Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 czerwca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 czerwca 2016 r. w Szczecinie

sprawy E. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o wypłatę emerytury

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 23 czerwca 2015 r. sygn. akt VI U 2109/14

oddala apelację.

SSA Romana Mrotek SSA Anna Polak SSA Barbara Białecka

Sygn. akt III AUa 788/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 sierpnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z urzędu wstrzymał E. L. wypłatę emerytury od 1 września 2013 r., wskazując, że zgodnie z art. 134 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna) wypłatę świadczeń wstrzymuje się, jeżeli osoba pobierająca świadczenia mimo pouczenia lub żądania organu rentowego nie przedłoży dowodów stwierdzających dalsze istnienie prawa do świadczenia – brak poświadczenia życia tj. brak potwierdzenia własnoręczności podpisu.

Decyzją z dnia 29 kwietnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 16 kwietnia 2014 r., wznowił E. L. wypłatę emerytury od 1 kwietnia 2014 r. tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek.

W odwołaniu od powyższych decyzji, ubezpieczona zaskarżyła decyzję z dnia 8 sierpnia 2013 r. w całości, a decyzję z dnia 29 kwietnia 2014 r. w części w jakiej nie wznowiła wypłaty świadczenia od 1 września 2013 r. Wniosła o uchylenie decyzji z dnia 8 sierpnia 2013 r. w całości i nieorzekanie o wtrzymaniu wypłaty świadczenia od dnia 1 września 2013 r., oraz o zmianę decyzji z dnia 29 kwietnia 2014 r. w ten sposób, że wznowienie świadczenia nastąpi od 1 września 2013 r. Ubezpieczona podniosła, że nie otrzymała decyzji z dnia 8 sierpnia 2013 r., ponieważ w tym czasie przebywała poza miejscem zamieszkania, nie dostała również żadnego awizo informującego o próbie doręczenia przesyłki. Decyzja została jej doręczona na prośbę wyrażoną w wiadomości elektronicznej z dnia 20 października 2014 r. – listem zwykłym. W tym czasie dowiedziała się o istnieniu drugiej (niedoręczonej) decyzji którą wznowiono wypłatę świadczenia od kwietnia 2014 r. Ubezpieczona podkreśliła, iż próby doręczenia jej przez ZUS korespondencji – „Poświadczenie życia” nie były skuteczne. Pierwsze przesłane jej listem zwykłym wróciło z adnotacją „adresat nie zamieszkuje”, drugie wezwanie (list zwykły) odebrała, uzyskała potwierdzenie życia w duńskiej gminie, a uzyskane poświadczenie przesłała do ZUS listem zwykłym. Ubezpieczona wskazała, iż w okresie wakacyjnym przebywała dłuższy czas poza miejscem zamieszkania, a po powrocie nie znalazła w skrzynce żadnych potwierdzeń awizowania przesyłek poleconych. Odwołująca wskazała, iż po przyjeździe do Polski wiosną 2014 r. okazało się że ZUS nie wypłaca jej świadczenia od 7 miesięcy. Ubezpieczona podniosła, iż ponieważ decyzji o wtrzymaniu świadczenia nie doręczono jej aż do października 2014 r. ZUS bez podstawy prawnej zaniechał wypłaty należnych jej świadczeń, w związku z czym należy się jej zwrot świadczeń za cały sporny okres.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie, z argumentacją jak w zaskarżonych decyzjach.

Decyzją z dnia 8 grudnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. po rozpatrzeniu wniosku z 29 sierpnia 2014 r. odmówił E. L., prawa do wypłaty świadczenia za okres od 1 września 2013 r. do 31 marca 2014 r. Cytując treść art. 134 ust. 1 pkt 2 oraz art. 135 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wskazał, iż w okresie od stycznia do lipca 2013 r. podejmował próby uzyskania formularza „Poświadczenia życia i zamieszkania” (Rp-3), lecz pomimo zgodnego adresu wysyłana z ZUS korespondencja – nie podjęta wracała do nadawcy. Wobec braku możliwości doręczenia korespondencji od miesiąca września 2013 r. Oddział wstrzymał wypłatę świadczenia. Organ rentowy wskazał, iż wniosek o wznowienie wypłaty wpłynął do ZUS 15 kwietnia 2014 r., wobec czego wznowienie wypłaty nastąpiło od miesiąca w którym został zgłoszony wniosek tj. od 1 kwietnia 2014 r.

