Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2012r. w Katowicach

sprawy z odwołania E. M. (E. M. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o podjęcie wypłaty emerytury nauczycielskiej

na skutek apelacji ubezpieczonej E. M.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Bielsku-Białej

z dnia 2 grudnia 2011r. sygn. akt VI U 1204/11

oddala apelację.

/-/SSO del.E.Kocurek-Grabowska /-/SSA A.Grymel /-/SSA L.Jachimowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 209/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 września 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wstrzymał wypłatę emerytury E. M. od dnia
1 października 2011r., albowiem ubezpieczona kontynuowała zatrudnienie na rzecz pracodawcy, u którego była zatrudniona bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczona domagała się jej zmiany poprzez przywrócenie prawa do pobierania emerytury bez konieczności rozwiązywania umowy o pracę wskazując, iż przepis w oparciu, o który organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję pozbawia ją nabytych praw, narusza zasadę demokratycznego państwa prawa, stanowi podstawę do utraty zaufania do instytucji państwowych, a przede wszystkim powoduje poczucie dyskryminacji.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania powołując się na okoliczności przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej wyrokiem z dnia 2 grudnia 2011r. oddalił odwołanie i odstąpił od obciążania ubezpieczonej kosztami z tytułu zastępstwa procesowego.

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, iż E. M. od 1 września 1984r. pozostaje w stosunku pracy z Zespołem Szkół (...) w B. na stanowisku nauczyciela języka polskiego.

Uwzględniając jej wniosek, organ rentowy decyzją z dnia 11 czerwca 2008r. przyznał odwołującej emeryturę nauczycielską od 1 maja 2008r., zawieszając jednocześnie wypłatę świadczenia z powodu kontynuacji zatrudnienia.

W oparciu o decyzję z 11 kwietnia 2011r. organ rentowy podjął wypłatę emerytury ubezpieczonej od 1 kwietnia 2011r. W tej samej decyzji zawarto pouczenie, iż w przypadku emerytów, którzy nabyli prawo do emerytury przed dniem 1 stycznia 2011r. prawo do emerytury ulega zawieszeniu z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia u pracodawcy, u którego byli zatrudnieni bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, jeżeli stosunek pracy ten nie zostanie rozwiązany przed dniem 1 października 2011r. bez względu na wiek emeryta i wysokość osiąganego przychodu. Tożsamej treści pouczenie organ rentowy zawarł w decyzji z 23 maja 2011r.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd I instancji uznał, iż odwołanie jest niezasadne.

Przypomniał, iż zgodnie z art. 103 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 257, poz. 1726) - dalej nazywana ustawą nowelizacyjną, prawo do emerytur i rent ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 103a -106.

Zdaniem Sądu, w niniejszej sprawie zastosowanie znajduje art. 103a ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego, który w przypadku emerytur przyznanych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizacyjnej, tj. przed dniem 1 stycznia 2011r. znajduje zastosowanie od dnia 1 października 2011r. - art. 28 ustawy nowelizacyjnej.

Biorąc pod uwagę powołane przepisy, w ocenie Sądu Okręgowego nie powinno budzić wątpliwości, że wypłata emerytury ubezpieczonej winna zostać zawieszona. W konsekwencji, na podstawie art. 134 ust. 1 pkt 1 ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który stanowi,
że wypłatę świadczeń wstrzymuje się, jeżeli powstaną okoliczności uzasadniające zawieszenie prawa do świadczeń lub ustanie tego prawa, wypłata emerytury odwołującej podlegała wstrzymaniu od 1 października 2011r.

Z bezspornego stanu faktycznego wynika bowiem, iż wyczerpane zostały przesłanki określone w art. 103a tejże ustawy.

