Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lipca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Janusz Madej

Protokolant – sekr. sądowy S. S.

po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 2016 r. w Bydgoszczy na rozprawie

odwołania: S. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 26 listopada 2015 r., znak:(...)

w sprawie: S. K.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o emeryturę

oddala odwołanie.

Na oryginale właściwy podpis.

VI U 402/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 listopada 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. – po rozpoznaniu wniosku S. K. z dnia 2 listopada 2015r. – odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury. Powołując się na art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2015r., poz.748 ze zm.) oraz na § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r. Nr 8, poz.43 ze zm.) organ rentowy wyjaśnił, iż odmówił przyznania emerytury ponieważ ubezpieczony do 31 grudnia 1998r. nie udowodnił 15 lat w pracy w szczególnych warunkach. Do pracy w szczególnych warunkach ZUS Oddział w B. nie zaliczył ubezpieczonemu okresu od 6 marca 1978r. do 31 grudnia 1991r. oraz od 1 stycznia 1992r. do 31 grudnia 1996r. Na świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 3 grudnia 2014r., wystawionym przez Spółdzielnię (...)za okres od 6 marca 1978r. do 31 grudnia 1991r. podano stanowisko „kierowca ciągnika kołowego” (traktorzysta). Podane stanowisko nie jest zgodne ze stanowiskiem na świadectwie pracy z dnia 31 grudnia 1991r., gdzie podano stanowisko „traktorzysta - mechanik". Na świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 5 grudnia 2014r. wystawionym przez Kółko (...) w P. za okres od 1 stycznia 1992r. do 31 grudnia 1996r. podano stanowisko „kierowca ciągnika kołowego (traktorzysta)”, co nie jest zgodne ze świadectwem pracy z dnia 31 grudnia 1996r. (podano stanowisko „traktorzysta – mechanik”).

Na podstawie dowodów dołączonych do wniosku i uzyskanych w wyniku przeprowadzonego postępowania organ rentowy przyjął za udowodnione na dzień 1 stycznia 1999r. okresy:

-

składkowe w wymiarze 28 lat, 2 miesięcy i 22 dni,

-

stażu sumarycznego w wymiarze 28 lat, 2 miesięcy i 22 dni.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony, zarzucając organowi rentowemu, iż ten nie zaliczył do prac w szczególnych warunkach okresów jego pracowniczego zatrudnienia:

-

od 6 marca 1978r. do 31 grudnia 1991r. w Spółdzielni (...)w K.,

-

od 1 stycznia 1992r. do 31 grudnia 1996r. w Kółku (...) w P..

Skarżący twierdził, iż jak zatrudniał się w Spółdzielni (...)w K., to został przyjęty na stanowisko traktorzysty – mechanika, ponieważ legitymował się on uprawnieniami kierowcy ciągnika (traktorzysty), a także wykształceniem zawodowym w zakresie mechanizacji, natomiast jego praca polegała przede wszystkim na wykonywaniu usług rolniczych na rzecz rolników indywidualnych ciągnikiem rolniczym (traktorem). W zakładzie pracy uważano, że skoro posiada on wykształcenie zawodowe w zakresie mechaniki, to jeżeli nastąpi awaria maszyny czy ciągnika, ubezpieczony będzie umiał usunąć awarię bez wzywania pracowników warsztatu. Ponadto legitymowanie się przez niego wykształceniem zawodowym wiązało się z wyższym wynagrodzeniem.

Jeśli chodzi o drugi z powyższych okresów zatrudnienia w Kółku (...)w P. to ubezpieczony twierdził, iż w zakładzie tym wykonywał prace na ciągniku jako traktorzysta. Z dniem 31 grudnia 1991r. nastąpił podział (...) w K., w wyniku którego utworzono odrębny zakład pod nazwą Kółko (...) w P.. Przed podziałem Spółdzielni, Kółko (...)w P. było Zakładem Usług (...) i podlegało Spółdzielni (...)w K.. Załoga zakładu podlegająca pod tę Spółdzielnię przeszła do nowo powstałej jednostki, to jest Kółka (...) w P., które zatrudniło pracowników na tych samych warunkach, jakie były w Spółdzielni.

Na rozprawie ubezpieczony wnosił o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do emerytury od dnia 1 listopada 2015r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania, powołując argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił i rozważył, co następuje:

Ubezpieczony S. K. (urodz. (...)) w dniu 2 listopada 2015r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddziale w B. wniosek o emeryturę, rozpoznany negatywnie decyzją z dnia 26 listopada 2015r. W dniu (...). ubezpieczony ukończył 60 lat i nie był członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Na dzień 1 stycznia 1999r. legitymował się ogólnym stażem emerytalnym (wymaganym okresem zatrudnienia) w wymiarze 28 lat 2 miesięcy i 22 dni.