W odwołaniu od powyższej decyzji E. L. wniosła o rozpoznanie go łącznie ze sprawą z odwołania od wyżej wymienionych decyzji.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie w całości, z argumentacją jak w zaskarżonej decyzji.

Postanowieniem z dnia 11 lutego 2015 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych połączył sprawy z odwołania od decyzji z dnia 8 sierpnia 2013 r., z dnia 29 kwietnia 2014 r. oraz od decyzji z dnia 8 grudnia 2014 r. do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Wyrokiem z dnia 23 czerwca 2015 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżone decyzje w ten sposób, że przyznał E. L. prawo do wypłaty emerytury za okres od 1 września 2013 r. do 31 marca 2014 r.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że decyzją z dnia 16 lipca 2007 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz Rozporządzenia Rady EWG (...) w sprawie stosowania systemu zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. WE L149z 1971 ze zm.) przyznał E. L. prawo do emerytury w wysokości proporcjonalnej od 1 sierpnia 2006 r. tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek. Świadczenie zostało zawieszone, z uwagi na przysługujące wnioskodawczyni świadczenie w pełnej korzystniejszej wysokości. Decyzją z dnia 16 lipca 2007 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz Rozporządzenia Rady EWG (...) w sprawie stosowania systemu zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. WE L149z 1971 ze zm.) przyznał E. L. prawo do emerytury w wysokości pełnej jako świadczenie korzystniejsze od 18 września 2006 r. tj. od osiągnięcia wieku.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 18 stycznia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wysłał do E. L. na adres: „(...) Dania”, listem zwykłym, druk Rp-3 – poświadczenie życia i zamieszkania. W dniu 24 stycznia 2013 r. poczta duńska zwróciła przesyłkę z adnotacją „nieznany adresat”, przesyłka wpłynęła do ZUS w dniu 5 lutego 2013 r. W dniu 8 lutego 2013 r. organ rentowy ponownie przesłał ubezpieczonej poświadczenie życia i zamieszkania emeryta lub rencisty z prośbą o jego wypełnienie i uwiarygodnienie własnoręczności podpisu przez przedstawiciela upoważnionej instytucji/urzędu. Wskazano, iż formularz należy odesłać do 25 marca 2013 r. Korespondencja wysłana została listem zwykłym. W dniu 9 maja 2013 r. organ rentowy zwrócił się do instytucji ubezpieczeniowej (...) o podanie aktualnego adresu E. L.. Pismem