Mianowicie, odwołująca nabyła prawo do emerytury w dniu 1 maja 2008r.
i kontynuuje zatrudnienie w Zespole Szkół (...) w B. od 1 września 1984r., pozostaje w stosunku pracy powstałym przed nabyciem prawa do emerytury, bez jego rozwiązania.
O konieczności rozwiązania stosunku pracy z tym pracodawcą, na rzecz którego wykonuje pracę ubezpieczona przed nabyciem emerytury z powyższą datą została poinformowana przez organ rentowy, a zatem wstrzymanie wypłaty emerytury od października 2011r. było zasadne, jako że wstrzymanie wypłaty świadczenia emerytalnego od 1 października 2011r. jest obligatoryjne w przypadku spełnienia wskazanych warunków.

Odnosząc się do zarzutów odwołującej podniesionych w odwołaniu od zaskarżonej decyzji, Sąd I instancji stwierdził, iż nie mogą one obalać zgodności
z prawem przedmiotowej decyzji.

Nie można bowiem w tym przypadku mówić o naruszeniu zasady demokratycznego państwa prawnego, w tym także związanej z nią zasady ochrony zaufania jednostki do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz wynikającego
z niej szeregu zasad szczegółowych, do których należy między innymi zasada niedziałania prawa wstecz, czy zasada ochrony praw nabytych.

Art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie dotyczy zasad nabywania prawa do świadczenia. Nie narusza tym samym praw nabytych. Przepis ten dotyczy natomiast zawieszenia tego prawa,
a w konsekwencji wypłaty świadczenia. Reguluje więc kwestie łączenia świadczenia
i zarobku, odnosi się do reguł wypłaty emerytury, czyli bieżącego okresu. Określa sposób realizowania prawa poprzez wprowadzenie określonego ograniczenia. Uprawniony do emerytury w każdej chwili może spełnić warunek z omawianego przepisu i tym samym doprowadzić do kontynuowania pobierania świadczenia.

Odnośnie charakteru prawnego instytucji zawieszalności świadczeń Sąd zauważył, iż istota omawianej instytucji sprowadza się do następującej reguły; mianowicie osoby o nabytym prawie do świadczenia nie realizują uprawnienia wypłaty na czas trwania przeszkody przewidzianej w ustawie, nie tracąc prawa do tych świadczeń za okresy po ustaniu przeszkody. Za takim rozumieniem omawianego przepisu przemawia także jego umiejscowienie w rozdziale dotyczącym zawieszania i zmniejszania świadczeń, a nie w części ustawy dotyczącej powstania prawa. Bezzasadne jest zatem powoływanie się na naruszenie praw nabytych (tym bowiem jest prawo do emerytury, którego ubezpieczona nie została pozbawiona).

Sąd Okręgowy w pełni podzielił przy tym wyrażone w analogicznej sprawie stanowisko Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 3 marca 2011 r., II UK 299/10, LEX
nr 817535), w którym wskazano, że ingerencja państwa w takim zakresie nie polega na zniesieniu nabytego prawa do emerytury ani na zmniejszeniu jego zakresu, ale na wprowadzeniu dodatkowych warunków do jego realizacji. Dla porządku Sąd I instancji zaznaczył, iż wprawdzie cytowany wyrok Sądu Najwyższego wydany był na gruncie poprzedniego stanu prawnego, to jednak wskazane stanowisko w całości zachowało aktualność. Odnosiło się ono bowiem do art. 103 ust. 2a ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obowiązującego
w okresie od 1 lipca 2000 r. do 7 stycznia 2009 r.), który nie różnił się w treści od obowiązującego obecnie art. 103a ustawy emerytalnej, który jest dosłownym powtórzeniem art. 103 ust. 2a.

Sąd Okręgowy zwrócił nadto uwagę, iż podnoszone przez odwołującą zarzuty wskazujące na bezzasadność zaskarżonej decyzji - dotyczące stanowiącego podstawę zaskarżonej decyzji przepisu prawa materialnego, były także przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego, który w wyroku z dnia 7 lutego 2006r. (SK 45/04, OTK-A 2006, nr 2, poz. 15) ocenił konstytucyjność art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2000r. do 7 stycznia 2009r. Podobnie jak w przypadku powyżej wskazanego wyroku Sądu Najwyższego ocenę tę należy uznać za aktualną w odniesieniu do obecnego art. 103a ustawy emerytalnej, który odpowiada treścią art. 103 ust. 2a. Również Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 103 ust. 2a jest zgodny z Konstytucją, w tym nie narusza zasady zaufania do państwa
i stanowionego przez nie prawa, a także zasady niedziałania prawa wstecz, zasady ochrony praw nabytych, czy obowiązku wprowadzania zmian do systemu prawnego
z zachowaniem odpowiedniej vacatio legis . Jest to przywilej, który może podlegać ograniczeniom ze względu na prowadzenie przez państwo określonej polityki społecznej (np. w zakresie zapewnienia pełnego, produktywnego zatrudnienia).

