Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 18 maja 2016 roku

Sąd Rejonowy w Gliwicach I Wydział Cywilny w składzie :

Przewodniczący: SSR Joanna Zachorowska

Protokolant : Sylwia Pordzik

Po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 maja 2016 roku w Gliwicach

sprawy z wniosku A. G., O. G.

z udziałem Skarbu Państwa – Starosty (...)

o zasiedzenie nieruchomości

postanawia

1.  stwierdzić, że O. G., córka K. i M. oraz A. G., syn P. i H. nabyli do wspólności majątkowej przez zasiedzenie z dniem 2 października 2005 roku prawo własności działki nr (...), o powierzchni 0,7500 ha, położonej w Ś., dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą nr (...);

2.  nakazać pobrać od wnioskodawców solidarnie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gliwicach kwotę 2 214 zł (dwa tysiące dwieście czternaście złotych) tytułem wydatków;

3.  nakazać pobrać od wnioskodawców solidarnie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gliwicach kwotę 36,99 zł (trzydzieści sześć złotych dziewięćdziesiąt dziewięć groszy) tytułem wydatków;

4.  pozostałymi kosztami postępowania obciążyć uczestników postępowania w zakresie przez nich poniesionym.

SSR Joanna Zachorowska

Sygn. akt I Ns 3678/15

UZASADNIENIE

Dnia 11.1.2012 roku do Sądu Rejonowego w Gliwicach wpłynął wniosek O. G. i A. G. o stwierdzenie, że nabyli oni przez zasiedzenie
z dniem 7 sierpnia 1989 roku własność nieruchomości gruntowej położonej w Ś., oznaczonej działką ewidencyjną numer (...), o powierzchni 0,7500 ha.

W uzasadnieniu wyjaśnili, iż nieruchomości oznaczone działkami ewidencyjnymi numer (...) graniczą ze sobą, a prowadzone dla nich księgi wieczyste zostały zniszczone w czasie II Wojny Światowej. K. J. - babka wnioskodawcy A. G. – nabyła własność nieruchomości oznaczonej działką ewidencyjną numer (...) na podstawie aktu nadania. Właścicielem nieruchomości oznaczonej działką ewidencyjną numer (...) był natomiast A. B. – brat K. J.. Babka wnioskodawcy, z uwagi na fakt, iż nieruchomość stanowiąca jej własność graniczyła z nieruchomością stanowiącą własność A. B., którą ten nigdy się nie interesował, objęła w samoistne posiadanie tę i uprawiała ją. Dalej wyjaśnili, że w dniu 7 sierpnia 1959 roku K. J. darowała swojej córce H. G. – matce wnioskodawcy – własność nieruchomości oznaczonej działką ewidencyjną numer (...). H. G. począwszy od dnia objęcia własności nieruchomości, objęła w posiadanie nieruchomość stanowiącą własność A. B., którą samoistnie posiadała i uprawiała na niej rolę aż do dnia 10 kwietnia 1990 roku. W tym to bowiem dniu, na mocy zawartej między H. G. i A. G. umowy przekazania gospodarstwa rolnego, przekazała wnioskodawcy własność nieruchomości oznaczonej działką ewidencyjną numer (...). W treści umowy zaznaczono jednocześnie, że H. G. użytkuje bez formalnej umowy działkę gruntu o powierzchni 75 arów (działka numer (...)) położoną w Ś., której właściciele na dzień zawarcia umowy nie byli ustaleni. A. G. od chwili objęcia nieruchomości posiada ją nieprzerwanie i samoistnie, uprawiając ją. Wnioskodawcy wyjaśnili także, iż w dniu 12 października 2011 roku została między nimi zawarta umowa rozszerzenia wspólności majątkowej obejmująca ich majątki osobiste. Podnieśli także, że zarówno poprzednik prawny wnioskodawców – H. G.,
jak i wnioskodawcy opłacają podatek rolny od nieruchomości, co do której domagają się stwierdzenia zasiedzenia. W ocenie wnioskodawców, wobec faktu posiadania spornej nieruchomości przez wnioskodawców oraz ich poprzedników przez okres wynoszący ponad trzydzieści lat, wyznaczenie początku biegu terminu zasiedzenia na dzień 7 sierpnia 1959 roku jest zasadne.

