V CZ 74/15
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:08-02-2016
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I CZ 136/12 I CZ 139/12 I CZ 143/12 I PKN 642/00 I PKN 845/00 I UK 15/11 I UK 15/11 II CZ 172/12 II UKN 589/98 III CZ 77/12 III CZP 2/15 IV CZ 147/12 IV CZ 156/12 I CK 505/03 I CKN 486/00 II CK 293/02
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CZ 74/15
POSTANOWIENIE
Dnia 19 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Jan Górowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Skarbu Państwa - Państwowego Gospodarstwa Leśnego
Lasy Państwowe Nadleśniczego Nadleśnictwa S. i Państwowego Gospodarstwa
Leśnego Lasy Państwowe Nadleśniczego Nadleśnictwa N.
przeciwko K. G., J. G. i H. S.
o zwrot korzyści,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 19 listopada 2015 r.,
zażalenia pozwanych K. G. i H. S.
na wyrok Sądu Apelacyjnego
z dnia 28 lipca 2015 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i pozostawia rozstrzygnięcie
o kosztach postępowania zażaleniowego w orzeczeniu
kończącym sprawę w instancji.
2
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 28 lipca 2015 r. na skutek apelacji powoda
od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 20 stycznia 2014 r. uchylił zaskarżony
wyrok i sprawę przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
Jako podstawę swojego rozstrzygnięcia wskazał art. 386 § 4 k.p.c.
W uzasadnieniu podniósł, że Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy,
gdyż poczynione przez ten sąd ustalenia były niewystarczające do rozstrzygnięcia
sprawy a ocena dokonanych ustaleń jest nietrafna.
W zażaleniu na powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 28 lipca 2015 r.
pozwani K. G. i H. S. wnieśli o jego uchylenie.
Wskazali na przedwczesne przyjęcie przez Sąd, że nie doszło
do rozpoznania istoty sprawy, pomimo braku poczynienia przez Sąd Apelacyjny
własnych ustaleń w tym zakresie.
W odpowiedzi na zażalenie, strona powodowa wniosła o jego oddalenie
i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c., zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje
także w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Kontrola dokonywana w ramach tego środka ma charakter formalny,
skupiający się na przesłankach uchylenia orzeczenia sądu pierwszej instancji, bez
wkraczania w kompetencje sądu in merito. Oznacza to, że w postępowaniu
toczącym się na skutek zażalenia na orzeczenie o uchyleniu wyroku sądu pierwszej
instancji i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania na podstawie art. 386 §
2 k.p.c. Sąd Najwyższy poddaje kontroli prawidłowość stwierdzenia przez sąd
drugiej instancji nieważności postępowania. Jeżeli natomiast u podstaw orzeczenia
kasatoryjnego legły przesłanki określone w art. 386 § 4 k.p.c., Sąd Najwyższy bada,
czy rzeczywiście sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy albo czy
3
rzeczywiście wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości. Dokonywana ocena ma jednak charakter czysto procesowy,
co oznacza, że nie może wkraczać w merytoryczne kompetencje sądu drugiej
instancji rozpoznającego apelację. Zażalenie przewidziane w art. 3941
§ 11
k.p.c.
nie jest bowiem środkiem prawnym służącym kontroli materialnoprawnej podstawy
orzeczenia; kontrola taka może być przeprowadzona wyłącznie w postępowaniu
kasacyjnym (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2012 r.,
I CZ 136/12, z dnia 25 października 2012 r., I CZ 139/12, z dnia 25 października
2012 r., I CZ 143/12, niepubl., z dnia 7 listopada 2012 r„ IV CZ 147/12, OSNC 2013,
nr 3, poz. 41, z dnia 28 listopada 2012 r„ III CZ 77/12, OSNC 2013, nr 4, poz. 54).
W judykaturze pojęcie „nierozpoznania istoty sprawy" jest rozumiane
jednolicie. W wyrokach: z dnia 9 stycznia 2001 r., I PKN 642/00 (OSNAPiUS 2002,
nr 17, poz. 409), z dnia 5 lutego 2002 r., I PKN 845/00 (OSNP 2004, nr 3, poz. 46),
z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00 (OSP 2003, nr 3, poz. 36), z dnia 25
listopada 2003 r., II CK 293/02 (Lex Polonica nr 405129), z dnia 24 marca 2004 r.,
I CK 505/03 (Monitor Spółdzielczy 2006, nr 6, s. 45) oraz z dnia 16 czerwca 2011 r.,
I UK 15/11 (OSNP 2012, nr 15-16, poz. 199) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że do
nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wtedy, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej
instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy sąd zaniechał
zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony,
bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa
unicestwiająca roszczenie.
