Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 maja 2016 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2016 roku w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa S. L.

przeciwko Skarbowi Państwa – Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Ministrowi Obrony Narodowej, Naczelnej Prokuraturze Wojskowej, Sądowi Najwyższemu - Izbie Wojskowej, Ministrowi Sprawiedliwości

o odszkodowanie i zadośćuczynienie

I.  oddala powództwo w całości;

II.  odstępuje od obciążania powódki S. L. kosztami procesu;

III.  nieuiszczoną część opłaty od pozwu, od której powódka była zwolniona, przejmuje na rachunek Skarbu Państwa.

Sygn. akt XXV C 1267/14

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 23 sierpnia 2012 r. (data prezentaty) skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Sądowi Okręgowemu w Warszawie, powódka M. R. wniosła o zapłatę na jej rzecz odszkodowania i zadośćuczynienia za represje dokonane przez Państwo Polskie w czasach PRL na jej rodzinie, tj.:

1)  kwoty 300.000 zł za zamęczenie na śmierć w więzieniu W.-P. III ojca powódki ppłk. E. P. niesłusznie skazanego przez były Sąd Wojenny Warszawski Okręgu Wojskowego o sygn. akt O 3939/45 oraz za porzucenie jego zwłok;

2)  kwoty 2.000.000 zł za niesłuszne skazanie matki powódki - M. P. przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie, sygn. akt Sr 366/52 za odbytą karę, pozbawienie praw publicznych do 1958 r., utratę zdrowia, utratę przydzielonego pensjonatu (...) w K. G.;

3)  kwoty 50.000 zł za więzienie powódki bez wyroku Sądu prze 8 miesięcy na wniosek Naczelnej Prokuratury Wojskowej w Warszawie, nr sprawy VII PR 78/52, utratę zdrowia psychicznego, pozbawienia praw publicznych honorowych do 1958 r. oraz za doznane krzywdy.

W uzasadnieniu powódka wskazała, iż na skutek niesłusznego skazania i zamęczenia na śmierć jej ojca, powódka będąc 13-letnim dzieckiem utraciła jedynego żywiciela rodziny. Nadto, w wieku 18 lat powódka wraz z matką i bratem została pozbawiona wolności i praw publicznych pod zarzutem szpiegostwa i współpracy z „cichociemnym” A. C.. Jak wskazała powódka, w wyniku tych wydarzeń, utracili oni zdrowie. Ponadto powódka podniosła, iż jej matka utraciła Pensjonat (...), na który miała przydział do samodzielnego administrowania. (pozew – k. 2-4)

W odpowiedzi na pozew, pozwany Skarb Państwa wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany Skarb Państwa podniósł zarzut przedawnienia roszczeń powódki. Powódka wiąże bowiem swoje roszczenia z wydarzeniami, które miały miejsce w latach 40-tych i 50-tych XX wieku.

Ponadto, pozwany podniósł, iż na mocy wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 17 maja 1999 r., sygn. akt Żo.Un.81/98, zasądzono na rzecz powódki kwotę 27.349 zł tytułem odszkodowania oraz kwotę 10.200 zł tytułem zadośćuczynienia.

Odnosząc się do roszczenia powódki o zapłatę w związku z porzuceniem zwłok jej ojca, pozwana wskazała, iż do roku 1996 r., Kodeks cywilny w art. 448 k.c. nie przewidywał możliwości dochodzenia zasądzenia zapłaty odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia na rzecz osoby, której dobra osobiste zostały naruszone. Tym samym w ocenie Sądu brak jest podstaw prawnych do uwzględnienia roszczenia powódki, bowiem śmierć jej ojca niewątpliwie nastąpiła jeszcze przed nowelizacją kodeksu cywilnego w 1996 r.

Co więcej, pozwana wskazała, iż powódka nie udowodniła ani nawet nie uprawdopodobniła roszczenia żądania odszkodowania za utratę Pensjonatu (...). Zdaniem pozwanego powódka nie wyodrębniła również jakiej kwoty zadośćuczynienia dochodzi w związku z uwięzieniem jej matki, a nadto utrata zdrowia przez matkę nie została w żaden sposób uprawdopodobniona.

Pozwany podkreślił także, że powódka nie określiła na czym polegała krzywda czy utrata zdrowia psychicznego w związku z pozbawieniem jej praw publicznych i honorowych. Nie wykazała ona też sposobu wyliczenia dochodzonej kwoty 50.000 zł. (odpowiedź na pozew – k. 137-140)

Postanowieniem z dnia 9 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zawiesił postępowanie w sprawie na podstawie art. 177 § 1 pkt 5 k.p.c. (postanowienie – k. 223)

Postanowieniem z dnia 9 maja 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie podjął zawieszone postępowanie na podstawie art. 181 k.p.c. (postanowienie – k. 249)

Postanowieniem z dnia 23 czerwca 2014 r. z powodu śmierci powódki Sąd Okręgowy w Warszawie zawiesił postępowanie na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. (postanowienie – k. 265)

Sąd Okręgowy w Warszawie postanowieniem z dnia 9 września 2014 r. podjął zawieszone postępowanie z udziałem następcy prawnego powódki – S. L.. (postanowienie – k. 282)

W piśmie procesowym z dnia 19 marca 2015 r. powódka ograniczyła żądanie pozwu do kwoty 110.000 zł. (pismo powódki z dnia 19.03.2015 r. – k. 350)

Powódka ostatecznie zmodyfikowała swoje roszczenie w piśmie procesowym z dnia 19 stycznia 2016 r. (data prezentaty). Powódka sprecyzowała oznaczenie strony procesowej i wskazała, iż pozwanym w niniejszej sprawie jest Skarb Państwa – Prezydent RP, Minister Obrony Narodowej, Naczelna Prokuratura Wojskowa, Sąd Najwyższy-Izba Wojskowa, Minister Sprawiedliwości. Nadto, powódka wskazała, iż podtrzymując swoje poprzednie stanowisko, cofa pozew ponad kwotę 110.000 zł, bez zrzeczenia się roszczenia. (pismo powódki z dnia 19.01.2016 r. – k. 450-452)

Strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie w dalszym toku postępowania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ojciec powódki ppłk. E. P. wyrokiem z dnia 9 czerwca 1945 r. Wojskowego Sądu Okręgowego w Warszawie został skazany na karę 3 lat więzienia z utratą praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na 2 lata. Czyn, za który skazany został ojciec powódki miał charakter polityczny związany z walką o suwerenność i niepodległość Państwa Polskiego. Ojciec powódki pozbawiony był wolności od dnia 6 listopada 1944 r. do dnia śmierci, tj. 12 lipca 1945 r. (decyzja z dnia 7.01.2014 r. – k. 231-232)

Wyrokiem z dnia 12 maja 1999 r. Wojskowy Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od Skarbu Państwa na rzecz M. R. kwotę 27.349 zł tytułem odszkodowania oraz kwotę 10.200 zł tytułem zadośćuczynienia za niesłuszne skazanie ojca powódki wyrokiem byłego Wojskowego Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 9 czerwca 1945 r. (wyrok WSO z dnia 17.05.1999r . – k. 25)

Miejsce pochówku zwłok ojca powódki nie jest znane. (pismo z Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa – k. 56)

Postanowieniem z dnia 22 października 2012 r., Instytut Pamięci Narodowej umorzył śledztwo w sprawie o znęcanie się fizyczne i psychiczne w przebiegu śledztwa prowadzonego w Głównym Zarządzie Informacji WP nad pozbawionym wolności ppłk E. P. z powodów politycznych w okresie od marca 1945 r. do lipca 1945 r. W uzasadnieniu IPN podał, iż w kwestii daty, miejsca i okoliczności śmierci E. P. zachodzą liczne wątpliwości.
Ze zgromadzonej dokumentacji wynika, iż zmarł on śmiercią naturalną. Brak natomiast wiarygodnego i zupełnego materiału dowodowego, który podważałby taki stan rzeczy i dowodził, iż ppłk E. P. zmarł z innych przyczyn niż naturalne, tj. na skutek znęcania się nad nim przez funkcjonariuszy. (postanowienie o umorzeniu śledztwa – k. 158-168)

Powódka i jej matka po bezpodstawnym zatrzymaniu przebywały w Areszcie Wewnętrznym (...) w K.. Matka powódki przebywała w nim w okresie od 9 września 1951 r. do 19 kwietnia 1952 r., natomiast powódka od dnia 9 września 1951 r. do 9 lutego 1952 r. Następnie, matka powódki była osadzona w Więzieniu (...) w K. od dnia 9 lutego 1952 r. do dnia 28 marca 1952 r., a powódka do dnia 19 kwietnia 1952 r. (pismo z Archiwum Państwowego w K. – k. 41-43)

Postanowieniem z dnia 7 września 1998 r., III Ko 40/98/0, Sąd Wojewódzki we Wrocławiu oddalił żądanie M. R. w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia za niesłuszne skazanie jej matki. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu utrzymał w mocy ww. orzeczenie. (postanowienie z dnia 7.09.1998 r. – k. 32-34, postanowienie z dnia 5.11.1998 r. – k. 28-31)

Wyrokiem z dnia 6 września 2010 r., wydanym w sprawie o sygnaturze akt III Ko 135/09, Sąd Okręgowy w Warszawie III Wydział Karny oddalił żądanie powódki M. R. o odszkodowanie i zadośćuczynienie z powodu jej niesłusznego osadzenia w areszcie przez okres 8 miesięcy. Wyrok ten został utrzymany w mocy przez Sąd Apelacyjny w Krakowie, wyrokiem z dnia 15 lutego 2011 r., sygn.. II AKa 234/10. Postanowieniem z dnia 22 listopada 2011 r. Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt IV KK 251/11 oddalił kasację wniesioną przez pełnomocnika M. R. od ww. wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie. Jak wynika z postępowania dowodowego przeprowadzonego w powyższych postępowaniach, zatrzymanie powódki i jej matki było przypadkowe i nie było związane z działalnością niepodległościową, w związku z czym nie znajduje zastosowania ustawa z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. (wyrok SO z dn.6.09.2010 r. – k. 6-7v, wyrok SA z dn. 15.02.2011 r. – k. 9-8, wyrok SN z dn. 22.11.2011 r. – k. 10)

Postanowieniem z dnia 10 grudnia 2014 r. Instytut Pamięci Narodowej umorzył śledztwo w sprawie zbrodni komunistycznej, stanowiącej zbrodnię przeciwko ludzkości, polegającej na pozbawieniu wolności matki powódki M. P., poprzez jej nieformalne, faktyczne przetrzymywanie do dyspozycji (...) i Departamentu Śledczego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, jak również w sprawie psychicznego i fizycznego znęcania się nad pozbawioną wolności M. P. przez funkcjonariuszy (...) i (...). IPN umorzył także śledztwo w przedmiocie zbrodni komunistycznej, stanowiącej zbrodnię przeciwko ludzkości, polegającej na pozbawieniu wolności M. R. na okres przekraczający 14 dni, jak również w sprawie psychicznego i fizycznego znęcania się nad pozbawioną wolności M. R. przez funkcjonariuszy (...), prokuratorów (...) i (...), wobec niewykrycia sprawców. (postanowienie IPN z dn.10.12.2014 r. – k. 329-345)

Wyrokiem z dnia 9 listopada 2010 r., sygn. II AKa 327/10 Sąd Apelacyjny we Wrocławiu utrzymał w mocy wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 21 września 2010 r., sygn.. III Ko 67/09/umorzył postępowanie w przedmiocie wniosku M. R. o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne skazanie matki powódki – M. G.. (wyrok z dnia 9.11.2010 r. – k. 35-36)

Matka powódki M. P. w dniu 3 lipca 1941 r. uzyskała zezwolenie na prowadzenie zakładu handlowego w branży usługowej – pensjonat w Pensjonacie (...) położonym w K. przy ulicy (...). Wartość prawa do nieruchomości Pensjonat (...) na dzień 29 kwietnia 2009 r. wynosiła 1.329.243 zł. Pensjonat ten został utracony przez matkę powódki. (potwierdzenie odbioru zezwolenia – k. 187, opinia rzeczoznawcy majątkowego – k. 169-179, zaświadczenie – k. 186)

Sąd dokonał następującej oceny dowodów:

Podstawę ustaleń faktycznych w rozpoznawanej sprawie stanowiły wskazane powyżej dokumenty zgromadzone w aktach sprawy .

Sąd dał wiarę przedstawionym w niniejszej sprawie dowodom w postaci dokumentów. W ocenie Sądu brak jest podstaw do podważania ich zawartości lub autentyczności, wobec czego uznane zostały one przez Sąd za wiarygodny materiał dowodowy. Nie były one także kwestionowane przez żadną ze stron procesu.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, wobec czego podlegało oddaleniu w całości.

W niniejszej sprawie powódka M. R., a następnie jej następca prawny S. L. wystąpiła przeciwko pozwanemu Skarbowi Państwa z roszczeniem o zapłatę z tytułu odszkodowania i zadośćuczynienia za bezprawne skazanie i porzucenie zwłok ojca M. R. – ppłk. E. P., o zapłatę odszkodowania i zadośćuczynienia w związku z bezprawnym więzieniem matki powódki M. P. oraz odebraniem jej Pensjonatu (...), jak również o odszkodowanie i zadośćuczynienie za więzienie przez osiem miesięcy powódki M. R. oraz doznany z tego powodu uszczerbek na zdrowiu i krzywdę.

Wskazać należy, iż przedmiotem sporu w niniejszym postępowaniu była okoliczność ustalenia, czy pozwany ponosi odpowiedzialność z tytułu roszczeń zgłoszonych przez powódkę.

W ocenie Sądu w pierwszej kolejności wskazać należy, iż z uwagi na znaczny upływ czasu od zajścia wydarzeń, za które powódka dochodziła swoich roszczeń, jak również podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia, zbadania wymagało to, czy powódka jest uprawniona do dochodzenia wskazanych żądań w niniejszym postępowaniu, czy też z uwagi na ich przedawnienie zasadne jest oddalenie powództwa.

Odnosząc się do roszczenia powódki w zakresie zapłaty odszkodowania i zadośćuczynienia za bezprawne skazanie i porzucenie zwłok ppłk. E. P. - ojca M. R., a dziadka S. L. wskazać należy, iż na podstawie zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego nie budzi wątpliwości to, iż skazanie ppłk. E. P. na karę więzienia było bezprawne. Nadto, miało ono charakter polityczny, związany z walką o suwerenność i niepodległość Państwa Polskiego. Nie jest również znane miejsce pochówku zwłok dziadka powódki. W zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym brak jest jednak podstaw do uznania, iż zostały one porzucone bez należytej czci.

Co więcej, podkreślić należy, iż dla oceny tego, czy w stosunku do zgłoszonych przez powódkę roszczeń nastąpiło przedawnienie, zastosowanie znajdzie ustawa z dnia 15 listopada 1956 r. o odpowiedzialności Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszów państwowych (Dz.U. z 1956 r. Nr 54, poz. 243, dalej jako: uopf). Podkreślić bowiem należy, iż więzienie dziadka powódki i jego śmierć miały miejsce w latach 1944-1945. W myśl art. 6 ust. 1 ww. ustawy, jeżeli według dotychczasowych przepisów Państwo nie ponosiło odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przed dniem wejścia w życie ustawy, poszkodowany może dochodzić od Państwa wynagrodzenia nie później niż w ciągu roku od tego dnia. Wynagrodzenia szkody określonej w ust. 1 nie można dochodzić od Państwa, jeżeli roszczenie byłoby już w dniu wejścia ustawy w życie przedawnione przy uwzględnieniu trzyletniego okresu przedawnienia, a dla roszczeń o wynagrodzenie za uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia lub utratę żywiciela – przy uwzględnieniu okresu dziesięcioletniego, w przypadku gdy szkoda wynikła ze zbrodni lub występku (art. 6 ust. 2).

Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 sierpnia 2006 r., IV CSK 120/06: ”Zawarty w przepisie art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o odpowiedzialności Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych (Dz.U. Nr 54, poz. 243 ze zm.) termin jednego roku od dnia wejścia ustawy w życie do dochodzenia roszczeń o naprawienie szkód wyrządzonych przez funkcjonariuszy państwowych jest terminem prekluzyjnym, a nie terminem przedawnienia. Termin ten, mógł ulec przekształceniu w termin przedawnienia, ale mogło to nastąpić dopiero od dnia wejścia w życie Kodeksu cywilnego tj. od dnia 1 stycznia 1965 r. (…) Niemożliwość dochodzenia odszkodowania od Skarbu Państwa do zmiany ustroju w 1989 r. upoważnia traktowanie takiego stanu rzeczy jako powszechnej, nadzwyczajnej przeszkody o charakterze obiektywnym na równi z siłą wyższą w rozumieniu art. 277 pkt 4 Kodeksu zobowiązań, art. 109 pkt 4 Przepisów ogólnych prawa cywilnego i art. 121 pkt 4 Kodeksu cywilnego”.

Nadto, na uwagę zasługuje wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 1997 r., II CKN 78/96, w którym Sąd Najwyższy podkreślił, że: „Stan rzeczy, w którym nie było faktycznych możliwości skutecznego dochodzenia roszczeń stanowił powszechną, nadzwyczajną przeszkodę o charakterze obiektywnym - siłę wyższą w rozumieniu przepisów art. 277 pkt 4 KZ, art. 109 pkt 4 p.o.p.c i art. 121 pkt 4 KC. Z mocy tych przepisów, w przypadku zbrodni stalinowskich, popełnionych przez funkcjonariuszy Państwa, których sprawcy pozostawali bezkarni, bieg przedawnienia roszczeń odszkodowawczych w stosunku do Skarbu Państwa nie rozpoczął się do czasu zmiany ustroju w 1989 r.”

Co więcej, w myśl Uchwały Sądu Najwyższego z dnia 11 października 1996 r., III CZP 76/96: „ Przedawnienie roszczeń o naprawienie przez Skarb Państwa szkody wyrządzonej czynami stanowiącymi zbrodnie stalinowskie w rozumieniu art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 4 kwietnia 1991 r. o zmianie ustawy o Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce (Dz.U. Nr 45, poz. 195) należy oceniać na podstawie przepisów prawa cywilnego. W ramach takiej oceny, przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy, sąd powinien rozważyć, czy nie zachodziła przeszkoda powodująca, że przedawnienie nie rozpoczęło biegu względnie, że bieg przedawnienia uległ zawieszeniu. Sąd powinien również mieć na uwadze, czy w konkretnych okolicznościach podniesienie zarzutu przedawnienia nie stanowi nadużycia prawa”.

Mając na uwadze przedstawione powyżej poglądy judykatury wskazać należy, iż roczny termin na wniesienie powództwa o odszkodowanie lub zadośćuczynienie w niniejszej sprawie mógł być liczony dopiero od roku 1989, przyjmowanego jako data dokonania przeobrażeń ustrojowych w Polsce.

W tym miejscu podnieść jednak należy, iż w ocenie Sądu z uwagi na regulację zawartą w art., 6 ust. 2 uopf, w ogóle nie jest możliwie dochodzenie przez powódkę roszczeń w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia za bezprawne więzienie jej ojca (dziadka) oraz porzucenie jego zwłok. Podkreślić bowiem należy, iż jak wynika z zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, śmierć ppłk. E. P. nastąpiła w 1945 r. Zgodnie z art. 6 ust. 2 uopf natomiast, wynagrodzenia szkody nie można dochodzić od Państwa, jeżeli roszczenie byłoby już w dniu wejścia ustawy w życie przedawnione przy uwzględnieniu trzyletniego okresu przedawnienia, a dla roszczeń o wynagrodzenie za uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia lub utratę żywiciela – przy uwzględnieniu okresu dziesięcioletniego, w przypadku gdy szkoda wynikła ze zbrodni lub występku. Tym samym, podnieść należy, iż Sąd podziela stanowisko pozwanego co do tego, iż w praktyce unormowania ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o odpowiedzialności Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszów państwowych, sięgają maksymalnie dziesięć lat wstecz od jej wejścia w życie, tj. do roku 1946. W związku z tym ww. ustawa nie może stanowić podstawy do dochodzenia roszczeń z tytułu śmierci ojca (dziadka) powódki.

Co więcej, jak wskazano już powyżej, nawet jeśli uznać, iż ustawa ta ma zastosowanie do ww. roszczeń, to nie ulega wątpliwości, iż roczny termin na wniesienie powództwa w tym przedmiocie w myśl art. 6 ust. 1 uopf, liczony od 1989 r., upłynął w 1990 r. Nie ulega zatem wątpliwości, iż w dacie wniesienia pozwu inicjującego niniejsze postępowanie, tj. w dniu 23 sierpnia 2012 r. roszczenia powódki w tym zakresie były już przedawnione. Z uwagi na podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia, okoliczność ta musiała zostać uwzględnione przez Sąd, co w konsekwencji skutkowało oddaleniem powództwa w tym zakresie.

Na marginesie podnieść należy, iż powódka M. R. na podstawie wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 12 maja 1999 r. uzyskała od Skarbu Państwa kwotę 27.349 zł tytułem odszkodowania oraz kwotę 10.200 zł tytułem zadośćuczynienia za niesłuszne skazanie ojca powódki wyrokiem byłego Wojskowego Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 9 czerwca 1945 r., co tym bardziej czyni niemożliwym uznania żądania powódki zgłoszonego w niniejszym postępowaniu.

W tym miejscu podkreślić nadto należy, iż podstawy do oceny prawnej roszczeń powódki w niniejszym postępowaniu nie mogła stanowić regulacja zawarta w art. 442 ¹ § 2 k.c., zgodnie z którym jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Wskazać bowiem należy, iż Kodeks cywilny został przyjęty dopiero w 1964 r., z mocą obowiązującą od dnia 1 stycznia 1965 r. W związku z tym, roszczenia odszkodowawcze powstałe przed obowiązywaniem Kodeksu cywilnego, a wynikające z tytułu zbrodni stalinowskich, podlegają wyłącznie regulacjom specjalnej procedury ponoszenia odpowiedzialności przez Skarb Państwa, wprowadzonej wskazaną powyżej ustawą z dnia 15 listopada 1956 r. o odpowiedzialności Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszów państwowych.

Ponadto, w zakresie żądania powódki dotyczącego zapłaty przez pozwanego odszkodowania i zadośćuczynienia za porzucenie zwłok ojca M. R., wskazać należy, iż również nie znajduje ono podstawy w przepisach prawa ówcześnie obowiązujących. Dopiero bowiem w drodze nowelizacji Kodeksu Cywilnego z 1996 r., w art. 448 k.c. dopuszczono możliwość przyznania temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przed wprowadzeniem owego przepisu w ww. brzmieniu, zgłoszenie takich roszczeń nie było możliwe. Tym samym, nawet po przyjęciu, iż doszło do naruszenia dobra osobistego powódki w postaci kultu po zmarłym ojcu (dziadku), to na tle przepisów obowiązujących w dacie jego śmierci, przyznanie powyższych żądań powódki nie jest możliwe.

Odnosząc się natomiast do roszczenia powódki w przedmiocie zapłaty przez pozwanego odszkodowania i zadośćuczynienia w związku z niesłusznym skazaniem jej matki M. P., pozbawieniem jej praw publicznych do 1958 r. i utratą zdrowia, jak również za niesłuszne więzienie powódki M. R., utratę przez nią zdrowia psychicznego, pozbawienie praw publicznych i honorowych do 1958 r. i doznaną krzywdę, podnieść należy, iż roszczenia te również nie mogły zostać uwzględnione. Wskazania wymaga to, że matka M. R., jak i ona sama bezprawnie więzione były w latach 1951-1952. Tym samym, również w zakresie tych roszczeń zastosowanie znajdzie ustawa z dnia 15 listopada 1956 r. o odpowiedzialności Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszów państwowych, a tym samym rozważania przedstawione powyżej. Nie ulega zatem wątpliwości, iż roszczenia powódki również w zakresie powyższych żądań, z uwagi na liczony od 1989 r. roczny termin na zgłoszenie przedmiotowych żądań, w dniu wniesienia pozwu w niniejszej sprawie były już przedawnione.

Na marginesie wskazać należy, iż w toku niniejszego procesu powódka w żaden sposób nie udowodniła ani utraty zdrowia doznanej przez matkę M. R. ani też przez nią samą. Rozmiar doznanej przez nie krzywdy także nie został wykazany. Powódka nadto nie wskazała na jakiej podstawie dokonała wyliczenia dochodzonych z tego tytułu kwot.

Jednocześnie podnieść należy, iż roszczenia powódki we wskazanym powyżej zakresie nie mogły zostać wywiedzione z regulacji zawartej w ustawie z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, bowiem postępowanie o zadośćuczynienie za zatrzymanie powódki i jej matki na tej podstawie toczyło się już przed Sądem Wojskowym i zostało prawomocnie orzeczone – wyrokiem II AKa 234/10 oraz II AKz 366/98. W toku tych postępowań jednoznacznie stwierdzono, iż ani powódka M. R. ani jej matka nie prowadziły działalności niepodległościowej, w związku z którą doszło do ich zatrzymania. Tym samym, roszczenia powódki zgłoszone w niniejszym postępowaniu mogło być dochodzone wyłącznie na podstawie ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o odpowiedzialności Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszów państwowych.

Ponadto, przechodząc do roszczenia powódki w przedmiocie zapłaty odszkodowania z powodu utraty przez matkę M. R. Pensjonatu (...) wskazać należy, iż w ocenie Sądu żądanie powódki w tym zakresie nie zostało w żaden sposób udowodnione czy uprawdopodobnione. Powódka przedłożyła wprawdzie dokument zatytułowany „Potwierdzenie odbioru no. (...)”, z którego wynika, iż matka M. M. P. otrzymała zezwolenie na prowadzenie zakładu handlowego w branży usługowej – pensjonat w Pensjonacie (...). Niemniej jednak, powódka nie wykazała, czy i jakie prawo rzeczowe przysługiwało jej matce względem przedmiotowego pensjonatu, jak również tego, czy faktycznie pensjonat ten został jej odebrany w sposób bezprawny. Tym samym, już z samego faktu nieudowodnienia roszczenia, żądanie powódki w tym zakresie podlegało oddaleniu.

Na marginesie także w odniesieniu do roszczeń dochodzonych przez powódkę w toku niniejszego postępowania, Sąd uznaje za zasadne wskazanie, iż art. 43 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którym zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości nie podlegają przedawnieniu, ma zastosowanie wyłącznie do karalności takich zbrodni, a nie do dochodzenia roszczeń o charakterze cywilnoprawnym, które są przedmiotem niniejszego postępowania.

Tym samym, mając na uwadze całokształt poczynionych powyżej rozważań, Sąd oddalił powództwo w całości, o czym orzeczono w punkcie pierwszym wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 102 k.p.c. W myśl art. 108 § 1 k.p.c., sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Zgodnie natomiast z art. 98 § 1 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). W wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami (art. 102 k.p.c.).

Wskazać należy, iż w niniejszej sprawie Sąd oddalił powództwo, w związku z czym powódka przegrała niniejszy proces w całości. Niemniej jednak, z uwagi na trudną sytuację życiową i materialną powódki, Sąd odstąpił od obciążania jej kosztami procesu, o czym orzeczono w punkcie drugim sentencji wyroku.

Ponadto, z uwagi na to, iż powódka M. R. orzeczeniem referendarza sądowego z dnia 17 stycznia 2013 r. (k. 122), została zwolniona od kosztów sądowych w części, a mianowicie od opłaty od pozwu ponad kwotę 700 zł, nieuiszczoną część opłaty od pozwu, od której powódka była zwolniona, Sąd przejął na rachunek Skarbu Państwa, o czym Sąd orzekł w punkcie trzecim wyroku.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji wyroku.