Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 czerwca 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 31 maja 2016 r. w Gdańsku

sprawy A. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 9 grudnia 2015 r., sygn. akt VIII U 217/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie;

2.  odstępuje od obciążania wnioskodawczyni kosztami zastępstwa procesowego za II instancję.

SSA Małgorzata Gerszewska SSA Grażyna Horbulewicz SSA Barbara Mazur

Sygn. akt III AUa 236/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 grudnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. przyznał A. K. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 1 lipca 2013 r. na stałe w oparciu o orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 6 listopada 2014 r.

Ubezpieczona odwołała się od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę i przyznanie jej prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na okres od sierpnia 2010 r. do 4 marca 2012 r. wraz z odsetkami.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 9 grudnia 2015 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w punkcie 1 zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał A. K. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy począwszy od 1 sierpnia 2010 r. do 3 marca 2012 r., zaś w punkcie 2 wniosek o zasądzenie odsetek potraktował, jako nowy wniosek i przekazał do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych celem rozpoznania.

Uzasadniając swoje stanowisko Sąd wskazał, że A. K. urodzona (...), w dniu 25 listopada 2010 r. złożyła wniosek o przyznanie jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, który decyzją z dnia 31 stycznia 2011 r. został załatwiony odmownie. Odwołanie ubezpieczonej od powyższej decyzji zostało odrzucone.

W dniu 25 lipca 2013 r. ubezpieczona ponownie złożyła wniosek o przyznanie jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Orzeczeniem z dnia 25 września 2014 r. lekarz orzecznik ZUS uznał wnioskodawczynię za częściowo niezdolną do pracy na stałe od 30 września 2011 r.

Orzeczeniem z dnia 6 listopada 2014 r. komisja lekarska ZUS stwierdziła, iż rozpoznane u ubezpieczonej: CHAD; organiczne uszkodzenie CUN; zaburzenia osobowości; cukrzyca typu 2; stan po operacyjnym leczeniu zaćmy obu oczu; znaczna otyłość; żylaki kkd; słoniowacizna kkd; zmiany zwyrodnieniowo – dyskopatyczne kręgosłupa bez istotnego upośledzenia funkcji powodują, iż jest ona częściowo niezdolna do pracy na stałe od 30 września 2011 r.

W oparciu o powyższe orzeczenia pozwany, decyzją z dnia 5 grudnia 2014 r. przyznał ubezpieczonej prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na stałe od 1 lipca 2013 r., tj. od miesiąca, w którym złożyła wniosek.

Weryfikując prawidłowość decyzji pozwanego, Sąd dopuścił i przeprowadził dowód z opinii biegłego lekarza sądowego, specjalisty z zakresu psychiatrii, który po przeprowadzeniu badań oraz zapoznaniu się ze zgromadzoną dokumentacją medyczną rozpoznał u ubezpieczonej chorobę afektywną dwubiegunową w fazie częściowej remisji, organiczne zaburzenia osobowości szczególnie w sferze emocjonalno – popędowej upośledzające sprawność ustroju, zaburzenia osobowości mieszane oraz zaburzenia adaptacyjne i uznał, że wskazane schorzenia i ich następstwa w zakresie wydolności ustroju ubezpieczonej powodują, u niej całkowitą niezdolność do pracy od sierpnia 2010 r. do marca 2012 r.

Mając na uwadze treść opinii biegłego, przy uwzględnieniu treści przepisów art. 12, art. 13 i art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748), Sąd uznał, że w okresie od sierpnia 2010 r. do marca 2012 r. ubezpieczona była całkowicie niezdolna do pracy. Jak podkreślał bowiem biegły w sierpniu 2010 r. doszło do pogorszenia stanu psychicznego ubezpieczonej z próbą samobójczą włącznie. W latach 2010 – 2011 dochodziło z kolei do częstych zmian faz chorobowych. Przed rokiem 2010 dominowały objawy nieprawidłowo ukształtowanej osobowości i nawracających zaburzeń depresyjnych bez wyraźnego tła endogennego. Jednocześnie wskazał, że w tym okresie trzykrotnie była leczona szpitalnie, co jednoznacznie przemawia za ciężkim przebiegiem choroby w tym okresie.

Sąd uznał opinię biegłego za w pełni wiarygodną, gdyż jest ona zupełna i wewnętrznie niesprzeczna. W ocenie Sądu wnioski w niej zawarte są wyczerpujące, logiczne i prawidłowo uzasadnione. Opinia została wydana przez lekarza, specjalistę z dziedziny medycyny adekwatnej do wskazywanych przez ubezpieczoną schorzeń. Zdaniem Sądu sporządzona w niniejszej sprawie opinia jest miarodajnym i rzetelnym środkiem dowodowym. Nie widząc zatem podstaw do poddawania w wątpliwość fachowości biegłego i jego bezstronności, Sąd podzielił wyrażone przez niego stanowisko i przyjął je jako miarodajne dla dokonania ustaleń faktycznych w sprawie.