Poza tym, niewyjaśnienie okoliczności faktycznych nie jest równoznaczne
z nierozpoznaniem istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. (por.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2012 r., II CZ 172/12, niepubl.,
z dnia 9 listopada 2012 r., IV CZ 156/12, niepubl.). Oceny, czy sąd pierwszej
instancji rozpoznał istotę sprawy dokonuje się po przeanalizowaniu żądań pozwu
i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia, nie zaś na
podstawie ewentualnych wad postępowania dowodowego. Zakwestionowanie
przez sąd odwoławczy poglądu prawnego sądu pierwszej instancji co do podstawy
prawnej rozpoznawanego roszczenia także nie oznacza, że sąd ten nie rozpoznał
4
istoty sprawy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 1999 r., II UKN 589/98,
OSNP 2000, nr 12, poz. 483).
Sąd pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy w wyżej zasygnalizowanym
znaczeniu.
Kwestia właściwej wykładni art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 1990 r.
o zwrocie korzyści uzyskanych niesłusznie kosztem Skarbu Państwa lub innych
państwowych osób prawnych (Dz. U. nr 44, poz. 255 ze zm.) pod kątem tego, czy
jego zastosowanie uwarunkowane jest tym, aby do niesłusznego uzyskania
korzyści z majątku Skarbu Państwa doszło bezpośrednio na mocy samej czynności
prawnej, bądź też decyzji administracyjnej przenoszącej własność lub inne prawo
majątkowe rozstrzygnięta w zapadłej w sprawie uchwale Sądu Najwyższygo z dnia
8 maja 2015 r., (III CZP 2/15, LEX nr 1676251), nie zwalniała Sądu Apelacyjnego
z poczynienia samodzielnych ustaleń w zakresie rozpoznania przesłanek z art. 1
ust. 1 tej ustawy mając na uwadze wiążące rozstrzygnięcie w zakresie
bezpośredniości nabycia korzyści.
Po zmianie art. 386 § 4 k.p.c. z dniem 1 stycznia 2000 r. nawet potrzeba
znacznego uzupełnienia postępowego dowodowego nie może stanowić podstawy
do wydania przez sąd drugiej instancji orzeczenia kasatoryjnego; może nią być - jak
wynika jednoznacznie z obecnego brzmienia tego przepisu, oprócz nierozpoznania
przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy - tylko konieczność przeprowadzenie
postępowania dowodowego w całości. Z okoliczności niniejszej sprawy taka
potrzeba jednak nie wynika.
Ze względu na zasadność zarzutu naruszenia art. 386 § 4 k.p.c.
Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak
w sentencji.
eb
POSTANOWIENIE
Dnia 19 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Jan Górowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Skarbu Państwa - Państwowego Gospodarstwa Leśnego
Lasy Państwowe Nadleśniczego Nadleśnictwa S. i Państwowego Gospodarstwa
Leśnego Lasy Państwowe Nadleśniczego Nadleśnictwa N.
przeciwko K. G., J. G. i H. S.
o zwrot korzyści,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 19 listopada 2015 r.,
zażalenia pozwanych K. G. i H. S.
na wyrok Sądu Apelacyjnego
z dnia 28 lipca 2015 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i pozostawia rozstrzygnięcie
o kosztach postępowania zażaleniowego w orzeczeniu
kończącym sprawę w instancji.
2
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 28 lipca 2015 r. na skutek apelacji powoda
od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 20 stycznia 2014 r. uchylił zaskarżony
wyrok i sprawę przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
Jako podstawę swojego rozstrzygnięcia wskazał art. 386 § 4 k.p.c.
W uzasadnieniu podniósł, że Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy,
gdyż poczynione przez ten sąd ustalenia były niewystarczające do rozstrzygnięcia
sprawy a ocena dokonanych ustaleń jest nietrafna.
W zażaleniu na powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 28 lipca 2015 r.
pozwani K. G. i H. S. wnieśli o jego uchylenie.
Wskazali na przedwczesne przyjęcie przez Sąd, że nie doszło
do rozpoznania istoty sprawy, pomimo braku poczynienia przez Sąd Apelacyjny
własnych ustaleń w tym zakresie.
