Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 24/15
POSTANOWIENIE
Dnia 13 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie ze skargi powodów
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego w S.
z dnia 9 listopada 2012 r.,
w sprawie z powództwa B. K. i in.,
przeciwko K. G.
o przywrócenie stanu poprzedniego posiadania,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 listopada 2015 r.,
1. odrzuca skargę,
2. oddala wniosek K. G. o zwrot kosztów postępowania przed
Sądem Najwyższym.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem z dnia 9 listopad 2012 r. Sąd Okręgowy w S. zmieniał wyrok Sądu
Rejonowego w B., którym uwzględniono roszczenie o naruszenie posiadania, w ten
sposób, że oddalił powództwo.
Od wyroku Sądu drugiej instancji powodowie wnieśli skargę o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia,
ustanowiona ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks
postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych
(Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) jest - podobnie jak skarga kasacyjna - środkiem
prawnym sformalizowanym. Wysokie wymagania formalne stawiane skardze
są związane nie tylko z jej specjalną, nadzwyczajną funkcją w systemie prawa,
ale wynikają także z potrzeby spełnienia wysokich oczekiwań profesjonalnych.
Zgodnie z art. 4245
§ 1 k.p.c. skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia powinna zawierać oznaczenie orzeczenia, od którego
została wniesiona, przytoczenie jej podstaw i ich uzasadnienia, wskazanie przepisu
prawa, z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodne, uprawdopodobnienie
wyrządzenia szkody, spowodowanej przez wydanie orzeczenia, którego skarga
dotyczy, wykazanie, że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych
środków prawnych nie było i nie jest możliwe i wniosek o stwierdzenie niezgodności
orzeczenia z prawem.
Wymienione wymagania skargi mają charakter konstrukcyjny i powinny
być spełnione kumulatywnie. To oznacza, że skarga niespełniające któregokolwiek
z nich jest dotknięta tzw. brakiem istotnym, nienaprawialnym w trybie
właściwym dla usuwania braków i podlega odrzuceniu bez wzywania do ich
usunięcia. Każde z tych wymagań przewidzianych w art. 4245
§ 1 k.p.c. - na co
Sąd Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę - ma charakter samoistny, powinno
być zatem spełnione niezależnie od innych wymagań (por. postanowienia Sąd
Najwyższego: z dnia 20 lipca 2005 r., IV CNP 1/05, OSNC 2006, nr 1, poz. 17,
i z dnia 18 stycznia III CNP 21/05, nie publ.).
3
Z porównania art. 4244
i art. 4245
§ 1 pkt 2 i 3 k.p.c. wynika jednoznacznie,
że ustawodawca oddzielił podstawy skargi, a więc także przepisy składające się na
ich uzasadnienie, od przepisu prawa, z którym zaskarżone orzeczenie jest
niezgodne. Postawienie przez prawodawcę jako dwu odrębnych wymagań
przytoczenia podstaw i ich uzasadnienia oraz wskazania przepisu prawa, z którym
zaskarżone orzeczenie jest niezgodne było - jak wyjaśniono w piśmiennictwie
i orzecznictwie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2006 r.,
III CNP 23/05, OSNC 2006, nr 7-8, poz. 140) - zabiegiem w pełni świadomym
i uzasadnionym. Po pierwsze, podkreśla się, że instytucja skargi o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia została ustanowiona w celu
stworzenia możliwości realizacji uprawnień wypływających z art. 4171
§ 2 k.c.,
zagwarantowanych w art. 77 ust. 1 Konstytucji, przewidującym odpowiedzialność
Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem działania przy
wykonywaniu władzy publicznej. Jest w tej sytuacji oczywiste, że niezgodność
z prawem uzasadniająca odpowiedzialność Skarbu Państwa musi być - już na
etapie wnoszenia skargi - jasno określona przez wskazanie przepisu, z którym
zaskarżone orzeczenie jest niezgodne. Po drugie, same wady postępowania
poprzedzającego wydanie zaskarżonego orzeczenia, zarzucane w ramach podstaw,
nie zawsze powodują niezgodność orzeczenia z prawem (por. art. 4244
k.p.c.),
a jeśli nawet tak się dzieje, to przepisy wskazane jako naruszone w ramach
podstaw nie muszą być tożsame z przepisami (przepisem), z którym orzeczenie
jest niezgodne. Z tych przyczyn, zważywszy także na względy czysto normatywne,
tj. na konstrukcję art. 4245
k.p.c., skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia powinna zawierać stanowiące jej samodzielny element
wskazanie przepisu prawa, z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodne.
