Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 maja 2016 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Nowakowska

Protokolant Alina Kędzia

po rozpoznaniu w dniu 28 kwietnia 2016 r. w Kaliszu

odwołania M. T.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.

z dnia 19 maja 2015 r. Nr (...)(OU430500/D/2015-000633/001)

w sprawie M. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.

o ustalenie ubezpieczenia

oddala odwołanie

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19.05.2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Odział w W. stwierdził, że M. T. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 11.08.2014r. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek R. S., ponieważ w krótkim czasie po zgłoszeniu do ubezpieczeń wystąpiła z roszczeniem o wypłatę zasiłku chorobowego, a postępowanie wyjaśniające nie wykazało świadczenia pracy, zatem przyjęto, że umowa o pracę została zawarta w celu obejścia przepisów prawa z zamiarem uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Umowę o pracę zawarto na czas nieokreślony, na stanowisku przedstawiciela handlowego z wynagrodzeniem minimalnym, ale praca miała polegać na pozyskiwaniu klienta „objazdowo”, w nienormowanym czasie pracy i nie przedstawiono żadnych wyników wykonywanych czynności, natomiast już od 13.11.2014r zaczęła korzystać ze zwolnień lekarskich, a na jej miejsce nie zatrudniono innego pracownika, co świadczy braku potrzeby istnienia jej stanowiska pracy.

Odwołanie od tej decyzji wniosła do Sądu M. T. domagając się objęcia ubezpieczeniem pracowniczym z tytułu zawartej umowy o pracę, argumentując, że umowę o pracę realizowała zgodnie z dokonanym zgłoszeniem do ubezpieczeń i to organ rentowy obciąża dowód wykazania, że praca nie był świadczona.

R. S. poinformowany o możliwości przystąpienia do sprawy w charakterze zainteresowanego nie skorzystał z tej możliwości.

Sąd ustalił co następuje:

Poza sporem jest, że R. S. prowadzi w Niemczy działalność gospodarczą w zakresie kamieniarstwa i dokonał zgłoszenia do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jako pracownika M. T. poczynając od dnia 11.08.2014r. Zadeklarował minimalne podstawy wymiaru składek: za sierpień 2014r.w kwocie 1138zł, za wrzesień i październik 2014r. po 1680zł, a za listopad 2014r kwotę 670zł, ponieważ od 13.11.2014r. korzystała ze zwolnień lekarskich.

Za czas od 13.11.2014r. do 15.12.2014r. płatnik wykazał wypłacenie wynagrodzenia za czas choroby, a 16.12.214r. do 15.01. 20154r. zasiłek chorobowy i od 16.01.2015r. zasiłku macierzyńskiego z ubezpieczenia chorobowego.

W dniu 11.08.2014r. R. S. zawarł z odwołującą się umowę o pracę na czas nieokreślony, na stanowisku sprzedawcy. Umowa przewidywała wymiar czasu pracy 40 godzin tygodniowo (pełen etat),a wynagrodzenie w niej określono jako minimum miesięcznego miesięcznie. Jako miejsce wykonywania pracy ustalono siedzibę jego działalności: N. ul. (...) oraz W. ul. (...).

(dowód- kserokopia umowy o pracę K 8 akt ZUS)

R. S. jako płatnik składek na przestrzeni od 1.01.1999 r. zgłosił do ubezpieczeń społecznych 21 osób. W okresie jakiego dotyczy niniejsza sprawa tj. od 11.08.2014r. do 10.04.2015r. zgłoszone były trzy osoby:

-

jedna osoba (kobieta) od 02.06.2014r. do 31.10.2014r.,

-

druga osoba (mężczyzna) od 1.04.2014r. do 31.08.2014r. i

-

trzecia (mężczyzna) od 14.03.2011r. zatrudniony jest nadal.

( dowód- informacja ZUS z 24.11.2015r. k 32)

Co do odwołującej się pracodawca nie przedstawił pisemnego zakresu obowiązków, ale w toku postępowania kontrolnego obie strony umowy podały, że czas pracy był nienormowany, nie dokumentowały go, odwołująca się pracowała samodzielnie, poza siedzibą pracodawcy,” objazdowo”

Do jej obowiązków należało poszukiwanie nowych kontaktów.

Jak podano wynagrodzenie otrzymywała w gotówce do ręki.

Odwołująca się zamieszkuje w miejscowości K.. Odległość z miejsca zamieszkania odwołującej się do W. wynosi około 100km,a do Niemczy kolejne 60 km.

