Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 3/15
POSTANOWIENIE
Dnia 14 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jolanta Frańczak
w sprawie z powództwa P. N.
przeciwko T. Spółce z o.o. w R.
o ryczałt noclegowy,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 14 maja 2015 r.,
na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w R.
z dnia 11 września 2014 r.,
1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,
2. zasądza od strony pozwanej T. Spółki z o.o. w R. na rzecz
powoda P. N. kwotę 900 zł (dziewięćset) tytułem zwrotu kosztów
zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 11 września 2014 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w R. oddalił apelację pozwanego T. Spółki z o.o. w R.
od wyroku Sądu Rejonowego w R. z dnia 19 marca 2014 r., którym zasądzono od
pozwanego na rzecz powoda P. N. kwotę 41.158,18 zł tytułem ryczałtu za noclegi
za okres od marca 2010 r. do grudnia 2011 r. z ustawowymi odsetkami od dat
wymagalności poszczególnych kwot. W uzasadnieniach sądów meriti przyjęto, że
nocleg kierowcy w kabinie pojazdu samochodu ciężarowego nie oznacza
zapewnienia pracownikowi bezpłatnego noclegu w rozumieniu przepisów o
2
podróżach służbowych, a zatem zasadne było przyznanie kierowcy ryczałtów za
noclegi spędzane w samochodzie. Sąd drugiej instancji powołał się dodatkowo na
treść uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2014 r. (II PZP
1/14, OSNP 2014 nr 12, poz. 164), zgodnie z którą zapewnienie pracownikowi –
kierowcy samochodu ciężarowego odpowiedniego miejsca do spania w kabinie
tego pojazdu podczas wykonywania przewozów w transporcie międzynarodowym
nie stanowi zapewnienia przez pracodawcę bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 9
ust. 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r.
w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących
pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery
budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz.U. Nr 236, poz.
1991 ze zm.), co powoduje, że pracownikowi przysługuje zwrot kosztów noclegu na
warunkach i w wysokości określonych w § 9 ust. 1-3 tego rozporządzenia albo na
korzystniejszych warunkach i wysokości, określonych w umowie o pracę, układzie
zbiorowym pracy lub innych przepisach prawa pracy.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiódł pozwany, zaskarżając
wyrok w całości oraz wnosząc o jego uchylenie i orzeczenie co do istoty sprawy
przez oddalenie powództwa w całości albo ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w R. do ponownego
rozpoznania.
Skarga kasacyjna została oparta na podstawie naruszenia przepisów prawa
materialnego, a w szczególności: 1) art. 2 pkt 7 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o
czasie pracy kierowców (jednolity tekst: Dz.U. z 2012 r., poz. 1155 ze zm.) poprzez
nieuwzględnienie, iż w odniesieniu do grupy zawodowej kierowców definicja
„podróży służbowej” ograniczona została do „przewozu drogowego” wyłącznie w
obrębie dróg publicznych, a więc kierowcy realizujący odpoczynek na parkingach
formalnie realizują sen poza zakresem definicji podróży służbowej, wobec czego
pracodawca nie ma prawnego obowiązku wypłaty świadczeń z tytułu ryczałtów za
nocleg; 2) art. 2 pkt 6 ustawy o czasie pracy kierowców w kontekście art. 8 ust. 8
rozporządzenia (WE) nr 561/2006; 3) art. 27 ust. 5 ustawy o czasie pracy
kierowców w kontekście zasad dokumentowania przez kierowcę jego woli odbioru
odpoczynku w pojeździe oraz potwierdzenia dostatecznego poziomu wypoczynku
3
kierowcy zarówno w rozumieniu prawa unijnego, jak i prawa krajowego; 4) art. 8
ust. 8 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 poprzez przyjęcie mylnego założenia, że w
trybie przytoczonego uregulowania niedopuszczalne jest odbieranie „snu” w kabinie
w ramach regularnego 45-godzinnego odpoczynku tygodniowego; 5) art. 26a - 26e
ustawy o czasie pracy kierowców; 6) art. 153 ust. 1 i 5 Traktatu o Funkcjonowaniu
Unii Europejskiej w kontekście art. 10 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 (WE)
poprzez mylne przyjęcie, że zakazują one regulowania przepisami wspólnotowymi
zagadnień związanych z wynagrodzeniem; 7) § 9 ust. 4 rozporządzenia Ministra
Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz
warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w
państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży
służbowej poza granicami kraju (Dz.U. Nr 236, poz. 1991 ze zm.) w związku z
art. 775
k.p. w zakresie realności poniesionych przez pracownika kosztów w
kontekście uzasadnienia uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca
2014 r., II PZP 1/14.; 8) art. 2 Konstytucji RP poprzez naruszenie zaskarżonym
orzeczeniem zasady demokratycznego państwa prawnego; 9) art. 183a
-183e
k.p.
