Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 53/15
POSTANOWIENIE
Dnia 17 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
w sprawie z wniosku J. N.-P.
przy uczestnictwie A. N.-P.
o podział majątku wspólnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 czerwca 2015 r.,
zażalenia wnioskodawczyni na postanowienie Sądu Okręgowego
w W. z dnia 3 września 2014 r.,
oddala zażalenie.
2
UZASADNIENIE
Postanowieniem częściowym z 21 października 2013 r. Sąd Rejonowy w O.
dokonał częściowego podziału majątku wspólnego J. N.- P. i A. N. – P. i przyznał J.
N.- P. własność określonego samochodu osobowego oraz opisane
w postanowieniu roszczenia z nim związane.
Sąd Rejonowy wskazał, że wnioskodawczyni w toku postępowania
o podział majątku wspólnego wniosła o wydanie postanowienia częściowego
rozstrzygającego o podziale majątku wspólnego w zakresie samochodu osobowego
marki Skoda Octawia oraz roszczeń związanych z tym samochodem, w tym
wynikających z zawartej umowy ubezpieczenia auto casco i wnosiła o przyznanie
jej na własność tych składników majątku wspólnego. Pełnomocnik uczestnika na
rozprawie 21 października 2013 r. uznał to żądanie i przychylił się do wniosku
o wydanie postanowienia częściowego. Mając na uwadze zgodność stanowisk
stron co do sposobu podziału tych składników majątku wspólnego oraz fakt,
że samochód był i nadal pozostaje w użytkowaniu wnioskodawczyni, Sąd Rejonowy
uznał wniosek o wydanie postanowienia częściowego w żądanym zakresie za
zasadny i uwzględnił go na podstawie art. 567 w zw. z art. 688 i art. 622 k.p.c.
Wniosek pełnomocnika uczestnika o uzupełnienie powyższego
postanowienia przez rozstrzygnięcie, że wnioskodawczyni zobowiązana jest
do spłaty na rzecz uczestnika kwoty 22 601,52 zł tytułem spłaty z tego składnika
majątku wspólnego, Sąd Rejonowy w O. oddalił postanowieniem z 25 listopada
2013 r.
W wyniku apelacji uczestnika postępowania Sąd Okręgowy w W.
postanowieniem z 3 września 2014 r. uchylił postanowienie częściowe i przekazał
sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy stwierdził, że sąd w sprawie o podział majątku wspólnego
może wydać postanowienie częściowe obejmujące niektóre składniki majątku
wspólnego, jednak musi w takiej sytuacji orzec o całości roszczeń wiążących
się tymi składnikami majątku. Natomiast w zaskarżonym postanowieniu Sąd,
mimo przyznania wnioskodawczyni składnika majątku wspólnego, nie orzekł
o wyrównaniu wartości udziałów w majątku odrębnym (o dopłacie) na rzecz
3
uczestnika postępowania ani nie wskazał, że takie rozliczenie nastąpi w orzeczeniu
kończącym postępowanie w sprawie, jak również nie rozstrzygnął istniejącego
sporu o nakłady. W sprawie bezsporne było komu przyznać samochód
objęty wnioskiem, początkowo sporna była jego wartość. Sąd Rejonowy
nie wskazał w zaskarżonym postanowieniu ustalonej w sprawie wartości
samochodu, jak również nie orzekł o wysokości spłaty z tego tytułu od
wnioskodawczyni na rzecz uczestnika ani o rozliczeniu nakładów poniesionych na
samochód przez wnioskodawczynię.
Sąd Okręgowy wskazał, że co prawda pełnomocnik uczestnika na ostatniej
rozprawie przed wydaniem zaskarżonego postanowienia nie kwestionował wartości
samochodu wynikającej z opinii biegłego ani nie oponował przeciwko przyznaniu
samochodu wraz ze związanymi z nim roszczeniami wnioskodawczyni i nie
wypowiedział się co do sposobu rozliczenia tego składnika majątkowego, jednak
w świetle postanowień art. 212 k.c. Sąd Rejonowy powinien z urzędu rozstrzygnąć
kwestię ewentualnych nakładów na ten przedmiot i spłat między stronami.
Uznając, że w zakresie objętym postanowieniem częściowym Sąd Rejonowy
nie rozpoznał istoty sprawy, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił
zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
wskazując na potrzebę ustalenia wartości samochodu, wysokości ewentualnych
nakładów poczynionych na samochód oraz ewentualnych spłat bądź dopłat.