Sąd I instancji podkreślił również, iż w dotychczasowym orzecznictwie (por. uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 10 listopada 2004r., II UZP 9/04, OSNP 2005/3/41, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 2011r., II UK 299/10, LEX nr 817535) podkreśla się, że wprowadzone przez art. 103 ust. 2a ograniczenie w pobieraniu emerytury ma oparcie w art. 67 ust. 1 Konstytucji, który zakres i formę zabezpieczenia społecznego związanego z osiągnięciem wieku emerytalnego pozostawił do określenia ustawie.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴
§ 1 kpc orzekł o oddaleniu odwołania.

Jako podstawę orzeczenia o kosztach powołano art. 102 kpc.

Apelację od przedstawionego rozstrzygnięcia wywiodła ubezpieczona, zaskarżając w całości pkt 1 wyroku.

Powołując się na zarzut:

1)  naruszenia przepisów postępowania, poprzez pominięcie przez Sąd zgłaszanych przez nią wniosków dowodowych, złożonych w piśmie z dnia
1 grudnia 2011r.,

2)  naruszenia prawa materialnego, w szczególności przez błędną wykładnię
i w konsekwencji niezastosowanie ustawy z dnia 21 listopada 2008r.
o emeryturach kapitałowych (Dz. U. nr 228, poz. 1507), która uchyliła ust. 2a w art. 103 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. oraz błędną wykładnię
i w konsekwencji zastosowanie art. 103a znowelizowanej ustawy
o emeryturach i rentach z dnia 16 grudnia 2010r. (Dz. U. nr 257, poz. 1726),

3)  naruszenia niektórych zapisów Konstytucji RP i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka,

skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 1 i uznanie, iż ma niezbywalne prawo do otrzymywania świadczenia emerytalnego bez konieczności rozwiązywania umowy o pracę, a tym samym przywrócenie prawa do wypłaty emerytury od dnia 10 października 2010r., wraz z należnymi odsetkami liczonymi do dnia spełnienia żądania.

W uzasadnieniu podniosła przede wszystkim, iż Sąd Okręgowy nie uwzględnił jej uwag dotyczących praw nabytych, opartych na treści pisma Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego - Stanisława Dąbrowskiego z dnia 1 grudnia 2010r. skierowanego do Szefa Kancelarii Sejmu RP, zatytułowanego „Uwagi do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw"
(druk nr 3576), zgodnie z którym wyżej wymienione reguły i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego nie zawsze są prawidłowo używane przez ustawodawcę, co prowadzi do różnego rodzaju trudności w stosowaniu prawa. Wyrazem nieprzestrzegania tych reguł jest zamieszczenie w omawianym projekcie ustawy
art. 26, z którego wynika konieczność zastosowania projektowanego art. 103a także do osób, które już nabyły prawo do emerytury w okresie od 9 stycznia 2009r. do
31 grudnia 2010r. Na podstawie art. 26 prawo do emerytury tych osób ustaje, jeżeli nie rozwiążą stosunku pracy do 1 października 2011r. Ta konstrukcja oznacza,
że osoby, które już raz nabyły prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku muszą teraz poddać się nowej treści ryzyka. Inaczej mówiąc już nabyte (i zrealizowane) prawo trzeba zrealizować na nowo. Takie zachowanie ustawodawcy należy ocenić jako odebranie praw nabytych". Przepis art. 26 projektu ocenianej ustawy nakazujący nową (mniej korzystną) treść ryzyka zastosować do osób, które już raz zrealizowały swoje prawo i ponownie je zrealizować, narusza wszelkie możliwe zasady prawa ubezpieczeniowego i konstytucyjną zasadę ochrony praw nabytych i powinien zostać usunięty z projektu".