Ofertę pracy od R. S. znalazła na tablicy ogłoszeń we W., a na podjęcie pracy zdecydowała się gdy okazało się, że praca ma polegać na wyszukiwaniu klientów w regionie jej miejsca zamieszkania bez potrzeby stawiania się w siedzibie pracodawcy.

Jej sytuacja w momencie zawierania umowy o pracę przedstawiała się następująco.

M. T. ukończyła w 2010 r. studia pedagogiczne, wychowanie przedszkolne, nauczanie początkowe, ale nie zdążyła podjąć pracy z uwagi na ciążę. Urodzone dziecko zachorowało na nowotwór, więc korzystała w związku z tym ze świadczeń pielęgnacyjnych i zajmując się dzieckiem nie mogła podjąć aktywności zawodowej. Dopiero gdy syn około marca 2014r. poszedł do przedszkola mogła zacząć szukać pracy. Poszukiwanie pracy przyniosło efekt dopiero gdy była drugiej ciąży. Praca jaką oferował R. S. odpowiadała jej potrzebie kontaktu z ludźmi, bo zmęczona stałą obecnością z dzieckiem nie chciała pracować z innymi dziećmi, to jest zgodnie z posiadanym wykształceniem, chciała natomiast kontaktu z osobami dorosłymi.

O podjęciu pracy nie decydował czynnik materialny i poszukiwanie zabezpieczenia z uwagi na kolejną ciążę, gdyż była uprawniona do dość korzystnych świadczeń z tytułu opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem. Potrzebowała zmiany w życiu ograniczonym dotąd do opieki nad dzieckiem. Chciała nie mieć czasu na myślenie czy drugie dziecko urodzi się zdrowe.

(dowód- zeznania odwołującej się k 34-35 i 68-69)

M. T. od 1.09.2013r. pobierała zasiłek pielęgnacyjny na syna J. w wysokości 153zł miesięcznie i pobiera go nadal.

Ponadto pobierała na to dziecko świadczenie pielęgnacyjne w okresie od 1.09.2013r. do 30.04.2014r. w wysokości po 620zł miesięcznie, w okresie od 1.05.2014r. do 10.08.2014r po 800zł miesięcznie.

Po tej dacie nastąpiła przerwa w pobieraniu świadczenia pielęgnacyjnego z uwagi na zgłoszenie podjęcia pracy.

Poczynając od 11.04.2015r. odwołująca się pobierała świadczenie pielęgnacyjne ponownie, do 30.04.2014r. w kwocie 800zł, a następnie po 1200zł miesięcznie. Od 1.01.2016r. świadczenie to wynosi 1300zł miesięcznie.

(dowód- informacja Miejsko-gminnego (...)w G.. z 04.02.2016r. k 40)

Przed podjęciem pracy odwołująca się konsultowała się z ginekologiem.

Pod opieką poradni ginekologicznej odwołująca się znajdowała się od ¾ tygodnia ciąży tj. od 29.05.2014r. W czasie ciąży nie było przeciwwskazań do podjęcia zatrudnienia jako sprzedawca. Pierwsze zwolnienie lekarskie otrzymała dopiero od 13.11.2014r. i było ono przedłużane do dnia porodu, czyli 16.01.2015 r.

dowód- zaświadczenie lekarza D. K. z 04.02.2016r. k 41)

Odwołująca się pracę wykonywała w ten sposób, że w okolicy gdzie mieszkała kontaktowała się z ludźmi przedstawiając im ofertę asortymentu jakim zajmowała się firma jej pracodawcy, głównie zakupu kamiennych parapetów, schodów oraz nagrobków. Następnie telefonicznie przekazywała pracodawcy informację potwierdzającą kto jest zainteresowany jego usługami z danymi kontaktowymi.

Nie zawierała żadnych umów z klientami w imieniu R. S.., który sam kontaktował się ze wskazanymi osobami. Nie otrzymała od niego żadnych wzorników, próbek kamienia ani zdjęć wyprodukowanych nagrobków do okazania ewentualnym zainteresowanym. Ograniczała się do ogólnego przedstawienia firmy jaką reprezentuje i pobierała dane adresowe osób, które na to wyraziły zgodę. Nie wywieszała danych o zakładzie kamieniarskim R. S.w pobliżu cmentarzy. Za pracę pobierała wynagrodzenie w kwocie minimalnej płacy

dowód- zeznania odwołującej się (k 68-69) i R. S. – nagranie z dnia 16.03.2016r. k 56-58

Zebrany w sprawie materiał dowodowy w ocenie Sądu nie daje podstaw do przyjęcia, że strony łączyła umowa o pracę, gdyż ich relacja obca była tego typu stosunkowi prawnemu.