W piśmie z dnia 19 lipca 2012 roku wnioskodawcy wyjaśnili, iż uczestnik postępowania miał na imię J., a nie jak błędnie wskazano we wniosku – A..

Zarządzeniem z dnia 22 października 2012 roku ustanowiono dla nieznanego z miejsca pobytu uczestnika postępowania J. B. kuratora
w osobie adwokata J. H..

W odpowiedzi na wniosek kurator nieznanego z miejsca pobytu uczestnika wniósł o oddalenie wniosku w całości i zasądzenie od wnioskodawców kosztów postępowania, w tym kosztów ustanowienia kuratora według norm przepisanych.

Uzasadniając stanowisko podniósł, że wnioskodawcy nie wykazali spełnienia przesłanek zasiedzenia nieruchomości oznaczonej działką ewidencyjną numer (...),
a podawane przez wnioskodawców okoliczności, zarówno co do terminu, od którego winno być liczone zasiedzenie jak i jego upływu, budzą wątpliwości. Ponadto wnioskodawcy nie wskazali prawidłowo kręgu uczestników. Okoliczność, że J. B. żyje nie została wykazana. Nie można wykluczyć, że w przypadku jego śmierci uczestnikami winni być jego spadkobiercy.

Na rozprawie w dniu 22 października 2013 roku wnioskodawca wyjaśnił, że uczestnik postępowania J. B. po wojnie najprawdopodobniej wyjechał do Niemiec.

W piśmie z dnia 31 stycznia 2014 roku kurator J. B. wniósł o zwolnienie go
z funkcji kuratora oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów pomocy prawnej udzielonej
z urzędu, nieopłaconych dotychczas ani w całości ani w części. Uzasadniając wniosek kurator wskazał, że w toku podejmowanych przez niego czynności mających na celu ustalenie miejsca pobytu nieobecnego uczestnika postępowania, okazało się, że J. B. zmarł w dniu 1 września 1968 roku.

W piśmie z dnia 5 marca 2014 roku, odnosząc się do podniesionego przez kuratora zarzutu braku zdolności sądowej uczestnika, wnioskodawcy wskazali, że dokonane w sprawie wezwanie zainteresowanych przez ogłoszenie wypełnia wymóg umożliwienia każdemu zainteresowanemu wzięcia udziału w sprawie, a nadto że nie wzięcie przez zainteresowanego udziału w sprawie rozpoznawanej w postępowaniu nieprocesowym nie powoduje nieważności postępowania.

Postanowieniem z dnia 11.4.2014 r. Sąd Rejonowy w Gliwicach stwierdził, że wnioskodawcy O. G. oraz A. G. nabyli przez zasiedzenie w dniu 11 kwietnia 2010 roku, do majątku wspólnego, prawo własności nieruchomości stanowiącej działkę o nr (...) położonej w Ś., dla której w Starostwie Powiatowym w G. prowadzony jest rejestr gruntów dla jednostki rejestrowej G 247, a kosztami sądowymi obciążył wnioskodawców.

Orzeczenie powyższe zaskarżył uczestnik postępowania. W wyniku rozpoznania apelacji Sąd Okręgowy w Gliwicach uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w Gliwicach do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

Sąd drugiej instancji wskazał, że konieczne jest ustalenie okoliczności opuszczenia kraju przez J. B. i ewentualne wezwanie do udziału w sprawie Skarbu Państwa. Nadto niezbędne jest ustalenie, czy J. B. żyje, czy toczyło się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po nim, jakich pozostawił spadkobierców.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania Skarb Państwa – Starostę (...).

W piśmie z dnia 24.2.2016 r. wnioskodawcy wnieśli o zasiedzenie nieruchomości przy przyjęciu złej wiary posiadaczy. Stwierdzili, że niemiecka organizacja poszukiwawcza ustaliła datę zgonu J. B., nie była jednak w stanie ustalić jego spadkobierców. Ewentualnych uczestników Sąd rozpoznający sprawę w pierwszej instancji wezwał przez ogłoszenie.

