Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 22 lipca 2015 r. wydanym w sprawie I Ns 294/12 Sąd Rejonowy w Kutnie w punkcie 1. stwierdził, iż spadek po B. K. (1) synu W. i J. zmarłym w dniu 19 maja 2006 r. w K. ostatnio stale zamieszkałym w K. na podstawie ustawy nabyli z dobrodziejstwem inwentarza:

a.  brat W. K. w 1/6 części;

b.  siostra J. P. (1) w 1/6 części;

c.  brat J. K. (1) w 1/6 części;

d.  T. K., D. P. i M. G. jako zstępni brata spadkodawcy J. K. (2) po 1/18 części każde z nich;

e.  J. K. (3) i J. K. (4) jako zstępni siostry spadkodawcy B. K. (2) po 1/12 części każde z nich;

f.  M. K., P. K., A. K. (1), A. K. (2), J. P. (2), M. L., A. T., J. K. (5) jako zstępni brata spadkodawcy H. K. po 1/48 części każde z nich.

W punkcie 2. postanowienia Sąd oddalił wniosek wnioskodawcy o zasądzenie kosztów postępowania.

[postanowienie – k. 607-608]

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

B. K. (1) nie sporządził testamentu, zmarł w dniu 19 maja 2006 r. w K. jako bezdzietny kawaler, rodzice spadkodawcy zmarli przed nim. B. K. (1) posiadał ośmioro rodzeństwa: W. K., G. K., J. P. (1), J. K. (1), J. K. (2), B. K. (2), H. K., K. K. (2). J. P. (1) zmarła w dniu 16 lipca 2013 roku, J. K. (1) zmarł bezdzietnie
jako kawaler 26 stycznia 2007 roku, K. K. (2) zmarł w 1967 roku. J. K. (2) zmarł 20 sierpnia 2003 roku i pozostawił dzieci T. K., D. P.
i M. G.. B. K. (2) zmarła w dniu 16 stycznia 2002 roku i pozostawiła dzieci J. K. (6) i J. K. (4). H. K. zmarł 9 lipca 2005 roku
i pozostawił dzieci: M. K., P. K., J. P. (2), M. L., A. L. (1), A. K. (2), A. T., J. K. (5). Nikt
ze spadkobierców ustawowych nie zrzekł się dziedziczenia i nie został uznany za niegodnego dziedziczenia. Jest to pierwsze postępowanie spadkowe. W skład spadku nie wchodzi gospodarstwo rolne.

Na rozprawie w dniu 23 sierpnia 2010 roku J. P. (1) oświadczyła, że uchyla się od skutków prawnych nie złożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu spadku
z dobrodziejstwem inwentarza po B. K. (1) i oświadczyła, że spadek
po B. K. (1) przyjmuje z dobrodziejstwem inwentarza.

Na rozprawie w dniu 23 sierpnia 2010 roku W. K. oświadczył,
że przyjmuje z dobrodziejstwem inwentarza spadek po B. K. (1).

Na rozprawie w dniu 23 sierpnia 2010 roku G. K. oświadczył, że uchyla się od skutków prawnych nie złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku
po B. K. (1) i odrzucił spadek po B. K. (1).

Postanowieniem z dnia 30 września 2010 roku Sąd Rejonowy w Kutnie zatwierdził oświadczenie W. K. z dnia 22 maja 2009 roku o uchyleniu się od skutków prawnych braku złożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza po B. K. (1), oświadczenie J. P. (1) z dnia 23 sierpnia 2010 roku o uchyleniu się od skutków prawnych braku złożenia w terminie oświadczenia
o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza po B. K. (1), oświadczenie G. K. z dnia 23 sierpnia 2010 roku o uchyleniu się od skutków prawnych braku złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po B. K. (1)

W dniu 10 stycznia 2014 roku J. K. (4) przed notariuszem odrzuciła spadek po B. K. (1).

W dniu 20 maja 2014 roku J. K. (4) i A. K. (3) przed notariuszem odrzucili spadek po B. K. (1) w imieniu małoletnich dzieci K. K. (4)
i D. K..

