Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 113/15
POSTANOWIENIE
Dnia 17 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Włodzimierz Wróbel
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 kpk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 17 czerwca 2015 r.,
sprawy M.M.
skazanego z art. 197 § 1 kk i in.,
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w K.
z dnia 30 października 2014 r.utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w T.
z dnia 22 kwietnia 2014 r.,
p o s t a n a w i a:
1) oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną;
2) zwolnić skazanego z kosztów sądowych postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Rejonowego w T. z dnia 22 kwietnia 2014 r. (sygn. akt […])
M. M. został uznany winnym czynu z art. 197 § 1 k.k. w zw. z art. 200 § 1 k.k. w zw.
z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. i wymierzono mu karę 2 lat i 6 miesięcy
pozbawienia wolności. Wyrok ten został utrzymany w mocy wyrokiem Sądu
Okręgowego w K. z dnia 30 października 2014 r. (sygn. akt […]).
Od powyższego prawomocnego rozstrzygnięcia kasację wniósł obrońca
skazanego, zarzucając przedmiotowemu orzeczeniu:
1. naruszenie art. 433 § 1 k.p.k., art. 440 k.p.k., art. 5 k.p.k. polegające na
dokonaniu nienależytej kontroli odwoławczej i utrzymaniu w mocy rażąco
niesprawiedliwego wyroku sądu I instancji, wydanego z naruszeniem przepisów
2
prawa procesowego, a w szczególności art. 7 k.p.k., przez daleko idące
domniemanie istnienia związku przyczynowoskutkowego między zarzucanym
skazanemu czynem, a przerwaniem błony dziewiczej u pokrzywdzonej, a także
czasem jej powstania oraz bezzasadne odmówienie racji dowodowi w postaci opinii
RODK z 2009 r., która nie wykazała żadnych traumatycznych przejść u
pokrzywdzonej i dowodzi pozytywnej relacji z ojcem w krótkim okresie po
zdarzeniu;
2. naruszenie art. 6 k.p.k. w zw. z art. 199a k.p.k., polegające na dokonaniu błędnej
interpretacji art. 199a k.p.k., przez powiązanie go z art. 192a k.p.k., i na tej
podstawie podzielenie przez sąd odwoławczy zapatrywania sądu I instancji,
dotyczącego niedopuszczalności dowodu i oddalenia wniosku dowodowego
obrońcy w postaci przeprowadzenia badań wariograficznych;
Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
orzeczenia w części dotyczącej punktu I, i przekazanie sprawy właściwemu sądowi
do ponownego rozpoznania.
Prokurator Prokuratury Okręgowej w K. wniósł o oddalenie kasacji jako
oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wniesiona kasacja okazała się bezzasadna w stopniu pozwalającym na jej
rozpoznanie w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
Na początku rozważań należy przypomnieć, że stopień szczegółowości
rozważań sądu odwoławczego, w wykonaniu jego obowiązku wynikającego z art.
457 § 3 k.p.k., uzależniony jest, od jakości wywodów zawartych w uzasadnieniu
wyroku sądu pierwszej instancji oraz we wniesionym środku odwoławczym i w
zależności od meritum sprawy może przybrać bardziej lub mniej rozbudowany
wywód. W takim wypadku wystarczające jest wskazanie głównych powodów nie
podzielenia zarzutów apelacji, a następnie odesłanie do szczegółów uzasadnienia
wyroku Sądu pierwszej instancji. Na Sądzie odwoławczym ciąży obowiązek
rozpoznania wszystkich wniosków i zarzutów wskazanych w środku odwoławczym,
nie oznacza to jednak bezwzględnego wymogu szczegółowego umotywowania
każdego argumentu. Jeżeli Sąd odwoławczy podziela w pełni dokonaną przez Sąd I
instancji ocenę dowodów, może zaniechać szczegółowego odnoszenia się w
3
uzasadnieniu swojego wyroku do zarzutów apelacji, gdyż byłoby to zbędnym
powtórzeniem argumentacji tego sądu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15
kwietnia 2009 r., III k.k. 381/08, Lex Nr 512100; postanowienia Sądu Najwyższego:
z dnia 10 października 2007 r., III k.k. 120/07, Lex Nr 322853; z dnia 2 sierpnia
2006 r., II k.k. 238/05, Lex Nr 193046). W niniejszej sprawie Sąd dopełnił
powyższego standardu.
W uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w K. znajduje się odniesienie do
stawianych w apelacji zarzutów w sposób adekwatny do sposobu ich
sformułowania i umotywowania. Zwłaszcza na s. 5-6 uzasadnienia wyroku
odnaleźć można kompleksowe omówienie rozumowania sądu odwoławczego w
zakresie podzielenia zapatrywań sądu a quo na przygotowaną na potrzeby sprawy
opinię biegłego w zakresie medycyny sądowej. W największym skrócie, sąd na
podstawie całości materiału dowodowego zebranego w sprawie uznał, że defloracja
u pokrzywdzonej nastąpiła na skutek badanego zdarzenia, a nie w inny sposób. Był
do tego uprawniony i to ustalenie podlega ochronie art. 7 k.p.k. Pamiętać należy, że
jeśli ustalenia faktyczne zależą od dania wiary jednej lub drugiej grupie dowodów,
nie można mówić o naruszeniu art. 5 § 2 k.p.k., gdyż jedną z podstawowych
uprawnień procesowych sądu orzekającego jest swobodna ocena dowodów. Każdą
niejasność w dziedzinie ustaleń faktycznych (m.in. kilka wersji wydarzeń) należy w
pierwszym rzędzie redukować wszechstronną inicjatywą dowodową, a następnie
wnikliwą analizą całokształtu materiału dowodowego zebranego w sprawie. Jeżeli
zatem z materiału dowodowego wynikają różne wersje przebiegu zdarzenia
objętego aktem oskarżenia, to nie jest to jeszcze jednoznaczne z zaistnieniem
niedających się usunąć wątpliwości w rozumieniu art. 5 § 2 k.p.k. (por. m.in.
postanowienie SN z dnia 10 stycznia 2013 r. IV k.k. 333/12 LEX nr 1277776).