(okoliczności niesporne, potwierdzone dowodami z dokumentów zebranych w aktach emerytalnych i aktach kapitału początkowego)

Zgodnie z art.184 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2016r. poz.887 z późn. zm. – dalej ustawa emerytalna) ubezpieczonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art.32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art.27.

Art.184 ust.2 stanowi ponadto, iż emerytura, o której mowa w ust.1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Art.184 ust.1 ustawy emerytalnej mówiąc o dotychczasowych przepisach, odwołuje się do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r. Nr 8, poz.43 ze zm. – dalej jako „rozporządzenie”). § 3 tego rozporządzenia stwierdza, że za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia” uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia.

Z kolei § 4 ust.1 mówi o tym, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powód legitymował się na dzień wejścia w życie obecnie obowiązującej ustawy emerytalnej, t.j. na dzień 1 stycznia 1999r., wymaganym okresem zatrudnienia gdyż posiadał okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 28 lat, 2 miesięcy i 22 dni. Okoliczność ta nie była przez organ rentowy kwestionowana i została przyznana w zaskarżonej decyzji.

Spór dotyczył natomiast tego czy ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999r. posiada staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze co najmniej 15 lat.

W postępowaniu administracyjnym przed organem rentowym oraz w odwołaniu ubezpieczony twierdził, iż w okresach swojego pracowniczego zatrudnienia:

-

od 6 marca 1978r. do 31 grudnia 1991r. w Spółdzielni (...)w K. oraz

-

od 1 stycznia 1992r. do 31 grudnia 1996r. w Kółku (...) w P.

wykonywał pracę na stanowisku kierowcy ciągnika kołowego (traktorzysty).

W załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. – w wykazie A dziale VIII (w transporcie i łączności), pod pozycją 3 wskazano jako prace w szczególnych warunkach prace kierowców ciągników, kombajnów i pojazdów gąsienicowych.

W kwestii rodzaju pracy i zajmowanych przez ubezpieczonego stanowisk w powyższych dwóch okresach zatrudnienia Sąd Okręgowy dokonał ustaleń na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, przy czym materiał ten nie był wzajemnie spójny i dzielił się na dwie grupy dowodów:

-

pierwszą, która nie potwierdzała aby ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę wskazaną w wykazie A dziale VIII, pod poz.3,

-

drugą, która wskazywała na okoliczność przeciwną.

Rozważania co do wyników postępowania dowodowego i oceny poszczególnych dowodów z punktu widzenia dyrektyw z art.233 § 1 K.p.c. rozpocząć należy od przypomnienia, iż zgodnie z § 2 ust.1 powołanego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Prezentowana w orzecznictwie wykładnia tego przepisu wskazuje, iż wykonanie również innej niż wymieniona w wykazie pracy w ramach czasu pracy uniemożliwia zaliczenie danego okresu jako okresu pracy w szczególnych warunkach.

Z przywileju przejścia na emeryturę w niższym wieku emerytalnym, przysługującego pracownikom zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mogą korzystać wyłącznie pracownicy, którzy byli rzeczywiście zatrudnieni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach pracy (art.32 ustawy emerytalnej w związku z § 2 ust.1 rozporządzenia z 7 lutego 1983r.). Nie jest dopuszczalne uwzględnienie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej normy czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, przez co tak zatrudniony nie spełniał koniecznego warunku dla uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych, jakim było stałe wykonywanie pracy szkodliwej w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2008r. II UK 306/07 – OSNP z 2009r. z 21 – 22, poz.290; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 6 sierpnia 2013r. III AUa 1757/12 – LEX nr 1363266).

Podzielając powyższa wykładnię Sąd Okręgowy dostrzegał, iż dowody z dokumentów zebranych w aktach osobowych powoda z okresów jego zatrudnienia w Spółdzielni (...)w K. wskazywały, iż ubezpieczony wykonywał w ramach obowiązującego go wymiaru czasu pracy zarówno pracę traktorzysty (kierowcy ciągnika) jak i pracę mechanika.

W piśmie z dnia 22 lutego1978r. powód S. K. zwracał się do Dyrekcji (...) w K. o przyjęcie go do pracy na stanowisku mechanika. W kolejnych pismach przyznających mu stawki zaszeregowania stanowisko pracy ubezpieczonego określane było jako traktorzysta – mechanik. Okoliczność wykonywania przez niego pracy traktorzysty i mechanika potwierdza pismo z 20 grudnia 1998r. dotyczące przyznania mu – w związku z indeksacją – stawki płacy zasadniczej:

1)  godzinowej stawki osobistego zaszeregowania 860 zł wg XI kat.,

2)  dodatkowej godzinowej stawki za prace jako traktorzysty 800 zł wg X kat.