W dniu 09 stycznia 2014 roku M. K., A. K. (1), A. K. (2), P. K., J. P. (2), A. T., M. L., J. K. (5) odrzucili spadek po B. K. (1).

W dniu 30 maja 2014 roku J. K. (5) odrzuciła spadek B. K. (1)
w imieniu małoletniej córki J. K. (7); A. T. i M. T. odrzucili spadek po B. K. (1) w imieniu małoletnich dzieci D. T. i A. T.; J. K. (8), A. L. (2), D. L., J. P. (2) odrzucili spadek
po B. K. (1).

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Wobec faktu, że B. K. (1) zmarł jako bezdzietny kawaler, podstawę rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie w przedmiocie nabycia spadku po zmarłym stanowił przepis art. 932 k.c.. Zgodnie z tą regulacją w braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych (§ 3). Jeżeli zaś jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu w częściach równych (§ 4). W przypadku natomiast, gdy którekolwiek
z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy (§ 5).

Sąd Rejonowy wskazał, że B. K. (1) posiadał ośmioro rodzeństwa: W. K., G. K., J. P. (1), J. K. (1), J. K. (2), B. K. (2), H. K., K. K. (2), z czego czworo rodzeństwa J. K. (2), B. K. (2), H. K. i K. K. (2) nie dożyli otwarcia spadku po B. K. (1). J. K. (2) pozostawił dzieci: T. K., D. P. i M. G., B. K. (2) pozostawiła dzieci: J. K. (6) i J. K. (4), H. K. pozostawił dzieci: M. K., P. K., J. P. (2), M. L., A. L. (1), A. K. (2), A. T., J. K. (5). K. K. (2) zmarł bezdzietnie.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 30 września 2010 roku Sąd Rejonowy
w K. zatwierdził oświadczenie W. K. z dnia 22 maja 2009 roku
o uchyleniu się od skutków prawnych braku złożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza po B. K. (1), oświadczenie J. P. (1) z dnia 23 sierpnia 2010 roku o uchyleniu się od skutków prawnych braku złożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza po B. K. (1), oświadczenie G. K. z dnia 23 sierpnia 2010 roku o uchyleniu się
od skutków prawnych braku złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku
po B. K. (1).

Uczestnicy postępowania złożyli przed notariuszem oświadczenia o odrzuceniu spadku po B. K. (1): J. K. (4) w dniu 10 stycznia 2014 roku, z kolei
w dniu 20 maja 2014 roku J. K. (4) i A. K. (3) odrzucili spadek
po B. K. (1) w imieniu małoletnich dzieci K. K. (4) i D. K.. Kolejne oświadczenia w tym zakresie złożyli w dniu 09 stycznia 2014 roku: M. K., A. K. (1), A. K. (2), P. K., J. P. (2), A. T., M. L., J. K. (5). Następnie w dniu 30 maja 2014 roku J. K. (5) odrzuciła spadek B. K. (1) w imieniu małoletniej córki J. K. (7); A. T. i M. T. odrzucili spadek po B. K. (1) w imieniu małoletnich dzieci D. T. i A. T.; z kolei J. K. (8), A. L. (2), D. L., J. P. (2) odrzucili spadek po B. K. (1) w imieniu własnym.

