Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2012 r. w Szczecinie

sprawy M. J. P.H.U. (...) K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o składki

na skutek apelacji wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 24 kwietnia 2012 r. sygn. akt IV U 1095/11

1.  zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego w ten sposób, że stwierdza brak podstaw do podwyższenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującej płatnika składek M. J. prowadzącą działalność pod firmą P.H.U. (...) w K. o 50 % w roku składkowym obejmującym okres od 1 kwietnia 2011r. do 31 marca 2012r.,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. na rzecz ubezpieczonej M. J. kwotę 150 zł (sto pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej.

Sygn. akt III AUa 473/12

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Inspektorat w K. Oddział w K. decyzją z dnia 25 sierpnia 2011 roku znak: (...) na podstawie art. 34 ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 roku Nr 167, poz. 1322 z późn. zm.) oraz art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) stwierdził, że stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującą płatnika składek M. J. w roku składkowym obejmującym okres od 1 kwietnia 2011 roku do 31 marca 2012 roku podwyższa

o 50%. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że płatnik błędnie ustalił i wykazał w deklaracjach rozliczeniowych stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe w roku składkowym od kwietnia 2011 roku do maja 2011 roku (1,47%). Spowodowało to zaniżenie stopy procentowej na ubezpieczenie wypadkowe. Poprawna stopa procentowa na ubezpieczenie wypadkowe w okresie składkowym od kwietnia 2011 roku do marca 2012 roku wynosi 1,67%. W związku z zaniżeniem przez płatnika składek stopy procentowej na ubezpieczenie wypadkowe organ rentowy ustalił stopę na cały rok składkowy w wysokości 150% stopy procentowej ustalonej na podstawie prawidłowych danych. Tym samym płatnik składek zobowiązany jest złożyć poprawne dokumenty rozliczeniowe, w których wykazana zostanie stopa w wysokości 2,51% oraz opłacić zaległe składki wraz z odsetkami za zwłokę.

Płatnik składek M. J. nie zgodziła się z wyżej wymienioną decyzją wydaną przez organ rentowy. Wniosła o jej uchylenie, bowiem zaniżenie przez nią składki za miesiąc kwiecień i maj 2011 roku nastąpiło na skutek pomyłki matematycznej. Stopa wypadkowa została skorygowana poprzez złożenie korekty deklaracji, zaś różnice wynikające z pomyłki za miesiąc kwiecień i maj 2011 roku zostały niezwłocznie opłacone. Tym samym tak znaczne podwyższenie składki o 50 % przy niezamierzonej i nieznacznej pomyłce dotyczącej zaledwie dwóch miesięcy narusza przepisy prawa, a przede wszystkim jest niezmiernie krzywdzące.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie domagał się jego oddalenia, powtarzając argumenty użyte w uzasadnieniu decyzji, w szczególności wskazał, że płatnik składek M. J. przekazała informacje o danych na ubezpieczenie wypadkowe ZUS IWA za 2 kolejne lata składkowe tj. 2008 i 2009, zaś nie przekazała danych za 2010 rok. Wobec powyższego samodzielnie powinna ustalić prawidłową stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe na rok składkowy od 1 kwietnia 2011 roku do 31 marca 2012 roku. Korekty dokumentów rozliczeniowych za w/w miesiące płatnik złożył dopiero w dniu 31 sierpnia 2011 roku tj. po odebraniu w dniu 30 sierpnia 2011 roku zawiadomienia o stwierdzonym zaniżeniu stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe oraz decyzji organu rentowego o podwyższeniu stopy procentowej o 50 % wydanej na podstawie analizy postępowania wyjaśniającego.

Wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2012 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących

ustaleniach faktycznych oraz rozważaniach prawnych:

Płatnik składek M. J. błędnie ustaliła i wykazała w deklaracjach rozliczeniowych stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe w okresie składkowym od kwietnia 2011 roku do maja 2011 roku (1,47%) w roku składkowym liczonym od kwietnia 2011 roku do marca 2012 roku. Spowodowało to zaniżenie stopy procentowej na ubezpieczenie wypadkowe w wskazanych dwóch miesiącach Poprawna stopa procentowa na ubezpieczenie wypadkowe w roku składkowym liczonym od kwietnia 2011 roku do marca 2012 roku ustalona na podstawie PKD wynosi 1,67%

Z uwagi na powyższe okoliczności organ rentowy decyzją z dnia 25 sierpnia 2011 roku podwyższył płatnikowi składek M. J. stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe o 50 % w roku składkowym obejmującym okres od 1 kwietnia 2011 roku do 31 marca 2012 roku.

Korekty dokumentów rozliczeniowych za miesiące kwiecień i maj 2011 roku płatnik M. J. złożyła w dniu 31 sierpnia 2011 roku tj. po odebraniu w dniu 30 sierpnia 2011 roku zawiadomienia o stwierdzonym zaniżeniu stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe oraz decyzji organu rentowego o podwyższeniu stopy procentowej o 50%.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji uznał odwołanie za bezzasadne.

Na wstępie Sąd Okręgowy wskazał, że stosownie do treści art. 34 ustęp 1 ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U.2009.167.1322 zm.) jeżeli płatnik składek nie przekaże danych lub przekaże nieprawdziwe dane, o których mowa w art. 31 ustawy wypadkowej, co spowoduje zaniżenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, organ rentowy ustała, w drodze decyzji, stopę procentową składki na cały rok składkowy w wysokości 150 % stopy procentowej ustalonej na podstawie prawidłowych danych. Płatnik składek zobowiązany jest opłacić zaległe składki wraz z odsetkami za zwłokę.

Dalej Sąd I instancji wskazał, że w niniejszej sprawie płatnik składek M. J. ustaliła i wykazała w deklaracjach rozliczeniowych stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe w roku składkowym od kwietnia 2011 roku do marca 2012 roku za miesiąc maj i kwiecień 2011 na poziomie 1,47% zamiast 1,67%. Spowodowało to zaniżenie stopy procentowej na ubezpieczenie wypadkowe w wskazanych dwóch miesiącach. Poprawna stopa procentowa na ubezpieczenie wypadkowe w wyżej wskazanym roku składkowym na podstawie PKD wynosi 1,67%. Płatnik składek dopiero w dniu 31 sierpnia 2011 roku złożyła korekty dokumentów rozliczeniowych tj. po odebraniu w dniu 30 sierpnia 2011 roku zawiadomienia o stwierdzonym zaniżeniu stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe oraz zaskarżonej decyzji organu rentowego o podwyższeniu stopy procentowej o 50 %.

Mając na uwadze powyższe Sąd I instancji zauważył, że przepis art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej stanowi swoistą sankcję wobec płatnika składek za podanie przez niego nieprawdziwych lub za nieprzekazanie wymaganych danych, o których stanowi przepis art. 31 ustawy wpadkowej. Warunkiem jest jednak, by zachowanie płatnika doprowadziło do zaniżenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe. W takim wypadku organ rentowy ustała stopę procentową składki na cały rok składkowy w wysokości 150% stopy procentowej, która zostałaby ustalona na podstawie prawidłowych danych. Sankcją jest zatem konieczność poniesienia przez płatnika składek dodatkowej opłaty w wysokości 50% ponad normę, którą opłacałby przy podaniu prawidłowych danych. Dodatkowo płatnik jest zobowiązany opłacić zaległe składki wraz z odsetkami za zwłokę.

Kierując się powyższym Sąd Okręgowy w Koszalinie uznał decyzję organu rentowego za prawidłową.

