Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 sierpnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 sierpnia 2016 r. w S.

sprawy W. B. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania W. B. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 5 kwietnia 2016 roku znak: KLE/25/039093405

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 kwietnia 2016 r., znak: KLE/205/039093405, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił W. B. (1) prawa do emerytury kolejowej. Organ rentowy wskazał, że stosownie do brzmienia art. 50 w zw. z art. 40 ustawy o emeryturach i rentach z FUS prawo do emerytury kolejowej przysługuje pracownikom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia 1969 r., jeżeli spełniają na dzień 31 grudnia 2008 r. łącznie następujące warunki: osiągnęli wiek emerytalny wynoszący dla mężczyzn 60 lat, mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat zatrudnienia na kolei, łącznie z okresami pracy równorzędnej i okresami zaliczanymi do okresów zatrudnienia na kolei, o których mowa w art. 44-45 ustawy emerytalnej oraz nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego, albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Odmawiając ubezpieczonemu prawa do wnioskowanego świadczenia organ rentowy wskazał, że do dnia 31 grudnia 2008 r. ubezpieczony nie osiągnął wymaganego wieku emerytalnego.

W. B. (1), reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika będącego radcą prawnym, po sprecyzowaniu żądania na rozprawie wniósł przyznanie prawa do emerytury oraz o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu odwołania wskazano, że W. B. spełnia wszystkie przesłanki do nabycia prawa do emerytury kolejowej, a organ rentowy błędnie interpretuje przepis art. 50 ustawy emerytalnej. Podkreślono, iż należy przyjąć zasadę działania racjonalnego ustawodawcy, który w ustawie nie mógł uzależnić przyznania świadczenia emerytalnego od warunku niemożliwego do spełnienia. Zdaniem pełnomocnika ubezpieczonego skoro bowiem przepis ten rozstrzyga o przyznaniu uprawnienia do emerytury kolejowej dla pracownika kolejowego urodzonego po 31 grudnia 1948 r., czyli najwcześniej w dniu 1 stycznia 1949 r. - to do dnia 31 grudnia 2008 r. jest dokładnie 59 lat, 11 miesięcy, 4 tygodnie i 2 dni. Zdaniem ubezpieczonego należy przyjąć, że sformułowanie zawarte w art. 50 ust. 1 pkt 2 - warunki do uzyskania emerytury określone w art. 40 ustawy - dotyczą sumy okresów składkowych i nieskładkowych (dla mężczyzn 25 lat) oraz co najmniej 15 lat pracy na kolei, łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia na kolei wobec czego wnioskodawca nabył prawo do emerytury kolejowej na podstawie art. 50 w związku z art. 40 ustawy emerytalnej.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości, podtrzymując argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W. B. (1) urodził się w dniu (...), nie przystąpił do OFE.

Do dnia 31 grudnia 2008 r. przebył okresy składkowe i nieskładkowe wynoszące łącznie co najmniej 25 lat.

Niesporne, a nadto dowód: karta przebiegu zatrudnienia k. 13 plik IV akt ZUS.

W okresie od 11 czerwca 1980r. do 31 maja 2005r. W. B. (1) był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy kolejno: w jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa (...) i (...) SA od 11 czerwca 1980 r. do 31 sierpnia 2001 r. oraz w (...) spółce z o.o. (spółce powstałej w wyniku restrukturyzacji przedsiębiorstwa (...) SA.) od 1 września 2001 r. do 31 maja 2005 r., na stanowiskach: referendarza, kierownika działu, naczelnika zarządu, dyrektora centrali, dyrektora oddziału.

Niesporne, a nadto dowód: świadectwo pracy z 31.05.2005r. k. 5 akt sądowych.

W dniu 22 stycznia 2016 r. ubezpieczony złożył w ZUS wniosek o emeryturę kolejową.

Niesporne, a nadto dowód: wniosek z 22.01.2016r. k. 1-4, 5 plik IV akt ZUS.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się nieuzasadnione.