Zażalenie na powyższe postanowienie wniosła wnioskodawczyni zarzucając
naruszenie art. 386 § 4 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez bezpodstawne przyjęcie, że
Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy. Wskazała, że uczestnik
postępowania, reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, nie
kwestionował wartości samochodu ani nie zgłosił żadnych roszczeń z tytułu
podziału tego składnika majątku wspólnego, w szczególności z tytułu nakładów,
wydatków czy innych świadczeń jak również nie wniósł o zasądzenie spłat ani
dopłat z tytułu zniesienia współwłasności samochodu. Podobnie wnioskodawczyni
nie wnosiła o rozliczenie nakładów poniesionych na samochód. Sąd pierwszej
instancji rozpoznał zatem istotę sprawy w zakresie okoliczności mających
znaczenie dla rozstrzygnięcia objętego postanowieniem częściowym, a jeżeli Sąd
drugiej instancji uznał za konieczne wskazanie wartości samochodu oraz
4
orzeczenie o spłatach, powinien sam wydać stosowne rozstrzygnięcia, gdyż ich
brak nie oznacza nierozpoznania istoty spawy ani nie wymaga przeprowadzenia
jakiegokolwiek postępowania dowodowego. Wnosiła o uchylenie zaskarżonego
postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jak wielokrotnie wskazywał Sąd Najwyższy, przez nierozpoznanie
istoty sprawy, o którym mowa w art. 386 § 4 k.p.c., należy rozumieć
nierozstrzygnięcie żądań stron, czyli niezałatwienie przedmiotu sporu (porównaj
między innymi postanowienia z 23 września 1998 r. II CKN 897/97, OSNC
1999/1/22 i z 19 grudnia 2012 r. II CZ 141/12, niepubl.).
Orzeczenia wydawane w sprawach o podział masy majątkowej, do jakich
należą także orzeczenia w sprawach o podział majątku wspólnego byłych
małżonków, muszą dotyczyć całości przedmiotu działu i rozstrzygać o wszystkich
zgłoszonych wzajemnych roszczeniach współwłaścicieli, w tym o spłacie wartości
udziału na rzecz osoby, której rzeczy nie przyznano, o nakładach z majątku
osobistego na majątek wspólny i odwrotnie oraz o dopłatach wyrównujących udział.
Wszystkie te rozstrzygnięcia są ze sobą ściśle powiązane i wzajemnie
uwarunkowane, stanowią integralną całość i są wzajemnie zależne.
Dlatego zasadą jest, że o podziale majątku wspólnego i wszystkich kwestiach
ubocznych podlegających rozstrzygnięciu w tym postępowaniu, wskazanych w art.
567 k.p.c., sąd orzeka w postanowieniu kończącym postępowanie w sprawie.
Jednakże dopuszczalne jest, przy odpowiednim stosowaniu art. 317 § 1 k.p.c.
(art. 13 § 2 k.p.c.), wydanie postanowienia częściowego, obejmującego tylko
niektóre składniki majątku wspólnego. Postanowienie takie musi jednak zawierać
całkowite rozstrzygnięcie wszystkich wskazanych wyżej kwestii odnoszących się do
dzielonego składnika majątku, a zatem musi zawierać zarówno rozstrzygnięcie
o przyznaniu tego składnika jednemu z uczestników, jak i definitywne rozliczenia
z tego tytułu (porównaj między innymi uchwały Sądu Najwyższego z 16 stycznia
1984 r. III CZP 72/83, OSNC 1984/7/115, z 7 maja 2010 r., III CZP 34/10,
OSNC 2010/12/160 oraz postanowienia z 24 listopada 2000r. V CKN 1220/00
i z 12 grudnia 2006 r. II CSK 272/06).
5
Nie ulega wątpliwości, że orzeczenie Sądu Rejonowego w postanowieniu
częściowym z 21 października 2013 r. o należącym do majątku wspólnego
uczestników samochodzie osobowym nie zawiera rozstrzygnięcia żadnej ze
wskazanych wyżej kwestii, poza przyznaniem tego składnika majątku
wnioskodawczyni. Uzasadnienie postanowienia nie zawiera także żadnych ustaleń
w kwestii wartości i wzajemnych rozliczeń dzielonego składnika majątku
ani wyjaśnienia, dlaczego rozliczenia takiego brak. W szczególności Sąd pierwszej
instancji nie odniósł się do zgłoszonych przez wnioskodawczynię w piśmie
z 2 grudnia 2011 r. (k. 203-204) twierdzeń o nabyciu tego składnika majątku
wspólnego ze środków jej majątku odrębnego ani do zgłoszonego w odpowiedzi na
wniosek przez uczestnika postępowania (k. 50) wniosku o ustalenie nierównych
udziałów i wniosku o zasądzenie na jego rzecz stosownych spłat. Nie wiadomo
więc, czy Sąd pierwszej instancji dlatego nie zasądził na rzecz uczestnika spłaty,
że uznał, iż ten składnik majątku wspólnego w całości został nabyty ze środków
majątku odrębnego (osobistego) wnioskodawczyni, zgodnie z jej twierdzeniami,
czy też uznał, że uczestnik w odniesieniu do podziału tego składnika majątkowego
zrzekł się spłaty, o którą - w odniesieniu do podziału całego majątku - wnosił
w odpowiedzi na wniosek, a jeżeli tak, to nie wiadomo, na jakiej podstawie Sąd
uznał, że nastąpiło zrzeczenie się spłaty.
W tej sytuacji trafnie Sąd Okręgowy stwierdził, że Sąd pierwszej instancji nie
rozpoznał istoty sprawy, co zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c. uzasadniało uchylenie
postanowienia częściowego i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego
rozpoznania.
Zażalenie wnioskodawczyni na to rozstrzygnięcie Sądu drugiej instancji jest
zatem nieuzasadnione, co skutkowało jego oddaleniem na podstawie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 i w zw. z art. 3941
§ 11
k.p.c.