Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 48/15
POSTANOWIENIE
Dnia 10 września 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący)
SSN Bogumiła Ustjanicz
SSN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Powiatu W.
przeciwko Powiatowi N.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 10 września 2015 r.,
zażalenia strony powodowej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 4 marca 2015 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny, po ponownym rozpoznaniu sprawy w następstwie uchylenia
przez Sąd Najwyższy wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 31 października 2012 r.,
wyrokiem z dnia 3 grudnia 2014 r. oddalił apelację strony powodowej od wyroku
Sądu pierwszej instancji, oddalającego powództwo o zapłatę kwoty 843.669,12 zł,
i zasądził od strony powodowej na rzecz strony pozwanej, na wniosek złożony na
podstawie art. 338 § 1 k.p.c., kwotę 1.444.147,98 zł tytułem zwrotu spełnionego
przez stronę pozwaną świadczenia pieniężnego zasądzonego na rzecz strony
powodowej uchylonym przez Sąd Najwyższy wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia
31 października 2012 r.
W skardze kasacyjnej strona powodowa wskazała, że zaskarża wyrok Sądu
Apelacyjnego z dnia 3 grudnia 2014 r. w całości i wnosi o jego uchylenie w całości
oraz o przekazanie sprawy w takim zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi
Apelacyjnemu; wartość przedmiotu zaskarżenia określiła na kwotę 843.669.670 zł.
Postanowieniem z dnia 4 marca 2015 r. Sąd Apelacyjny odrzucił skargę
kasacyjną strony powodowej zaskarżającą wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia
3 grudnia 2014 r. W uzasadnieniu wyjaśnił, że w skardze nie został określony
w sposób wymagany przez art. 3984
§ 1 pkt 1 k.p.c. zakres zaskarżenia wyroku
Sądu Apelacyjnego z dnia 3 grudnia 2014 r. Wymagane przez ten przepis
precyzyjne określenie zakresu zaskarżenia orzeczenia, którego skarga dotyczy: czy
jest ono zaskarżone w całości czy w części, powinno być zharmonizowane
z zakresem żądanego uchylenia lub uchylenia i zmiany zaskarżonego orzeczenia
(art. 3984
§ 1 pkt 3 k.p.c.) oraz z podaną przez skarżącego wartością przedmiotu
zaskarżenia (art. 3984
§ 3 k.p.c.). Wniesiona przez stronę powodową skarga
kasacyjna nie spełnia tego wymagania. Wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 3 grudnia
2014 r. został zaskarżony w całości, a więc również w części dotyczącej wniosku
restytucyjnego, tj. orzeczenia zasądzającego 1.444.147,98 zł tytułem zwrotu
spełnionego świadczenia, natomiast wartość przedmiotu zaskarżenia została
określona tylko na 843.670 zł, tj. jedynie na kwotę stanowiącą przedmiot
oddalonego powództwa o zapłatę. Brak korelacji między podaną wartością
przedmiotu zaskarżenia a wskazanym zakresem zaskarżenia nie pozwalał,
zdaniem Sądu Apelacyjnego, na stwierdzenie spełnienia bezwzględnego wymogu
3
konstrukcyjnego skargi kasacyjnej, jakim jest oznaczenie zakresu zaskarżenia
orzeczenia, którego skarga dotyczy.
Strona powodowa w zażaleniu na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia
4 marca 2015 r. zakwestionowała zasadność odrzucenia jej skargi kasacyjnej.
Zarzuciła Sądowi Apelacyjnemu zarówno bezpodstawne przyjęcie, że
nieprawidłowo wskazała wartość przedmiotu zaskarżenia, jak i błędne uznanie, że
nie spełniła wymogu ustawowego w postaci oznaczenia zakresu zaskarżenia
orzeczenia, którego skarga dotyczy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Strona powodowa jednoznacznie wskazała, że zaskarża wyrok Sądu
Apelacyjnego z dnia 3 grudnia 2014 r. w całości oraz że wnosi o jego uchylenie
w całości i o przekazanie w takim zakresie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Apelacyjnemu. W związku z tym brak jakichkolwiek podstaw do uznania
skargi kasacyjnej strony powodowej za niespełniającą przewidzianego w art. 3984
§ 1 pkt 1 k.p.c. wymagania oznaczenia orzeczenia, od którego jest ona wniesiona,
i wskazania, czy orzeczenie to jest zaskarżone w całości czy w części - ani też za
niespełniającą wymagania zawartego w art. 3984
§ 1 pkt 3 k.p.c., dotyczącego
zamieszczenia wniosku o uchylenie lub uchylenie i zmianę orzeczenia
z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia i zmiany.
Skarżący może dokonać oznaczenia, o którym mowa w art. 3984
§ 1 pkt 1
k.p.c., w dowolny sposób, aby tylko nie było wątpliwości, w jakich granicach
kwestionuje zaskarżone orzeczenie. Przy niejasnościach co do zakresu
zaskarżenia, wynikających ze sformułowanego w skardze oznaczenia tego zakresu
lub ze sformułowanego w skardze wniosku dotyczącego uchylenia lub zmiany
zaskarżonego orzeczenia, za okoliczność, która może się okazać pomocna
w usunięciu tych niejasności i podjęciu rozstrzygnięcia o spełnieniu wymagania
przewidzianego w art. 3984
§ 1 pkt 1 k.p.c., uznaje się podaną w skardze wartość
przedmiotu zaskarżenia (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
13 stycznia 2012 r., I CSK 210/11, i 27 czerwca 2013 r., II CSK 34/13).
