Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 sierpnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku VII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Maciej Głos

Sędziowie: SO Alicja Dubij

SR del. Beata Gnatowska (spr.)

Protokolant: Krzysztof Krugilcz

po rozpoznaniu w dniu 12 sierpnia 2016 roku w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa Budownictwa (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko A. P.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Ostrołęce

z dnia 7 września 2015 roku, sygn. akt V GC 488/13:

1.  oddala apelację.

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.200 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Sygn. akt VII Ga 188/16

UZASADNIENIE

Budownictwo (...) Spółka Akcyjna z (...) w W. wniosła o zasądzenie od A. P. kwoty 50.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 12.12.2011 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu powód wskazał, że Sąd Rejonowy w Przemyślu Wydział V Gospodarczy w dniu 12.01.2012 r. wydał nakaz zapłaty na rzecz powódki przeciwko (...) Sp. z o.o. w W., zobowiązując ją do zapłaty powódce kwoty 100.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 12.12.2011 r. do dnia zapłaty. Kwota ta nie została zapłacona , wobec czego powódka złożyła wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, zaś w dniu 04.12.2012 r. wydano postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego. A. P. jako Prezes Zarządu (...) Sp. z o.o. w W. odpowiada za zobowiązanie spółki z powodu bezskutecznej egzekucji.

Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie VI Wydział Cywilny nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w sprawie sygn. akt VI Nc-e 595908/13 z dnia 11.04.2013 r. orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany A. P. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu. Wskazał, że naliczenie kar umownych i w konsekwencji wydanie nakazu zapłaty na który powołuje się powódka było niezasadne. Podniósł także, że brak jego odpowiedzialności wynika stąd, że w okresie w którym były prowadzone postępowania skutkujące zasądzeniem należności na rzecz powódki pozostawał w okresie intensywnego leczenia z uwagi na drastyczne pogorszenie wzroku i z tego względu nie był w stanie wykonywać bieżących działań na rzecz Spółki. W jego ocenie nawet gdyby wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony w terminie, to nie zmieniłoby to sytuacji powódki, która i tak nie otrzymałaby żadnych kwot.

Wyrokiem z dnia 7 września 2015 r., wydanym w sprawie o sygn. akt V GC 488/13, Sąd Rejonowy w Ostrołęce uwzględnił żądanie pozwu w całości.

Sąd I instancji ustalił, że pozwany A. P. jest Prezesem Zarządu spółki (...) Sp. z o.o. w W. od dnia 16.11.2004 r. do chwili obecnej. Najbardziej prawdopodobnym momentem zaprzestania regulowania co najmniej dwóch wymagalnych zobowiązań przez spółkę (...) Sp. z o.o. w W. był dzień 04.05.2011 r. A. P. w październiku 2011 r. dostał udaru oka i pozostawał pod opieką Poradni Okulistycznej. Pismem z dnia 07.01.2013 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 211.500,00 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwoty 100.000,00 zł od dnia 12.12.2011 r. do dnia zapłaty i od kwoty 100.000,00 zł od dnia 13.03.2012 r. do dnia zapłaty.

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości. W ocenie Sądu zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności z art. 299 k.s.h. Pozwany A. P. od dnia 16.11.2004 r. pełni funkcję prezesa zarządu spółki (...) Sp. z o.o. w W., zaś zobowiązanie (...) Sp. z o.o. w W. wobec powoda powstało w grudniu 2011 r. i zostało stwierdzone prawomocnym nakazem zapłaty. W dniu 12.01.2012 r. Sąd Rejonowy w Przemyślu V Wydział Gospodarczy wydał w sprawie z V GNc 950/11 z powództwa Budownictwo (...).A. w W. przeciwko pozwanemu (...) Sp. z o.o. w W. nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, nakazując (...) Sp. z o.o. w W. zapłatę powódce kwoty 100.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 12.12.2011 r. oraz kwoty 1.250,00 zł tytułem kosztów sądowych, 3.600,00 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika i 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Po zaopatrzeniu orzeczenia w klauzulę wykonalności powódka uzyskała prawomocny tytuł wykonawczy przeciwko spółce, której prezesem zarządu jest cały czas pozwany A. P..

Powołując się na art. 356 § 1 k.p.c. Sąd I instancji stwierdził, że w zakresie dotyczącym merytorycznych zarzutów dotyczących wydania nakazu zapłaty argumentacja pozwanego jest niezasadna. Sąd powołał się także na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2012 r. II CSK 181/12, zgodnie z którym niewyegzekwowane prawomocne orzeczenie zasądzające wierzytelność wobec spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wiąże z mocy art. 365 § 1 k.p.c. w sprawie z powództwa dochodzonego na podstawie art. 299 § 1 k.s.h.

