Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 38/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jarosław Matras (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Dołhy
SSN Dorota Rysińska
SSN Barbara Skoczkowska
SSN Jacek Sobczak
Protokolant Anna Kowal
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Małgorzaty Wilkosz - Śliwy
w sprawie D. P.
w przedmiocie wydania wyroku łącznego
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 5 listopada 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez prokuratora
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 28 listopada 2014 r.,
utrzymującego w mocy wyrok łączny Sądu Okręgowego w R.
z dnia 24 lipca 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok oraz w całości wyrok Sądu
Okręgowego w R. i sprawę przekazuje do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu.
2
UZASADNIENIE
Orzekając w trybie wyroku łącznego Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 24 lipca
2014 r. orzekł wobec skazanego D. P. w pkt VII karę łączną dożywotniego
pozbawienia wolności w miejsce kar orzeczonych wyrokami Sądu Rejonowego w
D. z dnia 20 marca 2009 r., oraz Sądu Okręgowego w R. z dnia 1 kwietnia 2010 r.,
(w tym ostatnim wyroku orzeczono jako karę łączną za zbiegające się przestępstwa
także karę dożywotniego pozbawienia wolności). Zastrzegł nadto, w oparciu o art.
77 § 2 k.k., że skazany będzie mógł skorzystać z warunkowego przedterminowego
zwolnienia po 40 latach odbywania kary. W wyroku tym połączono także inne kary
oraz środki karne wymierzone za zbiegające się przestępstwa osądzone w innych
prawomocnych wyrokach.
Sąd Okręgowy wydał ten wyrok w składzie dwóch sędziów zawodowych oraz
trzech ławników, choć początkowo – w dniu 10 czerwca 2014 r. – procedował w
składzie jednego sędziego.
Apelację od tego wyroku wniósł obrońca skazanego, który zaskarżył wyrok w
zakresie rozstrzygnięcia w pkt VII wyroku i zarzucił mu obrazę prawa materialnego,
tj. art. 85 k.k. w zw. z art. 77 § 2 i 3 k.k. W konkluzji domagał się zmiany wyroku i
orzeczenie, że skazany będzie mógł ubiegać się o warunkowe przedterminowe
zwolnienie wcześniej aniżeli po 40 latach.
Apelację tę rozpoznał Sąd Apelacyjny, który wyrokiem z dnia 28 listopada
2014 r. utrzymał zaskarżony wyrok w mocy. Wyrok ten został wydany w składzie
trzech sędziów. W uzasadnieniu wyroku wskazano jednak, że zaistniała
bezwzględna przyczyna odwoławcza z art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. zarówno w
postępowaniu przed sądem I instancji, który winien orzekać jednoosobowo, jak i
przed sądem odwoławczym, który winien wydać wyrok w składzie pięcioosobowym.
Kasację od tego wyroku wniósł prokurator Prokuratury Apelacyjnej
zaskarżając wyrok na korzyść zarzucił mu:
1. rażące naruszenie prawa procesowego przez Sąd Apelacyjny, a w
szczególności art. 29 § 2 k.p.k. w zw. z art. 574 k.p.k. co stanowi
bezwzględną przyczynę odwoławczą określoną w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.
albowiem Sąd Apelacyjny rozpoznając apelację od wyroku Sądu
Okręgowego orzekał w składzie trzech sędziów, pomimo tego, że
3
zaskarżonym wyrokiem łącznym została orzeczona kara łączna
dożywotniego pozbawienia wolności;
2. rażące naruszenie prawa procesowego przez Sąd Okręgowy, a w
szczególności art. 28 § 1 k.p.k. w zw. z art. 574 k.p.k. co stanowi
bezwzględną przyczynę odwoławczą określoną w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.
