Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy/Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie

Wydział IV

w składzie:

Przewodniczący SSO Lidia Łataś

Protokolant Ewelina Trojanowska

po rozpoznaniu w dniu 10 lutego 2014 r. w Częstochowie

sprawy M. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania M. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C.

z dnia 20 sierpnia 2013 r. Nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje ubezpieczonej M. S. prawo do emerytury od 2 sierpnia 2013r.;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. na rzecz ubezpieczonej M. S. kwotę 60 zł (sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 2011/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 sierpnia 2013r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w C. odmówił ubezpieczonej M. S. (S.) prawa do emerytury.
W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji organ rentowy podniósł, iż ubezpieczona nie spełnia warunków wymaganych art. 32 w związku z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach
z FUS. Organ rentowy na dzień 1 stycznia 1999r. uznał za udowodnione okresy składkowe
i nieskładkowe w wymiarze 25 lat, 4 miesięcy i 5 dni, w tym 1 rok i 8 miesięcy pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. ZUS wskazał, iż nie uwzględnił do okresów pracy w warunkach szczególnych okresu pracy w Zakładach (...) S.A. w L. od 1 kwietnia 1978r. do 30 czerwca 1982r., od 1 marca 1985r. do 20 lutego 1987r., od 1 stycznia 1989r. do 31 grudnia 1992r. na stanowisku „brakarz-próbiarz” oraz okresów od 1 lipca 1982r. do 28 lutego 1985r. oraz od 1 stycznia 1993r. do 31 grudnia 1998r. na stanowisku „laborant”, ponieważ trudno uznać, iż praca na tych stanowiskach wykonywana była stale i w pełnym wymiarze godzin pracy przy stanowiskach robotniczych, na których wykonywane są prace wymienione w wykazie tj. prace wykonywane w warunkach, w których nie są zachowane higieniczne normy pracy.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła ubezpieczona. Domagała się jej zmiany
i wydania orzeczenia o przyznaniu jej prawa do emerytury oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych. Podnosiła, iż
w nieuwzględnionych przez organ rentowy okresach świadczyła pracę w warunkach szczególnych, co potwierdza wydane przez pracodawcę świadectwo wykonywania pracy
w warunkach szczególnych. Wskazywała, iż praca wykonywana na stanowisku brakarza-próbiarza i laboranta polegała na wykonywaniu czynności związanych z kontrolą międzyoperacyjną, kontrolą jakości produkcji i usług oraz dozorem na wydziałach zakładu,
w których jako podstawowe wykonywane były prace wymienione w wykazie tj. na wydziałach związanych z produkcją (pkt 24 działu XIV). Szeroko opisywała czynności, które wchodziły w zakres jej obowiązków. Podnosiła, iż wszelkie wykonywane przez nią czynności zmierzały do nadzoru i kontroli procesu produkcji, zastosowanych technologii i surowców. Do jej zadań należało dbanie, aby proces produkcji przebiegał poprawnie, zgodnie z obowiązującymi normami i instrukcjami. Podała, iż laborantki były stale obecne na produkcji, celem dokonywania kontroli procesu produkcji, doboru materiału do badań, a tylko badania wymagające zastosowania sprzętu laboratoryjnego wykonywano w laboratorium, które również znajdowało się na terenie oddziału produkcyjnego i stanowiło wręcz pomieszczenie tego oddziału. Opisywała, iż przy wykonywaniu swojej pracy była narażona na kurz, hałas oraz trujące dla zdrowia związki chemiczne. Dla potwierdzenia charakteru swojej pracy
w tym okresie wnosiła o przeprowadzenie dowodu z dokumentacji oraz z zeznań świadków.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, wywodząc jak w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

M. S. urodziła się (...), wniosek o emeryturę zgłosiła w dniu 29 lipca 2013r. Organ rentowy uznał za udowodnione na dzień 1 stycznia 1999r. okresy składkowe i nieskładkowe w wymiarze 25 lat, 4 miesięcy i 5 dni, w tym 1 rok i 8 miesięcy okresów pracy w warunkach szczególnych wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (od 1 sierpnia 1976r. do 31 marca 1978r.). Odwołująca nie jest członkiem OFE.