Ubezpieczona nadmieniła również, iż wybitny konstytucjonalista, prof. Piotr Winczorek, także przedstawiał swoje zastrzeżenia co do zgodności art. 103a
z Konstytucją.

Nadto wskazała, iż regulacja art. 6 ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych, wprowadzająca do ustawy art. 103a, narusza zasadę zaufania obywatela do państwa i prawa przez nie stanowionego, a także zasadę bezpieczeństwa prawnego. Gdy przechodziła w 2008r. na emeryturę nie musiała bowiem rozwiązywać umowy o pracę i była przekonana, że po ukończeniu 60 roku życia będzie mogła pobierać z ZUS wypracowaną w ciągu 35 lat pracy emeryturę.

Z pisma skierowanego do niej przez organ rentowy w styczniu 2009r. wynika,
iż emerytom którzy osiągnęli 60 lat kobieta i 65 lat mężczyzna, wypłata emerytury, która podlegała zawieszeniu z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą [...] może być podjęta bez względu na wysokość osiąganego przychodu. Wprowadzone w roku 2010 zmiany, w jej ocenie, stanowią ingerencję państwa w nabyte przez nią prawo do emerytury, gdyż ustawodawca pozbawił ją tego prawa z mocą wsteczną, co samo w sobie jest paradoksem i złamaniem zasady niedziałania prawa wstecz.

Skarżąca zarzuciła także, iż wyrok narusza art. 2, art. 21, art. 64 Konstytucji RP, jak również art. 1 protokołu dodatkowego nr 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, które chronią prawo własności, w tym również ekspektatywę tegoż prawa. Jej zdaniem, państwo stworzyło normy mogące dyskryminować pewne grupy pracowników, którzy osiągnęli wiek emerytalny. Wiele osób zachowało prawo do emerytury, zwalniając się na jeden dzień z pracy, a następnie wracając na wcześniej zajmowane stanowisko. Takie rozwiązanie nie tylko nie spełnia celu ustawowego, ale wręcz wymusza na obywatelach poszukiwanie dróg obejścia prawa.

Gdyby rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego było dla niej niekorzystne, ubezpieczona wniosła na podstawie art. 193 Konstytucji, o skierowanie przez Sąd pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją art. 6 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. Wątpliwa jest bowiem zgodność z prawem przepisu, który ingeruje w prawa socjalne nabyte przez osoby pod rządami wcześniej obowiązujących przepisów.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonej nie zasłużyła na uwzględnienie.

Spór w rozpatrywanym przypadku dotyczył uprawnień E. M. do dalszej, tj. poczynając od 1 października 2011r., wypłaty emerytury.

Jego rozstrzygnięcie wymaga przypomnienia, iż urodzona w dniu (...) ubezpieczona, w dniu 21 maja 2008r. wystąpiła do organu rentowego
z wnioskiem o przyznanie emerytury podając, iż nadal pozostaje w trwającym od
1 września 1984r. stosunku pracy łączącym ją z Zespołem Szkół (...) w B..

Decyzją z dnia 11 czerwca 2008r. organ rentowy przyznał skarżącej emeryturę od 1 maja 2008r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek, zawieszając wypłatę emerytury, gdyż kontynuowała zatrudnienie.

Stosownie bowiem do treści obowiązującego ówcześnie (poczynając od
1 lipca 2000r.) art. 103 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009r.
nr 153, poz. 1227 ze zm.) prawo do emerytury ulegało zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.

Powyższy przepis został uchylony z dniem 8 stycznia 2009r. na mocy art. 37 pkt 5b ustawy z dnia 21 listopada 2008r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. nr 228, poz. 1507), co oznaczało, iż od podanej daty przepis art. 103 ust. 1 ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowiący, iż prawo do emerytur i rent ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 104-106, po myśli ust. 2 tego samego przepisu nie miał zastosowania do emerytów, którzy ukończyli 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni).