Sądu ten uznał, że powódka wykazała również bezskuteczność egzekucji prowadzonej przeciwko spółce.

W ocenie Sądu Rejonowego A. P., który powoływał się na problemy ze zdrowiem w toku postępowania nie wykazał, aby niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy. Sąd uznał, że z przedstawionej dokumentacji lekarskiej i twierdzeń pozwanego wynika, że zachorował w październiku 2011 r., a więc w okresie gdy spółka była już niewypłacalna. (...) Sp. z o.o. w W. zaprzestała bowiem regulowania swoich wymagalnych zobowiązań od dnia 04.05.2011 r. W ocenie Sądu choroba nie zwalnia z odpowiedzialności odszkodowawczej, bowiem w takiej sytuacji członek zarządu powinien zrezygnować z pełnienia tej funkcji. Będąc jedynym członkiem zarządu, pozwany powinien zadbać o interesy reprezentowanej przez siebie spółki i jej kontrahentów, co najmniej na tyle, aby zgłosić w odpowiednim czasie wniosek o ogłoszenie upadłości, ewentualnie mając trudności w faktycznym wykonywaniu obowiązków zarządcy ze względu na stan zdrowia - zrezygnować z tej funkcji. Pozwany w ocenie Sądu nie wykazał, aby jego stan zdrowia uniemożliwiał mu podjęcie tak prostych czynności.

Sąd I instancji nie zgodził się także z pozwanym w zakresie w jakim twierdził, że wierzyciel na skutek niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości nie poniósł szkody. Sąd wskazał, że z przepisu art. 299 k.s.h. wynika korzystne dla wierzyciela domniemanie szkody, którym objęty jest również związek przyczynowy między szkodą wierzyciela, a niezłożeniem we właściwym czasie przez członka zarządu wniosku o ogłoszenie upadłości oraz zawinienie przez niego niezgłoszenia tego wniosku. Od maja 2011 r. część wierzytelności (...) Sp. z o.o. w W. nie została zaspokojona, przy czym w okresie od maja 2011 r. spółka normalnie funkcjonowała, ponosząc bieżące koszty prowadzenia działalności gospodarczej. Tym samym w ocenie Sądu strona powodowa słusznie wskazywała, że spółka posiadała majątek, który mógł być przeznaczony na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego i zaspokojenie wierzycieli. Sąd wskazał również na bezczynność w dochodzeniu roszczenia od firmy (...).

W ocenie Sądu Rejonowego pozwany nie wykazał przesłanek ezgoneracyjnych z art. 299 § 2 k.s.h. i nie dostarczył materiału, który pozwalałby na ustalenie, że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości nie zmniejszył się potencjał majątkowy spółki i wierzyciel i tak nie uzyskałby zaspokojenia.

O kosztach postępowania Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c.

Apelację od powyższego od wyroku wniósł pozwany, zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając mu:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych poprzez bezpodstawne przyjęcie:

- iż spółka (...) Sp. z o.o. w okresie od maja 2011 r. normalnie funkcjonowała ponosząc bieżące koszty działalności gospodarczej, a nadto że spółka posiadała majątek który mógł być przeznaczony na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego i zaspokojenie wierzycieli – podczas gdy Spółka była niewypłacalna, była w stanie regulować jedynie częściowo wynagrodzenia wobec swoich pracowników a nadto nie dysponowała (zarówno wówczas jak i wcześniej) jakimkolwiek majątkiem (ruchomym ani nieruchomym);

- iż A. P. w październiku 2011 r. dostał udaru oka – podczas gdy z dowodów w sprawie wynika, iż pozwany we wskazanym czasie doznał udaru obu oczu w odstępie kilku następujących po sobie dni, co uniemożliwiło mu bieżące funkcjonowanie;

2.  naruszenie art. 299 Kodeksu spółek handlowych i dokonanie jego niewłaściwej wykładni poprzez:

⚫

przyjęcie przez Sąd I instancji, iż ustalona przez Sąd choroba udaru oka A. P. nie zwalnia go z odpowiedzialności odszkodowawczej wobec pozwanego,

⚫

przyjęcie przez Sąd I instancji, iż pozwany poniósł szkodę wskutek niezłożenia przez A. P. wniosku o ogłoszenie upadłości, podczas gdy szkody z tego tytułu nie poniósł i nie mógł ponieść – jako że wierzytelność pozwanego, której dochodzi od Powoda, powstała znacznie po okresie kiedy złożenie wniosku o upadłość było wymagane.

