Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lipca 2016 roku

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim,

Wydział V w składzie:

Przewodniczący: SSO Beata Łapińska

Sędziowie: SSO Agnieszka Leżańska

SSO Dorota Krawczyk (spr.)

Protokolant: st.sekr.sądowy Marcelina Machera

po rozpoznaniu w dniu 12 lipca 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku S. B. (1)

przeciwko (...) Zespołowi do spraw Orzekania o Niepełnosprawności

w (...) (...) w Ł.

o ustalenie stopnia niepełnosprawności

na skutek apelacji wnioskodawcy S. B. (1) od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 1 kwietnia 2016r. sygn. IV U 27/16

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Tryb. do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania za instancję odwoławczą.

Sygn. akt V Ua 23/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 sierpnia 2015 roku, sygn. (...) (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności w B. zaliczył S. B. (1) do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na stałe z symbolem przyczyny niepełnosprawności 10-N 05-R 03-L. (...) Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w (...) (...) w Ł. rozpoznający sprawę wskutek odwołania S. B. (1) orzeczeniem z dnia 19 stycznia 2016 roku, sygn. (...) utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie.

Odwołanie od tego orzeczenia wniósł S. B. (1). W uzasadnieniu wnioskodawca podniósł, że orzeczenie narusza zasady orzekania poprzez nieuwzględnienie pełnej dokumentacji lekarskiej z poradni ortopedycznej, kardiologicznej, że potrzebuje pomocy osoby trzeciej.

Wnosił o zmianę orzeczenia przez uznanie, że wnioskodawca spełnia przesłanki do zaliczenia wnioskodawcy do znacznego stopnia niepełnosprawności i uznanie, że odwołujący wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji i znacznie ograniczoną możliwością samodzielnego poruszania się.

(...) Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w (...) (...) w Ł. wnosił o oddalenie odwołania w całości.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 1 kwietnia 2016 roku wydanym w sprawie sygn. akt IV U 27/16 Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim oddalił odwołanie.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Rejonowego:

Wnioskodawca S. B. (1) w 2001 roku przebył krwotok do mózgu, a w 2012 roku udar niedokrwienny. S. B. pozostaje pod opieką poradni neurologicznej z uwagi na bóle kręgosłupa, z uwagi na bezsenność i depresje jest pod opieką psychiatry, pozostaje także pod opieką kardiologa z uwagi na chorobę niedokrwienną serca, nadciśnienie tętnicze i niewydolność krążenia. S. B. cierpi na encefalopatię naczyniową pod postacią zawrotów głowy po krwotoku i udarze mózgu oraz przewlekły zespół bólowo-korzeniowy szyjny, piersiowy i lędźwiowo-krzyżowy o podłożu zmian zwyrodnieniowych i wypukliny jądra miażdżystego C5/C6, wypukliny jądra miażdżystego (...)- (...)- (...)- (...) i wypukliny jądra miażdżystego L4/L5. Schorzenia te oraz kardiologiczne i psychiatryczne powodują, że S. B. wymaga okresowej pomocy innych osób.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał odwołanie za nieuzasadnione.

Sąd I instancji stwierdził, że stopnie niepełnosprawności zostały określone w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 roku. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz.U. Nr 127 z 2011 poz. 721 ze zm.). Sąd meriti powołał się przy tym na art. 4 wyżej wymienionej ustawy, zgodnie z którym:

Ust. 1. Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Ust.2. Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.

Ust.3. Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.

Ust.4. Niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację.

Zdaniem Sądu I instancji, aby zgodnie z definicjami ustawowymi zaliczyć daną osobę do niepełnosprawnych w znacznym stopniu konieczne jest ustalenie, że osoba taka nie jest w stanie zaspokajać swych podstawowych potrzeb bez pomocy innych osób, a te podstawowe potrzeby to samoobsługa, poruszanie się i komunikacja.

