005 r. w kwocie 569,43 zł wraz z odsetkami obliczonymi na dzień 16.09.2005 r.
w kwocie 21,90 zł. W uzasadnieniach decyzji z dnia 11.09.2012 r. - orzekających
o odpowiedzialności odwołujących za zobowiązania spadkodawcy - organ rentowy zaznaczył, że w sprawie spełnione zostały przesłanki do stwierdzenia odpowiedzialności solidarnej spadkobierców za długi spadkodawcy.

Decyzje z dnia 12.11.2012 r. zostały zaskarżone przez K. B., M. B. (2), B. B. i M. B. (1) , którzy domagali się ich zmiany
i ustalenia, że jako spadkobiercy zmarłego w dniu 16.09.2005 r. S. B. nie ponoszą odpowiedzialności za jego zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek za okresy
i w kwotach wskazanych w zaskarżonych decyzjach.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.
W uzasadnieniu podniósł, że rozstrzygnięcie zawarte w zaskarżonych decyzjach jest zasadne na podstawie art. 100 i art. 97 ustawy z dnia 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa
(Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) w związku z art. 31 i art. 32 ustawy z dnia
13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.). W dalszej kolejności podał, że zmarły jako płatnik składek był obowiązany do obliczania, rozliczania oraz opłacania w terminach określonych właściwymi przepisami składek za każdy miesiąc kalendarzowy. Niedopełnienie tego obowiązku spowodowało na jego koncie zadłużenie w kwotach i za okresy wskazane w zaskarżonych decyzjach. Skoro więc spadkobiercami zmarłego są odwołujący, każdy w ¼ na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Tarnowie z dnia 20 czerwca 2007 r., sygn. akt I Ns 754/07, i spadkobiercy ci przyjęli spadek wprost, zasadnie uznano, że odwołujący ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania zmarłego z tytułu nieopłaconych składek.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny sprawy:

Odwołujący K. B., M. B. (2), B. B. i M. B. (1) są spadkobiercami zmarłego w dniu 16.09.2005 r. S. B..

dowód:

-

odpis postanowienia SR w Tarnowie z dnia 20.06.2007 r., sygn. akt I Ns 754/07- k. 17 akt ZUS,

-

odpisy skrócone aktów urodzenia M. B. (2), B. B.
i M. B. (1)- k. 10-12 akt ZUS,

-

odpis skrócony aktu małżeństwa K. B.- k. 9 akt ZUS,

-

odpis skrócony aktu zgonu S. B.- k. 8 akt ZUS,

Postanowieniem z dnia 20.06.2007 r., sygn. akt I Ns 754/07, Sąd Rejonowy
w Tarnowie stwierdził, że spadek po S. B. zmarłym w dniu 16.09.2005 r. nabyli wprost na podstawie ustawy, w tym również wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne, małżonka K. B. oraz dzieci M. B. (2), B. B. i M. B. (1) - każde w ¼ części.

dowód:

-

odpis postanowienia SR w Tarnowie z dnia 20.06.2007 r., sygn. akt I Ns 754/07- k. 17 akt ZUS,

Spadkobiercy nie dokonali działu spadku.

dowód:

-

pismo SR w Tarnowie z dnia 28.06.2012 r.- k. 18 akt ZUS,

-

pismo organu rentowego z dnia 14.06.2013 r.- k. 34,

W skład spadku po S. B. wchodzą zaległości z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w łącznej kwocie 10.861,58 zł. Zaskarżonymi decyzjami z dnia 12.11.2012 r. (...) Oddział w T. zmienił swoje uprzednie decyzje
z dnia 11.09.2012 r. w części dotyczącej wysokości kwoty należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i orzekł, że odwołujący K. B., M. B. (2), B. B. i M. B. (1) jako spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spadkodawcy - zmarłego w dniu 16.09.2005 r. S. B. - z tytułu nieopłaconych składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
w kwocie 10.861,58 zł, w tym na: Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres od 07.2004 r. do 06.2005 r. w kwocie 7.371,09 zł wraz z odsetkami obliczonymi na dzień 16.09.2005 r.
w kwocie 669,00 zł oraz kosztami upomnienia w kwocie 105,60 zł; ubezpieczenie zdrowotne za okres od 05.2004 r. do 06.2005 r. w kwocie 1.942,56 zł wraz z odsetkami obliczonymi na dzień 16.09.2005 r. w kwocie 173,20 zł oraz kosztami upomnienia w kwocie 8,80 zł; Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od 06.2004 r. do 06.2005 r. w kwocie 569,43 zł wraz z odsetkami obliczonymi na dzień 16.09.2005 r.
w kwocie 21,90 zł.

dowód:

-

decyzje ZUS z dnia 12.11.2012 r.- k. 58, 60, 62 i 64 akt ZUS,

-

stanu należności dla płatnika i pokrycie należności dla płatnika- k. 21, 30, 47-52, 54 akt ZUS,

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach organu rentowego.