Świadectwo pracy z dnia 31 grudnia 1991r. także potwierdzało pracę ubezpieczonego na stanowisku traktorzysty – mechanika.

(dowody: dokumenty w aktach osobowych nadesłanych do akt sprawy przez Kółko (...) w P.)

Ponadto ubezpieczony wykonywał poza normalnymi godzinami swojej pracy (na podstawie dodatkowej umowy z 4 stycznia 1980r. zawartej z (...) w K.) obowiązki palacza centralnego ogrzewania, jak również po godzinach pracy na podstawie umowy dodatkowej zawartej z tą Spółdzielnią w dniu 4 października 1982r. od dnia 1 października 1982r. rozliczał paliwa i oleje w Zakładzie Usług (...).

W okresie od 23 listopada 1981r. do 27 listopada 1981r. ubezpieczony odbył kurs zawodowy „Obsługa techniczna ciągnika U. (...)w Rejonowym Ośrodku (...) w S.. W okresie od 2 marca 1981r. do 14 marca 1981r. ubezpieczony odbył i ukończył kurs „Obsługa kombajnu B.” w Ośrodku Szkolenia w L.. Ponadto w okresie od 12 lutego 1983r. do 23 grudnia 1983r. odbył i ukończył kurs naprawy i obsługi wiązałek, zorganizowany w (...) Fabryce (...) przez Wojewódzki (...) w P..

(dowody: dokumenty w aktach osobowych ubezpieczonego)

Powyższe dowody z dokumentów potwierdzały – w ocenie Sądu Okręgowego – w sposób wiarygodny, iż ubezpieczony nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy ciągnika. Do jego obowiązków pracowniczych należała bowiem przede wszystkim obsługa techniczna i naprawa ciągników i innych maszyn i urządzeń rolniczych.

W odwołaniu z dnia 14 grudnia 2015r. powód przyznał, że wykonywał także pracę na stanowisku mechanika, choć zeznał, że przede wszystkim jego praca polegała na wykonywaniu usług rolniczych na rzecz rolników indywidulanych ciągnikiem rolniczym. Natomiast w czasie informacyjnego wysłuchania oraz zeznając jako strona twierdził, że w ogóle na stanowisku mechanika nie pracował.

Sąd Okręgowy nie dał wiary tym twierdzeniom ubezpieczonego, w których zaprzeczał on aby wykonywał oprócz pracy traktorzysty, także pracę mechanika maszyn rolniczych.

Za niewiarygodne Sąd Okręgowy uznał przy tym zeznania świadków J. I. (1) i J. P., którzy podawali iż ubezpieczony pracował wyłącznie jako traktorzysta i nie był mechanikiem. Dowody te były bowiem sprzeczne z dowodami z dokumentów, zebranymi w aktach osobowych powoda za okres jego zatrudnienia w (...) w K. od 6 marca 1978r. do 31 grudnia 1991r. Skoro jednym z dowodów było pismo z dnia 20 grudnia 1989r. podpisane przez Dyrektora (...) S. P., w którym przewidziano dla powoda dwie różne stawki godzinowe wynagrodzenia:

-

wyższą osobistego zaszeregowania 860 zł według XI kat.,

-

niższą – dodatkową – za prace traktorzysty 800 zł wg X kat.

to okoliczność ta potwierdza w sposób wiarygodny i decydujący, iż ubezpieczony wykonywał jako podstawową pracę mechanika (do wykonywania której posiadał odpowiednie kwalifikacje), która nie może być zaliczona do pracy w szczególnych warunkach. Podkreślić także w tym miejscu należy, iż powyższe dowody z dokumentów miały – w ocenie Sądu Okręgowego – większą moc dowodową niż np. zeznania świadków czy przesłuchanie powoda, gdyż dokumenty te sporządzane były na bieżąco w okresie zatrudnienia powoda w (...) w K.. Ponadto sam ubezpieczony – posiadając kwalifikacje w zawodzie mechanika samochodowo – ciągnikowego (ukończył (...) Szkołę Zawodową w tym zawodzie oraz pracował jako mechanik w okresie od 1 września 1970r. do 30 kwietnia 1977r. w Państwowym Ośrodku (...) w S.) w piśmie z dnia 22 lutego 1978r. kierowanym do Dyrekcji (...) w K. zwracał się o zatrudnienie go właśnie na stanowisku mechanika. Okoliczność wykonywania, przynajmniej w istotnej części obowiązującego go czasu pracy, zatrudnienia na stanowisku mechanika – oprócz dowodów ze wspomnianego wyżej pisma Dyrektora (...) z dnia 20 grudnia 1989r. przewidującego dwie odrębne stawki godzinowe, w tym dodatkową za pracę traktorzysty, świadectwa pracy z 31 grudnia 1991r. i innych pism, w których określono stanowisko pracy powoda jako mechanik – traktorzysta – potwierdzają też dowody z zaświadczeń o ukończeniu kursów zawodowych właściwych dla zawodu mechanika maszyn rolniczych (w 1979r. ubezpieczony ukończył także w miesiącu kwietniu i maju kurs spawania elektrycznego i gazowego w Wojewódzkim Ośrodku (...) w P.). Zasady doświadczenia życiowego wskazują przy tym, że gdyby ubezpieczony nie wykonywał w całym okresie zatrudnienia w (...) w K. pracy na stanowisku mechanika, to pracodawca ten nie miałby racjonalnych powodów aby kierować go na wyżej wskazane kursy: spawania, obsługi technicznej ciągnika U. (...), obsługi kombajnu (...) czy naprawy i obsługi wiązałek.