poprzez założenie, że wypłata ryczałtów za noclegi w kabinach nie narusza zasady
równego traktowania w zatrudnieniu. Skarżący podniósł ponadto naruszenie
przepisów postępowania, a mianowicie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nieodniesienie
się przez Sąd drugiej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku do istotnej
argumentacji prawnej pozwanego przedstawionej przedłożonym do akt sprawy
materiale dowodowym.
Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania został uzasadniony
występowaniem w sprawie istotnych zagadnień prawnych oraz potrzebą dokonania
wykładni przepisów prawa wspólnotowego w zakresie ich interakcji z przepisami
prawa krajowego, gdyż dotychczasowy brak takiej wykładni prowadzi do błędnego
orzekania przez sądy powszechne.
Zagadnienia prawne zostały sformułowane następująco: 1) czy zdaniem
Sądu Najwyższego z definicji legalnej „podróży służbowej”, uregulowanej w art. 2
pkt. 7 lit. a) oraz lit. b) ustawy o czasie pracy kierowców i obowiązującej po dniu 3
kwietnia 2010 r., wynika brak obowiązku pracodawców wypłaty świadczeń
noclegowych (w tym także ryczałtów za nocleg), jeśli kierowca nie realizował
4
noclegu w zakresie definicji „przewozu drogowego” w rozumieniu art. 2 pkt 2
ustawy o czasie pracy kierowców oraz art. 4 lit. a) rozporządzenia (WE) nr
561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. a także
uregulowań wynikających z ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych
(jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 260 ze zm.) oraz 2) czy zdaniem Sądu
Najwyższego udokumentowanie przez kierowcę automatycznie lub manualnie na
wykresówkach, plikach cyfrowych, wydrukach z tachografu cyfrowego oraz
zaświadczeniach działalności kierowców (o których mowa w decyzji wykonawczej
Komisji Europejskiej nr 2009/959/UE lub art. 31 ustawy o czasie pracy kierowców)
w sposób zgodny z procedurą przewidzianą w prawie krajowym lub unijnym
stanowi potwierdzenie, iż kierowca samodzielnie zdecydował się na odbiór snu w
kabinie i wyraził aprobatę na odbiór snu w kabinie w rozumieniu polskich
przepisów?
W odpowiedzi na skargę kasacyjną powód wniósł o wydanie postanowienia
o odmowie przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej oraz o zasądzenie od
pozwanego na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Zgodnie z art. 3989
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do
rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, jeżeli istnieje
potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, jeżeli zachodzi nieważność
postępowania lub jeżeli skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.
Skarżący powołał się na występowanie w sprawie istotnych zagadnień
prawnych. Odnosząc się zatem do powyższej przesłanki przyjęcia skargi kasacyjnej
do rozpoznania stwierdzić należy, że dla jej skutecznego przedstawienia konieczne
byłoby sformułowanie problemu o charakterze abstrakcyjnym, nierozstrzygniętego
w dotychczasowym orzecznictwie i wymagającego pogłębionej wykładni.