Wskazując na powyższe pozwany wniósł:

⚫

uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

ewentualnie:

⚫

uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania apelacyjnego wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, że pozwany w apelacji przedstawia jedynie własną wersję zdarzeń oraz nie przedstawił umotywowanych zarzutów dotyczących naruszenia przez Sąd pierwszej instancji swobodnej oceny dowodów. Podniósł również, że pozwany nie wykazał, aby choroba uniemożliwiła mu złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, zaś okolicznością wyłączająca jego odpowiedzialność może być jedynie choroba uniemożliwiająca mu podjęcie jakichkolwiek działań dotyczących Spółki. W jego ocenie pozwany nie wykazał także, aby niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie wyrządziło powódce szkody.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego pozbawiona jest uzasadnionych podstaw prawnych i jako taka podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy aprobuje poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne i przyjmuje je za własne. Nie można również odmówić trafności dokonanej przez Sąd I instancji oceny prawnej zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Pozwany w niniejszej sprawie zmierzał do wykazania przesłanek egzoneracyjnych przewidzianych w art. 299 § 2 k.s.h. w postaci braku winy w niezgłoszeniu w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz brak szkody po stronie powodowej spółki wskutek niezgłoszenia tegoż wniosku. Sąd I instancji prawidłowo ustalił, że żadna z tych okoliczności nie miała miejsca, a wobec spełnienia przesłanek odpowiedzialności z art. 299 k.s.h. w pełni zasadne było uwzględnienie powództwa.

W pierwszej kolejności pozwany zakwestionował w apelacji ustalenia faktyczne dotyczące przesłanki braku winy w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, a mianowicie w zakresie w jakim przyjęto, że doznał on udaru oka, a nie obu oczu oraz korespondującego z nim zarzutu naruszenia art. 299 k.s.h. poprzez przyjęcie, że choroba ta nie zwalnia pozwanego z odpowiedzialności odszkodowawczej wobec powodowej spółki. Przede wszystkim w sposób prawidłowy Sąd Rejonowy uznał, że choroba jakiej doznał pozwany nie miała żadnego wpływu na tę odpowiedzialność w związku z czym wskazanie, że pozwany doznał udaru oka, a nie obu oczu nie miało żadnego wpływu na rozstrzygnięcie. Pozwany zachorował bowiem w październiku 2011 r., podczas gdy bezspornie niewypłacalność (...) sp. z o.o. powstała 4 maja 2011 r., w związku z czym termin do zgłoszenia wniosku o upadłość upływał w dniu 18 maja 2011 r. Sąd Okręgowy w pełni aprobuje przywołany w treści uzasadnienia Sądu I instancji wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2008 r. (I UK 39/08, LEX nr 575194) w którym uznano, że winę lub jej brak należy oceniać w odniesieniu do chwili w której powstał obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, a zatem w realiach sprawy niniejszej pozwany chcąc uwolnić się od odpowiedzialności winien wykazać, że okoliczności wyłączające jego winę w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości wystąpiły w maju 2011 r. Takie twierdzenia nie zostały natomiast przez niego sformułowane, a wszelkie dowody dotyczą wyłącznie choroby z października 2011 r., a zatem w okresie kilku miesięcy po terminie zobowiązującym do złożenia przedmiotowego wniosku. Zasadnie wobec tego uznano, że pozwany nie obalił domniemania winy członka zarządu w niezgłoszeniu wniosku o upadłość we właściwym czasie.

W związku z powyższym argumentacja Sądu Rejonowego wskazująca, że członek zarządu mający problemy zdrowotne powinien zrezygnować z pełnienia tej funkcji winna być traktowana jako przywołana wyłącznie pomocniczo. Nawet bowiem w przypadku przyjęcia, że choroba pozwanego wystąpiła w okresie, w którym powinien zostać złożony wniosek o ogłoszenie upadłości – co jednak bezsprzecznie w niniejszej sprawie nie miało miejsca – nie może ona sama w sobie oznaczać braku winy w niezgłoszeniu tego wniosku, zaś słusznie Sąd Rejonowy uznał, że w takiej sytuacji, chcąc uwolnić się od odpowiedzialności, członek zarządu powinien zrezygnować z zajmowanego stanowiska. Nie sposób zatem zgodzić się z apelującym, który podnosi, że Sąd Rejonowy postawił szersze niż ustawowe wymogi uwolnienia się od odpowiedzialności.

Uznając, że pozwany ponosi winę w niezgłoszeniu w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości jedyną możliwością uwolnienia się od odpowiedzialności było wykazanie przez pozwanego, że mimo tego wierzyciel nie poniósł szkody. Również w tym zakresie Sąd Okręgowy nie podzielił podnoszonych przez apelującego zarzutów – ani w zakresie zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych, a ani w zakresie zarzutu naruszenia prawa materialnego.

Przede wszystkim Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu I instancji, iż odpowiedzialność z art. 299 k.s.h. obejmuje także zobowiązania powstałe po spełnieniu się przesłanek do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Na pełną aprobatę zasługuje wskazane przez Sąd Rejonowy orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2013 r. ( I CSK 646/12) nawet, jeśli – jak twierdzi apelujący – zostało wydane na kanwie odmiennego stanu faktycznego. W zakresie przytaczanym przez Sąd Rejonowy nie odnosi się bowiem bezpośrednio do tego stanu, wskazując na uniwersalne zasady odpowiedzialności. Sąd Najwyższy w wyroku tym zasadnie wskazał również, że przyjęcie odmiennego rozumienia art. 299 k.s.h. doprowadziłoby do wyeliminowania zabezpieczającej funkcji tego przepisu. Członkowie zarządu odpowiadają zatem za zobowiązania, które nie powstałyby, gdyby w terminie wystąpili z wnioskiem o ogłoszeni upadłości. Zatem także w stanie faktycznym niniejszej sprawy wierzyciel korzysta z ustawowego domniemania szkody i musi wykazać jedynie fakt bezskuteczności egzekucji w stosunku do spółki. Wyłączenie odpowiedzialności członka zarządu możliwe jest zaś wtedy, gdy wykaże on, że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie nie zmniejszył się potencjał majątkowy spółki, a wierzyciel i tak nie uzyskałby zaspokojenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2013 r., I CSK 646/12, LEX nr 1365595). Pozwany nie zaoferował natomiast dowodów, które okoliczność tę wykazałyby. Z pewnością dowodem takim nie jest opinia biegłego sądowego wydana w innej sprawie, ponadto oparta na niepełnej dokumentacji finansowej spółki – na co wskazywał już Sąd I instancji.

Na prawidłowość wydanego orzeczenia nie może wpłynąć również dowód z dokumentu w postaci postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 23 lutego 2016 r. przedłożony na etapie postępowania apelacyjnego. Postanowienie to, zmieniające postanowienie Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy z dnia 18 czerwca 2015 r., dotyczy bowiem wniosku o orzeczenie wobec pozwanego zakazu prowadzenia działalności wskazanych w art. 373 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze. Przesłanki orzeczenia tego zakazu są natomiast odmienne od przesłanek odpowiedzialności z art. 299 k.s.h. co powoduje, że zmiana orzeczenia w tym zakresie nie ma jakiegokolwiek wpływu na niniejsze postępowanie. Zarówno Sąd Rejonowy jak i Okręgowy, orzekając w sprawie orzeczenia wobec pozwanego ww. zakazu, uznały jego winę w niezłożeniu w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości, niemniej jednak, zgodnie z art. 373 § 2 p.u.i.n. orzekając o zakazie, sąd winien wziąć pod uwagę również stopień winy oraz skutki podejmowanych działań, w szczególności obniżenie wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa upadłego i rozmiar pokrzywdzenia wierzycieli. Zmiana omawianego orzeczenia związana była wyłącznie z uznaniem, że materiał dowodowy nie dał podstaw do wykazania obniżenia wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa oraz rozmiaru pokrzywdzenia wierzycieli.

Reasumując, Sąd Okręgowy nie dopatrzył się w orzeczeniu Sądu Rejonowego uchybień co do ustaleń okoliczności faktycznych i podstawy prawnej rozstrzygnięcia. Prawidłowo zostało wywiedzione w sprawie, iż pozwany nie wykazał żadnej z przesłanek egzoneracyjnych, o których mowa w art. 299 § 2 k.s.h . Na pozwanym to bowiem, jako wywodzącym korzystne dla siebie skutki prawne, stosownie do art. 6 k.c., spoczywał ciężar w powyższym zakresie.

Biorąc powyższe pod uwagę orzeczono jak w pkt I sentencji orzeczenia na podstawie art. 385 k.p.c., wobec uznania apelacji za bezzasadną.

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 5, § 2 ust. 1 i 2 oraz § 12 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1349 ze zm.), apelacja wywiedziona bowiem została jeszcze w 2015 r.