Ze względów wskazanych powyżej, podzielając wnioski zawarte w opinii biegłego i uznając odwołanie wnioskodawczyni za trafne, Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzekł jak w punkcie I wyroku.

Z uwagi na zgłoszenie przez ubezpieczoną w odwołaniu nowych żądań dotyczących odsetek, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. przekazał je organowi rentowemu do rozpoznania, o czym orzekł w punkcie II wyroku.

Apelację od wyroku wywiódł pozwany zaskarżając go w całości, zarzucając mu naruszenie art. 100 w zw. z art. 129 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS i wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie odwołania, względnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skarżący podniósł, że Sąd Okręgowy wydając wyrok naruszył art. 100 w zw. z art. 129 ust. l ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z którymi prawo do świadczeń powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Jednak świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Jak wynika z akt sprawy ubezpieczona wniosek o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy złożyła w dniu 25 lipca 2013 r. (k. 121 akt), a skoro tak to ewentualne przyznanie jej prawa do świadczenia należało rozpatrywać dopiero od dnia 1 lipca 2013 r.

Biorąc pod uwagę powyższe apelacja oraz jej wnioski są w pełni uzasadnione.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik skarżącej wniósł o jej odrzucenie, względnie oddalenie i zasądzenie od pozwanego na rzecz ubezpieczonej kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Uzasadniając wniosek o odrzucenie apelacji, pełnomocnik wnioskodawczyni wskazał, iż udzielenie pełnomocnictwa substytucyjnego r.pr. J. G. przez dyrektora Oddziału było nieprawidłowe, na skutek czego r.pr. nie była uprawniona do złożenia podpisu pod apelacją. A skoro tak, to złożona apelacja nie spełniała wymogu z art. 368 § 1 k.p.c. w zw. z art. 126 § 1 pkt 4 k.p.c., w konsekwencji czego winna zostać odrzucona.

Co do wniosku o oddalenie apelacji, pełnomocnik wnioskodawczyni podniósł, że nie jest prawdą, iż ubezpieczona złożyła wniosek o ustalenie prawa do renty dopiero w dniu 25 lipca 2013 r., albowiem został on złożony w pozwanym organie już 25 listopada 2010 r., a skoro tak to przyznanie jej prawa do renty począwszy od sierpnia 2010 r. było w pełni zasadne.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania.

Przystępując do rozpoznania apelacji Sąd Odwoławczy w pierwszej kolejności poddał analizie wniosek pełnomocnika ubezpieczonej o jej odrzucenie z uwagi na nieprawidłowe, a tym samym nieskuteczne udzielenie pełnomocnictwa r.pr. J. G. przez dyrektora Oddziału ZUS. Pełnomocnik skarżącej zarzucił tym samym naruszenie art. 368 § 1 k.p.c. w zw. z art. 126 § 1 pkt 4 k.p.c., który to zarzut – w świetle jednoznacznego stanowiska wyrażonego przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 czerwca 2009 r. (I UK 24/09, LEX nr 518067) – uznać należy za niezasadny. Jak wyjaśniał bowiem Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wskazanego wyżej rozstrzygnięcia Zakład Ubezpieczeń Społecznych posiada osobowość prawną (art. 66 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych) i może ustanowić pełnomocnikiem procesowym swego pracownika (art. 87 § 2 k.p.c.). Pełnomocnictwo nie musi pochodzić od Prezesa Zakładu, gdyż dyrektor oddziału pozwanego może udzielić pełnomocnictwa procesowego do zastępstwa oddziału w postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 stycznia 2008 r., I UK 172/07, OSNP 2009 nr 3-4, poz. 51). Podstawą prawną jest art. 460 § 1 k.p.c., który stanowi, że zdolność sądową i procesową w tych sprawach ma organ rentowy, tj. jednostka organizacyjna Zakładu określona w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, właściwa do wydawania decyzji w sprawach świadczeń (art. 476 § 4 pkt 1 k.p.c.). Zdolność sądowa i procesowa organu rentowego w rozumieniu art. 460 § 1 k.p.c. ma zatem oparcie bezpośrednio w ustawie, a nie w pełnomocnictwie udzielonym przez Prezesa ZUS. Posiadanie przez organ rentowy zdolności procesowej oznacza zdolność do dokonywania przez jednostkę organizacyjną będącą takim organem wszystkich czynności procesowych, łącznie z udzielaniem pełnomocnictwa procesowego. A zatem dokument pełnomocnictwa z podpisem dyrektora - działającego w imieniu mocodawcy - jest wystarczający w świetle art. 89 § 1 k.p.c. do występowania tak umocowanego pełnomocnika w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych przed Sądem. Takie poglądy, co do udzielania pełnomocnictwa procesowego w postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych zostały wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2008 r., I UK 172/07. Sąd Najwyższy nawiązał w nim do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 2005 r., II UZ 48/05 (OSNP 2006 nr 11-12, poz. 196) i stwierdził, że nie zachodzi nieważność postępowania w sytuacji, gdy do akt sprawy zostało złożone pełnomocnictwo udzielone (podpisane) przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych bez dołączenia dokumentu potwierdzającego, że dyrektor oddziału został do tego upoważniony przez Prezesa ZUS. Pogląd ten został podtrzymany w wyroku z dnia 16 czerwca 2009 r., I UK 24/09 (niepublikowanym). Sąd Apelacyjny zauważa wprawdzie, że pełnomocnictwo udzielone r.pr. J. G. błędnie zostało określone mianem substytucyjnego, niemniej jednak biorąc pod uwagę jego treść, uznać należy - wbrew twierdzeniom pełnomocnika skarżącej - że de facto nie miało ono takiego charakteru.