W odpowiedzi na wniosek Skarb Państwa oświadczył, że co do zasady nie zgłasza sprzeciwu przeciwko wnioskowi. Regulacja stanu prawnego działki nr (...) w Ś. została wszczęta przez uczestnika dopiero po otrzymaniu pism sadowych w przedmiotowej sprawie. Wcześniej Skarb Państwa nie posiadał wiedzy o tejże nieruchomości. Działka przeszła na własność Skarbu Państwa na podstawie dekretu o majątkach opuszczonych i poniemieckich. Została dla niej założona księga wieczysta.

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po J. B. przed Sądem Rejonowym w Gliwicach nie było prowadzone.

Podczas rozprawy w dniu 18.5.2016 r. wszyscy zainteresowani zgodnie oświadczyli, że nie posiadają innych informacji co do daty zgony J. B. poza wskazaną w piśmie stowarzyszenia go poszukującego.

Postanowieniem z dnia 18.5.2016 roku wniosek w przedmiotowej sprawie w stosunku do uczestnika J. B. został odrzucony, a jego kuratorowi przyznano wynagrodzenie.

Uczestnik Skarb Państwa podał, że nie wykonywał aktów właścicielskich wobec działki nr (...) za wyjątkiem złożenia wniosku o założenie księgi wieczystej w dniu 24.3.2016 roku. Dodał, że roszczenie o zasiedzenie należałoby skorygować w zakresie daty.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny

Działka numer (...) położona w Ś., o powierzchni 0,7500 ha na podstawie art. 2 ust. 1 lit. b dekretu z dnia 8.3.1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich przeszła na własność Skarbu Państwa. Dla nieruchomości założono księgę wieczystą nr (...).

/dowody: zaświadczenie Starosty (...) z dnia 22.3.2016 r. w aktach księgi wieczystej nr (...)/

Działka ta graniczy z nieruchomością położoną w Ś. o numerze 234/83. Właścicielem działki nr (...) była K. J., która nabyła ją na podstawie aktu nadania. Nieruchomość zlokalizowana była na Ziemiach Odzyskanych. Z uwagi na graniczenie nieruchomości oznaczonej numer 234/83 z nieruchomością o numerze 235/84, stanowiącą własność J. B., K. J. objęła ją w samoistne posiadanie i uprawiała. Właściciel nieruchomości oznaczonej działką ewidencyjną numer (...) J. B. dla mieszkańców Ś. jest nieznany. Po zakończeniu II wojny światowej wyjechał za granicę. Nikt z rodziny wnioskodawców nie utrzymywał z nim kontaktu. Był bratem K. J. urodzonej (...). J. B. zmarł dnia 1.9.1968 roku.

/dowody: kopia mapy ewidencyjnej (k. 5), akt notarialny z dnia 12 października 2011 roku (k. 14 – 15), akt notarialny z dnia 10 kwietnia 1990 roku (k. 15a), postanowienie z dnia 10 maja 1960 roku (k. 18), akt notarialny z dnia 7 sierpnia 1959 roku (k. 19 – 21), zeznania wnioskodawcy O. G., (k. 135), zeznania wnioskodawcy A. G. (k. 136), wniosek o przyznanie prawa własności nieruchomości rolnej z dnia 22 kwietnia 1948 roku (k. 16 – 17), zeznania świadka K. M. (k. 126), zeznania świadka B. R. (k. 126), zeznania świadka H. S. (k. 127), pismo organizacji poszukiwań (k. 139-140) /

W dniu 7 sierpnia 1959 roku K. J. na mocy aktu notarialnego darowała własność nieruchomości oznaczonej działką ewidencyjną numer (...) swojej córce H. G.. Wraz z objęciem posiadania nieruchomości nabytej w drodze darowizny, H. G. objęła posiadanie nieruchomości oznaczonej działką ewidencyjną numer (...), którą uprawiała.

/dowód: akt notarialny z dnia 7 sierpnia 1959 roku (k. 19 – 21), zeznania wnioskodawcy O. G. (k. 135), zeznania wnioskodawcy A. G. (k. 136)/

W dniu 10 kwietnia 1990 roku, na mocy umowy przekazania gospodarstwa rolnego, własność nieruchomości oznaczonej działką ewidencyjną numer (...) została przekazana A. G.. W treści umowy zaznaczono, że H. G. użytkuje bez formalnej umowy nieruchomość gruntową o powierzchni 75 arów położoną w Ś., której właściciele są nieustaleni.