z dnia 20 czerwca 2013 r. duńska instytucja ubezpieczeniowa, odpowiadając na zapytanie, wskazała, iż posiadany przez ZUS adres jest prawidłowy. W dniu 3 lipca 2013 r. organ rentowy ponownie wysłał do E. L. na adres: „(...) Dania”, listem poleconym, druk Rp-3 – poświadczenie życia i zamieszkania. W dniu 25 lipca 2013 r. poczta duńska zwróciła przesyłkę z adnotacją „nie podjęto w terminie”, przesyłka wpłynęła do ZUS w dniu 31 lipca 2013 r. Decyzją z dnia 8 sierpnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wstrzymał E. L. wypłatę emerytury od 1 września 2013 r. tj. od najbliższego terminu płatności świadczenia. Decyzja wysłana przez organ rentowy na adres „(...) Dania” w dniu 12 sierpnia 2013 r., przesyłka nie była awizowana. W dniu 20 sierpnia 2013 r. przesyłka została zwrócona przez pocztę duńską z adnotacją – „adresat nieznany”. Przesyłka wpłynęła do ZUS w dniu 9 września 2013 r. W dniu 15 kwietnia 2014 r. ubezpieczona złożyła w ZUS wniosek o wznowienie wypłaty świadczenia, które wstrzymano od września 2013 r., oraz przedłożyła „poświadczenie życia i zamieszkania emeryta lub rencisty”. Decyzją z dnia 29 kwietnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wznowił E. L. wypłatę emerytury od 1 kwietnia 2014 r. tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek. W dniu 29 sierpnia 2014 r. E. L. złożyła w ZUS wniosek o wypłatę zaległych świadczeń za okres od września 2013 r. do marca 2014 r. Decyzją z dnia 8 grudnia 2014 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. po rozpatrzeniu wniosku z 29 sierpnia 2014 r. odmówił E. L., prawa do wypłaty świadczenia za okres od 1 września 2013 r. do 31 marca 2014 r.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że E. L. od 29 lat mieszka w Danii, od 10 lat zamieszkuje pod tym samym adresem: tj. (...) Dania. Na skrzynce pocztowej wnioskodawczyni znajduje się jej nazwisko oraz nazwisko M.. Ubezpieczona często wyjeżdża poza miejsce zamieszkania, wówczas zawsze zostawia klucze sąsiadowi, który odbiera adresowana do niej korespondencję. Przed styczniem 2013 r. wnioskodawczyni odbierała przesyłki z ZUS, nigdy nie wystąpiła sytuacja, aby zostały zwrócone bez doręczenia. W lipcu 2013 r. ubezpieczona wyjeżdżała na wakacje, w trakcie jej nieobecności nie było żadnego zawiadomienia w skrzynce pocztowej. W kwietniu 2014 r. ubezpieczona przyjechała na Wielkanoc do Polski i na miejscu dowiedziała się, że ZUS nie przesyła jej na konto w Polsce emerytury.