Podobnie odnieść należy się do braku podzielenia zarzutów skarżącego co do
innej, niż ten forsował w apelacji, oceny wpływu opinii RODK z 2009 r. Sąd był do
tego uprawniony i zdaniem Sądu Najwyższego nie można w jego rozumowaniu
dopatrzyć się żadnych błędów, a zwłaszcza błędów kwalifikowanych (s. 7-8
uzasadnienia wyroku).
Natomiast w zakresie zarzutu naruszenia art. art. 6 k.p.k. w zw. z art. 199a
k.p.k. należy podkreślić, że w orzecznictwie relacja art. 192a k.p.k. z art. 199a k.p.k.
4
i art. 171 § 5 pkt 2 k.p.k. stała się przedmiotem szeregu wypowiedzi, w tym Sądu
Najwyższego. Jednakże zarówno w orzecznictwie, jak i doktrynie prezentowane są
odmienne oceny tejże relacji. W tym miejscu należy odesłać do jednego z
najaktualniejszych judykatów w tej materii, tj. do postanowienia Sądu Najwyższego
z dnia 28 października 2014 r., III KK 232/14 LEX nr 155214, w którym powyżej
zarysowane wątpliwości zostały omówione. Wskazuje on, że „w piśmiennictwie
prawniczym słusznie wskazuje się, że z tego przepisu, odwołującego się do art. 199
k.p.k., w którym jest mowa o oskarżonym, wynika, iż - w odróżnieniu od art. 192a
k.p.k. - badania wskazane w art. 199a k.p.k. mogą być prowadzone także w fazie in
personam postępowania przygotowawczego, zarówno wobec świadków, jak i
wobec podejrzanego, a nawet w postępowaniu sądowym w stosunku do
oskarżonego, zatem nie tylko dla celów wskazanych w art. 192a § 1 k.p.k. (zob. T.
Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. I, Warszawa 2014, s.
708). Taki pogląd wyraził też Sąd Najwyższy w powołanym w kasacji postanowieniu
z dnia 17 października 2012 r., IV KK 237/13, LEX nr 1226749. Zapewne, przepis
art. 199a k.p.k. nie uchyla ujętego w art. 171 § 5 pkt 2 k.p.k. zakazu stosowania
środków technicznych mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu
osoby przesłuchiwanej oraz niemożności wykorzystania jako dowodu uzyskanych
wbrew temu zakazowi wyjaśnień, zeznań oraz oświadczeń (art. 171 § 7 k.p.k.),
dopuszcza jednak stosowanie wariografu przez biegłego, a uzyskane przy jego
pomocy dane będą stanowiły dowód nie z przesłuchania, ale jako element opinii
biegłego. Nadal nie będzie on świadczył o sprawstwie badanego, a tylko o jego
reakcji na zadane pytania (zob. T. Grzegorczyk, J. Nelken, Polskie postępowanie
karne, Warszawa 2014, s. 463-464). Wspomniane stanowisko (…) nie powinno być
jednak traktowane jako skutkujące rażącym naruszeniem przepisów postępowania,
choćby dlatego, że interpretacja art. 199a k.p.k. oraz jego relacja do art. 192a § 2
k.p.k., jak też art. 171 § 5 pkt 2 i § 7 k.p.k. w praktyce nasuwa wątpliwości (zob. L.
K. Paprzycki w: J. Grajewski (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. I,
Warszawa 2010, s. 713-714), a obok interpretacji wyżej przedstawionej,
prezentowana jest wykładnia zbieżna ze stanowiskiem Sądu ad quem, mianowicie
że art. 199a k.p.k. nie zmienia faktu, iż badanie wariograficzne dopuszczono
wyłącznie w celach sprecyzowanych w art. 192a § 1 k.p.k. (zob. np. A. Gaberle,
5
Dowody w sądowym procesie karnym. Teoria i praktyka, Warszawa 2010, s. 370 -
371 i powołane tam postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25
kwietnia 2007 r., II AKo 67/07, LEX nr 314199). Świadomy istniejących kontrowersji
jest zresztą autor kasacji, zaznaczając, że "w orzecznictwie i literaturze prawniczej
poruszona kwestia nie jest interpretowana jednolicie".
Uznać zatem należy, że Sąd odwoławczy oparł się na jednym z
konkurujących stanowisk, a wybór ten dostatecznie uzasadnił uznając je za
najtrafniej oddające wolę ustawodawcy. W sferze wykładni prawa Sąd ten
pozostaje pod ochroną art. 8 k.p.k statuującego zasadę autonomii orzeczniczej
sądu karnego.
Wobec powyższego należało orzec, jak w sentencji.