O zaistniałej zmianie stanu prawnego organ rentowy poinformował ubezpieczoną w dniu 16 stycznia 2009r.

Z dniem 1 stycznia 2011r. nastąpiła kolejna zmiana przepisów ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych polegająca na dodaniu na podstawie art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 257, poz. 1726)
art. 103a, z którego wynika, iż prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.

Jednocześnie, w oparciu o pkt 1 powołanego wyżej przepisu w art. 103 ust. 1
i 2 otrzymały brzmienie: ”1. Prawo do emerytur i rent ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 103a-106.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do emerytów, którzy ukończyli 60 lat (kobiety) lub
65 lat (mężczyźni), z zastrzeżeniem art. 103a”.

Nadto, w art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy
o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw przewidziano, iż do emerytur przyznanych przed dniem jej wejścia w życie, przepisy ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się, poczynając od dnia 1 października 2011r.

Skutkiem kolejnej zmiany przepisów ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - poczynając od 1 stycznia 2011r., prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego, przy czym przedmiotowa instytucja zawieszenia prawa do emerytury dotyczy także emerytów, którzy ukończyli 60 lat (kobieta) i 65 lat (mężczyzna).

W dniu 1 kwietnia 2011r. E. M., powołując się na ustawę z dnia
21 listopada 2008r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. nr 228, poz. 1507), wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o podjęcie wypłaty emerytury.

Uwzględniając jej wniosek, decyzją z dnia 23 maja 2011r. - poczynając od
1 czerwca 2011r., podjął wypłatę emerytury ubezpieczonej, zamieszczając w pkt V.6 pouczenie, iż w przypadku emerytów, którzy nabyli prawo do emerytury przed
1 stycznia 2010r. prawo do emerytury ulega zawieszeniu, jeżeli stosunek pracy
z pracodawcą, na rzecz którego emeryt wykonywał zatrudnienie przed nabyciem prawa do emerytury, nie zostanie rozwiązany przed 1 października 2011r. - bez względu na wiek emeryta.

Wobec faktu, iż do dnia 1 października 2011r. ubezpieczona nie rozwiązała trwającego nieprzerwanie od 1 września 1984r. stosunku pracy, zaskarżoną decyzją organ rentowy prawidłowo - także w ocenie Sądu Apelacyjnego - poczynając od
1 października 2011r. wstrzymał wypłatę przysługującej jej emerytury. Fakt kontynuowania zatrudnienia niewątpliwie uzasadniał bowiem zawieszenie wypłaty emerytury w oparciu o art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zaś stosownie do treści art. 134 ust. 1 pkt 1 tejże ustawy wypłatę świadczeń wstrzymuje się, jeżeli powstaną okoliczności uzasadniające zawieszenie prawa do świadczeń lub ustanie tego prawa.