W oparciu o art. 134 ust. 1 pkt 2, art. 128 ust. 1 oraz art. 135 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, Sąd Okręgowy uznał odwołanie ubezpieczonej za uzasadnione.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że pod jego rozwagę oddano ustalenie, czy organ rentowy prawidłowo wstrzymał i nie wypłacał ubezpieczonej emerytury z uwagi na nieprzedłożenie przez nią poświadczenia życia i zamieszkania.

Wskazując na orzecznictwo Sądu Najwyższego, Sąd Okręgowy zaznaczył, że wstrzymanie wypłaty świadczeń nie następuje ex lege od momentu wystąpienia okoliczności wymienionych w powyższym przepisie, lecz z mocy decyzji organu rentowego, która powinna być doręczona zainteresowanemu z podaniem przyczyny wstrzymania i z pouczeniem tej osoby o terminie i sposobie odwołania. Wstrzymując zaś wypłatę świadczenia organ rentowy, jako przyczynę wskazał okoliczność, że ubezpieczona mimo stosownego żądania w tym zakresie nie przedłożyła dowodów stwierdzających dalsze istnienie prawa do świadczenia – brak poświadczenia życia. ZUS podnosił, iż w okresie od stycznia do lipca 2013 r. podejmował próby uzyskania od ubezpieczonej formularza „Poświadczenia życia i zamieszkania” (Rp-3), lecz pomimo zgodnego adresu, wysyłana z ZUS-u korespondencja – jako niepodjęta - wracała do nadawcy. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że kwestie zasad i trybu doręczania pism w postępowaniu administracyjnym uregulowane zostały w rozdziale 8 działu I Kodeksu Postępowania administracyjnego. Generalną zasadą doręczania pism osobom fizycznym, wynikającą z art. 42 k.p.a., jest doręczenie bezpośrednio do rąk adresata w mieszkaniu lub miejscu pracy (§ 1), a także w lokalu organu administracji publicznej (§ 2) bądź w każdym miejscu, gdzie się adresata zastanie (§ 3). Jest to tzw. doręczenie właściwe. Od razu zauważyć trzeba, że użyte w przywołanym przepisie pojęcie ”mieszkanie” oznacza miejsce, gdzie osoba fizyczna faktycznie zamieszkuje. Okoliczność ta musi być każdorazowo znana organowi prowadzącemu postępowanie, aby możliwe było doręczenia urzędowej korespondencji przede wszystkim bezpośrednio do rąk adresata. Zapewnieniu tego warunku służy unormowanie zawarte w art. 41 § 1 k.p.a., zawierające obowiązek stron oraz ich przedstawicieli i pełnomocników zawiadamiania organu w toku postępowania o każdej zmianie swego adresu, natomiast zgodnie z § 2 tego przepisu, w razie zaniedbania tego obowiązku doręczenie pisma pod dotychczasowym adresem ma skutek prawny.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że poza doręczeniem właściwym, ustawodawca przewidział inne formy doręczenia pism, mające charakter uzupełniający, w tym określone w art. 43 k.p.a. doręczenie zastępcze, tj. w przypadku nieobecności adresata, do rąk dorosłego domownika, sąsiada lub dozorcy domu, jeżeli osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi. Natomiast na zasadzie art. 44 § 1 pkt 1 k.p.a., w razie niemożności doręczenia pisma w sposób wskazany w art. 42 i 43 poczta przechowuje pismo przez okres czternastu dni w swojej placówce pocztowej - w przypadku doręczania pisma przez pocztę. Równocześnie, w myśl § 2 omawianego przepisu, zawiadomienie o pozostawieniu pisma wraz z informacją o możliwości jego odbioru w terminie siedmiu dni, licząc od dnia pozostawienia zawiadomienia w miejscu określonym w § 1, umieszcza się w oddawczej skrzynce pocztowej lub, gdy nie jest to możliwe, na drzwiach mieszkania adresata, jego biura lub innego pomieszczenia, w którym adresat wykonuje swoje czynności zawodowe, bądź w widocznym miejscu przy wejściu na posesję adresata. W przypadku niepodjęcia przesyłki w tym terminie, zgodnie z art. 44 § 3, pozostawia się powtórne zawiadomienie o możliwości odbioru przesyłki w terminie nie dłuższym niż czternaście dni od daty pierwszego zawiadomienia. Stosownie do art. 44 § 4 k.p.a. doręczenie uważa się za dokonane z upływem ostatniego dnia okresu, o którym mowa w § 1, a pismo pozostawia się w aktach sprawy. Ostatnio powołany przepis ustanawia tzw. fikcję prawną doręczenia. Zaakcentować trzeba, że organ administracji publicznej może skorzystać z tego domniemania wyłącznie w sytuacji, gdy pismo kierował na prawidłowy adres strony i jeśli uczynił zadość wszystkim wymogom określonym w powołanych wyżej przepisach procesowych.