W ocenie Sądu Rejonowego 6 miesięczny termin do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po B. K. (1) przez wszystkie wskazane wyżej osoby nie został zachowany, albowiem zostały one złożone dopiero w 2014 roku, a biorąc pod uwagę datę zgonu spadkodawcy (19 maja 2006 r.), powyższy termin upłynął w listopadzie 2006 r. Zdaniem Sądu Rejonowego, biorąc pod uwagę okoliczność, że wszystkie te osoby należą do kręgu najbliżej rodziny – są bowiem zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy – brak jest podstaw do uznania, że powyższe osoby nie mogły stosownego oświadczenia w przedmiocie odrzucenia spadku po B. K. (1) złożyć we wcześniejszym terminie. Z samych oświadczeń złożonych przed notariuszem wynika, iż uczestnicy znali datę śmierci spadkodawcy, z czym winno wiązać się otwarcie terminu na odrzucenie spadku, zaś fakt dowiedzenia się o swym powołaniu do spadku zrównywali z zawiadomieniem o toczącym się postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, co nie ma jednak żadnego znaczenia
dla uznania, iż nie zachowali oni wymaganego ustawowego terminu do złożenia swych oświadczeń. Sąd Rejonowy podkreślił również, iż uczestnicy w żaden sposób nie wykazali, aby rzeczywiście o swym powołaniu do spadku dowiedzieli się znacznie później niż w samej dacie śmierci spadkodawcy. Sam fakt zawiadomienia o toczącym się postępowaniu
o stwierdzenie nabycia spadku z pewnością nie wyznacza daty dowiedzenia się o powołaniu do spadku i nie wyznacza możliwości uznania, iż uczestnicy zachowali 6 miesięczny termin na odrzucenie spadku, który upłynął w dniu 19 listopada 2006 roku, a zatem blisko 8 lat
przed ich faktycznym złożeniem.

Tym samym, uznając oświadczenia T. K., D. P., M. G. jako zstępnych brata spadkodawcy J. K. (2), J. K. (3) i J. K. (4) jako zstępnych siostry spadkodawcy B. K. (2), M. K., P. K., A. K. (1), A. K. (2), J. P. (2), M. L., A. T., J. K. (5) jako zstępnych brata spadkodawcy H. K. o odrzuceniu spadku po spadkodawcy za bezskuteczne z uwagi ich złożenie po upływie wyznaczonego terminu, Sąd Rejonowy zaliczył ich do grona spadkobierców ustawowych zmarłego. Jedynie oświadczenie G. K. o odrzuceniu spadku po B. K. (1) zostało skutecznie złożone, w konsekwencji pominięto G. K. w dziedziczeniu w oparciu o art. 1020 k.c., który stanowi, że spadkobierca, który odrzucił spadek zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.

Sąd I instancji wskazał, że W. K. i J. P. (1) złożyli skuteczne oświadczenia o przyjęciu spadku po B. K. (1) z dobrodziejstwem inwentarza.
W ocenie Sądu Rejonowego w niniejszej sprawie mają tu zatem zastosowanie reguły wynikające z treści przepisu art. 1016 kc i art. 670 kpc, co oznacza, że w przypadku złożenia oświadczenia przez jednego ze spadkobierców o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, uważa się, że także spadkobiercy nie składający żadnego oświadczenia
w terminie ustawowym, także przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza, a Sąd działając z urzędu w zakresie ustalenia spadkobiercy ma to potwierdzić z urzędu. Z tej przyczyny działanie oświadczenia o przyjęciu spadku przez W. K. i J. P. (1) swym skutkiem objęło również J. K. (1), który żadnego oświadczenia nie składał oraz zstępnych J. K. (2), B. K. (2) i H. K., którzy wprawdzie złożyli oświadczenia o odrzuceniu spadku jednakże z uwagi na znaczny upływ czasu od daty dowiedzenia się spadkobierców o tytule swojego powołania i w konsekwencji złożenia oświadczenia po terminie – powyższe oświadczenia okazały się być nieskuteczne.

Podsumowując, Sąd Rejonowy wskazał, że w chwili śmierci spadkodawcy rodzice już nie żyli, spadkodawca miał natomiast rodzeństwo: W. K., G. K., J. P. (1), J. K. (1), J. K. (2), B. K. (2), H. K., K. K. (2), z czego czworo rodzeństwa J. K. (2), B. K. (2), H. K. i K. K. (2) nie dożyli otwarcia spadku po B. K. (1). J. K. (2), B. K. (2) oraz H. K. pozostawili po sobie zstępnych. Do spadku więc po B. K. (1) na podstawie powoływanych wyżej przepisów doszli:

1.  brat W. K. w 1/6 części siostra J. P. (1) w 1/6 części,

2.  brat J. K. (1) w 1/6 części,

3.  T. K., D. P. i M. G. jako zstępni brata spadkodawcy J. K. (2) po 1/18 części każde z nich,

4.  J. K. (3) i J. K. (4) jako zstępni siostry spadkodawcy B. K. (2) po 1/12 części każde z nich,

5.  M. K., P. K., A. K. (1), A. K. (2), J. P. (2), M. L., A. T., J. K. (5) jako zstępni brata spadkodawcy H. K. po 1/48 części każde z nich, którzy to spadkobiercy nabyli spadek po B. K. (1) z dobrodziejstwem inwentarza.