Odwołanie się do podstaw skargi lub jej uzasadnienia nie stanowi spełnienia
wymagania przewidzianego w art. 4245
§ 1 pkt 3 k.p.c. Sąd Najwyższy musi mieć
jasno określone kryteria oceny zgodności (niezgodności) z prawem zaskarżonego
orzeczenia, nie może więc zastępować strony w tym zakresie ani modyfikować
jej stanowiska. Wymaganie przewidziane w art. 4245
§ 1 pkt 3 k.p.c. stanowi -
co podkreślił Trybunał Konstytucyjny (por. orzeczenia z dnia 12 lipca 2011 r.,
SK 49/08, OTK-A 2011, nr 6, poz. 55, i z dnia 20 października 2011 r., Ts 132/10,
4
OTK-B 2011, nr 6, poz. 442) - najistotniejsze z sześciu wymagań konstrukcyjnych,
które musi spełniać skarga. Oddaje ono istotę skargi („jej jądro”) jako środka,
którego celem jest wykazanie niezgodności zaskarżonego orzeczenia z prawem,
a więc z konkretnym przepisem obowiązującego prawa. Zdaniem Trybunału
wskazanie przepisu, z którym koliduje zaskarżone orzeczenie stanowi differentia
specifica skargi i pozwala na odróżnienie jej od innych szeroko rozumianych
środków zaskarżenia.
Tymczasem skarżący przytoczyli podstawę skargi i jej uzasadnienie, ale nie
wskazali przepisu prawa, z którym zaskarżony wyrok jest niezgodny. W tej sytuacji
należało uznać, że skarga jest dotknięta nienaprawialnym istotnym brakiem
w postaci niespełnienia wymagania przewidzianego w art. 4245
§ 1 pkt 3 k.p.c.
Do wymagań konstrukcyjnych skargi należy także wykazanie, że wzruszenie
zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków prawnych nie było i nie
jest możliwe. W literaturze i orzecznictwie przyjmuje się, że ten obciążający
skarżącego obowiązek oznacza przeprowadzenie prawniczej analizy przepisów
dotyczących środków prawnych, których zastosowanie jest niedopuszczalne
lub które z innych przyczyn nie mogły odnieść skutku. Zgodnie z art. 4245
§ 1
pkt 5 k.p.c. skarżący musi „wykazać” (a więc nie „wskazać”, „przytoczyć”
czy „uwiarygodnić”), że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych
środków prawnych nie było i nie jest możliwe. Musi więc ujawnić i przedstawić
tę okoliczność w sposób wyczerpujący i niebudzący wątpliwości oraz
w drodze stosownego wywodu dowieść jej istnienia i przekonująco uzasadnić.
Podkreśla się, że nie chodzi tylko o skargę kasacyjną czy skargę o wznowienie
postępowania, ale także o inne środki prawne pozwalające na zmianę lub
uchylenie orzeczenia, ewentualnie służące pozbawieniu lub ograniczeniu
wykonalności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2006 r.,
III CNP 23/05, OSNC 2006, nr 7-8, poz. 140).
Przedstawiony przez skarżących wywód w celu wykazania, że
wzruszenie zaskarżonego wyroku w drodze innych środków prawnych nie było
i nie jest możliwe nie odpowiada wyżej przedstawionym wymaganiom.
Skarżący ograniczyli go do stwierdzenia, że „od wyroku sądu II instancji stronom
5
nie przysługiwał żaden środek zaskarżenia, ani też skarga kasacyjna (….)”.
Należało zatem uznać, że skarga nie spełnia również wymagania przewidzianego
w art. 4245
§ 1 pkt 5 k.p.c.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w pkt 1 sentencji
postanowienia (art. 4248
§ 1 k.p.c.). Wniosek pozwanej o zasądzenie kosztów
postępowania skargowego podlegał oddaleniu, albowiem odpowiedź na skargę
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia została
wniesiona po upływie dwutygodniowego terminu (art. 3987
§ 1 w związku z art.
42412
k.p.c.). Zgodnie zaś z orzecznictwem nie podlega uwzględnieniu wniosek
o zasądzenie koszów postępowania zainicjowanego skargą o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia zawarty w odpowiedzi
na skargę, złożonej po upływie ustawowego terminu (por. orzeczenie Sądu
Najwyższego z dnia 4 września 2002 r., I CKN 926/02, MoP 2002, nr 19, s. 868).
kc