W ocenie Sądu Okręgowego, na gruncie ustalonego w sprawie stanu faktycznego, nie sposób było przyjąć by organ rentowy skutecznie doręczył skarżącej druk „poświadczenie życia”, którego nieodesłanie skutkowało następnie wydaniem przez ZUS decyzji z dnia 8 sierpnia 2013 r. wstrzymującej wypłatę świadczenia. Sąd ten nie miał wątpliwości co do tego że adres wnioskodawczyni, na który kierowana była korespondencja organu rentowego był prawidłowy. Ubezpieczona zamieszkuje w Danii od 29 lat, w tym od 10 lat pod adresem „(...) Dania”, na ten też adres ZUS wysyłał korespondencję adresowaną do ubezpieczonej. Nie można jednak było, w ocenie Sądu Okręgowego przyjąć, by pisma zmierzające do uzyskania potwierdzenia o dalszym przysługiwaniu wnioskodawczyni prawa do wypłaty emerytury, wysyłane na wskazany adres, w sytuacji nieodbierania ich przez ubezpieczoną, wywoływały skutki takie jak w przypadku ich doręczenia. Ubezpieczona nie może bowiem odpowiadać za błędne doręczenie korespondencji, w sytuacji, gdy adres skarżącej wskazany na przesyłce był prawidłowy, a przesyłki wracały z adnotacją: „nieznany adresat” (przesyłka z dnia 18 stycznia 2013 r. zawierająca druk Rp-3 – poświadczenie życia i zamieszkania zwrócona przez pocztę duńską w dniu 24 stycznia 2013 r.), „adresat nieznany” (przesyłka zawierająca decyzję ZUS z dnia 8 sierpnia 2013 r. wstrzymującą wypłatę emerytury, nie była awizowana, w dniu 20 sierpnia 2013 r. została zwrócona przez pocztę duńską). Nie można uznać by skutecznym było doręczenie korespondencji zwróconej przez pocztę do nadawcy z adnotacją „adresat nieznany” w sytuacji, kiedy wysłana została na prawidłowy, rzeczywisty, od 10 lat aktualny adres zamieszkania skarżącej. Zdaniem Sądu meriti, jedynie przesyłka wysłana przez ZUS w dniu 3 lipca 2013 r. listem poleconym, zawierająca druk Rp-3 – poświadczenie życia i zamieszkania, mogłaby zostać uznana za prawidłowo doręczoną. Przesyłka ta była najprawdopodobniej awizowana, bo potwierdzają to zapisy na kopercie i została odesłana przez pocztę duńską w dniu 25 lipca 2013 r. z adnotacją „nie podjęto w terminie”.

Mając na uwadze powyższe, nie można było stwierdzić, że sam fakt jednorazowego braku odbioru druku poświadczenia życia, w sytuacji gdy z pisma duńskiej instytucji ubezpieczeniowej z dnia 20 czerwca 2013 r. jednoznacznie wynikało, iż ubezpieczona żyje i zamieszkuje pod wskazanym adresem, powodować może wydanie decyzji wstrzymującej wypłatę świadczenia z winy ubezpieczonej. W sytuacji gdy korespondencja zawierająca decyzję z dnia 8 sierpnia 2013 r. zwrócona została do ZUS z adnotacją „adresat nieznany” organ rentowy powinien wysłać decyzję ponownie, tak jak uczynił to w przypadku druku – poświadczenie życia, niewysłanie decyzji spowodowało zaś, że wnioskodawczyni nie miała możliwości wstrzymania jej wykonania. Gdyby wnioskodawczyni otrzymała decyzję wstrzymującą wypłatę emerytury, niewątpliwie niezwłocznie przedłożyłaby poświadczenie życia, tak jak uczyniła to w kwietniu 2014 r.

W świetle powyższego, Sąd Okręgowy uznał, że w niniejszej sprawie nie doszło do skutecznego doręczenia decyzji z dnia 8 sierpnia 2013 r. zgodnie z art. 42 kpa w związku z art. 124 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ponadto z akt rentowych nie wynikało, w ocenie tego sądu, aby skarżącej zostało pozostawione zawiadomienie o miejscu i terminie możliwego odbioru decyzji wstrzymującej wypłatę świadczenia w placówce pocztowej, nie można zatem uznać, że decyzja z dnia 8 sierpnia 2013 r. została doręczona przez awizo w trybie, o jakim mowa w art. 44 k.p.a.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że samo wstrzymanie świadczenia jest czynnością o charakterze technicznym. Wstrzymanie wypłaty na podstawie art. 134 ust. 1 pkt 1-4 wynika rzeczywiście z czasowego braku spełnienia przez ubezpieczonego wszystkich przesłanek prawa do świadczenia bądź, pojawienia się okoliczności niweczących to prawo bądź też niewykazania dalszego istnienia tego prawa. Powyższe przesłanki, w ocenie Sądu meriti, nie zaistniały w niniejszej sprawie.