Sąd Okręgowy uznał przy tym, że powoływanie się w toku postępowania sądowego przez pełnomocnika ubezpieczonej na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2011 roku wydane w sprawie o sygn. akt II UZP 1/11 nie wnosi nic nowego do niniejszej sprawy, bowiem wskazane orzeczenie zostało wydane na gruncie odmiennej sprawy o całkowicie innym stare faktycznym. Sąd Najwyższy w pkt 4 w/w postanowienie wskazał, że przekazywanie przez płatnika do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składki w wysokości niższej od wymaganej, jeśli wynika ono z innych powodów niż nieprawidłowe ustalenie liczby osób zgłoszonych do ubezpieczenia społecznego (np. matematycznej pomyłki w wyliczeniu kwoty składki wadliwego „przeimportowania” danych do programu komputerowego) nie wyczerpuje hipotezy normy art. 34 ust. 3 w związku z ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych z 2002 r. i nie implikuje skutku objętego jej dyspozycją. Sąd Okręgowy zauważył, że zaskarżona decyzja została wydana na podstawie art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej nie zaś art. 34 ust. 3 w zw. z art. 34 ust. 1, bowiem tego przypadku w ogóle nie dotyczy. Przepis art. 34 ust. 1 odnosi się do grupy płatników składek wymienionych w art. 28 ust. 1, którzy sami ustalają stopę procentową składki, a którzy nie przekazali danych lub przekazali nieprawdziwe dane, o których mowa w art. 31 tej że ustawy. Stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatnika składek zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych wynosi 50 % najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności, zgodnie z zasadami określonymi w art. 30 stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe dla grupy działalności ustała się w zależności od kategorii ryzyka ustalonej dla tej grupy. Przepis art. 34 ust. 3 ustawy wypadkowej dodatkowo stosuje się do płatników z wspomnianego art. 28 ust. 1, którzy nieprawidłowo ustalili liczbę ubezpieczonych lub grupę działalności. W niniejszej sprawie M. J. nie odpowiada z art. 34 ust. 3 bowiem jej przypadek nie dotyczy nieprawidłowości w ustaleniu liczby ubezpieczonych czy grupy działalności lecz dotyczy przekazania nieprawdziwych danych polegających na przekazaniu błędnej stopy procentowej, którą płatnik składek miała samodzielnie sobie ustalić. Tym samym M. J. odpowiada jedynie z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej i teza orzeczenia Sądu Najwyższego w niniejszej sprawie nie znajduje odzwierciedlenia w ustalonym stanie faktycznym.

Na marginesie Sąd Okręgowy podniósł, że wyliczona błędnie kwota składki przez płatnika składek nie wynikała z matematycznej pomyłki w wyliczeniach czy wadliwego przeimportowania danych do programu komputerowego lecz z błędnie ustalonej stopy procentowej, która wpływała na ostatecznie ustaloną kwotę składki, a którą to stopę procentową, jak już wskazano powyżej, ustala się w zależności od kategorii ryzyka ustalonej dla tej grupy, co z resztą kierując się treścią przepisów ustawy wypadkowej wykonać miała samodzielnie M. J..

Ubezpieczona wniosła apelację od powyższego wyroku zaskarżając go w całości. Apelująca zarzuciła wyrokowi :

1. naruszenie prawa materialnego tj. art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych poprzez niewłaściwe zastosowanie skutkujące ustaleniem odpowiedzialność skarżącej określonym w normie prawnej wynikającej z przedmiotowego przepisu podczas gdy przedmiotowa norma prawna nie ma zastosowania wobec skarżącej,

2. naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną oceną zebranego w sprawie materiału dowodowego i ustalenie, iż skarżąca ponosi odpowiedzialność za błędne wskazanie stopu procentowej składki co przesądza o zasadności ustalenia przez organ rentowy składki za okres od kwietnia 2011 do marca 2012 r. w wysokości wynoszącej 150 % stopy procentowej ustalonej na podstawie prawidłowych danych,

3. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na niczym nie uzasadnionym założeniu, iż błędne wskazanie przez skarżącą stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe w wysokości 1,47% zamiast prawidłowej 1,67% wyniknęło z innych przyczyn niż oczywista omyłka.

W związku z powyższym apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i poprzedzającej zaskarżony wyrok decyzji organu rentowego i przekazanie sprawy Organowi rentowemu do ponownego rozpoznania. Dodatkowo wniosła o zasądzenie od Organu rentowego na rzecz Skarżącej kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji pełnomocnik apelującej podniósł, że niespornym w sprawie było, że wskazana przez Skarżącą stopa procentowa została zaniżona w kwietniu 2011r. tj. zamiast stopy 1,67 % Skarżąca omyłkowo wskazała stopę 1,47. Apelująca wskazała przy tym, że nieprawidłowe wskazanie przez nią stopy procentowej było całkowicie niezamierzone i stanowiło oczywistą omyłkę, podkreśliła przy tym, że niezwłocznie po ujawnieniu się w/w okoliczności Skarżąca sama złożyła korektę deklaracji i uiściła brakujące należności z odsetkami na rachunek bankowy Organu rentowego. Zdaniem pełnomocnika apelującej sankcja wynikająca z normy prawnej o której mowa w art. 34 ust. 1 w/w ustawy nie dotyczy sytuacji gdy płatnik składek w wyniku oczywistej omyłki we wskazywaniu danych niezbędnych do wyliczania należnej składki (w tym wskazywania stopy procentowej) dokonuje błędnego zaniżenia wysokości należnej składki. W tym zakresie ponownie powołał się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2011 r. (sygn. akt: 11 UPZ 1/2011), które w ocenie Skarżącej jest w pełni adekwatne i znajduje zastosowanie do istniejącego w niniejszej sprawie stanu faktycznego.

W dalszej kolejności pełnomocnik apelującej wskazał, że w jego ocenie Sąd I instancji przekroczył również zasadę swobodnej oceny dowodów o której mowa w art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, a także dopuścił się błędów w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę wyrokowania, a skutkujących uznaniem odwołania za niezasadne. W tym zakresie wskazał, iż Sąd I instancji przy rozpoznawaniu niniejszej sprawy pominął w całości fakt, iż Skarżąca w całej dotychczasowej działalności poprzedzającej kwiecień 2011 r. nigdy nie dopuściła się jakiegokolwiek uchybienia względem Organu rentowego w postaci przekroczenia terminów płatności składek bądź błędnego obliczania składek. Z uwagi na powyższe sankcja wynikająca z art. 34 ust. 1 w/w ustawy jest tym bardziej dotkliwa dla Skarżącej, bowiem dotychczasowe postępowanie Skarżącej oraz całkowity brak zawinienia w zaniżeniu stopy procentowej składek nie uzasadnia zastosowania przedmiotowej sankcji finansowej. W ocenie Skarżącej w/w okoliczności winny lecz nie zostały wzięte pod uwagę przez Sąd I instancji przy rozpoznawaniu sprawy i z tego też powodu zaskarżony wyrok jest nieprawidłowy.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie apelacji w całości oraz o zasądzenie od ubezpieczonej na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Odnosząc się do zarzutów apelacji oraz ich uzasadnienia pełnomocnik organu rentowego wskazał, że w jego ocenie apelacja jest pozbawiona podstaw tak prawnych jak i faktycznych. Wbrew twierdzeniom apelacji Sąd Okręgowy nie dopuścił się bowiem w ocenie organu rentowego naruszenia tak przepisów prawa materialnego jak i wymienionych przepisów postępowania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja M. J. okazała się zasadna i jako taka doprowadziła do zmiany wyroku Sądu Okręgowego zgodnie z kierunkiem zaskarżenia.

Na wstępie wskazać należy, iż postępowanie apelacyjne ma merytoryczny charakter i jest dalszym ciągiem postępowania rozpoczętego przed sądem pierwszej instancji. Zgodnie z treścią art. 378 § 1 k.p.c., sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Rozważając zakres kognicji sądu odwoławczego Sąd Najwyższy stwierdził, iż sformułowanie „w granicach apelacji” wskazane w tym przepisie oznacza, iż sąd drugiej instancji między innymi rozpoznaje sprawę merytorycznie w granicach zaskarżenia, dokonuje własnych ustaleń faktycznych, prowadząc lub ponawiając dowody albo poprzestaje na materiale zebranym w pierwszej instancji, ustala podstawę prawną orzeczenia niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji oraz kontroluje poprawność postępowania przed sądem pierwszej instancji, pozostając związany zarzutami przedstawionymi w apelacji, jeżeli są dopuszczalne, ale biorąc z urzędu pod uwagę nieważność postępowania, orzeka co do istoty sprawy stosownie do wyników postępowania (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., sygn. akt III CZP 49/07, OSN 2008/6/55). Dodatkowo należy wskazać, iż dokonane przez sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne, sąd drugiej instancji może podzielić i uznać za własne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1998 r., sygn. akt II CKN 923/97, OSNC 1999/3/60). Może również zmienić ustalenia faktyczne stanowiące podstawę wydania wyroku sądu I instancji, i to zarówno po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, jak i bez przeprowadzenia postępowania dowodowego uzasadniającego odmienne ustalenia, chyba że szczególne okoliczności wymagają ponowienia lub uzupełnienia tego postępowania (por. uchwała składu 7 sędziów Izby Cywilnej z 23 marca 1999 r., sygn. akt III CZP 59/98, OSNC 1999, nr 7–8, poz. 124).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozstrzyganej sprawy stwierdzić należy, iż Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny. Sąd Odwoławczy podzielił również co do zasady wywody Sądu I instancji w zakresie odnoszącym się do warunków zastosowania art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673 ze zm.). Niemniej jednak, analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, doprowadziła do przyjęcia przez Sąd Odwoławczy stanowiska całkowicie przeciwnego, niż te, które zostało przyjęte przez Sąd I instancji, a w konsekwencji do uznania, iż w przedmiotowej sprawie brak było podstaw do nałożenia na skarżącą sankcji wynikającej z art. 34 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Kwestia ustalania wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz sankcji za nieprzestrzeganie ustanowionych w tym zakresie zasad została uregulowana w rozdziale 4 ustawy z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2002 r., nr 199 poz. 1673 z późn. zm., dalej jako: ustawa wypadkowa), w przepisach art. 27-36 tejże ustawy. I tak, zgodnie z zasadą ustanowioną w art. 27, stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe ustala się na rok składkowy. Z kolei w art. 28, w ustępie pierwszym, określono zasadę ustalania składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatnika składek zgłaszającego do tego ubezpieczenia nie więcej niż 9 ubezpieczonych, zaś w ustępie drugim – taką samą zasadę ustanowiono odnośnie płatnika składek zgłaszającego do tego ubezpieczenia co najmniej 10 ubezpieczonych. Kolejne przepisy mają charakter przepisów szczególnych, doprecyzowujących zasady postępowania w tym zakresie. Najbardziej natomiast w tej sprawie istotne znaczenie ma regulacja zawarta w art.34 określającym sankcje za niewłaściwe postępowanie płatnika składek związane z ustalaniem stopy procentowej omawianej składki.

I tak, w ustępie pierwszym tego przepisu przewidziano, co stanie się w sytuacji, jeżeli płatnik składek nie przekaże danych lub przekaże nieprawdziwe dane, o których mowa w art. 31, co ( w konsekwencji) spowoduje zaniżenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe. Ustalono tam, że w takim przypadku Zakład ustala, w drodze decyzji, stopę procentową składki na cały rok składkowy w wysokości 150% stopy procentowej ustalonej na podstawie prawidłowych danych. Płatnik składek zobowiązany jest zaś opłacić zaległe składki wraz z odsetkami za zwłokę.

Z kolei w ustępie drugim wskazano, że jeżeli płatnik składek nie przekaże danych lub przekaże nieprawdziwe dane, o których mowa w art. 31, co spowoduje zawyżenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, Zakład ustala stopę procentową składki na cały rok składkowy w wysokości stopy procentowej ustalonej na podstawie prawidłowych danych.

Wreszcie, w ustępie trzecim określono, iż przepis ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do płatników składek, o których mowa w art. 28 ust. 1 i art. 33 ust. 1 i 2, którzy nieprawidłowo ustalili liczbę ubezpieczonych lub grupę działalności, przy czym, jeżeli płatnik składek stwierdzi nieprawidłowość, obowiązany jest on ponownie ustalić stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe we własnym zakresie.

Zdaniem organu rentowego, powyższe regulacje należy odczytywać w taki sposób, że ich dyspozycją objęte jest także zachowanie płatnika M. J., która w składanych przez siebie deklaracjach ZUS DRA zaniżyła stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe. Powyższe stanowisko jest jednak błędne.

W toku niniejszej sprawy niesporne były następujące okoliczności dotyczące płatnika: fakt, że powinna być ona traktowana jako płatnik składek o jakim mowa w przepisie art. 28 ust. 1 ustawy wypadkowej, czyli taki, który zgłasza do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych; fakt, iż w składanych organowi rentowemu deklaracjach prawidłowo określała ona grupę swojej działalności oraz liczbę ubezpieczonych; fakt, że jedyna nieprawidłowość w jej postępowaniu związanym ze składką na ubezpieczenie wypadkowe polegała na tym, iż w składanych deklaracjach dotyczących dwóch miesięcy z dwunastu miesięcy roku składkowego objętego zaskarżoną decyzją, zaniżyła ona stopę procentową tej składki, określając ją na 1,47% zamiast na 1,67%. Powyższe oznacza, że rozstrzygnięcie powstałego sporu ograniczało się wyłącznie do dokonania przez Sąd analizy przedstawionych wyżej przepisów prawa i udzielenia odpowiedzi na pytanie, jakie zachowania płatników składek ustawodawca postanowił szczególnie ukarać poprzez karne podwyższenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe o dodatkowe 50%. Jak się bowiem wydaje, zdaniem organu rentowego, jak również Sądu I instancji sankcja taka powinna spotkać wszystkich płatników składek dopuszczających się jakichkolwiek nieprawidłowości, podczas gdy skarżąca stała na stanowisku, iż jej zastosowanie jest możliwe tylko w ściśle określonych przypadkach.

W ocenie Sądu Apelacyjnego oczywistym jest, że to stanowisko skarżącej jest prawidłowe. Przepisy art. 34 ustępów pierwszego i trzeciego zostały bowiem tak skonstruowane, że nie pozostawiają miejsca na dokonywanie żadnej innej wykładni, poza językową; w szczególności wykluczone jest dokonywanie wykładni rozszerzającej, czy też przyjęcie, że zamieszczony w omawianych przepisach katalog „przewinień” płatników składek ma charakter otwarty. Do takiego wniosku uprawnia fakt, iż ustawodawca nie posłużył się w tych przepisach żadnymi zwrotami niedookreślonymi; nie użył również zwrotu „w szczególności”, który mógłby sugerować, że sankcja taka może zostać nałożona także w przypadkach niewymienionych wprost w ustawie. Z przepisów tych można więc, zdaniem Sądu Apelacyjnego, odczytać wyłącznie trzy rodzaje uchybień, za których popełnienie możliwe jest ukaranie płatnika składek podwyższeniem stopy procentowej omawianej składki. Poniższe wyliczenie ma przy tym charakter enumeratywny, a do przewinień tych zaliczyć należy:

1. Nieprzekazanie lub też przekazanie nieprawdziwych danych, o których mowa w art. 31 ustawy wypadkowej, co spowoduje zaniżenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe (art. 34 ust. 1). Pojęcie owych danych zostało wyjaśnione w przepisach ustępów trzeciego oraz szóstego przywołanego art. 31, gdzie określono iż: kategorię ryzyka dla płatnika składek ustala się w zależności od ryzyka określonego wskaźnikami częstości: 1) poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem; 2) poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich; 3) zatrudnionych w warunkach zagrożenia (ustęp trzeci), a także iż „dane, o których mowa w ust. 3, płatnik składek przekazuje do dnia 31 stycznia danego roku za poprzedni rok kalendarzowy w informacji zawierającej w szczególności: 1) dane identyfikacyjne płatnika składek, określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych; 2) rodzaj działalności według PKD; 3) liczbę ubezpieczonych zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego; 4) adres płatnika składek.” (ustęp szósty). Co jednak istotne, w ustępie siódmym tego przepisu wskazano, że informację określoną w ustępie szóstym przekazuje płatnik składek, o którym mowa w art. 28 ust. 2 (...).