Sąd pozytywie ocenił dowody z dokumentów, których autentyczność oraz wiarygodność, jak również poprawność materialna i formalna nie budziły wątpliwości, zaś ich treść i forma nie były kwestionowane przez strony postępowania. Brak było zatem jakichkolwiek podstaw, także takich, jakie należałoby uwzględnić z urzędu, aby dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego. Dokumenty urzędowe stanowiły zatem dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone (art. 244 k.p.c.), zaś dokumenty prywatne dowód tego, że osoba która je podpisała złożyła oświadczenie zawarte
w dokumencie (art. 245 k.p.c.).

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Odwołanie od zaskarżonych decyzji (...) Oddział w T. z dnia 12.11.2012 r.,
w świetle ustalonego stanu faktycznego i obowiązujących przepisów prawa, zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Przepis art. 31 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.), do należności z tytułu składek nakazuje stosować odpowiednio wymienione w nim przepisy ustawy z dnia 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa, w tym w szczególności przepisy art. 97 § 1 i art. 98 § 1 i 2 pkt 1, 2, 5 i 7 tej ustawy. Wymienione przepisy dotyczą odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy.

Stosownie do treści art. 32 powołanej na wstępie ustawy, do składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Zgodnie z art. 97 § 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa
(Dz. U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.), spadkobiercy podatnika przejmują przewidziane
w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. Jak wynika
z art. 98 § 1 tej ustawy, do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz
o odpowiedzialności za długi spadkowe. W myśl zaś art. 98 § 2 pkt 1, 2, 5 i 7 Ordynacji podatkowej, przepis § 1 stosuje się również do odpowiedzialności spadkobierców za: zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy, opłatę prolongacyjną oraz koszty upomnienia i koszty postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec spadkodawcy powstałe do dnia otwarcia spadku.

Zakres odpowiedzialności za długi spadkowe, w tym na mocy odesłania do przepisów Kodeksu cywilnego zawartego w art. 98 ustawy z dnia 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa również za zobowiązania podatkowe, w sposób bezpośredni rzutuje na sposób przyjęcia spadku.

Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność tylko ze spadku (rzeczowo). Od chwili przyjęcia spadku ponosi zaś odpowiedzialność za długi spadkowe
z całego swojego majątku. Jest to tzw. odpowiedzialność osobista (art. 1030 k.c.).
W przypadku dwóch lub większej liczby spadkobierców, ich odpowiedzialność za długi spadkowe do chwili działu spadku jest solidarna, a od chwili działu spadku - odpowiednio do wielkości udziałów w spadku (art. 1034 k.c.). Przepisy Kodeksu cywilnego
o odpowiedzialności za długi spadkowe, podobnie jak przepisy o zobowiązaniach podatkowych, mają charakter bezwzględnie obowiązujący.

Zaznaczyć również należy, że w razie prostego przyjęcia spadku, spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia (art. 1031 § 1 k.c.). W takim więc przypadku spadkobierca będzie odpowiadał całym swoim majątkiem za wszystkie zobowiązania podatkowe spadkodawcy, bez wartościowego ograniczenia jego odpowiedzialności.

Reasumując, skoro do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz
o odpowiedzialności za długi spadkowe, to na mocy art. 31 i art. 32 ustawy z dnia
13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, przepisy te znajdują również zastosowanie do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

W takim też tonie wypowiada się Sąd Najwyższy, podnosząc, że niezapłacone
w terminie składki na Fundusz Pracy i ubezpieczenie zdrowotne (oraz należności z nimi związane) mogą być pobrane przez organ rentowy od spadkobiercy osoby zobowiązanej do zapłaty takich składek w granicach odpowiedzialności danego spadkobiercy za długi spadku (art. 922 § 1 i § 3 k.c. oraz art. 1030 i nast. tego Kodeksu w związku z art. 97 § 1 oraz
art. 98 § 1 i § 2 pkt 1, 2, 5 i 7 ustawy z dnia 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa w związku
z art. 31 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku
z art. 32 tej ustawy (por. uchwała SN z dnia 07.05.2008 r., II UZP 1/08, OSNP 2008/23-24/352; wyrok SN z dnia 24.11.2009 r., II UK 118/09, LEX nr 564787).