albowiem wydając wyrok łączny z 24 lipca 2014 r. orzekał w składzie
pięcioosobowym.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego i
poprzedzającego go wyroku łącznego Sądu Okręgowego z 24 lipca 2014 r. i
przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Prokurator Prokuratury generalnej w trakcie rozprawy kasacyjnej poparł
wniesioną kasację.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście zasadna. W orzecznictwie Sądu Najwyższego jest
już ugruntowane – i oparte na szerokiej i wyczerpującej argumentacji prawnej –
stanowisko, że w trybie wyroku łącznego sąd pierwszej instancji orzeka w składzie
określonym przepisem art. 28 § 1 k.p.k. lub też art. 28 § 3 k.p.k. (por. wyrok SN z
dnia 1 marca 2007 r., V KK 4/07, OSNKW 2007, z. 4, poz. 36; postanowienie SN z
dnia 30 października 2014 r., I KZP 22/14, OSNKW 2015, z. 1, poz. 2). Skład taki
jest właściwy także wówczas, gdy może być zastosowany przepis art. 88 k.k., a
zatem w układzie, gdy orzeczono za zbiegające się przestępstwa co najmniej dwie
kary po 25 lat pozbawienia wolności, co uprawnia sąd, również ten procedujący w
trybie wyroku łącznego, do orzeczenia kary łącznej dożywotniego pozbawienia
wolności. Skoro bowiem ustawa w przepisie art. 88 k.k. umożliwia w trybie zwykłym
sądowi meriti – procedującemu w składzie podstawowym jednego sędziego i
dwóch ławników (art. 28 § 2 k.p.k.) – orzeczenie kary łącznej dożywotniego
pozbawienia wolności w przypadku wymierzenia co najmniej dwóch kar po 25 lat
pozbawienia wolności za zbiegające się przestępstwa zagrożone maksymalnie taką
właśnie karą (w Kodeksie karnym: art. 118 § 2, 122 § 1, 122 § 2, 123 § 2, 130 § 4,
166 § 3, 310 § 1), to także w układzie gdy w trybie wyroku łącznego istnieje
możliwość orzeczenia kary dożywotniego pozbawienia wolności w oparciu o ten
sam przepis skład sądu orzekającego jest „składem podstawowym” i jest
4
wyznaczony normą art. 28 § 1 k.p.k. lub art. 28 § 3 k.p.k., a nie przepisem art. 28 §
4 k.p.k. Jest zatem oczywiste, że orzekając w składzie dwóch sędziów oraz trzech
ławników Sąd pierwszej instancji dopuścił się obrazy art. 28 § 1 k.p.k., albowiem
rozstrzygnął sprawę w składzie nieprzewidzianym w ogóle dla tej kategorii spraw,
co stanowi uchybienie wskazane treści art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. Uchybienie w
postaci nienależytej obsady sądu zaistniało w odniesieniu do wszystkich
rozstrzygnięć zawartych w tym wyroku. W przepisie art. 439 1 pkt 2 k.p.k. chodzi
przecież o każdą obsadę sądu niezgodną z ustawową regulacją i nie ma żadnego
znaczenia, że sprawa była rozpoznawana w składzie „szerszym” niż przewiduje to
ustawa dla danej kategorii spraw (uchwała SN z dnia 25 maja 1995 r., I KZP 15/95,
OSNKW 1995, z. 7-8, poz. 46). Tożsame uchybienie o charakterze tzw.
bezwzględnego powodu odwoławczego zaistniało także, co wskazał skarżący w
pierwszym zarzucie kasacji, na etapie postępowania odwoławczego. W sytuacji gdy
została orzeczona w pierwszej instancji kara dożywotniego pozbawienia wolności –
niezależnie od tego w jakim trybie została ona orzeczona – to zgodnie z treścią art.
29 § 2 k.p.k. apelacja winna zostać rozpoznana w składzie pięciu sędziów, gdy
tymczasem Sąd Apelacyjny orzekał w składzie trzech sędziów.
Skoro zatem na obu etapach orzekania zaistniały uchybienia w zakresie
obsady sądu, które stanowią tzw. bezwzględny powód odwoławczy określony w art.
439 1 pkt 2 k.p.k., to konieczne stało się uchylenie obu zapadłych wyroków i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w postępowaniu
pierwszoinstancyjnym. Procedując ponownie Sąd Okręgowy uwzględni powyższe
uwagi w zakresie ustalenia właściwego składu sądu.
Z tych powodów orzeczono jak w wyroku.
kc