Z rozstrzygnięciem Sądu Okręgowego, w całości nie zgodził się organ rentowy. W wywiedzionej apelacji wyrokowi zarzucił obrazę przepisów prawa materialnego, tj.:

- art. 134 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 128 ust. 1 ustawy emerytalnej, przez jego niezastosowanie i uznanie, że decyzja wstrzymująca wypłatę emerytury ubezpieczonej nie powinna w ogóle zostać wydana, z uwagi na tylko jednorazowy brak odbioru druku poświadczenia życia Rp – 3, w sytuacji gdy z pisma duńskiej instytucji ubezpieczeniowej jednoznacznie wynikało, że ubezpieczona żyje i zamieszkuje pod wskazanym adresem, podczas gdy druk RP – 3 został skutecznie doręczony i organ rentowy nie ma obowiązku ponownego jego wysłania, a instytucja ubezpieczeniowa potwierdziła jedynie aktualny adres wnioskodawczyni widniejący w bazie danych podmiotu, a nie fakt pozostawania przy życiu czy faktycznego zamieszkiwania pod widniejącym w bazie adresem, a ponadto przy uwzględnieniu faktu, że poświadczenie życia następuje przez własnoręczne wypełnienie i podpisanie druku Rp – 3 przez emeryta, a nie udzielenie informacji przez inny podmiot;

- art. 135 ust. 1 ustawy emerytalnej przez jego niezastosowanie i uznanie, że wypłata świadczeń nie powinna w ogóle zostać wstrzymana, podczas gdy brak jest błędu organu rentowego, a wniosek o podjęcie zawieszonych świadczeń został złożony przez ubezpieczoną w kwietniu 2014 r.

Apelujący zarzucił także obrazę przepisów prawa procesowego, tj.:

- Art. 44 k.p.a. w zw. z art. 124 oraz art. 134 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej przez uznanie, że druk poświadczenia życia Rp – 3 nie został skutecznie doręczony, co skutkowało wadliwym wydaniem decyzji wstrzymującej wypłatę świadczenia ubezpieczonej, podczas gdy z ustaleń faktycznych jednoznacznie wynika, że przesyłka została ostatecznie wysłana listem poleconym w dniu 3 lipca 2013 r., a w uzasadnieniu orzeczenia wskazano, iż przesyłka była najprawdopodobniej awizowana, tym samym wystąpił skutek doręczenia, co uprawniało pozwanego po bezskutecznym upływie terminu do złożenia wymaganego druku do wydania decyzji wstrzymującej wypłatę emerytury; przez uznanie, że zaskarżona decyzja wstrzymująca wypłatę świadczenia nie została skutecznie doręczona, co w ocenie Sądu dyskwalifikuje jej prawidłowość, podczas gdy podstawą zmiany decyzji może być jedynie jej niezgodność z prawem materialnym.

Mając na uwadze powyższe, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Ponadto organ rentowy wniósł o zasądzenie od ubezpieczonej na rzecz organu rentowego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Ubezpieczona nie ustosunkowała się do apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja organu rentowego okazała się nieuzasadniona. W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji jest prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. Sąd odwoławczy podzielił ustalenia faktyczne, a także rozważania prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania w tej części rozważań (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776 i z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720).

Analiza treści apelacji oraz dotychczasowego przebiegu postępowania prowadzi do wniosku, że w istocie spornym między stronami pozostawało ustalenie, czy doręczenie druku Rp – 3 przez organ rentowy było prawidłowe, a w konsekwencji, czy zasadne było wstrzymanie wypłaty świadczenia emerytalnego ubezpieczonej oraz odmowa przywrócenia świadczenia od miesiąca wstrzymania wypłat.