Zagadnieniem prawnym jest bowiem zagadnienie, które wiąże się z określonymi
przepisami prawa materialnego lub procesowego, których wyjaśnienie ma nie tylko
znaczenie dla rozstrzygnięcia konkretnej sprawy, ale także dla rozstrzygnięcia
5
innych podobnych spraw. Wskazanie na zagadnienie prawne uzasadniające
wniosek o rozpoznanie skargi kasacyjnej powinno nastąpić przez jego
sformułowanie jako problemu prawnego wymagającego rozstrzygnięcia, określenie
przepisów prawa, w związku z którymi powstało i wskazanie argumentów, które
prowadzą do rozbieżnych ocen. Dopiero wówczas Sąd Najwyższy ma podstawę do
rozważenia, czy przedstawione zagadnienie jest rzeczywiście zagadnieniem
„prawnym” oraz czy jest to zagadnienie „istotne” (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 10 września 2014 r., I CSK 729/13, LEX nr 1532950, czy z
dnia 2 grudnia 2014 r., II CSK 376/14, LEX nr 1622307).
Jednocześnie z ugruntowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że
nie istnieje możliwość stwierdzenia, że w sprawie występuje zagadnienie prawne
lub zachodzi potrzeba wykładni przepisów prawa, jeżeli Sąd Najwyższy zajął już
stanowisko w kwestii prawnej prezentowanej przez skarżącego i wyraził swój
pogląd we wcześniejszej uchwale, a nie zachodzą żadne okoliczności
uzasadniające zmianę tego poglądu (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia
16 stycznia 2003 r., I PK 230/02, OSNP-wkł. 2003 nr 13, poz. 5; z dnia 27 marca
2008 r., III UK 124/07, LEX nr 461723; z dnia 26 lutego 2008 r., II UK 316/07,
LEX nr 452455; z dnia 16 marca 2009 r., III PK 3/09, LEX nr 829148, czy też z dnia
19 lutego 2014 r., I PK 264/13, LEX nr 1646093). Taka sytuacja ma natomiast
miejsce w rozpoznawanej sprawie, gdyż rozbieżności wynikające z
dotychczasowego orzecznictwa zostały ostatecznie rozstrzygnięte uchwałą 7
sędziów Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2014 r. (II PZP 1/14, OSNP 2014 nr
12, poz. 164), zgodnie z którą zapewnienie pracownikowi – kierowcy samochodu
ciężarowego odpowiedniego miejsca do spania w kabinie tego pojazdu podczas
wykonywania przewozów w transporcie międzynarodowym nie stanowi
zapewnienia przez pracodawcę bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 9 ust. 4
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w
sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących
pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery
budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz.U. Nr 236,
poz. 1991 ze zm.), co powoduje, że pracownikowi przysługuje zwrot kosztów
noclegu na warunkach i w wysokości określonych w § 9 ust. 1-3 tego
6
rozporządzenia albo na korzystniejszych warunkach i wysokości, określonych w
umowie o pracę, układzie zbiorowym pracy lub innych przepisach prawa pracy.
Odnosząc się natomiast do drugiego z przedstawionych zagadnień prawnych
należy stwierdzić dodatkowo, że zagadnienie prawne, chociażby bardzo
interesujące, nie staje się przyczyną przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,
jeżeli nie jest istotne (niezbędne) dla rozpoznania podstaw skargi
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2012 r., I PK 238/11,
LEX nr 1675398), a w taki sposób należy ocenić wpływ sposobu udokumentowania
decyzji kierowcy o spędzeniu noclegu w kabinie na prawo do ryczałtu z tytułu
niezapewnienia pracownikowi bezpłatnego noclegu w związku z odbywaną podróżą
służbową.
Mając to na względzie, Sąd Najwyższy na podstawie art. 3989
§ 2 k.p.c.
odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, orzekając o kosztach
postępowania na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z przepisami rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
radców prawnych oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (jednolity tekst: Dz.U. z
2013 r., poz. 490).