W myśl przepisu art. 40 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2016 r., poz. 887, dalej jako: ustawa), kolejowa emerytura przysługuje pracownikowi kolejowemu urodzonemu przed dniem 1 stycznia 1949 r., który spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący dla kobiet 55 lat, mężczyzn 60 lat;

2) ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety i 25 lat dla mężczyzny, w tym co najmniej 15 lat zatrudnienia na kolei, łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia na kolei, o których mowa w art. 44-45.

W. B. (1) jest osobą urodzoną po dniu 31 grudnia 1948 r., w związku z czym mógłby nabyć prawo do emerytury kolejowej jedynie w oparciu o przepis art. 50 ustawy. Nie mogą mieć bowiem do niego zastosowania wprost przepisy art. 40 i następne, skoro w art. 40 wyraźnie wskazano, iż „kolejowa emerytura przysługuje pracownikowi kolejowemu urodzonemu przed dniem 1 stycznia 1949 r.”

W myśl zaś regulacji art. 50 ust. 1 ustawy - prawo do emerytury kolejowej, o której mowa w art. 40, przysługuje pracownikom kolejowym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. (czyli tej grupie wiekowej, do której zalicza się ubezpieczony), jeżeli spełniają oni łącznie następujące warunki:

1) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa;

2) warunki do uzyskania emerytury określone w tym przepisie spełnią do dnia 31 grudnia 2008 r.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, należy wskazać, iż W. B. (3) spełnia warunek o jakim mowa w punkcie 1 przepisu art. 50, gdyż nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Nie spełnia jednakże warunku wymienionego w punkcie 2 tegoż przepisu, zgodnie z którym osoba ubiegająca się o przyznanie tzw. emerytury kolejowej, do dnia 31 grudnia 2008r. powinna spełnić łącznie wszystkie warunki do uzyskania emerytury, określone w przepisie art. 40 ustawy emerytalnej, tj.:

1) osiągnąć wiek emerytalny, wynoszący w przypadku mężczyzn 60 lat oraz

2) posiadać okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla mężczyzny, w tym co najmniej 15 lat zatrudnienia na kolei, łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia na kolei, o których mowa w art. 44-45.

W niniejszej sprawie niesporne pozostawało, iż ubezpieczony do dnia 31 grudnia 2008 r. nie ukończył 60 roku życia. Wiek ten ubezpieczony osiągnął bowiem dopiero w dniu 7 kwietnia 2015 r.

Kwestionując prawidłowość decyzji ZUS, ubezpieczony stał jednak na stanowisku, że nie musi mieć ukończonych 60 lat życia w dacie 31 grudnia 2008 r., a ważny jest bowiem tylko staż pracy osiągnięty przezeń w tej dacie. Taka koncepcja zdaniem sądu jest jednak sprzeczna z literalnym brzmieniem przepisu art. 50 ustawy, który mówi o spełnieniu warunków do emerytury do dnia 31 grudnia 2008 r., nie różnicując ich znaczenia i wagi, wobec czego brak jest podstaw, by uznać, że możliwe jest pominięcie któregokolwiek z nich.

W tym miejscu należy podkreślić, iż sąd dostrzegł wewnętrzną sprzeczność w powyższej regulacji, która z jednej strony odnosi się do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., jednak z drugiej nakazuje im spełnienie warunku w przeważającej mierze niewykonalnego, gdyż traktuje ich tak, jakby byli urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r. Wbrew stanowisku skarżącego powyższa sprzeczność nie może jednak być podstawą uznania tego unormowania za nieobowiązujące. Przeciwnie, podkreślić należy, że istnieje pewna grupa osób, która może spełnić wymogi owej regulacji i najwyraźniej to ona jest adresatem tej normy prawnej. W. B. (1) do tej grupy się jednak nie zalicza, gdyż chodzi o kobiety, urodzone po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1952 r.