Jak prawidłowo wskazał Sąd I instancji, w razie niespełnienia wymogu potwierdzenia istnienia dalszego prawa do pobierania świadczeń określonych ustawą, na mocy odpowiedniego zastosowania art. 134 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej, następuje wstrzymanie wypłaty świadczeń tj. w sytuacji gdy osoba pobierająca świadczenia mimo pouczenia lub żądania organu rentowego nie przedłoży dowodów stwierdzających dalsze istnienie prawa do świadczeń. Przy tym należy mieć na uwadze, że zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wstrzymanie wypłaty świadczeń nie następuje ex lege, a z mocy decyzji organu rentowego, która powinna być doręczona zainteresowanemu (wyrok SN z dnia 30 czerwca 1999 r. II UKN 19/99). Niezależnie od powyższego, zaznaczenia wymaga, że kwestie zasad i trybu doręczania pism w postępowaniu administracyjnym uregulowane zostały w rozdziale 8 działu I Kodeksu Postępowania administracyjnego. Generalną zasadą doręczania pism osobom fizycznym, wynikającą z art. 42 k.p.a., jest doręczenie bezpośrednio do rąk adresata w mieszkaniu lub miejscu pracy (§ 1), a także w lokalu organu administracji publicznej (§ 2) bądź w każdym miejscu, gdzie się adresata zastanie (§ 3). Jest to tzw. doręczenie właściwe. Od razu zauważyć trzeba, że użyte w przywołanym przepisie pojęcie ”mieszkanie” oznacza miejsce, gdzie osoba fizyczna faktycznie zamieszkuje. Okoliczność ta musi być każdorazowo znana organowi prowadzącemu postępowanie, aby możliwe było doręczenia urzędowej korespondencji przede wszystkim bezpośrednio do rąk adresata. Zapewnieniu tego warunku służy unormowanie zawarte w art. 41 § 1 k.p.a., zawierające obowiązek stron oraz ich przedstawicieli i pełnomocników zawiadamiania organu w toku postępowania o każdej zmianie swego adresu, natomiast zgodnie z § 2 tego przepisu, w razie zaniedbania tego obowiązku doręczenie pisma pod dotychczasowym adresem ma skutek prawny.

Poza doręczeniem właściwym, ustawodawca przewidział ponadto inne formy doręczenia pism, mające charakter uzupełniający, w tym określone w art. 43 k.p.a. doręczenie zastępcze, tj. w przypadku nieobecności adresata, do rąk dorosłego domownika, sąsiada lub dozorcy domu, jeżeli osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi. Natomiast na zasadzie art. 44 § 1 pkt 1 k.p.a., w razie niemożności doręczenia pisma w sposób wskazany w art. 42 i 43 poczta przechowuje pismo przez okres czternastu dni w swojej placówce pocztowej - w przypadku doręczania pisma przez pocztę. Równocześnie, w myśl § 2 omawianego przepisu, zawiadomienie o pozostawieniu pisma wraz z informacją o możliwości jego odbioru w terminie siedmiu dni, licząc od dnia pozostawienia zawiadomienia w miejscu określonym w § 1, umieszcza się w oddawczej skrzynce pocztowej lub, gdy nie jest to możliwe, na drzwiach mieszkania adresata, jego biura lub innego pomieszczenia, w którym adresat wykonuje swoje czynności zawodowe, bądź w widocznym miejscu przy wejściu na posesję adresata. W przypadku niepodjęcia przesyłki w tym terminie, zgodnie z art. 44 § 3, pozostawia się powtórne zawiadomienie o możliwości odbioru przesyłki w terminie nie dłuższym niż czternaście dni od daty pierwszego zawiadomienia. Stosownie do art. 44 § 4 k.p.a. doręczenie uważa się za dokonane z upływem ostatniego dnia okresu, o którym mowa w § 1, a pismo pozostawia się w aktach sprawy. Powołany przepis ustanawia tzw. fikcję prawną doręczenia. Zaakcentować trzeba, że organ administracji publicznej może skorzystać z tego domniemania wyłącznie w sytuacji, gdy pismo kierował na prawidłowy adres strony i jeśli uczynił zadość wszystkim wymogom określonym w powołanych wyżej przepisach procesowych. Ponadto, zgodnie z art. 135 ust. 1 ustawy emerytalnej, w razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczenia, wypłatę wznawia się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu. Jednocześnie Sąd Apelacyjny zaznacza, że trafnie Sąd Okręgowy podkreślił, iż wstrzymanie wypłaty świadczeń nie następuje ex lege od momentu wystąpienia okoliczności wymienionych w art. 135 ust. 1 cyt. ustawy, lecz z mocy decyzji organu rentowego, która powinna być doręczona zainteresowanemu z podaniem przyczyny wstrzymania i z pouczeniem tej osoby o terminie i sposobie odwołania.