Przekładając powyższe na grunt analizowanej sprawy uznać należało, że wniosek pełnomocnika wnioskodawczyni o odrzucenie apelacji był bezprzedmiotowy.

Przechodząc do merytorycznej analizy zaskarżonego rozstrzygnięcia, Sąd Apelacyjny zważył, że stanowisko pozwanego oparte na zarzucie naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 100 w zw. z art. 129 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, było trafne, albowiem zasadną jest poczyniona przez pozwanego uwaga, iż w dacie, w której Sąd przyznał ubezpieczonej prawo do renty, brak było w organie rentowym wniosku A. K. o przyznanie jej prawa do przedmiotowego świadczenia. Wniosek, o którym mowa został bowiem złożony przez ubezpieczoną dopiero w dniu 25 lipca 2013 r., a zatem przyznanie jej prawa do renty na okres od sierpnia 2010 r. do marca 2012 r. nie było prawidłowe.

Zgodnie z treścią art. 129 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 748, ze zm.) świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Wobec tak dokonanych ustaleń, błędnym było stanowisko Sądu Okręgowego, który wskazał, iż prawo do świadczenia rentowego, stosownie do treści art. 100 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, winno zostać przyznane ubezpieczonej - zgodnie ze spójną, logiczną i miarodajną dla poczynienia ustaleń faktycznych opinią biegłego psychiatry - na okres od sierpnia 2010 r. do marca 2012 r., jednocześnie pomijając okoliczność, że ubezpieczona z wnioskiem o przyznanie prawa do renty wystąpiła w dniu 25 lipca 2013 r.

Faktem jest – co podkreślał pełnomocnik skarżącej w odpowiedzi na apelację – że A. K. złożyła również wniosek o ustalenie jej prawa do renty w dniu 25 listopada 2010 r., jednakże wniosek ten decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 31 stycznia 2011 r. został załatwiony odmownie, zaś odwołanie od przedmiotowej decyzji – ze względów formalnych – zostało prawomocnie odrzucone postanowieniem Sądu Okręgowego w Gdańsku VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 czerwca 2011 r. (sygn. akt VIIU 1362/11). A skoro tak, to przedmiotowy wniosek nie mógł stanowić podstawy do przyznania A. K. prawa do żądanego świadczenia.

Jeśli zatem A. K. wniosek o przyznanie prawa do renty złożyła w organie rentowym w dniu 25 lipca 2013 r. to – w świetle przedstawionych rozważań – nie jest możliwym, zgodnie z art. 129 ust. 1 powołanej wyżej ustawy emerytalno - rentowej przyznanie jej prawa do świadczenia rentowego za okres wcześniejszy (por. wyr. Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 8 czerwca 2010r., I UK 16/2010, LexPolonica nr 2577781).

Z tych względów Sąd Apelacyjny podzielając stanowisko organu rentowego orzekł, na mocy art. 386 § 1 k.p.c., jak w punkcie 1 sentencji.

W punkcie 2 wyroku, Sąd Apelacyjny, biorąc pod uwagę zarówno zły stan zdrowia wnioskodawczyni (w trzecim kwartale 2015 r. ubezpieczona złożyła w pozwanym organie wniosek o ustalenie prawa do dodatku pielęgnacyjnego), jak i trudną sytuację materialną odstąpił od obciążania jej kosztami zastępstwa procesowego za II instancję.

SSA Grażyna Horbulewicz SSA Małgorzata Gerszewska SSA Barbara Mazur