Podobnie jak Sąd I instancji, Sąd Apelacyjny w pełni podziela przy tym pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 marca 2011r. (II UK 299/10, LEX 817535), w uzasadnieniu którego stwierdzono, iż treść art. 103 ust. 2a ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wskazywała z jednej strony, iż kontynuowanie zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy nie miało wpływu na nabycie prawa do emerytury, gdyż prawo to powstaje z mocy ustawy po spełnieniu warunków określonych w przepisach, z drugiej jednak strony przesądzała o uznaniu, że realizacja tego prawa (polegająca na wypłacie świadczenia) ulegała zawieszeniu w razie kontynuowania zatrudnienia po nabyciu prawa do emerytury, niezależnie od wysokości uzyskiwanego przychodu ze stosunku pracy. Ponadto
z jego treści wynikało, iż rozwiązanie stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą umożliwiało realizację świadczenia emerytalnego (wznowienie jego wypłaty) bez potrzeby występowania o ponowne ustalenie tego prawa. W wyroku z dnia 7 lutego 2006r. (SK 45/04, OTK ZU-A 2006 nr 2, poz. 15), Trybunał Konstytucyjny uznał przepis art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za zgodny z ustawą zasadniczą, wskazując równocześnie że emerytura jest w założeniu świadczeniem, które zastępuje, a nie uzupełnia wynagrodzenie
ze stosunku pracy. Celem wprowadzenia omawianego uregulowania była interwencja państwa na rynku pracy poprzez oczekiwane zwolnienie miejsc pracy. Wprowadzone rozwiązanie miało zatem zachęcać osoby, które nabyły uprawnienia emerytalne, do rozwiązania stosunku pracy, a tym samym do definitywnego zwolnienia miejsca pracy dla osób młodszych. Przedmiotem ingerencji państwa w omawianym zakresie było wyłącznie prawo do emerytury pobieranej łącznie z wynagrodzeniem za pracę
u dotychczasowego pracodawcy. Ingerencja ta nie polegała więc na zniesieniu nabytego prawa do emerytury ani na zmniejszeniu jego zakresu, ale na wprowadzeniu dodatkowych warunków do jego realizacji. W wyniku omawianej regulacji zainteresowane osoby, które nabywały prawo do emerytury, zobowiązane zostały do dokonania wyboru między rozwiązaniem stosunku pracy w celu pobierania emerytury albo kontynuowaniem zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy. Jej konsekwencją było odsunięcie w czasie możliwości efektywnego korzystania
z emerytury do chwili rozwiązania przez ubezpieczonego stosunku pracy
z podmiotem, będącym jego pracodawcą bezpośrednio przed dniem nabycia tego prawa.

Analogiczne stanowisko co do okoliczności wprowadzenia do porządku prawnego art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a także jego skutków, zajął także Sąd Najwyższy w uzasadnieniu podsumowującej wcześniejszy nurt orzecznictwa uchwały składu siedmiu sędziów
z dnia 10 listopada 2004r. (II UZP 9/04, OSNP 2005 nr 3, poz. 41) podkreślając,
iż w dotychczasowym orzecznictwie wyrażono (...) pogląd, że zawieszenie prawa do emerytury w przypadku pozostawania w stosunku pracy jest funkcjonalnie uzasadnione. Zasadą jest, że pracownikowi, który nabył prawo do emerytury przysługuje jedno świadczenie - albo emerytura z ubezpieczenia społecznego albo wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia. Powyższe ma też oparcie w art. 67 ust. 1 Konstytucji, wiążącym z osiągnięciem wieku emerytalnego powstanie prawa do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa. Pracownik, który osiągnął wiek emerytalny może więc wybrać albo status emeryta, albo zachować - pomimo nabycia prawa do emerytury - status pracowniczy. Nie może jednak łączyć bez ograniczeń statusu emeryta i pracownika, a więc otrzymywać równocześnie świadczenia z tytułu utraty zdolności do dotychczasowej pracy (osiągnięcie wieku emerytalnego jest bowiem uznawane za równoznaczne z utratą zdolności do zarobkowania własną pracą) i wynagrodzenia z tytułu kontynuowania zatrudnienia, do wykonywania którego pracownik utracił zdolność. Z omawianego przepisu cytowanej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie tyle wynika obowiązek rozwiązania stosunku pracy przez pracownika, który nabył prawo do emerytury, ile obowiązek dokonania przez niego wyboru, czy decyduje się na emeryturę, czy też na pozostawanie w stosunku pracy, a jego istotą jest wyeliminowanie równoczesnego pobierania dwu świadczeń - emerytury i wynagrodzenia za pracę w pełnej wysokości. Sąd Najwyższy
w powiększonym składzie dodał również, że jak wynikało z dyskusji poselskiej
w Komisji Polityki Społecznej nad projektem ustawy zmieniającej, celem wprowadzenia przepisu art. 103 ust. 2a (inna sprawa czy osiągniętym) była interwencja na rynku pracy (poprzez oczekiwane zwolnienie miejsc pracy). Zmodyfikowanie zasad zawieszalności prawa do świadczeń z uwagi na pogarszającą się sytuację społeczno-gospodarczą, w tym wzrost stopy bezrobocia i jego coraz częściej strukturalny charakter oraz postępujące ubóstwo, nie narusza więc wyrażonej w art. 2 Konstytucji zasady demokratycznego państwa prawnego, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. Na władzach publicznych spoczywa nie tylko wynikający z art. 67 ust. 1 Konstytucji obowiązek zapewnienia zabezpieczenia społecznego obywatelom, którzy osiągnęli wiek emerytalny, ale także przewidziany w ustępie 2 tego przepisu obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa socjalnego obywatelom niemającym środków utrzymania, pozostającym bez pracy nie z własnej woli. Nawiązując do uregulowań prawa unijnego, Sąd Najwyższy stwierdził ponadto, że w Traktatach Rady Europy zawieszalność prawa do świadczeń i zmniejszanie ich wysokości przewiduje nie tylko Europejski Kodeks Zaopatrzenia Emerytalnego z 1964r. (art. 26 ust. 3) - STE nr 48 (Wybór Konwencji Rady Europy, Warszawa 1999, s. 509) - ale i zrewidowany Europejski Kodeks Zabezpieczenia Społecznego z 1990r. (art. 74 ust. 1 lit. j) - STE
nr 139, który zezwala na zawieszanie, zmniejszanie lub odmowę przyznania świadczeń emerytalnych, inwalidzkich "i dla osób pozostałych przy życiu tak długo jak długo zainteresowany wykonuje działalność dochodową".