Ubezpieczona od 3 września 1973r. była zatrudniona w (...) Zakładach (...) w L.. Początkowo była uczniem praktycznej nauki zawodu. Po jej ukończeniu została od dnia 1 sierpnia 1976r. zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy jako wytwarzacz włóknin i przy obsłudze pakowarki i do 31 marca 1978r. bezspornie wykonywała pracę w warunkach szczególnych. Od dnia 1 kwietnia 1978r. została zatrudniona na stanowisku brakarza-próbiarza w Laboratorium (...). Jej stanowisko zamiennie określano również jako laboranta. Wnioskodawczyni pracowała na etacie pracownika fizycznego, w odróżnieniu od starszych laborantek, które były zatrudnione na etatach pracowników umysłowych i stale pracowały w laboratorium. Odwołująca wykonywała pracę w systemie 3-zmianowym. Pracowała w ramach Wydziału Włóknin i Wykładzin. Ubezpieczona część swojej pracy wykonywała na wydziale produkcyjnym, a część w laboratorium, które znajdowało się na hali produkcyjnej i było oddzielone od części produkcyjnej ścianą. Na wydziale produkcyjnym znajdowały się na oddziale wykładzin trzy ciągi technologiczne po ok. 50 m, na wydziale włóknin ciągów tych było jeszcze więcej. Brakarze dokonywali kontroli międzyoperacyjnej przechodząc z jednego ciągu do drugiego. Ubezpieczona głównie pracowała na wydziale wykładzin. Zajmowała się ona badaniem surowców, półproduktów i produktów gotowych, a od ok. 1982-1983r. do jej zadań należało także robienie receptur farb drukarskich, badanie tych farb drukarskich i wykonywanie kolorystyk. Wnioskodawczyni pobierała próbki surowców, które przychodziły w cysternach kolejowych lub w autocysternach. Były to wtalany, acetony, polichlorki, różne odczynniki chemiczne, lateksy, mieszanki proszków, które były stosowane do impregnacji, środki grzybobójcze. Próbki tych surowców dostarczano do laboratorium. W ramach kontroli międzyoperacyjnej badano podkłady pod wykładziny, później pasty, które były nakładane, a następnie sprawdzano czy wykładzina ma odpowiednią gramaturę. Najpierw oceniając podkłady pod wykładziny należało je ocenić organoleptycznie i dokonywano tego na wydziale. Później były robione pasty, którymi były pokrywane podkłady i to również oceniano na wydziale. Następnie oceniano wygląd wykładziny na ciągu wstępnym i spisywano temperaturę tych ciągów. Te czynności również wykonywano na wydziale produkcyjnym, wszystkie parametry wpisując w zeszyty robocze. Później oceniano ciąg drukujący. W tym zakresie konieczne było sprawdzenie czy występują temperatury takie jak żądane w procesie technologicznym. Następnie odbywał się ciąg finalny. Po zakończeniu tego ciągu produkt był poddawany próbnemu wyżelowaniu. Na produkcji oceniano również prawidłowość naniesienia środka grzybobójczego. Następnie próbki wkładano do odczynników chemicznych i było to wykonywane na bieżąco przy tym ciągu technologicznym na wydziale. Jeśli chodzi o przygotowanie i wykonywanie kolorystki to ubezpieczona wykonywała te obowiązki razem z technologiem oraz pracownikiem, który zajmował się farbami na ciągu produkcji. Czynności te wykonywano bezpośrednio na farbiarni, która znajdowała się na wydziale produkcji wykładzin. Było to oddzielone ścianką miejsce, gdzie ręcznie były mieszane farby i dobierano kolorystykę. Z tego miejsca farby od razu były przekazywane na produkcję. Na wydziale włóknin były wykonywane poszycia do kołder, do płaszczy, kurtek, do wyrobów medycznych. W tym miejscu brakarze zajmowali się badaniem naniesienia środków impregnujących, lateksów na włókniny, kontrolowali naniesienie tego lateksu, jak również musieli przebadać mieszanki lateksu. Prawidłowość naniesienia tego lateksu kontrolowano na wydziale na bieżąco. Także badanie stężenia tego lateksu wykonywano na produkcji przy użyciu promiennika, który znajdował się w tym miejscu. Na produkcji stało część wag, do dokonania ważenia, które nie wymagały znacznej precyzji. Wyniki wpisane w specjalne zeszyty przekazywano do laboratorium, gdzie były oceniane przez starsze laborantki, które wypełniały odpowiednie dokumenty. W ramach kontroli międzyoperacyjnej w laboratorium brakarze wykonywali także bardziej specjalistyczne badania, których nie można było wykonać bezpośrednio na produkcji. W tym laboratorium wykonywano badania dla potrzeb wydziału włóknin i wykładzin. Były to głównie oceny chemiczne. Jeśli chodzi o wykonywanie analiz, to surowce płynne były badane na wydziałach produkcyjnych, a produkty sypkie analizowane były w laboratorium. W laboratorium badano także odporność termiczną środków, które przychodziły. Konieczne było zbadanie czy środek taki nie ulegnie spaleniu w komorach w ciągu finalnym, gdzie temperatury dochodziły do ponad 200 stopni. W laboratorium wykonywano także badania wykonanych past. Poddawano również badaniom folie przy pomocy odczynników chemicznych, kwasów solnych. Pracę w opisany sposób ubezpieczona wykonywała stale do 31 grudnia 1998r. W okresie od 21 lutego 1987r. do 31 grudnia 1989r. ubezpieczona wykonywała pracę w wymiarze ¾ etatu.