Zeznania R. S. są w ocenie Sądu ogólnikowe i wymijające.

R. S. nie był w stanie podać uzasadnienia dla wyboru stosunku pracy. Pytany dlaczego zdecydował się na zawarcie umowy o pracę, a nie innej (jak zlecenia czy umowa o dzieło) i to w sytuacji gdy praca miała być wykonywana zupełnie bez kontroli z jego strony, w niesprecyzowanym czasie i miejscu –podał tylko, że ze wszystkimi zawiera umowy o pracę.

Nie wyjaśnił też dlaczego w umowie o pracę wpisał jako miejsce świadczenia pracy dwa adresy: N. ul (...) i W. ul. (...) podczas gdy praca miała być rzekomo świadczona „objazdowo”.

Nie wyjaśnił również jak pracownica miałaby być rozliczana z efektów swej pracy, skoro w zasadzie jej aktywność miała sprowadzać się do podania mu kontaktów z osobami zainteresowanymi jego ofertą.

Nie wskazał jaki rachunek ekonomiczny uzasadniał zaangażowanie osoby na zasadach stosunku pracy, to jest ze stałymi, określonymi obciążeniami na rzecz pracownika oraz pochodnymi obciążeniami.

Trudno uznać R. S. za osobę wiarygodną gdyż zeznał, że na miejsce odwołującej się po około 2 miesiącach zatrudnił nową osobę, co jednak nie znalazło potwierdzenia w informacji o osobach zgłoszonych przez niego do ubezpieczenia w ZUS.

Nie bez znaczenia jest też, że zeznania stron umowy są rozbieżne co do ich rozliczeń. Odwołująca się bowiem podała, że pracodawca zwracał jej za paliwo według rachunków za ich zakup, czego R. S. nie potwierdził, zapewniając, że poza płacą minimalną nie płacił żadnych więcej kwot.

Nie negując jednak faktu, że M. T. podjęła się pośredniczenia w zdobywaniu rynku dla R. S. na swoim terenie i że takie czynności wykonywała, o czy świadczy choćby oświadczenie M. F. (że przedstawiła jej ofertę zakładu kamieniarskiego), jak męża - P. T. (że wyjeżdżała rano i wracając po całym dniu dzieliła się swoimi odczuciami) stwierdzić należy, że powyższe w okolicznościach sprawy nie stanowi potwierdzenia zawarcia i realizowania umowy o pracę.

Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art.22 ust.1 kp).

Według art. 22§ 1 kp zasadniczym elementem konstrukcyjnym stosunku pracy jest zobowiązanie się pracownika do wykonywania za określonym wynagrodzeniem określonych czynności na rzecz pracodawcy pod jego kierownictwem, przy zachowaniu podległości wobec niego.

Oprócz tego doktryna i orzecznictwo wymienia: dobrowolność zobowiązania, osobisty charakter świadczenia pracy, brak ponoszenia ryzyka produkcyjnego, gospodarczego, osobowego, ciągłość świadczenia pracy łączące się zwłaszcza z tym, że pracownik nie zobowiązuje się do wykonywania określonego dzieła lecz do starannego działania w procesie pracy.

Stosunek pracy jest stosunkiem zobowiązaniowym prawa pracy zachodzącym między dwiema stronami, z których każda jest wobec drugiej uprawniona i zarazem obowiązana do określonego świadczenia (pracownik - do wykonywania pracy, pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem). Jest to zatem stosunek prawny o charakterze dwustronnie zobowiązującym (por. Grzegorz Goździewicz, Tadeusz Zieliński „Komentarz do art. 22 Kodeksu pracy” LEX 2011).

Praca w ramach tej relacji ma być wykonywana w sposób podlegający kontroli pracodawcy, który ma środki egzekwowania sposobu wykonania pracy i jej jakości.

Wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy – o czym mowa w art. 22 §1 kp oznacza nie tylko stosowanie się do poleceń przełożonego, które pozostają w związku z wykonywana pracą, jej organizacją i przebiegiem ale i możliwość stosowania przez pracodawcą kar porządkowych (art.108kp). Granice podporządkowania zakreślają bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa (nie tylko prawa pracy), zasady współżycia społecznego, rodzaj umówionej pracy oraz zagrożenie dla zdrowia i życia.

Praca może być wykonywana również w innych w rygorach niż przewidziane dla stosunku pracy np. w ramach stosunku cywilnoprawnego.

