Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 września 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 września 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa G. P. (1)

przeciwko G. M. i A. M.

o uznanie umowy za bezskuteczną

1.  uznaje za bezskuteczne w stosunku do G. P. (1):

a) - zawartą pomiędzy J. P. (1) i G. M. w dniu 21 grudnia 2012 roku przed notariuszem G. K. umowę dożywocia mocą, której J. P. (1) przeniósł na G. M. własność nieruchomości położonych we W. gminie R. oznaczonych w ewidencji gruntów numerami działek (...) o powierzchni 4.98 ha, dla których w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Trybunalskim urządzona jest księga wieczysta Kw (...);

b) - zawartą pomiędzy G. M. i A. M. w dniu 16 maja 2014 roku przed notariuszem A. G. umowę darowizny mocą, której G. M. przeniósł na A. M. udział wynoszący ½ (jedną drugą) część we własności nieruchomości położonych we W. gminie R. oznaczonych w ewidencji gruntów numerami działek (...) o powierzchni 4.98 ha, dla których w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Trybunalskim urządzona jest księga wieczysta Kw (...);

- w celu zaspokojenia wierzytelności A. P. w stosunku do J. P. (1) w kwocie 59.780,25 zł (pięćdziesiąt dziewięć tysięcy siedemset osiemdziesiąt złotych dwadzieścia pięć groszy) wynikającej z prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 8 lipca 2015 roku w sprawie I Ns 400/12;

2.  zasądza od G. M. i A. M. solidarnie na rzecz M. A. prowadzącej Kancelarię Radcy Prawnego w P. kwotę 4.448,91 (cztery tysiące czterysta czterdzieści osiem złotych dziewięćdziesiąt jeden groszy brutto) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Sygn. akt I C 896/13

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 15 maja 2013 r. skierowanym do Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. powódka G. P. (1) wniosła przeciwko pozwanemu G. M. o uznanie za bezskuteczną wobec niej umowy dożywocia zawartej przez pozwanego z J. P. (1) w dniu 21 grudnia 2012 r. a dotyczącej nieruchomości położonej we wsi W. składającej się z działek nr (...) o powierzchni 4,98 ha.

W uzasadnieniu pozwu wskazała, iż na mocy przedmiotowej umowy J. P. (1) przekazał pozwanemu nieruchomość położoną we wsi W. składającą się z działek nr (...). Powódka wskazała, iż był to jedyny wartościowy składnik majątku dłużnika i celowo wyzbył się majątku, aby pozbawić ją możliwości dochodzenia ewentualnych roszczeń z tytułu nakładów, o których orzeknie Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb., w którym pod sygn. akt I Ns 400/12 toczy się postępowanie w przedmiocie podziału majątku i rozliczenia nakładów powódki na majątek odrębny J. P. (1)..

Postanowieniem z dnia 5 czerwca 2013 r. wydanym w sprawie sygn. akt I C 886/13 Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. przekazał sprawę do tut. Sądu jako właściwemu rzeczowo.

W odpowiedzi na pozew z dnia 4 listopada 2013 r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Pozwany zakwestionował istnienie zobowiązania między powódką a dłużnikiem J. P. (1) z tytułu rozliczenia nakładów. W uzasadnieniu wskazał, iż J. P. (1) zawarł umowę dożywocia, ponieważ nie posiadał środków do życia. Wskazał również, iż powódka obecnie bezumownie korzysta z jego budynków, sama stając się dłużnikiem wobec pozwanego.

Pismem procesowym z dnia 6 maja 2016 r. powódka wniosła o wezwanie A. M. (żony pozwanego) do udziału w sprawie w charakterze pozwanej. Powódka wniosła o uznanie za bezskuteczną wobec niej umowy darowizny z dnia 16 maja 2014 r. zawartej przez pozwanego z żoną A. M., na mocy której nabyła ona udział w prawie własności nieruchomości objętej pierwotnym żądaniem pozwu.

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 2 czerwca 2016 r. Sąd wezwał do udziału w sprawie A. M. w charakterze pozwanej.

W odpowiedzi na pozew z dnia 5 lipca 2016 r. pozwana A. M. wniosła o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu wskazała, iż J. P. (1) nie działał z zamiarem pokrzywdzenia powódki, gdyż nie zawarł umowy sprzedaży, a jedynie umowę dożywocia, ponadto postępowanie o podział majątku wspólnego w sprawie I Ns 400/12 toczyło się z naruszeniem prawa, wobec czego wniesiona będzie skarga o wznowienie postępowania.

Na rozprawie w dniu 8 września 2016 r. pełnomocnik powódki sprecyzował treść żądania przeciwko A. M., wskazując, że dotyczy ono 1/2 udziału we własności nieruchomości.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

G. P. (1) i J. P. (1) zawarli związek małżeński w dniu 25 października 1986 r. Małżeństwo zostało rozwiązane prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 30 października 2007 r. w sprawie sygn. akt I C 659/07.

W wyroku tym Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. utrzymał alimenty w wysokości 250 zł obciążające J. P. (1) na rzecz syna ustalone wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 21 maja 2007 r. w sprawie III RC 27/07.

/dowód: wyrok SO w Piotrkowie Tryb. z 30.10.2007 r. k.67 akt sprawy I C 659/07/

Do 21 grudnia 2012 r. J. P. (1) był właścicielem nieruchomości gruntowej położonej we W. o powierzchni 4,98 ha, składającej się z działek nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. prowadzi księgę wieczystą nr KW (...).

/dowód: wydruk KW k.31-41, umowa dożywocia k.44-47)

Nieruchomość ta należała do majątku osobistego J. P. (1).

/bezsporne/

Od stycznia 2012 r. przeciwko J. P. (1) toczyło się postępowanie egzekucyjne w przedmiocie alimentów zasądzonych na rzecz syna prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Tryb. w sprawie KMP 15/05. Postępowanie egzekucyjne zostało skierowane do nieruchomości dłużnika położonej we W. składającej się z działek nr (...).

/dowód: zawiadomienie o zajęciu nieruchomości k.17, wezwanie do zapłaty k.18/

Przez większą część małżeństwa jak i po rozwodzie G. P. (1) i J. P. (1) pozostawali w konflikcie. Mieszkali osobno w dwóch różnych budynkach na działce nr (...), stanowiącej własność J. P. (1). G. P. (1) w tym czasie poczyniła znaczne nakłady na budynek gospodarczy, który zajmuje, by zaadaptować go na cele mieszkalne. Budynek został wyremontowany wewnątrz i na zewnątrz, został również rozbudowany.

Zmiany było widać na zewnątrz: budynek został otynkowany, wymieniono okna, drzwi i dach, zostały posadzone drzewa i krzewy.

/dowód: zeznania świadka M. K. k.175-178, płyta k.182, zeznania świadka A. W. k.178-179/

Od czerwca 2008 roku przed Sądem Rejonowym w Piotrkowie Trybunalskim toczyła się sprawa z wniosku G. P. (1) o podział majątku dorobkowego z J. P. (1). Podstawowym elementem żądania było rozliczenie nakładów poczynionych przez wnioskodawczynię na majątek odrębny męża. W jego toku strony ustaliły że J. P. (1) pozasądownie przeniesie na żonę własność gospodarstwa rolnego, na syna zaś udział w działce (...). Z uwagi na te ustalenia zawieszono postępowanie w sprawie. Zostało ono potem umorzone na skutek upływu rocznego czasu zawieszenia.

/dowód: akta I Ns 871/08 – k. 154

Wobec niewywiązania się przez J. P. (1) z uzgodnień w sprawie I Ns 871/08 pomiędzy G. P. (1) a J. toczyła się kolejna sprawa o podział majątku dorobkowego (sygn. akt I Ns 400/12), wszczęta wnioskiem powódki z dnia 19 marca 2012 r.

Pełnomocnikiem J. P. (1) w sprawie I Ns 400/12 była siostra cioteczna Z. M.. Z. M. jest matką pozwanego G. M.. To na jej adres J. P. (1) zażądał kierowania korespondencji. J. P. (1) udzielił jej pełnomocnictwa w formie aktu notarialnego do reprezentowania jego interesów we wszystkich sprawach związanych z posiadaniem gospodarstwa rolnego, do zarządzania i administrowania tym gospodarstwem, zawierania umów związanych z tym gospodarstwem i wszystkich czynności faktycznych i prawnych z tym związanych.

Z. M. była najbliższą rodziną J. P. (1). Wszyscy pozostawali w bliskich i serdecznych relacjach. Z. M. wraz z synem G. M. pomagali J. P. (1) w rozmaitych sprawach życia codziennego. J. P. (1) był częstym gościem w ich domu. Poza żoną i dziećmi nie miał innych osób bliskich. J. P. (1) pozostawał w konflikcie z żoną i dziećmi, był natomiast w dobrych relacjach z Z. M. i G. M..

/okoliczność niesporna dowód: k . 29-31; k- 47 in fine; k. 163 akt I Ns 400/12; zeznania świadków M. K. k.176-178, zeznania świadka A. W., protokół k.178-1179/

Na wniosek Z. M. działającej jako pełnomocnik J. P. (1) Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego prowadził postepowanie w sprawie samowoli budowlanej. Z. M. w 2012 roku doniosła, iż G. P. (1) poczyniła nakłady budowlane na nieruchomość męża bez uzyskania stosownych zezwoleń. Organ administracyjny nie uzyskawszy wniosku G. P. (2) o legalizację samowoli nakazał rozbiórkę budynków. G. P. (1) nie będąc właścicielem nie mogła złożyć takiego wniosku.

/okoliczność niesporna dowód: decyzja – k. 144 akt I Ns 400/12/

W wyniku postępowania w sprawie I Ns 400/12 Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. postanowieniem z dnia 8 lipca 2015 r., zmienionym postanowieniem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 30 grudnia 2015 r. w sprawie sygn. akt II Ca 830/15, dokonał podziału majątku wspólnego G. P. (1) oraz J. P. (1), a także przyjmując nierówne udziału w tym majątku zasądził od J. P. (1) na rzecz G. P. (1) dopłatę w wysokości 59.780,25 zł w terminie do 31 grudnia 2016 z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności. W wyniku podziału J. P. (1) została przyznana własność nieruchomości oznaczonej w ewidencji numerami działek: nr (...) o pow. 200 m ², nr 817 o pow. 400 m ², 522 o pow. 1.100 m ², 523 o pow. 3.200 m ² 538 o pow. 1.400 m ² oraz 540 o pow. 2.900 m ², mającej urządzoną księgę wieczystą o (...), wierzytelność z tytułu sprzedaży ciągnika „URSUS C-360”, brona talerzowa, brona zębata, przyczepa skrzyniowa oraz wierzytelność w kwocie 69.727 z tytułu nakładów z majątku wspólnego na nieruchomość oznaczoną działką nr (...). Powyższa nieruchomość stanowiła była niezabudowana.

/dowód: wniosek k.2-4 akt sprawy I Ns 400/12, postanowienie SR w Piotrkowie Tryb. z dn. 8.07.2015 r. k.303-303v akt sprawy I Ns 400/12, postanowienie SO w Piotrkowie Tryb. z dn. 30.12.2015 r. k.362 akt sprawy II Ca 830/15, postanowienie SR w Piotrkowie Tryb. z 13.08.2009 r. k.155 akt sprawy I Ns 871/08/

W dniu 21 grudnia 2012 r. J. P. (1) i G. M. zawarli przed notariuszem G. K. umowę dożywocia, na mocy której J. P. (1) przeniósł na G. M. własność nieruchomości położonej we W. oznaczonych w ewidencji gruntów numerami działek (...) o powierzchni 4.98 ha, natomiast G. M. zobowiązał się zapewnić J. P. (2) dożywotnie utrzymanie w rozumieniu art. 908 kodeksu cywilnego polegające na: przyjęciu go jako domownika, dostarczaniu mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnieniu mu odpowiedniej pomocy i pielęgnowaniu go w chorobie oraz sprawieniu mu własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym, jak również G. M. w ramach umowy ustanowił na rzecz J. P. (1) nieodpłatną, dożywotnią służebność osobistą polegającą na prawie korzystania z niego za budynku mieszkalnego wraz z prawem korzystania z obejścia – znajdujących się na działce nr (...), na co J. P. (1) wyraził zgodę. Strony umowy oszacowały wartość przedmiotu umowy na kwotę 50.000 zł. Przy zawieraniu umowy J. P. (1) oświadczył, że nieruchomość nabył w drodze dziedziczenia, kiedy był kawalerem, zaś w czasie małżeństwa umów majątkowych małżeńskich o rozszerzeniu wspólności ustawowej z żoną nie zawierał oraz że w chwili zawierania umowy był stanu wolnego.

W umowie dożywocia notariusz zawarł informację o umieszczeniu w dziale III księgi wieczystej wzmianki o wszczęciu postępowania egzekucyjnego.

/dowód: umowa dożywocia k.44-47/

J. P. (1) jest bratem ciotecznym G. M.. Mieszka 3 km od działki, na której mieszkał J. P. (1).

/dowód: zeznania pozwanego G. M. na rozprawie w dniu 8 września 2016 r. nagranie: 00:18:15-00:18:52, protokół k.265, płyta k.268 w związku z wyjaśnieniami na rozprawie w dniu 11 lutego 2014 r. nagranie: 00:18:35-00:28:27, protokół k.91, płyta k.93/

J. P. (1) nie ma rodzeństwa, jego najbliższą rodziną, poza żoną i synem, jest matka G. M.. Przed zawarciem umowy dożywocia J. P. (1) często chodził do G. M. i tam przebywał.

/dowód: zeznania świadka M. K. na rozprawie w dniu 28 kwietnia 2016 r. nagranie: 00:19:43-00:32:54, protokół k.175-176, płyta k.182, zeznania powódki G. P. (1) na rozprawie w dniu 8 września 2016 r. nagranie: 00:06:00-00:09:10, protokół k.264, płyta k.268/

W dniu zawierania umowy J. P. (1) i G. M. byli w dobrych relacjach. G. M. wiedział, że J. P. (1) posiada zasądzone alimenty na rzecz syna, czasem pomagał mu je spłacać. Wiedział również, że między G. P. (1) i J. P. (1) toczy się sprawa o podział majątku oraz że na nieruchomości J. P. (1) mieszka G. P. (1) z dzieckiem. Wiedział, że G. P. (1) poczyniła nakłady na nieruchomość męża.

Po zawarciu umowy G. M. chciał wspólnie z J. P. (1) eksmitować z nieruchomości G. P. (1). Wiedział o zawiadomieniu Nadzoru Budowlanego o dokonanej przez G. P. (1) rozbudowie budynku gospodarczego bez stosownego pozwolenia.

/dowód: zeznania pozwanego G. M. na rozprawie w dniu 8 września 2016 r. nagranie: 00:18:15-00:18:52, protokół k.265, płyta k.268 w związku z wyjaśnieniami na rozprawie w dniu 28 kwietnia 2016 r. nagranie: 00:12:21-00:17:36, protokół k.174-175, płyta k.182/

W grudniu 2014 r. J. P. (1) uległ wypadkowi, w wyniku którego doznał urazu głowy. Wymaga on stałej opieki osób trzecich. Często nie ma z nim logicznego kontaktu.

/dowód: orzeczenie o niepełnosprawności k.202, dokumentacja lekarska k.203-205, zeznania powódki G. P. (1) na rozprawie w dniu 8 września 2016 r. nagranie: 00:06:00-00:09:10, protokół k.264, płyta k.268 w związku z wyjaśnieniami z na rozprawie w dniu 28 kwietnia 2016 r. nagranie: 00:02:08-00:03:36, protokół k.173-174, płyta k.182/

Po wypadku J. P. (1) przebywał w zakładzie opiekuńczym w R., obecnie zaś znajduje się w zakładzie opiekuńczym w R.. Początkowo za jego pobyt w ośrodku płacił G. M., aktualnie zaś płaci Gminny Ośrodek Pomocy (...).

/dowód: faktury k.209-216, zeznania pozwanego G. M. na rozprawie w dniu 8 września 2016 r. nagranie: 00:27:47-00:35:13, protokół k.266, płyta k.268/

W dniu 25 czerwca 2015 r. J. P. (1), G. M. i A. M. przed notariuszem G. K. zmienili postanowienia zawarte w umowie dożywocia i odmiennie określili zakres prawa dożywocia ustanowionego na rzecz J. P. (1) w ten sposób że będzie ono polegało na dostarczeniu mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału oraz sprawieniu mu własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym. Wyeliminowano zatem obowiązek zapewnienia przez G. M. dożywotniego utrzymania w rozumieniu art. 908 k.c. obejmujący obowiązek przyjęcia J. P. (1) jako domownika.

/dowód: umowa k.165-167/

W dniu 16 maja 2014 r. G. M. i A. M. zawarli przed notariuszem A. G. umowę darowizny, mocą której G. M. przeniósł na A. M. udział wynoszący ½ część we własności nieruchomości położonych we W. oznaczonych w ewidencji gruntów numerami działek (...) o powierzchni 4.98 ha.

/dowód: umowa darowizny k.234-236/

J. P. (1) nie posiada obecnie majątku pozwalającego mu zaspokoić dług w stosunku do G. P. (1).

/bezsporne/

J. P. (1) posiada również zadłużenie ok. 100.000 zł wobec KRUS-u.

/dowód: zeznania powódki G. P. (1) na rozprawie w dniu 8 września 2016 r. nagranie: 00:13:55-00:15:17, protokół k.264-265, płyta k.268/

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest zasadne.

Zgodnie z art. 527 § 1 kc gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Przedmiotem skargi paulińskiej, zgodnie z treścią art. 527 k.c., może być tylko taka czynność, która powoduje lub pogłębia stan niewypłacalności dłużnika oraz przynosi korzyść majątkową osobie trzeciej.

Umowa dożywocia z dnia 21 grudnia 2012 r., zawarta pomiędzy dłużnikiem powódki J. P. (1) a pozwanym G. M., przedmiotem której była własność nieruchomości położonych we W. oznaczonych w ewidencji gruntów numerami działek (...) o powierzchni 4,98 ha nieruchomości, była czynnością wskutek której pozwany uzyskał od dłużnika konkretny walor majątkowy.

Przesłanką skuteczności zaskarżenia czynności dłużnika jest to, by spowodowała ona pokrzywdzenie wierzyciela. Pokrzywdzenie wierzyciela polega na tym, że jego wierzytelność nie może być zrealizowana i zrealizowanie jej w przyszłości jest również wątpliwe. Pokrzywdzenie wierzyciela jest następstwem niewypłacalności dłużnika. Dla wykazania pokrzywdzenia wystarczające jest wykazanie niewypłacalności dłużnika.

Przez niewypłacalność na tle art. 527 § 2 kc rozumie się aktualny brak możliwości wywiązania się przez dłużnika z zobowiązań finansowych (wyrok SN z 18.9.1998 r., III CKN 612/97, L.). Stan majątku dłużnika należy rozpatrywać przy uwzględnieniu zasad egzekucji świadczeń pieniężnych. Niewypłacalność zachodzi wówczas, gdy egzekucja prowadzona według przepisów KPC nie mogłaby przynieść zaspokojenia wierzytelności, gdyż brak wystarczających do tego składników majątkowych. Niewypłacalność dłużnika musi istnieć w chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 kpc), niekoniecznie zaś w chwili dokonywania zaskarżonej czynności (wyrok SN z 5.3.2008 r., V CSK 471/07, L., wyr. SN z 26.3.2015 r., V CSK 320/14, L.). Ciężar udowodnienia niewypłacalności bądź jej pogłębienia, zgodnie z regułą art. 6 kc, spoczywa na wierzycielu.

W niniejszym postępowaniu bezsporne było, iż obecnie dłużnik nie posiada majątku, pozwalającego zaspokoić spłatę zasądzoną na rzecz żony. Nawet sami pozwani wielokrotnie powoływali się na tę okoliczność w swojej argumentacji.

Pomiędzy zaskarżoną czynnością dłużnika a powstaniem lub zwiększeniem jego niewypłacalności musi istnieć związek przyczynowy. Czynność zaskarżona musi być warunkiem koniecznym powstania lub zwiększenia niewypłacalności, choć nie musi być jedyną przyczyną. Związek przyczynowy pomiędzy czynnością dłużnika a jego niewypłacalnością nie musi być związkiem adekwatnym (art. 361 § 1 kc). Dla zbadania wystąpienia przesłanki pokrzywdzenia wierzyciela istotne jest jedynie ustalenie, czy w przypadku niedokonania konkretnej czynności wierzyciel faktycznie zostałby zaspokojony.

W niniejszym postępowaniu powódka wykazała, iż nieruchomość będąca przedmiotem spornej umowy dożywocia stanowiła wartościowy majątek jej byłego męża. Pozwani nie kwestionowali istnienia związku zaskarżonej czynności ze stanem niewypłacalności dłużnika.

Skuteczność skargi pauliańskiej art. 527 § 1 kc uzależniona jest od zaistnienia istniejącej u dłużnika świadomości pokrzywdzenia wierzyciela oraz nagannej postawy osoby trzeciej otrzymującej korzyść majątkową. Jednakże jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 527 § 3 kc). Wierzyciel w tym wypadku obowiązany jest tylko do wykazania stosunku bliskości. Pojęcie „bliskiego stosunku” oznacza tu nie tyle powiązania rodzinne, co faktyczne więzy uczuciowe, przyjaźń, wdzięczność, a zatem ogólnie - faktyczną bliskość pozwalającą przyjąć, że osoba trzecia mogła znać sytuację majątkową dłużnika i cel jego działań.

W ocenie Sądu dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia powódki. Co prawda w chwili zawarcia umowy dożywocia wierzytelność powódki nie była jeszcze stwierdzona orzeczeniem sądowym, jednakże J. P. (1) wiedział o nakładach czynionych przez lata przez powódkę na jego majątek odrębny. Wiedział również, że małżonka domaga się rozliczenia nakładów poczynionych na jego nieruchomość. Domagała się ona podziału majątku z dopłatą w postępowaniu o podział majątku, które w chwili zawarcia umowy już trwało. Nie bez znaczenia jest również to, iż byli małżonkowie pozostawali ze sobą w stałym konflikcie.

Pozwany pozostawał zaś w bliskich relacjach z J. P. (1), o czym świadczy charakter ich relacji (bliskość zamieszkania, częste wizyty dłużnika u pozwanego, pozwany pomagał spłacać alimenty dłużnika) Sam fakt zawarcia z kimś umowy dożywocia, ze względu na charakter tej umowy pozwala na uczynienie domniemania faktycznego, że biorący nieruchomość pozostaje w bliskich relacjach ze zbywcą. Mając na uwadze, że pozwany G. M. był osobą bliską dla J. P. (1) zachodzi domniemanie prawne wynikające z treści powołanego przepisu, iż dokonując czynności pozwanej wiedział, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia powódki.

W celu obalenia powyższego domniemania konieczne jest nie tylko wykazanie dochowania należytej staranności, wymaganej od osoby trzeciej na podstawie art. 527 § 1 kc, ale wykazanie takich okoliczności faktycznych, na podstawie których można przyjąć, że istotnie pozwany nie wiedział o rzeczywistym zadłużeniu dłużnika i skutkach wynikających dla wierzyciela z dokonania kwestionowanej czynności prawnej. Wniosek ten uzasadnia szczególny charakter stosunków łączących osobę trzecią z dłużnikiem, których istota polega na bliskiej więzi osobistej między nimi. Wiąże się z tym z reguły możliwość pozyskania przez tę osobę szerszej wiedzy na temat sytuacji życiowej dłużnika, w tym jego stanu majątkowego, niż przez osobę obcą dłużnikowi, która okazjonalnie dokonała z nim czynności prawnej. W toku postępowania pozwani jednak tego nie uczynili, a swoje stanowisko oparli w tym zakresie jedynie na negowaniu wiedzy o istnieniu wierzytelności powódki i kwestionowaniu prawidłowości rozstrzygnięcia Sądu w sprawie o podział majątku dorobkowego. Pozwani nie kwestionowali samego faktu bliskich relacji pozwanego z dłużnikiem J. P. (1).

W niniejszej sprawie powódce przysługuje wobec dłużnika wierzytelność w kwocie 59.780,25 zł potwierdzona prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 8 lipca 2015 roku w sprawie I Ns 400/12. Postanowienie to zostało wydane co prawda po zawarciu przedmiotowej umowy dożywocia z dnia 21 grudnia 2012 r., jednakże nie powoduje to zaistnienia sytuacji z art. 530 zd. 2 kc, bowiem wierzytelność powódki istniała już wcześniej. Od daty ustania małżeńskiej wspólności majątkowej, małżonkowie mogą żądać rozliczenia wydatków, nakładów i innych świadczeń z majątku wspólnego na rzecz majątku odrębnego lub odwrotnie, a także rozliczenie długów jednego z małżonków zaspokojonych z majątku wspólnego. Ponadto postępowanie w przedmiocie podziału majątku toczyło się między powódką a dłużnikiem jeszcze przed zawarciem umowy dożywocia, a zatem dłużnik wiedział o wierzytelności powódki w chwili zawarcia umowy. Nie było zatem potrzeby odwoływania się do konstrukcji art. 530 k.c. który przewiduje działanie z zamiarem pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli z art. 530 k.c.

Powódka nie uzyskała do tej pory zaspokojenia swojej wierzytelności. Dłużnik w chwili wyrokowania nie posiadał żadnego innego majątku, do którego powódka mogłaby skierować egzekucję i uzyskać zaspokojenie, co stanowi o jego niewypłacalności. Niewypłacalność dłużnika wskutek dokonanej z pozwanym czynności prawnej doprowadziła zdaniem Sądu do powstania stanu pokrzywdzenia wierzyciela. Na skutek zaskarżonej czynności wierzytelność powódki nie może być zrealizowana i zrealizowanie jej w przyszłości jest również wątpliwe.

Umowa dożywocia co do samej swej istoty jest umową odpłatną. W literaturze jak i orzecznictwie przyjmuje się, iż umowa dożywocia jest formą odpłatnego przeniesienia własności nieruchomości w zamian za zobowiązanie się nabywcy do zaopatrzenia zbywcy dożywotniego utrzymania. Umowę dożywocia należy przy tym oceniać obiektywnie, a nie z punktu widzenia strony umowy. Przedmiotowa umowa dożywocia z dnia 21 grudnia 2012 r. określała zobowiązanie pozwanego do dostarczenia wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału oraz sprawienia własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym. Z treści umowy jasno wynikało więc zobowiązanie pozwanego, które nie było czynione pod tytułem darmym. Realia stanu faktycznego pokazują jednak, że wolą stron ograniczono odpłatny charakter tego świadczenia, bowiem z chwilą zmiany umowy dożywocia zwolniono pozwanego z większości obowiązków finansowych względem J. U. dożywocia jest umową odpłatną. W literaturze jak i orzecznictwie przyjmuje się, iż umowa dożywocia jest formą odpłatnego przeniesienia własności nieruchomości w zamian za zobowiązanie się nabywcy do zaopatrzenia zbywcy dożywotniego utrzymania. Umowę dożywocia należy przy tym oceniać obiektywnie, a nie z punktu widzenia strony umowy. Przedmiotowa umowa dożywocia z dnia 21 grudnia 2012 r. określała zobowiązanie pozwanego do zapewnienia J. M. dożywotniego utrzymania w rozumieniu art. 908 k.c. obejmując obowiązek przyjęcia J. P. (1) jako domownika, dostarczenia wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału oraz sprawienia własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym. Z treści umowy jasno wynikało więc zobowiązanie pozwanego, które miało wymiar majątkowy.

Istotne znaczenie dla oceny charakteru wzajemnych relacji G. M. z J. P. (1) mają postanowienia umowy zawartej w dniu 25 czerwca 2015 r. J. P. (1), G. M. i A. M. zmienili postanowienia zawarte w umowie dożywocia i odmiennie określili zakres prawa dożywocia ustanowionego na rzecz J. P. (1) w ten sposób że wyeliminowali obowiązek zapewnienia dożywotniego utrzymania w rozumieniu art. 908 k.c. obejmujący obowiązek przyjęcia J. P. (1) jako domownika. Trzeba przy tym pamiętać, że po wypadku J. P. (1) przez krótki czas przebywał on w Domu Pomocy Społecznej na koszt G. M.. Po wyeliminowaniu tego zapisu, J. P. (1) został umieszczony w innym tego typu ośrodku ale finansowanym już ze środków publicznych. Oznacza to, że faktycznie dostarczenie mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału spoczywa na finansującym Dom Pomocy Społecznej. Na pozwanych ciąży jedynie obowiązek sprawieniu mu własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym. Okoliczność ta nie zmienia oceny, że umowa dożywocia w chwili jej zawarcia była umową odpłatną, pokazuje jednak w jak bliskich relacjach pozostają J. P. (1) z pozwanymi. Zrezygnował on z egzekwowania od pozwanych prawie wszystkich obowiązków wynikających z umowy dożywocia.

Niniejszym postępowaniem została również objęta umowa darowizny z dnia 16 maja 2014 r. zawarta miedzy pozwanymi G. M. i A. M., na podstawie której pozwany przeniósł na pozwaną udział wynoszący ½ część we własności nieruchomości uzyskanych w drodze umowy dożywocia. Rozporządzenie rzeczą było nieodpłatne.

Zgodnie z art. 531 § 2 k.c. w wypadku gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne.

Wobec powyższego Sąd orzekł jak w punkcie 1b wyroku.

Sąd nie obciążył kosztami pozwanych na podstawie art. 102 k.p.c., mając na uwadze ich sytuację osobistą i finansową, jak również wysokość wierzytelności przysługującej powódce względem pozwanego.

W przedmiocie wniosku pełnomocnika powódki o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, Sąd rozstrzygnął na podstawie § 6 pkt 5 w zw. § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490 j.t.) w zw. z art. 98 kpc i zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz M. A. prowadzącej Kancelarię Radcy Prawnego w P. Tryb. kwotę 4.448,91 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.