Z tych względów w oparciu o przywołane przepisy Sąd orzekł o ustawowym porządku dziedziczenia po B. K. (1) jak w punkcie 1 postanowienia.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Apelacje od powyższego postanowienia wnieśli uczestnicy: A. K. (1), A. K. (2), M. K., P. K., J. K. (5), M. L., J. P. (2), A. T. i J. K. (4) .

Uczestnicy A. K. (1), A. K. (2), M. K., P. K., J. K. (5), M. L., J. P. (2) i A. T. zaskarżyli postanowienie w zakresie punktu 1., zarzucając, mające istotny wpływ na wynik sprawy, naruszenie przepisów postępowania w postaci:

a.  art. 670 zdanie pierwsze k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. wskutek braku podjęcia przez Sąd wszystkich czynności zmierzających do ustalenia, jakie osoby są spadkobiercami B. K. (1);

b.  art. 227 k.p.c., art. 232 zdanie drugie k.p.c. i art. 299 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. wskutek braku przeprowadzenia dowodu z przesłuchania uczestników,
a w konsekwencji braku ustalenia daty, w której uczestnicy dowiedzieli się o tytule powołania do spadku po B. K. (1), okoliczności przemawiających
za złożeniem przez uczestników oświadczenia o odrzuceniu spadku po B. K. (1), braku wiedzy uczestników o sytuacji rodzinnej spadkodawcy.

Naruszenie powyższych przepisów postępowania doprowadziło w ocenie skarżących do naruszenia przepisów prawa materialnego:

c.  art. 1015 § 1 k.c. wskutek przyjęcia, iż o tytule powołania do spadku uczestnik dowiedział się blisko 8 lat przed złożeniem przez uczestników oświadczenia
o odrzuceniu spadku po B. K. (1);

d.  art. 1020 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy w odniesieniu do osoby uczestnika winna znaleźć zastosowanie fikcja prawna określona w powołanym przepisie prawa;

e.  art. 932 k.c. poprzez jego zastosowanie i w konsekwencji uznanie, że uczestnicy są spadkobiercami B. K. (1).

Skarżący wnieśli o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania uczestników
na okoliczność daty w jakiej dowiedzieli się o tytule powołania do spadku, okoliczności przemawiających za złożeniem oświadczenia o odrzuceniu spadku, braku wiedzy o sytuacji majątkowej spadkodawcy.

Wobec powyższego wnieśli o:

1.  uchylenie skarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu
w K. do ponownego rozpoznania,

ewentualnie:

2.  zmianę postanowienia poprzez stwierdzenie, iż spadek po B. K. (1)
na podstawie ustawy nabyli z dobrodziejstwem inwentarza: brat W. K.
w 1/5 części; siostra J. P. (1) w 1/5 części; brat J. K. (1)
w 1/5 części; T. K., D. P. i M. G.
jako zstępni brata spadkodawcy J. K. (2) po 1/15 części; J. K. (3)
i J. K. (4) jako zstępni siostry spadkodawcy B. K. (2) po 1/10 części.

[apelacje uczestników: A. K. (1) – k. 651-656, A. K. (2) – k. 658-663, M. K. – k. 665-670, P. K. – k. 672-677, J. K. (5) – k. 679-684, M. L. – k. 686-691, J. P. (2) – k. 693-698, A. T. – k. 700-705]

Apelację od postanowienia wniosła również uczestniczka J. K. (4) , skarżąc postanowienie w całości. Wniosła o zmianę skarżonego postanowienia i zasądzenie
od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki kosztów postępowania. Ewentualnie wniosła
o uchylenie skarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego jej rozpatrzenia, a także rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Skarżonemu postanowieniu zarzuciła:

1.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 1015 k.p.c. polegające na wadliwej ocenie wiarygodności i mocy dowodów bez wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, a także poprzez bezkrytyczne uznanie, iż 6-miesięczny termin do złożenia oświadczenia o odrzucenie spadku po B. K. (1) nie został zachowany przez J. K. (4);

2.  niezastosowanie art. 644 k.p.c. i niewydanie postanowienia o sporządzeniu spisu inwentarza.