/dowód: akt notarialny z dnia 10 kwietnia 1990 roku (k. 15)/

Wraz z objęciem posiadania nieruchomości nabytej w drodze przekazania gospodarstwa rolnego (...) objął posiadanie nieruchomości oznaczonej numerem 235/83, którą do nadal uprawia.

/dowody: zeznania wnioskodawcy O. G. (k. 135), zeznania wnioskodawcy A. G. (k. 136)/

Począwszy od dnia 14 sierpnia 1993 roku O. G. i A. G. pozostają
w związku małżeńskim.

W dniu 12 października 2011 roku między O. G. i A. G. została zawarta umowa majątkowa małżeńska, na mocy której wnioskodawcy rozszerzyli wspólność ustawową obowiązującą w ich małżeństwie na wszelkie nieruchomości, tak zabudowane jak
i niezabudowane, stanowiące gospodarstwa rolne, nabyte przez któregokolwiek z nich przed zawarciem związku małżeńskiego na podstawie umów przekazania gospodarstwa rolnego następcy.

/dowody: akt notarialny z dnia 12 października 2011 roku (k. 14 – 15), zeznania wnioskodawcy O. G. (k. 135, 287), zeznania wnioskodawcy A. G. (k. 136)/

A. G. od najmłodszych lat pomagał w pracach polowych. O. G. pomagała w tych pracach od momentu, kiedy wnioskodawcy wstąpili w związek małżeński. Poprzednicy prawni wnioskodawców, a później sami wnioskodawcy opłacali podatek rolny zarówno od działki ewidencyjnej numer (...), jak i numer 235/83. Nikt nie sprzeciwiał się uprawianiu pola przez wnioskodawców, nikt nie zwracał się o wydanie bądź zapłatę jej wartości.

/dowody: zeznania wnioskodawcy O. G. (k. 135), zeznania wnioskodawcy A. G. (k. 136), zeznania świadka K. M. (k. 126), zeznania świadka B. R. (k. 126), zeznania świadka H. S. (k. 127)/

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o wskazane dowody
z dokumentów, zeznania wnioskodawców O. G. i A. G., a także zeznania świadków K. M., B. R. i H. S..

Zarówno treść jak i autentyczność dokumentów zgromadzonych w materiale dowodowym nie była kwestionowana przez żadną ze stron, a i Sąd nie znalazł podstaw, aby czynić to z urzędu.

Na walor wiarygodności zasługiwały zeznania wnioskodawców O. G.
i A. G., a także świadków K. M., B. R. i H. S.. Zeznania tych osób były spójne, logiczne, korespondujące ze sobą wzajemnie,
a złożone w warunkach spontaniczności, nie budziły wątpliwości Sądu.

Sąd zważył, co następuje

Wniosek O. G. i A. G. zasługiwał na uwzględnienie.

Zgodnie z przepisem art. 172 § 1 k.c. posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze. Natomiast zgodnie
z art. 172 § 2 k.c. po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Do nabycia własności przez zasiedzenie niezbędne jest spełnienie dwóch przesłanek: samoistnego posiadania oraz upływu czasu przewidzianego w ustawie.

Zgodnie z przepisem art. 336 k.c. posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel. Posiadanie samoistne obejmuje dwa elementy: corpus, czyli faktyczne władztwo posiadacza nad rzeczą, określany także jako zewnętrzna strona posiadania oraz animus, czyli wola władania jak właściciel, określany jako wewnętrzna strona posiadania. Wola władania musi się uzewnętrznić i być widoczna dla otoczenia.

Do nabycia prawa własności prowadzi wyłącznie posiadanie samoistne. Treść prawa własności określa przepis art. 140 k.c., zgodnie z którym w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem swego prawa,
w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody. Może także rozporządzać rzeczą.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwolił Sądowi na ustalenie, że co najmniej od dnia 7 sierpnia 1959 roku trwało niezakłócone samoistne posiadanie, najpierw H. G., następnie zaś A. G. i O. G., nieruchomości gruntowej oznaczonej działką ewidencyjną numer (...) położonej w Ś., o powierzchni 0,7500 ha. Przed tym okresem działkę objęła w samoistne posiadanie babcia wnioskodawcy – K. J.. Poprzednicy prawni wnioskodawców, a następnie wnioskodawcy we własnym imieniu gospodarowali na nieruchomości, która weszła w skład ich gospodarstwa rolnego. Sporna nieruchomość została przystosowana do prowadzenia na niej działalności rolniczej. Poprzednicy prawni wnioskodawców, a obecnie sami wnioskodawcy opłacali podatek rolny od całej nieruchomości rolnej, tj. działki numer (...). Nikt inny tego podatku nie opłacał, nikt nie sprzeciwiał się uprawianiu pola przez wnioskodawców, nikt nie zwracał się o zapłatę jego wartości. Także w świadomości mieszkańców Ś. A. G. i O. G. byli traktowani jak właściciele nieruchomości, który kontynuują działalność rolniczą zapoczątkowaną przez ich przodków.