Zauważyć też należy, że przepis art. 50 był poddany kontroli pod kątem zgodności z Konstytucją. Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 22 czerwca 1999r., K. 5/99 (OTK 1999, Nr 5, poz. 100) stwierdził, że artykuł 1 ust. 2, art. 50 ust. 1 pkt 2 oraz art. 195 pkt 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych są zgodne z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W uzasadnieniu orzeczenia Trybunał podkreślił, że ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie narusza ani praw nabytych w drodze skonkretyzowanych decyzji przyznających świadczenia, ani praw nabytych in abstracto, ani też ekspektatyw maksymalnie ukształtowanych. Ustawa dotyka jedynie ekspektatyw, które nie mają charakteru maksymalnie ukształtowanego, a więc takich, które zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego nie zostały objęte ochroną konstytucyjną. Zauważył też, że z zgodnie z ustalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego zasada demokratycznego państwa prawnego nakazuje wprowadzanie zmian do systemu prawnego z zachowaniem odpowiedniego vacatio legis, które adresatom regulacji prawnej pozostawi odpowiedni czas w celu przystosowania się do nowych rozwiązań prawnych. Zmiany wprowadzone przez ustawę nie dotyczą osób, które w dniu wejścia w życie ustawy skończyły 50 lat, natomiast dotykają osób, które w dniu wejścia w życie ustawy nie ukończyły 50 roku życia, i którym do osiągnięciu wieku emerytalnego pozostało 5 lat - w przypadku kobiet oraz 10 lat w przypadku mężczyzn. Podniesienie wieku emerytalnego w odniesieniu do osób, którym do osiągnięcia wieku emerytalnego określonego w dotychczas obowiązującym ustawodawstwie pozostało co najmniej 5 lat, nie naruszało zdaniem TK bezpieczeństwa prawnego jednostki w takim stopniu, aby można było w tym przypadku stwierdzić naruszenie zasady demokratycznego państwa prawnego, czy też ochrony praw nabytych.

W tej sytuacji stwierdzenie zgodności z Konstytucją treści art. 50 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wyklucza możliwość przyznania emerytury pracownikowi kolejowemu, który do dnia 31 grudnia 2008 r. nie ukończył określonego przepisem wieku 60 lat w stosunku do mężczyzn i 55 lat w stosunku do kobiet. W takim wypadku przepis art. 50 ust. 1 pkt 2 ustawy powinien być interpretowany za pomocą gramatycznej dyrektywy wykładni prawa. Jedynie dla przypomnienia wskazania wymaga, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie zwracano uwagę na konieczność przypisania prymatu wykładni językowej w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2008 r., I UZP 6/08, OSNP 2009 nr 9-10, poz. 120 oraz wyroki Sądu Najwyższego: z 9 listopada 1999 r., II UKN 187/99, OSNAPiUS 2001 Nr 4, poz. 121; wyrok z 16 sierpnia 2005 r., I UK 378/04, OSNP 2006 nr 13-14, poz. 218 i z 25 czerwca 2008 r., II UK 315/07, LEX nr 496396). Zaprezentowane orzecznictwo powadzi do wniosku o prymacie tego rodzaju wykładni prawa w odniesieniu do pozostałych dyrektyw wykładni [systemowej, funkcjonalnej]. Wzmocnieniem tego rodzaju wykładni jest także fakt, że przywilej skorzystania z uprawnień emerytalnych w obniżonym wieku emerytalnym ma zasadniczo charakter wyjątkowy, a tym samym z natury nie powinien być interpretowany w sposób rozszerzający.

Oznacza to, że zgodne z prawem jest wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do emerytury kolejowej na zasadach określonych w art. 40 i następnych ustawy emerytalnej mężczyzn urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., do której to kategorii zalicza się niewątpliwie W. B. (1). W tej więc sytuacji wniosek ubezpieczonego o zastosowanie wobec niego przepisu art. 50 ustawy emerytalnej nie mógł zostać uwzględniony, a odwołanie musiało zostać oddalone o czym na podstawie przepisu art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzeczono w sentencji.