Gdy jednak, tak jak w rozpatrywanym stanie faktycznym, sformułowania
postanowień skargi, nawiązujących do wymagań przewidzianych w art. art. 3984
§ 1 pkt 1 i 3 k.p.c., nie nasuwają wątpliwości co do zakresu zaskarżenia, odwołanie
4
się do podanej w skardze wartości przedmiotu zaskarżenia w celu rozstrzygnięcia o
zakresie zaskarżenia nie może być brane pod uwagę. Nie jest wówczas ani
potrzebne, ani wbrew stanowisku, które znalazło wyraz w zaskarżonym
postanowieniu, dopuszczalne.
Jeśli sformułowania postanowień skargi, nawiązujących do wymagań
przewidzianych w art. art. 3984
§ 1 pkt 1 i 3 k.p.c., nie nasuwają wątpliwości co do
zakresu zaskarżenia, zastrzeżenia sądu w odniesieniu do prawidłowości wskazanej
wartości przedmiotu zaskarżenia mogą uzasadniać jedynie przeprowadzenie przez
sąd kontroli tej wartości (por. co do tego np. postanowienia Sądu Najwyższego
z dnia 16 kwietnia 2008 r., V CZ 17/08, 11 marca 2009 r., II PZ 47/08,
8 października 2010 r., II PZ 31/10, 19 lutego 2014, II UZ 74/13). Zastrzeżenia
Sądu Apelacyjnego co do prawidłowości wartości przedmiotu zaskarżenia podanej
w skardze kasacyjnej strony powodowej są jednak bezpodstawne.
Kwota objęta zawartym w wyroku orzeczeniem, uwzględniającym wniosek
restytucyjny, nie wchodzi w zakres wartości przedmiotu zaskarżenia tego wyroku,
dokonanego przez stronę, na którą został nałożony obowiązek restytucji. Wniosek
restytucyjny nie wszczyna nowego postępowania. Zmierza do likwidacji w sposób
uproszczony w postępowaniu toczącym się w sprawie następstw wykonania
zapadłego w niej wyroku, który następnie został zmieniony lub uchylony. Sprawa
jest kontynuowana, a zmienia się jedynie to, że w zakresie wniosku odwracają się
role procesowe. Postępowanie wywołane wnioskiem ma charakter akcesoryjny
w stosunku do postępowania wszczętego wniesieniem pozwu. Jest ściśle
związane z żądaniem pozwu. Jego wynik zależy od rozstrzygnięcia kończącego
sprawę. Ze względu na ten ścisły związek rozpoznania wniosku restytucyjnego
z postępowaniem w sprawie, we wniosku restytucyjnym nie wskazuje się wartości
przedmiotu sporu, nie podlega on też opłacie sądowej (por. uchwała składu siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2012 r., II PZP 1/12 oraz wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 14 lutego 1968 r., I PR 441/67, 14 lutego 2013 r., I CSK 323/12,
27 maja 2014 r, II PK 242/13).
Konsekwentnie wykluczone jest także objęcie wartością przedmiotu
zaskarżenia wyroku, dokonanego przez stronę, której nakazano restytucję, wartości
restytucji (sumy, której zapłatę orzeczono tytułem zwrotu). Skoro, mimo złożenia
5
wniosku restytucyjnego, chodzi tu o tę samą sprawę, to w takich przypadkach, jak
obecnie rozpoznawany, określenie wartości przedmiotu zaskarżenia w sposób
przyjęty przez Sąd Apelacyjny oznaczałoby dwukrotne objęcie wartością
przedmiotu zaskarżenia dochodzonej pozwem kwoty 843.669,12 zł – raz jako
przedmiotu żądania strony powodowej w sprawie, drugi raz jako przedmiotu
wniosku restytucyjnego strony pozwanej - oraz zaliczenie do tej wartości odsetek
należnych od dochodzonej pozwem kwoty, zapłaconych przez stronę pozwaną, i
objętych wnioskiem restytucyjnym.
Taki sposób określenia wartości przedmiotu zaskarżenia, po pierwsze,
narusza art. 21 k.p.c., dopuszczający zliczanie w celu ustalenia wartości sporu i tym
samym wartości przedmiotu zaskarżenia wartości kilku roszczeń tylko wtedy, gdy
dochodzi ich ta sama osoba, i to jeszcze tym samym pozwem. Odwrócenie ról
procesowych w wyniku złożenia wniosku restytucyjnego przypomina stan
powstający w razie wytoczenia powództwa wzajemnego, a nie budzi wątpliwości,
że w takim razie wartości przedmiotu zaskarżenia nie wyznacza suma należności
dochodzonych przez obie strony (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
20 lutego 2008 r., II CZ 107/07).
Po drugie, nie daje się pogodzić z art. 20 k.p.c. Prowadzi bowiem pośrednio
do objęcia wartością przedmiotu zaskarżenia odsetek od sumy dochodzonej
pozwem, a art. 20 k.p.c. zakazuje wliczać odsetki do wartości przedmiotu sporu
i tym samym do wartości przedmiotu zaskarżenia.
Po trzecie, narusza zasadę, że poza przypadkami wymienionymi w art. 368
§ 2 zdanie drugie k.p.c. wartość przedmiotu zaskarżenia nie może być wyższa od
wartości przedmiotu sporu.
Mając na względzie, że odrzucenie skargi kasacyjnej przez Sąd Apelacyjny
nie miało uzasadnionych podstaw, Sąd Najwyższy uwzględnił zażalenie i orzekł jak
w sentencji (art. 39815
§ 1 w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.).