W uzupełnieniu apelacji skarżąca zarzuciła skarżonemu postanowieniu naruszenie przepisów postępowania w postaci art. 670 k.p.c. wskutek braku podjęcia przez Sąd wszystkich czynności zmierzających do ustalenia spadkobierców B. K. (1) oraz art. 227 k.p.c. i art. 229 k.p.c. wskutek braku przeprowadzenia dowodu z przesłuchania uczestniczki, a w konsekwencji braku ustalenia daty, w jakiej skarżąca dowiedziała się
o tytule powołania do spadku.

J. K. (4) wniosła przeprowadzenie dowodu z przesłuchania skarżącej
na okoliczność ustalenia daty, w której uczestniczka dowiedziała się o tytule powołania
do spadku, okoliczności przemawiających za złożeniem przez skarżącą oświadczenia
o odrzuceniu spadku po B. K. (1), braku wiedzy skarżącej o sytuacji rodzinnej spadkodawcy.

[apelacja uczestniczki J. K. (4) – k. 710-714, uzupełnienie apelacji – k. 821-821v]

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacje były uzasadnione, co skutkowało uchyleniem zaskarżonego orzeczenia.

Stosownie do przepisu art. 670 k.p.c. i art. 677 k.p.c. w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku sąd z urzędu ustala krąg spadkobierców oraz sposób dziedziczenia. Kolejną kwestią, którą ocenia sąd stosownie do przepisu art. 670 k.p.c., jest to,
czy w stosunku do spadkobierców nie zachodzą przesłanki wyłączające dziedziczenie, lub też czy osoby wskazane jako spadkobiercy mają zdolność dziedziczenia (zob. art. 927 k.c.). Sąd bada zatem skuteczność złożonych oświadczeń o odrzuceniu spadku (art. 1020 k.c.).

Jak stanowi art. 1015 § 1 k.c., oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Przewidziany w art. 1015 § 1 k.c. termin jest terminem zawitym prawa materialnego. Jego początek liczony jest w odniesieniu do każdego spadkobiercy od dnia, w którym dowiedział się on z właściwego, pewnego źródła o tytule powołania. Oznacza to,
że oddzielnie liczony jest jego bieg zarówno co do każdego spadkobiercy, jak i co do każdego z tytułów powołania. W poszczególnych sytuacjach ta data może się kształtować odmiennie. Dla spadkobiercy ustawowego dzień ten jest zwykle tożsamy z dniem dowiedzenia się przezeń o śmierci spadkobiercy (art. 924, 925 k.c.), gdy już wówczas nie obca mu była znajomość stosunków rodzinnych - na których opiera się powołanie go w określonej kolejności do dziedziczenia z ustawy (art. 931 i nast. k.c.). (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2015 r. IV CSK 304/14, Lex nr 1663137, wyrok Sądu Najwyższego z dnia
15 stycznia 1991 r. III CZP 75/90, OSNC 1991/5-6/68)

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy prawomocnym postanowieniem z dnia
30 września 2010 roku zatwierdził oświadczenie W. K. z dnia 22 maja 2009 roku oraz oświadczenie J. P. (1) z dnia 23 sierpnia 2010 roku o uchyleniu się
od skutków prawnych braku złożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu spadku
z dobrodziejstwem inwentarza po B. K. (1), a także oświadczenie G. K. z dnia 23 sierpnia 2010 roku o uchyleniu się od skutków prawnych braku złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po B. K. (1).

Jednocześnie Sąd Rejonowy uznał za bezskuteczne oświadczenia o odrzuceniu spadku złożone przez uczestników T. K., D. P., M. G., J. K. (3), J. K. (4), M. K., P. K., A. K. (1), A. K. (2), J. P. (2), M. L., A. T. i J. K. (5) z uwagi na ich złożenie po upływie wyznaczonego terminu.