W ocenie Sądu Rejonowego nie ma podstaw do przyjęcia, że S. B. jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji w rozumieniu art. 4 ust 4 w/w ustawy. Nie ma problemów z komunikowaniem się z otoczeniem, jest w stanie wykonywać podstawowe czynności życiowe typu mycie, ubieranie się czy poruszanie.

Mając powyższe na uwadze Sąd Rejonowy uznał orzeczenie (...) Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w (...) (...) w Ł. za właściwe i na podstawie art. 477 ^{( 14)}§1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Powyższy wyrok w całości zaskarżył odwołujący S. B. (1) apelacją.

Odwołujący S. B. (1) nie wskazał konkretnych zarzutów naruszenia przez Sąd Rejonowy prawa materialnego czy procesowego (apelację sporządził sam), jednak wynika z niej, iż Sąd Rejonowy nie odniósł się do całości zebranego w sprawie materiału dowodowego, nie ocenił jego stanu zdrowia pod kątem laryngologicznym, psychiatrycznym i ortopedycznym.

W odpowiedzi na apelację (...) Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w (...) (...) w Ł. wniósł o oddalenie apelacji.

Na rozprawie w dniu 12 lipca 2016 roku odwołujący popierał apelację.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zważył co następuje:

Z apelacji wynika, że Sąd Rejonowy dopuścił się

1. naruszenia przepisów prawa materialnego, a to:

a) art. 4 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych poprzez ich błędną wykładnię oraz niewłaściwe zastosowanie wskutek przyjęcia, że odwołujący nie spełnia przesłanek do uznania jego stopnia niepełnosprawności jako znaczny;

2. naruszenie przepisów prawa procesowego, a to:

a) art. 227 k.p.c. i 278 § 1 k.p.c poprzez bezzasadne pominięcie dowodu z opinii biegłego ortopedy i laryngologa,

b) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego przez pominięcie dokumentacji medycznej z poradni laryngologicznej ortopedycznej i psychiatrycznej.

Wskazując na powyższe zarzuty odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim poprzez uchylenie decyzji (...) Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w (...) (...) w Ł. i uznanie, że odwołujący spełnia przesłanki określone w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych do uznania jego stopnia niepełnosprawności jako znaczny, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Apelacja jest zasadna i czyni skutek w postaci uchylenia zaskarżonego wyroku, gdyż Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy.

Pojęcie „istoty sprawy”, w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. , dotyczy jej aspektu materialnego, a nierozpoznanie istoty zachodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu nie odnosi się do tego co było przedmiotem sprawy, a więc gdy sąd zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania lub też zarzutów merytorycznych strony i w swym rozstrzygnięciu nie odniósł się do tego, co jest rzeczywistym przedmiotem sporu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2002r., IV CKN 1298/00, LEX nr 80271).

Przedmiot rozpoznania w niniejszej sprawie zakreśla zaskarżona decyzja (...) Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w (...) (...). Decyzja ta dotyczyła ustalenia stopnia niepełnosprawności wnioskodawcy oraz tego czy jest osobą o wymagająca konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Decyzją z dnia 31 sierpnia 2015 roku, sygn. (...) (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności w B. zaliczył S. B. (1) do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na stałe z symbolem przyczyny niepełnosprawności 10-N 05-R 03-L.

Ustalenie stopnia niepełnosprawności wymaga wiadomości specjalnych, a zatem okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych ( art. 278 KPC).

W analizowanej sprawie ustalenie stopnia niepełnosprawności S. B. (1) wymaga wiadomości specjalnych biegłego ortopedy, laryngologa i neurologa, bowiem jak wynika Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. Nr 139, poz. 1328, ze zm.) obowiązujące symbole przyczyn niepełnosprawności wskazane w zaskarżonej decyzji odnoszą się do: 10-N choroby neurologiczne, 05-R upośledzenie narządu ruchu, 03-L zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu.

Tymczasem Sąd Rejonowy dopuścił jedynie dowód z opinii neurologa, czym naruszył art. 217 KPC w zw. z art. 227 KPC i 278 KPC i sam arbitralnie ustalił, że skarżący nie spełnia wymogu zaliczenia do znacznego stopnia niepełnosprawności oraz że nie jest osobą wymagającą konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Takie ustalenia Sądu Rejonowego bez dopuszczenia na te istotne dla sprawy okoliczności wymagające wiadomości specjalnych dowodu z opinii biegłego lekarza należy uznać za dowolne i nie mieszczące się w granicach swobodnej oceny dowodów zakreślonej treścią art. 233 KPC.

W sprawach wymagających wiadomości specjalnych Sąd nie może zastępować biegłych opierając się wyłącznie na własnym przeświadczeniu, oderwanym od specjalistycznej wiedzy medycznej. Sąd może jedynie po przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego dokonać jej oceny, przy zastosowaniu art. 233 § 1 KPC, na podstawie właściwych dla jej przedmiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 7 listopada 2000 roku, sygn. I CKN 1170/98 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 roku, sygn. IV CKN 1383/00).

Przy czym nawet opinia biegłego, która sądu nie przekonała, nie może być weryfikowana, a zwłaszcza dyskwalifikowana, bez posłużenia się wiedzą specjalistyczną. (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 1949 r., WaC 167/49, Nowe Prawo 1951 nr 2, s. 62, wyroki Trybunału Ubezpieczeń Społecznych z dnia 9 lutego 1949 r., TR 123/48, niepublikowany i z dnia 23 grudnia 1958 r., I TR 1071/57, Praca i Zabezpieczenie Społeczne 1969 nr 11 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 1972 r., III CRN 341/72, z dnia 23 maja 1986 r., IV CR 116/86, i z dnia 19 grudnia 1990 r., I PR 148/90, OSP 1991 nr 11-12, poz. 300).

Rozpoznanie przez Sąd Rejonowy sprawy wymagającej wiadomości specjalnych, bez przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych lekarzy ortopedy i laryngologa, doprowadziły do nierozpoznania istoty sprawy. Sąd Rejonowy nie rozpoznał, bowiem materialnej podstawy żądania tj. nie ustalił czy skarżący spełnia kryteria do znacznego stopnia niepełnosprawności, czy wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Treść art. 386 § 4 k.p.c. wskazuje na powinność sądu drugiej instancji uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji w sytuacjach w przepisie tym określonych, jednak użyte we wskazanej normie pojęcie "możliwości” uchylenia wyroku nie uprawnia sądu drugiej instancji do całkowitej swobody decyzji. Trzeba też mieć na uwadze, że chociaż w myśl art. 382 k.p.c. postępowanie apelacyjne ma charakter merytoryczny i w tym znaczeniu jest przedłużeniem postępowania przeprowadzonego przed sądem pierwszej instancji, to w procesie kierować się należy również wymogiem instancyjności, o której traktuje art. 176 ust. 1 Konstytucji RP . Oznacza to, że sąd drugiej instancji nie może zastępować własnym orzeczeniem orzeczenia sądu pierwszej instancji, gdyż mogłoby to doprowadzać do sytuacji, w których sąd odwoławczy orzekałby jako jedna i ostateczna instancja (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 lipca 2007r., III UK 20/07, OSNP 2008/17-18/264).

Mając powyższe na względzie i dochodząc do przekonania, że Sąd Rejonowy nie dokonał w sprawie niezbędnych ustaleń co do przedmiotu sporu i nie objął rozstrzygnięciem materialnej podstawy żądania, a zatem nie rozpoznał istoty sprawy, Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania na podstawie art. 386 § 4 KPC.

Rozpatrując sprawę ponownie Sąd pierwszej instancji przeprowadzi postępowanie dowodowe w kierunku wynikającym z powyższych rozważań, a więc dopuści dowód z opinii biegłego lekarza ortopedy, laryngologa oraz rozważy dopuszczenie innych dowodów zgłoszonych przez strony, celem ustalenia czy skarżący spełnia przesłanki do zaliczenia go do znacznego stopnia niepełnosprawności oraz czy jest osobą wymagającą konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, co podnosił w odwołaniu a następnie w apelacji S. B. (1).