dowód: akta ZUS, akta osobowe ubezpieczonej, dokumentacja załączona przez ubezpieczoną (k. 11-35 akt), dokumentacja nadesłana przez Zakłady (...) (k. 53 akt), zeznania świadków: L. H. (k. 65v-66 akt), D. P. (k. 66-67 akt), E. P. (k. 67-67v akt) oraz wyjaśnienia ubezpieczonej (k. 67v-68 akt).

Odwołanie jest uzasadnione.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2013r., poz. 1440 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury
w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS, ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust.1. Ust. 2 art. 32 ustawy stanowi, iż za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. W ust. 4 powołanego art. 32 ustawy wskazano, iż wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych tj. rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Do uzyskania prawa do emerytury wymagany jest dla kobiety okres zatrudnienia w wymiarze 20 lat /§3/. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnie wiek emerytalny, wynoszący dla kobiet 55 lat, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych /§ 4 ust.2/. Praca w warunkach szczególnych winna być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku /§ 2 ust. 1/.

Ubezpieczona spełnia wszystkie powołane wyżej warunki do uzyskania prawa do emerytury, bowiem do dnia 1 stycznia 1999r. osiągnęła okres pracy w wymiarze ponad 20 lat,
w tym ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych oraz w dniu 2 sierpnia 2013r. ukończyła 55 lat. Ponadto odwołująca nie jest członkiem OFE.

Sąd uznał w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego, iż ubezpieczona
w okresie zatrudnienia w (...) Zakładach (...) w L.
w okresie od 1 kwietnia 1978r. do 20 lutego 1987r. oraz od 1 stycznia 1990r. do 31 grudnia 1998r. (łącznie 16 lat, 10 miesięcy i 20 dni) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę w warunkach szczególnych polegającą na kontroli międzyoperacyjnej i kontroli jakości produkcji na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Ten rodzaj prac wymieniony jest w dziale XIV, poz. 24 wykazu A załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983r. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z akt osobowych ubezpieczonej wynika, że od 1 kwietnia 1978r. pracowała w ramach Laboratorium (...), które czasem określano również jako D. (...) (...). W okresie od 21 lutego 1987r. do 31 grudnia 1989r. na swój wniosek ubezpieczona wykonywała pracę w wymiarze ¾ etatu w związku z koniecznością sprawowania opieki nad dziećmi. Jej stanowisko określano zamiennie jako brakarza-próbiarza lub laboranta. Przeprowadzone postępowanie dowodowe wskazuje, iż ubezpieczona na obu tych stanowiskach wykonywała ten sam rodzaj pracy. Potwierdzili to w swoich zeznaniach świadkowie, którzy pracowali wspólnie z ubezpieczoną. Są to zarówno współpracownice jak i przełożona ubezpieczonej. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków, bowiem są one spójne i logiczne, a nadto korespondują z dokumentacją znajdującą w aktach osobowych ubezpieczonego, których treść uzupełniają.

Z zeznań świadków jednoznacznie wynika, że wnioskodawczyni pracowała na etacie pracownika fizycznego, w odróżnieniu od starszych laborantek, które były zatrudnione na etatach pracowników umysłowych i stale pracowały w laboratorium. Ubezpieczona wykonywała kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę produkcji w ramach Wydziału Włóknin i Wykładzin. Część swojej pracy wykonywała na wydziale produkcyjnym dokonując kontroli międzyoperacyjnej i jakości produkcji, przechodząc z jednego ciągu technologicznego do drugiego. Większość badań kontrolnych odwołująca wykonywała bezpośrednio na wydziałach produkcyjnych, w których jako podstawowe wykonywane były prace określone w dziale VII pod poz. 1 (tj. obróbka surowców włókienniczych i ich przędzenie) oraz pod poz. 7 (tj. produkcja tkanin powlekanych, gumowanych i wyrobów z tych tkanin). Ponadto na wydziale wykładzin ubezpieczona od około 1982-1983r. wykonywała pewne czynności na farbiarni polegające na przygotowaniu i wykonaniu kolorystyki oraz ręcznym mieszaniu farb. Jej pracę w tym zakresie należy określić jako pracę przy lakierowaniu ręcznym nie zhermetyzowanym określoną w dziale XIV poz. 17 wykazu A. Pomocniczo należy wskazać, iż jej praca w tym zakresie nosiła w sobie elementy pracy na stanowiskach mieszacza i zestawiacza farb określonych w punktach 5 i 6 poz. 17 działu XIV zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 7 lipca 1987r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego (Dziennik U.. Ministerstwa Przemysłu Chemicznego i Lekkiego (...)). W ramach kontroli międzyoperacyjnej i kontroli jakości produkcji ubezpieczona wykonywała pewne bardziej specjalistyczne badania w laboratorium. Badań tych nie można było wykonać bezpośrednio na produkcji, z uwagi na konieczność zapewnienia określonych warunków tych badań lub konieczność umieszczenia sprzętu laboratoryjnego (np. bardzo precyzyjnych wag) poza produkcją.

Niewątpliwie nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika. Od tej reguły istnieją odstępstwa. Jedno z nich dotyczy sytuacji, kiedy inne równocześnie wykonywane prace stanowią integralną część (immanentną cechę) większej całości dającej się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012r., sygn. II UK 233/11, OSNP 2013/7-8/86).

Taka sytuacja występuje w sprawie niniejszej. Ubezpieczona w ramach swojej pracy zajmowała się kontrolą międzyoperacyjną i jakości produkcji na wydziałach, na których jako podstawowe wykonywane były prace w warunkach szczególnych. Przeważającą część swoich czynności kontrolnych wykonywała bezpośrednio na tych wydziałach. Co do części czynności nie było jednak możliwe dokonanie ich na miejscu. W tym celu ubezpieczona musiała udać się do laboratorium znajdującego się na hali produkcyjnej i oddzielonego od części produkcyjnej jedynie ścianą. Czynności tam wykonywane miały bezpośredni związek z dokonywaną kontrolą międzyoperacyjną i jakości produkcji. Zadania w tym zakresie stanowiły integralną część jej pracy i były ściśle związane ze sprawowaną kontrolą.

Zwrócić należy przy tym uwagę, iż zgodnie z utrwalonym już obecnie orzecznictwem, jeśli czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z określoną w pkt 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego, ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji. Czym innym jest bowiem wykonywanie czynności administracyjno-biurowych ściśle związanych ze sprawowaniem dozoru inżynieryjno-technicznego, a czym innym wykonywanie w ramach zakresu obowiązków również innych czynności, niemających związku z wykonywaniem bezpośredniego dozoru nad procesem produkcji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2008r., sygn. I UK 195/07, LEX nr 375610; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009r., sygn. II UK 31/09, LEX nr 559949; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 24 września 2013r., sygn. III AUa 325/13; LEX nr 1378583).

Orzeczenia te zasadniczo dotyczą sprawowania dozoru inżynieryjno-technicznego przez pracowników nadzorujących pracę. Tym nie mniej mając na uwadze, iż tego rodzaju praca jest kwalifikowana do pracy w warunkach szczególnych z tej samej pozycji – 24, działu XIV wykazu A, co kontrola międzyoperacyjna i kontrola jakości produkcji, trudno przyjąć do kontroli międzyoperacyjnej inną zasadę. Tak jak pracownicy sprawujący dozór inżynieryjno – techniczny na oddziałach i wydziałach na których jako podstawowe wykonywane są prace w szczególnych warunkach, muszą w ramach tego dozoru wykonywać także inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem np. poprzez sporządzenie odpowiedniej dokumentacji, tak i pracownicy sprawujący kontrolę międzyoperacyjną, mogą pewne czynności związane z tą kontrolą wykonywać w laboratorium. Ubezpieczona w ramach kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji musiała część czynności kontrolnych wykonać w laboratorium, ale wszystkie te czynności miały bezpośredni związek ze sprawowaną kontrolą międzyoperacyjną. W obu przypadkach są to czynności immanentnie związane ze sprawowanym dozorem czy kontrolą.

Po uwzględnieniu wskazanych wyżej okresów ubezpieczona udowodniła ponad 15-letni okres pracy w warunkach szczególnych, spełnia również pozostałe warunki do uzyskania emerytury.

Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji w oparciu o powołane przepisy oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 11 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013r., poz. 490).