Wszystkie te akty staranności przemawiają za uznaniem wnioskodawców i ich poprzedników prawnych za samoistnych posiadaczy nieruchomości. Wykazane zostało zarówno faktyczne władztwo nad ziemią, jak i wola władania nią jak właściciel.

Przepis art. 172 k.c. łączy przepisany dla nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia upływ czasu z kwalifikacją posiadania według kryterium dobrej lub złej wiary posiadacza z chwili uzyskania przez niego posiadania. Sąd doszedł do przekonania, że A. G. nie legitymował się przymiotem dobrej wiary obejmując grunt we władanie. Świadczy o tym chociażby zapis umowy notarialnej z dnia 10 kwietnia 1990 roku o przekazaniu gospodarstwa rolnego, gdzie w jej treści zaznaczono, że H. G. użytkuje bez formalnej umowy nieruchomość gruntową o powierzchni 75 arów położoną w Ś., której właściciele są nieustaleni.

Zgodnie z treścią art. 172 k.c. termin zasiedzenia w złej wierze wynosi 30 lat. Nie bez znaczenia pozostaje, że działka nr (...) była własnością państwową. Zgodnie z art. 177 k.c. obowiązującym w dniu objęcia nieruchomości w posiadanie przepisów o nabyciu własności przez zasiedzenie nie stosowało się, jeżeli nieruchomość była przedmiotem własności państwowej. Artykuł ten został skreślony z dniem 1 października 1990 roku. Zgodnie z art. 9 i 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się od tej chwili przepisy tejże ustawy. Dotyczy to w szczególności możliwości nabycia prawa przez zasiedzenie. Jeżeli przed dniem wejścia w życie ustawy istniał stan, który według przepisów dotychczasowych wyłączał zasiedzenie nieruchomości, a według przepisów obowiązujących po wejściu w życie tej ustawy prowadzi do zasiedzenia, zasiedzenie biegnie od dnia wejścia jej w życie, jednakże termin ten ulega skróceniu o czas, w którym powyższy stan istniał przed wejściem w życie, lecz nie więcej niż o połowę.

W przedmiotowej sprawie wnioskodawca posiadał nieruchomość w sposób uprawniający do jej zasiedzenia zarówno przed, jak i po wejściu w życie ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny. Bieg terminu zasiedzenia rozpoczął się dla niego z dniem 1 października 1990 roku. Uległ jednakże skróceniu z uwagi na to, że od 7 sierpnia 1959 r. istniał wobec gruntu stan prowadzący do zasiedzenia. Wnioskodawcy posiadali nieruchomość w złej wierze, dlatego okres niezbędny do zasiedzenia wynosi 30 lat. Na ten okres zaliczyć można 15 lat posiadania wnioskodawcy i jego poprzedników prawnych w czasie, gdy zasiedzenie nieruchomości państwowej nie było możliwe. W myśl bowiem art. 176 § 1 k.c. jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści.

Własność nieruchomości nabyta przez jednego ze współmałżonków w drodze zasiedzenia wchodzi w skład majątkowej wspólności wówczas, gdy bieg terminu zasiedzenia zakończył się w czasie trwania wspólności.

Mając na uwadze powyższe, opierając się na wskazanych przepisach, Sąd stwierdził, że O. G. i A. G. nabyli do wspólności majątkowej przez zasiedzenie z dniem 2 października 2005 roku własność działki numer (...), położoną w Ś., o powierzchni 0,7500 ha, dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Orzeczenie o kosztach uzasadnia treść przepisu art. 520 § 1 k.p.c. oraz art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

SSR Joanna Zachorowska