Jakkolwiek powołane wyżej poglądy wyrażone zostały na gruncie nie obowiązującego poczynając od 8 stycznia 2009r. przepisu art. 103 ust. 2a ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ jednak obowiązującemu od 1 stycznia 2011r. przepisowi art. 103a tejże ustawy nadano tożsame z tą normą prawną brzmienie, w ocenie Sądu Apelacyjnego, zachowują swoją aktualność także w odniesieniu do aktualnego art. 103a.

Z tych samych względów nadal aktualnym pozostaje także powołany wyżej wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 lutego 2006r. (SK 45/04, OTK-A 2006,
nr 2, poz. 15) stwierdzający zgodność art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z art. 2, art. 31 ust.3, art. 32 i art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, co czyniło zbędnym uwzględnienie zgłoszonego w apelacji wniosku ubezpieczonej dotyczącego skierowania do Trybunału Konstytucyjnego pytania prawnego w sprawie zgodności z Konstytucją
art. 6 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r., tj. wprowadzającego do tejże ustawy
art. 103a. Tym bardziej, iż na dzień 13 listopada 2012r. Trybunał Konstytucyjny wyznaczył rozpoznanie wniosku grupy senatorów w sprawie zgodności art. 6 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w zakresie, w jakim z powodu uzyskania przez emeryta przychodu z tytułu zatrudnienia kontynuowanego po nabyciu prawa do emerytury bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą skutkuje zawieszeniem prawa do emerytury również wobec emerytów, którzy nabyli prawo do emerytury na mocy wcześniejszych przepisów, bez konieczności rozwiązywania stosunku pracy
z art. 2, art. 21, art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 1 deklaracji Protokołu dodatkowego nr 1 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

W tym miejscu dodać należy, iż w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzeknie o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie, na mocy art. 401 ¹ kpc można żądać wznowienia postępowania.

Niezależnie od powyższego, Sąd Apelacyjny zwraca nadto uwagę, iż w dacie nabycia przez skarżącą prawa do emerytury, tj. w dniu 1 maja 2008r., obowiązywał przepis art. 103 ust. 2a, któremu odpowiada obecny przepis art. 103a ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wobec czego jej twierdzenia, iż w dacie przejścia na emeryturę nie musiała rozwiązywać umowy
o pracę, ocenić należy za szczególnie nietrafne.

Kierując się przedstawionymi motywami i uznając apelację ubezpieczonej za pozbawioną uzasadnionych podstaw, Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 kpc orzekł
o jej oddaleniu.

/-/SSO del.E.Kocurek-Grabowska /-/SSA A.Grymel /-/SSA L.Jachimowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM