Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2012 r. w Krakowie

sprawy z wniosku E. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o emeryturę

na skutek apelacji organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach Wydziału VI Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 3 lutego 2012 r. sygn. akt VI U 1294/11

z m i e n i a zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 593/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 3 lutego 2012 r. Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział VI Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżona przez E. S. decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. z dnia 23 września 2011 r. i przyznał jej emeryturę od dnia 25 sierpnia 2011 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawczyni E. S., ur. (...), pobiera zasiłek przedemerytalny i nie pozostaje w stosunku pracy. Nie przystąpiła też do otwartego funduszu emerytalnego i w dniu 21 lipca 2011 r. wystąpiła z wnioskiem o przyznanie emerytury.

Nadto ustalił Sąd Okręgowy, że w okresie od dnia 1 września 1978 r. do 24 sierpnia 1988 r. wnioskodawczyni była zatrudniona w Zakładach (...) (...) w S. jako robotnik magazynu na Wydziale P7. Praca ta była pracą w szczególnych warunkach, ponieważ mieściła się tam lakiernia, montaż i magazyny. Znajdowały się tam również farby, rozpuszczalniki opony, dętki samochodowe, talk, felgi i pierścienie. Z tytułu pracy na tym stanowisku wnioskodawczyni otrzymywała dodatek za pracę w szczególnych warunkach i posiłki regeneracyjne. Na magazynie nie było żadnych wentylatorów i panowało duże zapylenie oraz opary (unosiły się opary lakierów, benzyny, rozpuszczalników i emalii). Następnie od dnia 15 lutego 1989 r. do 30 listopada 1994 r. wnioskodawczyni pracowała jako frezer na Wydziale P1. Praca na tym wydziale również odbywała się w warunkach szkodliwych dla zdrowia. Panował tam duży hałas oraz unosiły się opary lakieru. Natomiast od dnia 1 grudnia 1994 r. do 31 grudnia 1998 r. wnioskodawczyni pracowała na Wydziale P1 jako dyspozytor, a jej biurko mieściło się na hali produkcyjnej pomiędzy maszynami. W świadectwie pracy wystawionym wnioskodawczyni z dnia 31 grudnia 1998 r. błędnie wskazano dział, pozycję i punkt wykazu A załącznika do zarządzenia Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego.

Powyższe ustalenia Sąd Okręgowy poczynił w oparciu o zalegające w aktach dokumenty oraz zeznania świadków i samej wnioskodawczyni, które ocenił jako wiarygodne. Świadkowie, będący współpracownikami wnioskodawczyni w spornych okresach zatrudnienia, opisali, na jakich stanowiskach pracowała oraz jaki był zakres jej obowiązków pracowniczych.

W tym stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy przytoczył treść art. 32 i art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.) i wywiódł, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego m.in. w art. 32 (tj. 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn), jeżeli w dniu wejścia w życia ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn (tj. co najmniej 15 lat ) oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (tj. co najmniej 25 lat dla mężczyzn i 20 lat dla kobiet). Wnioskodawczyni E. S. osiągnęła wymagany wiek emerytalny oraz posiada ponad 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, w tym również ponad 15 lat pracy w szczególnych warunkach. W ocenie Sądu Okręgowego, do stażu pracy wnioskodawczyni w szczególnych warunkach należy bowiem zaliczyć zakwestionowane przez organ rentowy okresy zatrudnienia w Zakładach (...)w S. (w okresie od dnia 1 września 1978 r. do 24 sierpnia 1988 r., od dnia 15 lutego 1989 r. do 30 listopada 1994 r. oraz od dnia 1 grudnia 1994 r. do 31 grudnia 1998 r.). Wszystkie stanowiska zajmowane przez wnioskodawczynię w czasie tych okresów zatrudnienia zostały bowiem ujęte w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.) i uszczegółowione w zarządzeniu Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz. MHiPM Nr 1-3, poz. 1). Stanowisko robotnika magazynowego, na którym wnioskodawczyni pracowała w okresie od dnia 1 września 1978 r. do 24 sierpnia 1988 r., zostało wymienione w wykazie A dział III poz. 67 pkt 1 powołanego zarządzenia. Praca frezera (wnioskodawczyni pracowała na tym stanowisku w okresie od dnia 15 lutego 1989 r. do 30 listopada 1994 r.) została ujęta w wykazie A dział III poz. 69 pkt 1. Natomiast praca świadczona przez wnioskodawczynię w okresie od dnia 1 grudnia 1994 r. do 31 grudnia 1998 r. została wymieniona w wykazie A dział XIV poz. 24 pkt 1 załącznika do powołanego wyżej zarządzenia. W konsekwencji uznał Sąd Okręgowy, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie, bowiem wnioskodawczyni spełnia wszystkie przesłanki wymagane do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku w trybie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Apelację od powyższego wyroku Sądu Okręgowego wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.. Zaskarżając go w całości zarzucił naruszenie prawa materialnego, a to art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.) i wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu apelujący zakwestionował przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji, iż w spornych okresach zatrudnienia wnioskodawczyni wykonywała pracę w szczególnych warunkach. Pracując jako robotnik magazynowy od dnia 1 września 1978 r. do 24 sierpnia 1988 r. zajmowała się przygotowywaniem emalii, wydawaniem farb i innych produktów, przyjmowaniem dętek, opon oraz innych materiałów, a magazyn znajdował się poza terenem zakładu pracy. Natomiast Sąd pierwszej instancji zakwalifikował tę pracę jako ujętą w dziale III poz. 67 pkt 1, gdzie wymieniono prace polegające na obsłudze pieców grzewczych i obróbce cieplnej, transporcie materiałów na gorąco oraz transporcie wewnętrznym między stanowiskami pracy w wydziałach, w których wykonywane są prace wymienione w wykazie, a w pkt 1 zarządzenia resortowego figuruje stanowisko aparatowego bloku tlenowego. Nie odpowiada to więc zajmowanemu przez wnioskodawczynię stanowisku pracy ani rodzajowi wykonywanych przez nią prac. Natomiast w okresach od dnia 15 lutego 1989 r. do 30 listopada 1994 r. oraz od dnia 1 grudnia 1994 r. do 31 grudnia 1998 r. wnioskodawczyni pracowała jako frezer, a następnie dyspozytor placówkowy na Wydziale P1, gdzie były wykonywane drobne części do samochodów. Z zebrane w sprawie materiału dowodowego nie wynika jednak jakie prace wnioskodawczyni w rzeczywistości wykonywała. Zaś słuchani w sprawie świadkowie zakwalifikowali to zatrudnienie do pracy w szczególnych warunkach jedynie ze względu na panujący na wydziale hałas. Dodatkowo w wykazie prac w szczególnych warunkach nie figuruje stanowisko dyspozytora placówkowego ani też frezera. Zdaniem apelującego wnioskodawczyni nie wykazała co najmniej 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach wnioskodawcy. Nie było więc podstaw do przyznania jej prawa do emerytury w obniżonym wieku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Słuszne są zarzuty apelacji kwestionujące ustania faktyczne Sądu pierwszej instancji w zakresie stażu pracy w szczególnych warunkach wnioskodawczyni E. S., a w szczególności zaliczeniu do tego stażu okresów zatrudnienia w okresach od dnia 1 września 1978 r. do 24 sierpnia 1988 r., od dnia 15 lutego 1989 r. do 30 listopada 1994 r. oraz od dnia 1 grudnia 1994 r. do 31 grudnia 1998 r. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym stanowi odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.) i określonego w nim wieku emerytalnego, tak więc przepisy regulujące to prawo należy wykładać w sposób ścisły, gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 6 grudnia 2007, III UK 62/07, LEX nr 375653; z dnia 5 czerwca 2007 r., I UK 376/06, OSNP 2008 nr 13-14, poz. 203; z dnia 6 grudnia 2007, III UK 66/07, LEX nr 483283 oraz z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09, LEX nr 509022). W wyroku z dnia 25 maja 2010 r., I UK 3/10 (M.P.Pr. 2010 nr 8, poz. 394) Sąd Najwyższy podkreślił, że nawet wtedy, gdy pracodawca uznał pracę na danym stanowisku za pracę w szczególnych warunkach, to dany pracownik może nie otrzymać emerytury w wieku obniżonym, jeżeli praca ta nie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku wymienionym wykazie takich prac (§ 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze – Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.). Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego ma zatem możliwość zakwalifikowania jej pod którąś z pozycji zamieszczonych wykazie będącym załącznikiem do powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Tymczasem w przypadku wnioskodawczyni nie sposób nie odnieść wrażenia, że jedynym powodem uznania przez Sąd pierwszej instancji jej zatrudnienia w spornych okresach za pracę w szczególnych warunkach był fakt pracy w wydziałach, gdzie panował duży hałas.

Jak wynika z dokumentacji pracowniczej wnioskodawczyni, w spornych okresach pracowała ona kolejno na stanowiskach robotnika magazynowego w magazynie ogumienia i kompletacji kół, frezera w wydziale części drobnych oraz dyspozytora placówkowego. Tymczasem żadne z tych stanowisk, wbrew ocenie Sądu pierwszej instancji, nie zostało wymienione w wykazie prac w szczególnych warunkach stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. W wykazie A dział III pod pozycją 67 jest mowa o obsłudze pieców grzewczych i obróbce cieplnej, transporcie materiałów na gorąco oraz transporcie wewnętrznym między stanowiskami pracy w wydziałach, w których wykonywane prace wymienione są w wykazie. Nie sposób wiec przyjąć, że taki charakter miała praca wnioskodawczyni na stanowisku robotnika magazynowego w magazynie ogumienia i kompletacji kół (wykonywana w okresie od dnia 1 września 1978 r. do 24 sierpnia 1988 r.). Stanowisko frezera (na którym wnioskodawczyni pracowała w okresie od dnia 15 lutego 1989 r. do 30 listopada 1994 r. w wydziale części drobnych) nie odpowiada zaś ujętym w omawianym wykazie A dział III poz. 68 pracą, gdzie wymieniono przerób żużla wielkopiecowego, stalowniczego i żelazostopowego oraz eksploatacja hałd. Natomiast zatrudnienie na stanowisku dyspozytora placówkowego (a takie wnioskodawczyni zajmowała w okresie od dnia 1 grudnia 1994 r. do 31 grudnia 1998 r.) nie może być utożsamiane z pracą związaną z kontrolą międzyoperacyjną, kontrolą jakości produkcji i usług oraz dozorem inżynieryjno-technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie (dział XIV poz. 24 cytowanego wykazu A). Bez znaczenia jest przy tym, czy omawiane stanowiska pracy mogłyby być zakwalifikowane pod którąś z pozycji zamieszczonych wykazie będącym załącznikiem do zarządzenia Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz. MHiPM Nr 1-3, poz. 1).

Jak wyjaśnił bowiem Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 13 lutego 2002 r. (III ZP 30/01, OSNP 2002 nr 10, poz. 243) zawarta w § 1 ust. 2-3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. regulacja zobowiązującą właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze do ustalenia w podległych i nadzorowanych przez nich zakładach pracy wykazów stanowisk pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, jak też zawarte w art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS odesłanie do tychże przepisów nie upoważnia do tworzenia wykazów obejmujących stanowiska pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Wspomniane upoważnienie dla właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych i centralnych związków spółdzielczych nie stwarzało ani podstawy prawnej do wydawania aktów nie pozostających w zgodności z powszechnie obowiązującym prawem, ani nie przewidywało możliwości wykraczania poza wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach wymienionych w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 czerwca 2010 r. (II UK 21/10,LEX nr 619638), dodatkowo podkreślając, że wykazy resortowe muszą być dostosowane do treści załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., w którym zawarty jest kompletny wykaz stanowisk pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Gdy zatem wykazy określają tego rodzaju stanowiska pracy niezgodnie z załącznikiem do powołanego rozporządzenia, nie wywołują skutków przewidzianych w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny uznał, że apelacja trafnie zarzuca, iż dokonując niewłaściwej kwalifikacji wykonywanej przez wnioskodawczynię pracy w spornych okresach, Sąd pierwszej instancji naruszył przepisy prawa materialnego, tj § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i załącznika do tego rozporządzenia, a w konsekwencji naruszył także art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, odsyłający do rozporządzenia przy ustalaniu szczegółowych przesłanek nabycia prawa do emerytury z obniżonego wieku, o jakim stanowi ust. 1 tego artykułu. W ramach spornych okresów zatrudnienia wnioskodawczyni nie świadczyła bowiem pracy w szczególnych warunkach na stanowiskach wymienionych w wykazie A stanowiącym załącznik do powołanego wyżej rozporządzenia.

W konsekwencji stwierdzić należy, że E. S. nie przysługuje emerytura w trybie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. To zaś skutkować musiało zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok i orzekł jak w sentencji.