Bez zaliczenia ubezpieczonemu do pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia w (...) w K. od 6 marca 1978r. do 31 grudnia 1991r. ubezpieczony nie legitymował się co najmniej 15 – letnim okresem tego rodzaju pracy. Jedynie na marginesie dostrzec należy, że zawarta przez niego umowa o pracę z dnia 1 lipca 1997r. z Kółkiem (...) w P. także powierzała mu obowiązki kierowcy ciągnika – mechanika.

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd Okręgowy miał na uwadze, iż prawo do wcześniejszej emerytury stanowi odstępstwo od zasady powszechnego wieku emerytalnego i w związku z tym nie można poprzestać tylko na jego uprawdopodobnieniu, lecz musi zostać udowodnione, a temu służą dokumenty. Dlatego, w tej kategorii spraw podkreśla się, że same zeznania świadków, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 12 listopada 2013r. III AUa 220/13 – LEX nr 1394155).

Odnosząc się w tym kontekście do dokumentów złożonych przez ubezpieczonego wraz z wnioskiem o emeryturę: świadectwa pracy z dnia 3 grudnia 2014r. oraz świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 3 grudnia 2014r. (k.7 i 8 akt emerytalnych) wystawionych przez likwidatora Spółdzielni (...)w K., w których to dokumentach wskazano, iż ubezpieczony wykonywał pracę kierowcy ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych (wykaz A, dział VIII, poz.3) na stanowisku kierowcy ciągnika kołowego (traktorzysty), Sąd Okręgowy uznał, iż dowody te nie odzwierciedlają rzeczywistego charakteru pracy ubezpieczonego, gdyż pomijają wyżej wskazane dowody, które w wiarygodny sposób potwierdzają, że ubezpieczony pracował także, a nawet przede wszystkim, na stanowisku mechanika. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 3 grudnia 2014r. było z tego powodu pozbawione mocy dowodowej. Nie jest także jasne dlaczego likwidator Spółdzielni (...) wystawiła powodowi nowe świadectwo pracy z dnia 3 grudnia 2014r., w sytuacji gdy ubezpieczony takim świadectwem pracy już dysponował. Do akt kapitału początkowego złożył on świadectwo pracy z dnia 31 grudnia 1991r. potwierdzające jego zatrudnienie od 6 marca 1978r. do 31 grudnia 1991r. na stanowisku traktorzysty – mechanika. Zdaniem Sądu Okręgowego ponowne wystawienie po prawie 13 latach od ustania zatrudnienia powoda świadectwa pracy i świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach miało potwierdzić formalnie ten rodzaj zatrudnienia, którego on nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Świadectwa z 3 grudnia 2014r. powód próbował wykorzystać w staraniach o emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach, jednak dowody te z wyżej wskazanych przyczyn nie były wiarygodne ani dla organu rentowego, ani dla Sądu rozstrzygającego niniejszą sprawę.

Dodatkowo w tym miejscu wskazać należy, iż zeznający w procesie świadkowie J. I. (2) i J. P. legitymowali się świadectwami pracy (z 7 lutego 1997r. i 31 grudnia 1991r.) wystawionymi im przez Spółdzielnie (...)w K., które potwierdzały wykonywanie przez nich wyłącznie pracy traktorzysty.

(k.9 akt emerytalnych J. I. (2), akta kapitału początkowego J. P.)

Wobec nieudowodnienia przez ubezpieczonego S. K. na dzień 1 stycznia 1999r. wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zatrudnienia w szczególnych warunkach w wymiarze co najmniej 15 lat Sąd Okręgowy, na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 K.p.c. w związku z powołanymi wyżej przepisami prawa materialnego, oddalił jego odwołanie.