Sąd Rejonowy, uzasadniając ten wniosek podniósł m.in., iż wskazane osoby należą do najbliższej rodziny spadkodawcy, co przemawia za tym, iż mogły złożyć oświadczenie spadkowe we wcześniejszym terminie. Bliski stopień pokrewieństwa nie może jednak przesądzać o początku biegu terminu do złożenia oświadczenia spadkowego. Uwadze Sądu Rejonowego umknęło przy tym, że uczestnicy są dziećmi nieżyjącego rodzeństwa B. K. (1), wobec czego nie są bliższą rodziną niż żyjące rodzeństwo: W. K., J. P. (1) i G. K., wobec których Sąd zatwierdził uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczeń spadkowych. Skomplikowane stosunki rodzinne, których układ skłonił Sąd I instancji do zatwierdzenia uchylenia się przez rodzeństwo spadkodawcy od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczeń spadkowych powinny zostać wzięte pod uwagę również przy ocenie daty dowiedzenia się przez skarżących o tytule swego powołania do dziedziczenia. Tymczasem zdaje się, że Sąd - pomijając całkowicie ustalenia, które legły u podstaw postanowienia z 30 września 2010 roku - w odniesieniu do zstępnych zmarłego rodzeństwa zrównał datę dowiedzenia się o śmierci B. K. (1) z datą dowiedzenia się przez uczestników o swym tytule powołania. Co więcej uczynił to całkowicie dowolnie i to wbrew złożonym w aktach notarialnych oświadczeniom uczestników, że o tytule powołania dowiedzieli się oni w październiku 2013 roku, a zatem około 3 miesiące przed złożeniem ich oświadczeń spadkowych. Sąd Rejonowy zaniechał przeprowadzenia w tym zakresie jakiegokolwiek postępowania dowodowego pozwalającego na poczynienie prawidłowych ustaleń co do skuteczności oświadczeń spadkowych uczestników. W stanie faktycznym niniejszej sprawy zachodzą przy tym szczególne okoliczności przemawiające za wnikliwym zbadaniem daty dowiedzenia się o tytule powołania przez spadkobierców, co winno być przedmiotem postępowania dowodowego. Jak wynika z ustaleń będących podstawą postanowienia z 30 września 2010 roku B. K. (1) miał trójkę dzieci z B. K. (3), która formalnie pozostawała nadal w związku małżeńskim z bratem spadkodawcy - uczestnikiem W. K.. Dzieci wychowywane były przez B. K. (1) i traktowały go jako ojca. W aktach urodzenia dzieci jako ojciec figuruje jednakże W. K., o czym uczestnik wiedział, a mimo tego uznawał je za dzieci brata [zapewnienie spadkowe – k. 99v, zeznania uczestnika W. K. – k. 107]. Dalsza rodzina B. K. (1) tym bardziej mogła pozostawać z uzasadnionym okolicznościami przekonaniu, iż spadkobiercami B. K. (1) są jego biologiczne dzieci. Nadto bezspornym jest, że z powodu zachowania B. K. (1), ocenionego przez rodzinę jako naganne, rodzeństwo zaprzestało utrzymywania z nim kontaktów. [zeznania uczestnika W. K. – k. 107, zeznania uczestniczki J. P. (1) – k. 107v, zeznania świadka G. K. – k. 107v]. Sąd Rejonowy z niezrozumiałych względów uniemożliwił skarżącym uczestnikom wypowiedzenie się co do tych okoliczności, mogących rzutować na ustalenie daty dowiedzenia się o tytule powołania uczestników do dziedziczenia. Sąd nawet nie zechciał ustalić, czy przed wezwaniem do udziału w sprawie wiedzieli oni o śmierci spadkodawcy, pomimo zerwania z nim kontaktów przez rodzeństwo spadkodawcy, czyli ich zmarłych wstępnych.