Odnosząc powyższe regulacje do niniejszej sprawy, Sąd Apelacyjny podkreśla, że w świetle zgromadzonego materiału dowodowego, nie można było uznać, jakoby organ rentowy dokonał prawidłowego doręczenia zarówno druku Rp-3, jak i decyzji o wstrzymaniu emerytury E. L.. Należy zaznaczyć, że organ rentowy dwukrotnie usiłował wysłać ubezpieczonej druk poświadczenia życia i zamieszkania listem zwykłym. Oczywistym jest, że tak nadana przesyłka, nie mogła w żadnym razie zostać uznana za prawidłowo doręczoną. Dopiero 3 lipca 2013 r. organ rentowy nadał wyżej wskazany druk listem poleconym. Należy jednakże zaznaczyć, że z materiału dowodowego nie wynika, czy przesyłka ta została prawidłowo doręczona, czy też nie odebrana w terminie. Jak wskazał Sąd pierwszej instancji, przesyłka ta była „najprawdopodobniej” awizowana, przy czym samo prawdopodobieństwo awizowania nie pozwala na przyjęcie, że nastąpiło prawidłowe doręczenie (czy też niepodjęcie przesyłki w terminie). ZUS w istocie nie wykazał, w toku postępowania, że druk Rp-3 doręczył poprawnie, ponieważ przedstawił jedynie kopertę z informacją w języku obcym, z której nie dało się ustalić, co się stało z przesyłką. Powyższe oznacza, że organ rentowy nie mógł wydać decyzji o wstrzymaniu emerytury, gdyż przepisy prawa dopuszczają taką możliwość dopiero po dokonaniu prawidłowego doręczenia druku oraz braku odpowiedzi osoby ubezpieczonej.

Należy także mieć na uwadze, że decyzja ZUS z 8 sierpnia 2013 r., wstrzymująca wypłatę świadczenia również nie została prawidłowo doręczona (art. 42 k.p.a. w zw. z art. 124 ustawy emerytalnej). Nie była ona awizowana i została zwrócona do organu rentowego. Jak już wcześniej wskazano, decyzja taka powinna być skutecznie doręczona zainteresowanemu wraz z pouczeniem o terminie i sposobie odwołania. W niniejszej sprawie zaś, ubezpieczona de facto pozbawiona była możliwości skutecznej reakcji na wyżej wskazaną decyzję, nie miała zatem możliwości jej zaskarżenia, zaś odwołanie złożyła nie znając jej treści, przy okazji pobytu w Polsce. Z tych przyczyn, w konsekwencji wniosku ubezpieczonej z dnia 15 kwietnia 2014 r. organ rentowy winien był wznowić wypłatę świadczenia od miesiąca jego wstrzymania, a więc od 1września 2013 r. Nie może mieć miejsca sytuacja, w której niedopatrzenia i błędy organu rentowego wywołują ujemne konsekwencje dla ubezpieczonej, w szczególności w postaci pozbawienia należnego świadczenia osoby, która swoim postępowaniem w żaden sposób nie przyczyniła się do powstania takiego stanu rzeczy.

Podsumowując, w niniejszej sprawie należało uznać, że nie zaistniały podstawy do wstrzymania wypłaty świadczenia ubezpieczonej. Skoro więc organ rentowy nie wykazał, że prawidłowo doręczył druk Rp-3, jak również decyzję o wstrzymaniu wypłaty, zaś argumentacja apelacji sprowadzała się wyłącznie do bezskutecznych prób usprawiedliwienia popełnionych przez siebie błędów, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego.

SSA Romana Mrotek SSA Anna Polak SSA Barbara Białecka