2.  Nieprawidłowe ustalenie liczby ubezpieczonych (art. 34 ust. 3);

3.  Nieprawidłowe ustalenie grupy działalności (art. 34 ust. 3).

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę, że w przedmiotowej sprawie wskaźnik procentowy nie był ustalany przez ZUS na podstawie danych, o których mowa w przepisie art.31 ust. 6 ustawy wypadkowej (płatnik nie miał obowiązku przedkładania deklaracji IWA), lecz z zastosowaniem regulacji wynikającej z art. 33 ust. 1 ustawy (czyli jedynie na podstawie grupy ryzyka, do której płatnik należy zgodnie z klasyfikacją działalności w PKD). Poza sporem pozostaje również fakt, że M. J. nie podała organowi żadnych nieprawdziwych informacji, o których mowa w powyższych przepisach, w szczególności niespornym było, że wskazała w deklaracjach DRA prawidłową grupę działalności oraz prawdziwą ilość ubezpieczonych, a nieprawidłowo wskazała jedynie obowiązującą ją wysokość stopy procentowej, co ZUS mógł łatwo zweryfikować (i co zresztą uczynił).

Przepis art. 34 ustawy wypadkowej nie przewiduje podwyższenia składki za zastosowanie nieprawidłowego wskaźnika procentowego przy jej ustalaniu. Wykładnia tego przepisu jest jasna i jednoznaczna. W ocenie Sądu Apelacyjnego przepis ten nie może być interpretowany rozszerzająco na przypadki w nim wyraźnie nie przewidziane. Stanowisko takie zostało już wyrażone w orzecznictwie. W wyroku z dnia 25 listopada 2008 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach (sygn. akt III AUa 1163/08, Lex nr 552000), na kanwie podobnej sprawy, w której płatnik nieprawidłowo wyliczył wskaźnik procentowy w oparciu o prawidłową ilość ubezpieczonych i poprawną grupę działalności, podkreślił, że odprowadzenie składki w zaniżonej wysokości nie prowadzi automatycznie do możliwości nałożenia na płatnika przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych sankcji określonej w art. 34 ust. 1 ustawy z 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. W powyższym orzeczeniu Sąd wyjaśnił, iż taka sytuacja (wskazanie błędnego wskaźnika procentowego) nie wyczerpuje hipotezy normy prawnej zawartej w art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej, a zatem brak jest podstaw do ustalenia dla ubezpieczonej Spółki stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe wyższej o 50 %.

W doktrynie podkreśla się przy tym, że przepis art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej stanowi swoistą sankcję wobec płatnika składek za podanie przez niego nieprawdziwych danych lub nieprzekazanie danych wymaganych ustawą (z art. 31 ustawy), a zatem do subsumcji niniejszego przepisu kwalifikuje się jedynie zawinione i umyślne zachowanie działanie płatnika składek (por. komentarz do art. 34 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych [w:] D.E. Lach, S. Samol, K. Ślebzak, Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Komentarz. Oficyna 2010 r.). Natomiast w przedmiotowej sprawie, w której błędne określenie wskaźnika wynikało jedynie z omyłki płatnika a nie służyło celowemu wprowadzeniu organu w błąd dla opłacania niższych składek z ubezpieczenia wypadkowego (płatnik prawidłowo wskazała ilość ubezpieczonych oraz kod PKD), trudno doszukiwać się umyślności odwołującej się.

W okolicznościach niniejszej sprawy możliwe jest zatem jedynie ustalenie przez organ rentowy prawidłowego wskaźnika i wyliczenia w oparciu o ten wskaźnik wysokości należnej składki na ubezpieczenie wypadkowe.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego i poprzedzającą go decyzję organu rentowego w ten sposób, że stwierdził brak podstaw do podwyższenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe obejmujące płatnika składek M. J. prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą P.H.U (...) w K. o 50% w roku składkowym obejmującym okres od 1 kwietnia 2011 r. do 31 marca 2012 r.

W punkcie II wyroku, rozstrzygając o kosztach postępowania apelacyjnego na podstawie art. 98 k.p.c w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu Sąd przyznał M. J. od organu rentowego całość poniesionych przez niego kosztów, na które złożyły się koszty zastępstwa procesowego (120 zł) oraz koszty sądowe (opłata od apelacji 30 zł).