Ponadto Sąd Rejonowy, ustalając krąg spadkobierców, arbitralnie stwierdził,
iż rodzice spadkodawcy zmarli przed nim. W aktach sprawy, jak i w sprawach załączonych,
nie znajduje się żaden dowód na wskazaną okoliczność. Nie wynika to nawet ze złożonego w sprawie zapewnienia spadkowego. Nie była ona co prawda kwestionowana przez uczestników, jednakże, zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2104 r. poz. 1741 ze zm.), akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych. Oznacza to, że fakt urodzenia, małżeństwa, zgonu oraz innych zdarzeń, które mają wpływ na stan cywilny, może być wykazany wyłącznie za pomocą takich właśnie dokumentów (art. 2 p.a.s.c.). Zaniechawszy przeprowadzenia dowodu na okoliczność daty śmierci rodziców spadkodawcy, nie można stwierdzić, czy krąg spadkobierców został ustalony prawidłowo. Stosownie bowiem do przepisu art. 932 § 1 k.c., w braku zstępnych spadkodawcy, powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice. Dopiero w dalszej kolejności dziedziczy rodzeństwo spadkodawcy.

nawet gdyby obowiązek ustalenia kręgu spadkobierców nie spoczywał z urzędu na Sądzie, ale wymagał inicjatywy dowodowej uczestników to dokonana ocena nie mogłaby się ostać z uwagi na uchybienie obowiązkom informacyjnym sądu. Sąd Rejonowy zaniechał wszak pouczenia uczestników T. K., D. P., M. G., J. K. (3), J. K. (4), M. K., P. K., A. K. (1), A. K. (2), J. P. (2), M. L., A. T. oraz J. K. (5) o przepisach art. 162 k.p.c., 206 § 2 k.p.c., 207 § 6 i § 7 k.p.c., 217 k.p.c., 229 k.p.c., 230 k.p.c. i 233 § 2 k.p.c., od czego nie był zwolniony z uwagi na nieprocesowy charakter postępowania.

Wobec powyższego należało stwierdzić, że Sąd Rejonowy naruszył przepis art. 670 k.p.c. i nie ustalił prawidłowo kręgu spadkobierców B. K. (1), co stanowi istotę i cel postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Tym samym nie rozpoznał istoty sprawy.

Wobec stwierdzenia naruszenia przepisu art. 670 k.p.c., bezprzedmiotowe stały się pozostałe zarzuty skarżących dotyczące naruszenia przepisów prawa materialnego, co czyni ich analizę zbędną. Zarzut naruszenia przepisów art. 227 k.p.c., art. 232 zdanie drugie k.p.c.
i art. 299 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. był bezzasadny. (...) dowodowa sądu
w niniejszej sprawie wynika bowiem z przepisu art. 670 k.p.c.. Odrębny zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 1015 k.p.c. był bezzasadny o tyle, że w istocie sprowadzał się do zarzutu naruszenia art. 670 k.p.c.. Zasadny był natomiast zarzut naruszenia przepisu art. 644 k.c., gdyż w dacie wydania orzeczenia przez Sąd I instancji powołany przepis jeszcze obowiązywał. Zarzut utracił jednak aktualność wobec uchylenia art. 644 k.p.c. z dniem 18 października 2015 r. i braku w tym zakresie przepisu ustawy nowelizującej nakazującego stosowanie dotychczasowych przepisów.

wskazać również należy, iż Sąd I instancji pomijał w wezwaniach na rozprawę jednego z uczestników, tj. (...) sp. z o.o. spółkę komandytową z siedzibą we W.. Fakt, że wskazana uczestniczka oraz wnioskodawca mają tego samego pełnomocnika z osobie radcy prawnego M. J. nie zwalniał Sądu z obowiązku doręczania korespondencji obu uczestnikom za pośrednictwem pełnomocnika, co powinno wynikać z treści zarządzeń i postanowień. Błędnie również wskazywał formę prawną uczestniczki, która nie jest spółką komandytowo-akcyjną, a komandytową.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy zobowiązany jest przeprowadzić postępowanie dowodowe w zakresie faktu i daty śmierci rodziców spadkodawcy oraz dat dowiedzenia się przez poszczególnych uczestników o ich tytule powołania do spadku po B. K. (1).

Wobec powyższego, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c., Sąd Okręgowy uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Kutnie do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia, pozostawiając temu Sądowi również orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego.