Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Janina Kacprzak

Sędziowie: SSA Ewa Naze

SSA Lucyna Guderska (spr.)

Protokolant: sekr. sądowy Patrycja Stasiak

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2013 r. w Łodzi

sprawy M. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.

o emeryturę,

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Płocku

z dnia 19 listopada 2012 r., sygn. akt: VI U 1128/12;

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 16/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31.07.2012 r. Zakład ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. odmówił M. O. prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych z uwagi na nieudowodnienie 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie zaliczył ubezpieczonemu do stażu szczególnego okresu zatrudnienia w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w M. od 16.07.1979r. do 27.11.l995 r., ponieważ praca wykonywana na stanowisku konserwator – elektryk + Rtv nie została wymieniona w wykazie A, dziale nr 2, poz. 1 pkt 1 stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów budowlanych z 1.08.1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu budownictwa.

W odwołaniu od powyższej decyzji M. O. wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury podnosząc, że w spornym okresie zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze wykonywał prace wymienione w Wykazie A dział II stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Zaskarżonym wyrokiem z 19 listopada 2012r. Sąd Okręgowy w Płocku zmienił decyzję organu rentowego i przyznał M. O. prawo do emerytury od 11 lipca 2012r.

Sąd I instancji ustalił, że M. O., urodzony (...), w dniu 13.07.2012 r. złożył wniosek o wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Wnioskodawca na dzień 1.01.1999 r. udowodnił łączny okres zatrudnienia w wymiarze 30 lat i 11 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

M. O. ukończył on zasadniczą szkołę zawodową w kierunku radiotechnika i telewizja. W okresie od 1.09.1968 r. do 25.10.1978 r. był zatrudniony w (...) Zakładzie (...) w Z. na stanowiskach montera central telefonicznych i nastawiacza podzespołów i zespołów teletechnicznych. Następnie w okresie 14.11.1978 r. - 31.02.1979 r. realizował zatrudnienie w Zakładach (...) w M. jako monter układów elektronicznych, zaś od 2.05.1979 r. do 15.07.1979 r. w Wojewódzkim Urzędzie (...) w C. na stanowisku telemontera.

W okresie od 16.07.1979 r. do 27.11.1995 r. M. O. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w M.. W okresie tego zatrudnienia zajmował stanowiska konserwatora anten zbiorczych, konserwatora anten radiowo – telewizyjnych, konserwatora elektryka + RTV. Od 7.06.1983 r. wnioskodawca posiada dodatkowe uprawnienia do eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych w zakresie prac konserwatorskich, konserwacyjno – remontowych i elektromontażowych, zaś od 5.02.1991 r. spełnił dodatkowe wymagania kwalifikacyjne w zakresie gospodarki energetycznej pozwalające prowadzić eksploatację na stanowisku eksploatacji następujących urządzeń i instalacji elektroenergetycznych: sieci elektroenergetycznych, urządzeń prostownikowych, akumulatorowych, kondensatorów energetycznych, elektrycznych urządzeń napędowych, i elektrycznych, elektrotermicznych, aparatury kontrolno – pomiarowej oraz urządzeń i instalacji automatycznych sterowania i zabezpieczeń. W 1986 r. odbył kurs z zakresu montażu i konserwacji antenowych instalacji zbiorczych. Do obowiązków konserwatora anten zbiorczych (...) należało: stała konserwacja instalacji (...), utrzymanie w stanie dobrym wzmacniaczy, konserwacja stała uziemienia masztów, konserwacja stała masztów antenowych z dipolami, natychmiastowe usuwanie awarii wzmacniaczy, stała konserwacja instalacji elektrycznej w zleconych budynkach, natychmiastowe usunięcie zgłoszonej awarii elektrycznej, wymiana zużytego zabezpieczenia w budynkach, natychmiastowa wymiana awaryjnie funkcjonującego automatu schodowego, przestrzeganie stopniowania zabezpieczeń bezpieczników, spis stanu zużycia energii elektrycznej (1 raz w miesiącu), wykonanie konserwacji tablic zabezpieczających głównych, zabezpieczenie lub wymiana zdewastowanego sprzętu w piwnicach i na klatkach schodowych. W miesiącach letnich odwołujący zajmował się głównie naprawą anten, natomiast w miesiącach zimowych ich konserwacją, obsługą węzłów, która polegała na usuwaniu 1-2 razy w miesiącu razem z hydraulikiem awarii instalacji zasilania wymienników ciepłej wody i centralnego ogrzewania oraz pomp ciepłej wody i centralnego ogrzewania w budynkach cieplnych, tj. urządzeń elektroenergetycznych oraz konserwacją bieżącą, tj. wymianą naciągów anten, zasilaczy, konserwacją instalacji elektrycznej i cieplnej w budynkach.

Z tytułu powyższego zatrudnienia odwołujący uzyskał od pracodawcy w dniu 5.08.2009 r. świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, gdzie cały sporny okres zatrudnienia na stanowisku konserwatora elektryka + TV zakwalifikowano jako pracę w szczególnych warunkach, o której mowa w wykazie A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych v szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, dział II.

W dniu 4.09.2012 r. odwołujący się złożył w organie rentowym nowe dowody na okoliczność charakteru spornego zatrudnienia w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w M. w postaci: angaży, zaświadczeń kwalifikacyjnych, charakterystyki stanowiska pracy i legitymacji ubezpieczeniowej. W dniu 7.09.2012 r. organ rentowy wydał kolejną decyzję, w której ponownie odmówił odwołującemu się prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych z tych samych przyczyn, które legły u podstaw zaskarżonej decyzji, tj. nieudowodnienie 15 – letniego szczególnego stażu ubezpieczeniowego. ZUS ponownie nie zaliczył odwołującemu się do szczególnego stażu ubezpieczeniowego okresu zatrudnienia w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w M..

Sąd Okręgowy ustalając powyższy stan faktyczny dał wiarę zeznaniom świadków W. B. i H. D. jako znajdującym potwierdzenie w dokumentach znajdujących się w aktach osobowych odwołującego i aktach rentowych.

W związku z tym Sąd uznał za zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z 5.08.2009r. Zdaniem tego Sądu, dokonana w nim kwalifikacja pracy odwołującego według Wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, działu II jest prawidłowa i zgodna z rodzajem pracy faktycznie przez odwołującego wykonywanej, przy czym fakt nieujęcia danego stanowiska w aktach resortowych jako stanowiska pracy wykonywanej w szczególnych warunkach nie ma decydującego znaczenia dla takiej właśnie kwalifikacji pracy ubezpieczonego. Koronne znaczenie ma bowiem fakt, iż rodzaj rzeczywiście wykonywanej przez wnioskodawcę pracy w spornym okresie odpowiadał pracy, o której mowa w rozporządzeniu w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie, jako zasadne, zasługiwało na uwzględnienie.

Przywołując treść art. 184 i art. 32 ust. 4 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze Sąd podniósł, że ze złożonych dokumentów w sposób jednoznaczny wynika, iż odwołujący w dniu 11.07.2012 r. ukończył 60 lat życia, nie przystąpił do OFE, nie pozostaje w stosunku pracy. Spełnił także warunek legitymowania się na dzień 1.01.1999 r. ogólnym stażem ubezpieczeniowym w wymiarze 25 lat. W postępowaniu sądowym udowodnił także przy pomocy zeznań świadków, dokumentów znajdujących się w aktach osobowych i rentowych wymagany prawem 15 – letni szczególny staż ubezpieczeniowy. Wskazane dowody potwierdziły bowiem, że przez cały okres zatrudnienia od 5.07.1979 r. do 27.11.1995 r. w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w M., tj. przez 16 lat, 4 miesiące i 11 dni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace polegającą wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych, o której mowa w wykazie A, dział II „W energetyce”.

W związku z tym Sąd Okręgowy, podstawie art. 477.14 § 2 k.p.c, zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał M. O. prawo do emerytury od dnia 11.07.2012 r., tj. osiągnięcia wieku 60 lat.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył organ rentowy, zarzucając naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie do ustalonego stanu faktycznego przepisów art. 184 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i przepisami zarządzenia Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 1 sierpnia 1983r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach podległych Min. Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach przez przyjęcie, że wykonywanie pracy na stanowisku nie wymienionym w wykazach A do w/w rozporządzenia i zarządzenia stanowią prace w szczególnych warunkach stanowiącą podstawę do przyznania emerytury wcześniejszej.

Wskazując na powyższe organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że wystawione odwołującemu świadectwo nie odpowiada treści zarządzenia Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 1 sierpnia 1983r., ponieważ w Wykazie A, dział II poz. 1 pkt 11 wymienione jest stanowisko konserwator rozdzielni i sieci elektroenergetycznych i są to prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych oraz prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych. Wskazał nadto, że odwołujący był zatrudniony w spółdzielni mieszkaniowej, której przedmiotem działalności była budowa i eksploatacja budynków mieszkalnych wielorodzinnych a zatem nie była to firma zajmująca się wytwarzaniem i przesyłaniem energii elektrycznej i cieplnej. Także stanowisko zajmowane przez odwołującego nie polegało na konserwacji rozdzielni i sieci elektroenergetycznych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Przede wszystkim należy podnieść, że głównym motywem przyświecającym ustawodawcy w stworzeniu instytucji przewidzianej w art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U z 2009r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.), a następnie jej zachowaniu w kształcie wynikającym z obowiązujących przepisów było założenie, że praca wykonywana w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się więc pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej z uwagi na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Praca w warunkach szczególnych do zatem praca, w której pracownik w znaczny sposób jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki.