W odpowiedzi na zażalenie, strona powodowa wniosła o jego oddalenie
i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c., zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje
także w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Kontrola dokonywana w ramach tego środka ma charakter formalny,
skupiający się na przesłankach uchylenia orzeczenia sądu pierwszej instancji, bez
wkraczania w kompetencje sądu in merito. Oznacza to, że w postępowaniu
toczącym się na skutek zażalenia na orzeczenie o uchyleniu wyroku sądu pierwszej
instancji i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania na podstawie art. 386 §
2 k.p.c. Sąd Najwyższy poddaje kontroli prawidłowość stwierdzenia przez sąd
drugiej instancji nieważności postępowania. Jeżeli natomiast u podstaw orzeczenia
kasatoryjnego legły przesłanki określone w art. 386 § 4 k.p.c., Sąd Najwyższy bada,
czy rzeczywiście sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy albo czy
3
rzeczywiście wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości. Dokonywana ocena ma jednak charakter czysto procesowy,
co oznacza, że nie może wkraczać w merytoryczne kompetencje sądu drugiej
instancji rozpoznającego apelację. Zażalenie przewidziane w art. 3941
§ 11
k.p.c.
nie jest bowiem środkiem prawnym służącym kontroli materialnoprawnej podstawy
orzeczenia; kontrola taka może być przeprowadzona wyłącznie w postępowaniu
kasacyjnym (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2012 r.,
I CZ 136/12, z dnia 25 października 2012 r., I CZ 139/12, z dnia 25 października
2012 r., I CZ 143/12, niepubl., z dnia 7 listopada 2012 r„ IV CZ 147/12, OSNC 2013,
nr 3, poz. 41, z dnia 28 listopada 2012 r„ III CZ 77/12, OSNC 2013, nr 4, poz. 54).
W judykaturze pojęcie „nierozpoznania istoty sprawy" jest rozumiane
jednolicie. W wyrokach: z dnia 9 stycznia 2001 r., I PKN 642/00 (OSNAPiUS 2002,
nr 17, poz. 409), z dnia 5 lutego 2002 r., I PKN 845/00 (OSNP 2004, nr 3, poz. 46),
z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00 (OSP 2003, nr 3, poz. 36), z dnia 25
listopada 2003 r., II CK 293/02 (Lex Polonica nr 405129), z dnia 24 marca 2004 r.,
I CK 505/03 (Monitor Spółdzielczy 2006, nr 6, s. 45) oraz z dnia 16 czerwca 2011 r.,
I UK 15/11 (OSNP 2012, nr 15-16, poz. 199) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że do
nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wtedy, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej
instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy sąd zaniechał
zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony,
bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa
unicestwiająca roszczenie.
Poza tym, niewyjaśnienie okoliczności faktycznych nie jest równoznaczne
z nierozpoznaniem istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. (por.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2012 r., II CZ 172/12, niepubl.,
z dnia 9 listopada 2012 r., IV CZ 156/12, niepubl.). Oceny, czy sąd pierwszej
instancji rozpoznał istotę sprawy dokonuje się po przeanalizowaniu żądań pozwu
i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia, nie zaś na
podstawie ewentualnych wad postępowania dowodowego. Zakwestionowanie
przez sąd odwoławczy poglądu prawnego sądu pierwszej instancji co do podstawy
prawnej rozpoznawanego roszczenia także nie oznacza, że sąd ten nie rozpoznał
4
istoty sprawy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 1999 r., II UKN 589/98,
OSNP 2000, nr 12, poz. 483).
Sąd pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy w wyżej zasygnalizowanym
znaczeniu.
Kwestia właściwej wykładni art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 1990 r.
o zwrocie korzyści uzyskanych niesłusznie kosztem Skarbu Państwa lub innych
państwowych osób prawnych (Dz. U. nr 44, poz. 255 ze zm.) pod kątem tego, czy
jego zastosowanie uwarunkowane jest tym, aby do niesłusznego uzyskania
korzyści z majątku Skarbu Państwa doszło bezpośrednio na mocy samej czynności
prawnej, bądź też decyzji administracyjnej przenoszącej własność lub inne prawo
majątkowe rozstrzygnięta w zapadłej w sprawie uchwale Sądu Najwyższygo z dnia
8 maja 2015 r., (III CZP 2/15, LEX nr 1676251), nie zwalniała Sądu Apelacyjnego
z poczynienia samodzielnych ustaleń w zakresie rozpoznania przesłanek z art. 1
ust. 1 tej ustawy mając na uwadze wiążące rozstrzygnięcie w zakresie
bezpośredniości nabycia korzyści.
Po zmianie art. 386 § 4 k.p.c. z dniem 1 stycznia 2000 r. nawet potrzeba
znacznego uzupełnienia postępowego dowodowego nie może stanowić podstawy
do wydania przez sąd drugiej instancji orzeczenia kasatoryjnego; może nią być - jak
wynika jednoznacznie z obecnego brzmienia tego przepisu, oprócz nierozpoznania
przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy - tylko konieczność przeprowadzenie
postępowania dowodowego w całości. Z okoliczności niniejszej sprawy taka
potrzeba jednak nie wynika.
Ze względu na zasadność zarzutu naruszenia art. 386 § 4 k.p.c.
Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak
w sentencji.
eb