W niniejszej sprawie odwołujący nie kwestionowali wysokości zaległości spadkodawcy z tytułu składek. W szczególności nie wskazali żadnych merytorycznych argumentów, które poddawałyby w wątpliwość zarówno wskazane w zaskarżonych decyzjach okresy, za które składki nie zostały uiszczone, jak i kwoty tych zaległości.

Wydane w dniu 12.11.2012 r. decyzje były jednak błędne o tyle, że w ich sentencji organ rentowy nie orzekł o solidarnej odpowiedzialności spadkobierców za zaległości zmarłego z tytułu składek.

Dla odwołujących istotne znaczenie ma natomiast to, czy ich odpowiedzialność stwierdzona w decyzjach jest solidarna, czy też nie. Brak stwierdzenia odpowiedzialności solidarnej w sentencji otwiera bowiem (teoretycznie) drogę do egzekucji całej kwoty od każdego ze spadkobierców.

W niniejszej sprawie nie ulegało wątpliwości, że wszyscy spadkobiercy przyjęli spadek po S. B. (płatniku składek) wprost. Wynika to z treści postanowienia Sądu Rejonowego w Tarnowie z dnia 20.06.2007 r., sygn. akt I Ns 754/07, mocą którego K. B., M. B. (2), B. B. i M. B. (1) nabyli wprost na podstawie ustawy, każde w ¼ części, spadek po zmarłym w dniu 16.09.2005 r. S. B..

W toku niniejszego postępowania Sąd zwrócił się do M. B. (1), reprezentującego pozostałych odwołujących, o udzielenie informacji czy spadkobiercy dokonali działu spadku (czy to umownego czy sądowego) - pod rygorem uznania, iż do chwili obecnej nie przeprowadzono działu spadku po zmarłym. Pomimo to, odwołujący M. B. (1) odpowiedzi takiej Sądowi nie udzielił. Organ rentowy w piśmie z dnia 14.06.2013 r. wskazał zaś, że postępowanie takie nie zostało przeprowadzone, powołując się na zalegające w aktach pismo Sądu Rejonowego w Tarnowie z dnia 28.06.2012 r. Wobec braku w aktach organu rentowego jakiegokolwiek dokumentu, z którego wynikałoby, że spadkobiercy dokonali działu spadku, Sąd przyjął, że do działu takiego nie doszło.

Skoro więc, jak wynika z art. 98 § 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa, do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz
o odpowiedzialności za długi spadkowe, mając na uwadze okoliczności sprawy, szczególną uwagę należało zwrócić na dyspozycję przepisu art. 1034 § 1 zdanie pierwsze k.c. Zgodnie
z jego treścią, do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe.

Takie też wyrzeczenie (o solidarnej odpowiedzialności za składki) powinno znaleźć się w sentencji każdej z zaskarżonych decyzji, choćby po to, aby na etapie postępowania egzekucyjnego uniknąć sytuacji w której organ egzekucyjny będzie dochodził zapłaty długu od każdego ze spadkobierców w pełnej wysokości.

Uwzględniając powyższe, Sąd zmienił zaskarżone decyzje tylko w ten sposób, że
w sentencji każdej z nich uczynił wzmiankę o solidarnej odpowiedzialności każdego
z odwołujących za zobowiązania spadkodawcy S. B. (wskazane w decyzjach)
z tytułu nieopłaconych składek z pozostałymi spadkobiercami.

W pozostałym zakresie zaskarżone decyzje były prawidłowe i znajdowały uzasadnienie w obowiązujących przepisach prawa, tj. w przepisach ustawy z dnia
13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, ustawy z dnia 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa oraz przepisach ustawy Kodeks cywilny, w związku z czym odwołanie od tych decyzji w zakresie nie uwzględnionym przez Sąd podlegało oddaleniu.

Mając to na uwadze, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku (w punktach 1-8) na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c.