Podkreślenia wymaga, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przezeń stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy), w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43). Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem kwestia możliwości jej zakwalifikowania pod jedną z pozycji w/w załącznika do rozporządzenia. Sama treść świadectwa pracy wydanego odwołującemu przez pracodawcę nie przesądza więc jeszcze o uznaniu, że wskazany w nim okres był okresem, w którym pracownik wykonywał pracę w szczególnych warunkach.

Zgodzić się należy ze skarżącym, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażany jest pogląd, iż wyodrębnienie prac w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983r. ma charakter stanowiskowo-branżowy i nie można dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym. Usystematyzowanie prac o znacznej szkodliwości i uciążliwości do oddzielnych działów oraz poszczególnych stanowisk w ramach gałęzi gospodarki nie jest przypadkowe, gdyż należy przyjąć, że praca na konkretnym stanowisku związana jest z narażeniem na ekspozycję na czynniki szkodliwe w stopniu mniejszym lub większym w zależności od tego, w którym dziale przemysłu jest ono umiejscowione.

Sąd Okręgowy zakwalifikował pracę ubezpieczonego, świadczoną od 5.07.1979 r. do 27.11.1995 r. w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w M. na stanowisku konserwatora anten zbiorczych, konserwatora anten radiowo – telewizyjnych, konserwatora elektryka + RTV, do pracy wymienionej w dziale II Wykazu A, tj. pracy przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych. Sąd nie uwzględnił przy tym, że dział II dotyczy prac wykonywanych w energetyce, ani też nie wyjaśnił przyczyn zakwalifikowania pracy ubezpieczonego do gałęzi przemysłu, w której nie był on zatrudniony.

Tymczasem pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu A wymieniono konkretne stanowiska (prace) przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie, czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z 1 czerwca 2010r., II UK 21/10, LEX nr 619638).

M. O. – jak wykazało postępowanie dowodowe – w okresie zatrudnienia w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) zajmował się głównie naprawą anten zbiorczych, natomiast w miesiącach zimowych - konserwacją instalacji (...), obsługą węzłów, która polegała na usuwaniu 1-2 razy w miesiącu razem z hydraulikiem awarii instalacji zasilania wymienników ciepłej wody i centralnego ogrzewania oraz pomp ciepłej wody i centralnego ogrzewania w budynkach będących w zasobach tej Spółdzielni. W ocenie Sądu Apelacyjnego, praca wykonywana przez ubezpieczonego w spornym okresie w spółdzielni mieszkaniowej nie może zostać zakwalifikowana jako praca przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych, o której mowa w dziale II Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia RM z 7.02.1983r. Dla przypisania konkretnej pracy wykonywanej przez ubezpieczonego do pracy w szczególnych warunkach konieczne jest bowiem, by występował bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem technologicznym właściwym dla danej gałęzi gospodarki. Tymczasem – jak słusznie podnosi skarżący - spółdzielnia mieszkaniowa nie jest przedsiębiorstwem zajmującym się wytwarzaniem i przesyłaniem energii elektrycznej i cieplnej, a ponadto praca ubezpieczonego polegała przede wszystkim na naprawie i konserwacji anten zbiorczych (...) oraz instalacji zasilania wymienników ciepłej wody i centralnego ogrzewania oraz pomp ciepłej wody i centralnego ogrzewania. Była to zatem typowa praca elektryka – konserwatora urządzeń RTV i instalacji zasilania wymienników c.o., nie zaś praca przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych w zakładzie energetycznym zajmującym się wytwarzaniem i przesyłaniem energii elektrycznej i cieplnej. W konsekwencji nie można przyjąć, że praca wykonywana przez ubezpieczonego w spornym okresie była pracą związaną z uciążliwością czy szkodliwością dla zdrowia w związku z narażeniem na ekspozycję na czynniki szkodliwe w takim stopniu, jak w zakładach należących do branży energetycznej (szkodliwym promieniowaniem itp.), tj. wymienioną w dziale II wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z 7.02.1983r. Podkreślić w tym miejscu należy, że skorzystanie z uprawienia do przejścia na emeryturę w obniżonym wieku jest możliwe tylko dla osób spełniających określone w ustawie o emeryturach i rentach z FUS warunki i dlatego wymagana jest ścisła interpretacja przepisów w tym zakresie.

W świetle powyższych rozważań należy uznać, że Sąd Okręgowy - dokonując niewłaściwej kwalifikacji wykonywanej przez ubezpieczonego pracy w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w M. na stanowisku konserwatora anten zbiorczych, konserwatora anten radiowo – telewizyjnych, konserwatora elektryka + RTV – naruszył przepisy § 4 ust. 1 w/w rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. i załącznika do tego rozporządzenia i w konsekwencji naruszył także art. 184 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 32 ust. 4 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS odsyłający do rozporządzenia przy ustalaniu szczegółowych przesłanek nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 kpc, orzekł o zmianie zaskarżonego wyroku i oddaleniu odwołania.