Tak było też w niniejszej sprawie, gdy odwołująca się niewątpliwie wykonywała pewną pracę na rzecz odwołującego się, ale na innych zasadach niż w rygorze pracowniczym.

Zgodnie z art. 6 ust.1, art.11 ust.1 i art.12 ust.1 ustawy z 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. z 2016r. poz. 34) pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalno- rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu.

Stosownie do treści art.8 ust.1 cytowanej ustawy za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy.

Zawarcie umowy o pracę nie wywołuje jednak żadnych skutków prawnych tj. stosunek pracy nie nawiązuje się, jeśli jest to umowa zawarta dla pozoru lub w celu obejścia prawa.

Zgodnie z treścią art.83§ 1 kc nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jego zgodą dla pozoru.

Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba oświadczająca wolę w żadnym wypadku nie chce, aby powstały skutki prawne jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem, czyli albo nie chce wywołać żadnych skutków prawnych, albo chce wywołać inne, niż wynikałyby ze złożonego przez nią oświadczenia woli. O pozorności umowy o pracę można mówić, gdy nie doszło w ogóle do świadczenia pracy w sposób odpowiadający treści zawartej umowy, a jedynie stworzono pozory w postaci zgłoszenia do ubezpieczenia, opodatkowania, opłacenia składek ubezpieczeniowych i np. sporządzenia list płac i obecności.

W sytuacji natomiast, gdy dowody wskazują na wykonywanie pracy, ale całość okoliczności na zamiar uzyskania innego skutku, rozważenia wymaga, czy zawarcie umowy o pracę zmierzało do obejścia prawa.

Zgodnie z treścią art. 58 kc czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna. (patrz wyrok Sądu Najwyższego z 14.03.2001r. w sprawie II UKN 258/00 OSNAPIUS 21 z 2002r. poz. 527).

W niniejszej sprawie, z uwagi na zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego osoby, która jest ciąży i wkrótce zaczyna korzystać ze zwolnień lekarskich, a na jej miejsce nie angażuje się innej osoby i nie wykazuje się przekonujących dowodów realizowania umowy -pojawiły się również wątpliwości co do rzeczywistej intencji stron umowy o pracę.

Wprawdzie nie można negować prawa pracodawcy do swobodnego podejmowania decyzji co do celowości zatrudnianie pracowników i ich wyboru, ale też nie można pomijać sytuacji, gdy decyzje te wywołują skutek finansowy dla podmiotu nie będącego stroną umowy o pracę i nie mającego wpływu na jej zawarcie. Takim podmiotem jest ZUS, który jest płatnikiem świadczeń z ubezpieczenia społecznego pracowników, nawiązującego się z mocy prawa z chwilą zawarcia umowy o pracę. Z tego też względu za uzasadnione należy przyjąć, iż takie wątpliwe umowy o pracę mogą być przez ZUS zakwestionowane i podlegają kontroli.

W ocenie Sądu całokształt okoliczności sprawy wskazuje na to, że odwołująca się wykonywała czynności nie odpowiadające kryteriom stosunku pracy, a jedynie stworzono pozory realizowania umowy o pracę poprzez przygotowanie stosownych dokumentów płacowych, ubezpieczeniowych i kadrowych.

Stosunek łączący M. T. nie nosił cech stosunku pracy, dlatego zawarcie umowy i zgłoszenie do ubezpieczeń nie rodzi skutku w postaci powstania stosunku ubezpieczenia społecznego pracowników.

W ocenie Sądu, strony kwestionowanej przez ZUS umowy o pracę zawarły ją dla pozoru, stąd umowa ta jest nieważna.

Rzeczywistym celem umowy nie było świadczenie pracy w ramach rygoru pracowniczego stosunku, bo faktycznych relacji stron umowy i wykonywania zajęcia w postaci poszukiwania ewentualnych klientów drogą odwiedzania ich w domach bez jakiejkolwiek kontroli i bez rozliczania czasu pracy nie da się ująć w rygory stosunku pracy. Odwołująca się nie miała ani stworzonego stanowiska pracy u pracodawcy, ani nie miała ustalonych godzin pracy, ani nie wykonywała pracy podporządkowanej, pod kierownictwem pracodawcy.

Celem stron umowy nazwanej umową o pracę było stworzenie korzystnego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym w kontekście spodziewanego macierzyństwa.

W ocenie Sądu zaskarżona decyzja jest więc słuszna, odwołanie podlegało oddaleniu i zgodnie z art. z art. 477 ¹⁴ § 1 kpc orzeczono jak w wyroku.