Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 września 2016 r.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Krzysztof Główczyński

Protokolant: star. sekr. sądowy Magdalena Teteruk

po rozpoznaniu w dniu 13 września 2016 r. w Legnicy

sprawy z wniosku I. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o rentę rodzinną po zmarłym mężu Z. P.

na skutek odwołania I. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

z dnia 20 kwietnia 2016 r.

znak (...)

zmienia decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. z dnia 20 kwietnia 2016 r. znak (...) w ten sposób, że przyznaje wnioskodawczyni I. P. prawo do renty rodzinnej od dnia 01 marca 2016 roku.

Sygn. akt VU 553/16

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. decyzją z dnia 20 kwietnia 2016 r. odmówił wnioskodawczyni I. P. prawa do renty rodzinnej gdyż w dniu śmierci męża nie pozostawała z nim w związku małżeńskim, jak również nie miała prawa do alimentów, ustalonych wyrokiem lub ugodą sądową. Wnioskodawczyni nie udowodniła także istnienia obowiązku alimentacyjnego, skonkretyzowanego w drodze umowy zawartej w formie pisemnej oraz realizacji tego obowiązku poprzez dostarczenie np. wydruków potwierdzeń wpłat alimentów na rachunek bankowy, odcinków przekazów pocztowych potwierdzających fakt stałego i regularnego alimentowania przez zmarłego bezpośrednio przed dniem zgonu.

W odwołaniu od powyższej decyzji, zaskarżonej w całości, I. P. wniosła o zmianę decyzji i przyznanie na podstawie art. 70 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS renty rodzinnej.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. wniósł o oddalenie odwołania i w uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie wskazał na okoliczności faktyczne wynikające z ustaleń zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 11 lutego 2013 r. Sąd Okręgowy w Legnicy I Wydział Cywilny rozwiązał małżeństwo powoda Z. P. z pozwaną I. P., zawarte w dniu 09 września 1978 r. - przez rozwód bez orzekania o winie.

Mający ostatnio miejsce zamieszkania w P., ul. (...) Z. P. zmarł (...) w L.. W chwili śmierci Z. P. był uprawniony na podstawie decyzji z dnia 07 kwietnia 2006 r. do emerytury górniczej.

(n i e s p o r n e)

I. P., ur. (...) i Z. P. mieli ze związku małżeńskiego troje dzieci, dziś już pełnoletnie. Wnioskodawczyni pozostawała na utrzymaniu męża, nigdy nie pracowała. Po rozwodzie, do chwili śmierci Z. P. oboje wspólnie zamieszkiwali, ostatnio wraz z córką. Od chwili jego śmierci do utrzymania wnioskodawczyni przyczyniała się córka, która ponosi wszelkie opłaty.

I. P. była ofiarą przemocy, miała założoną tzw. niebieską kartę. Była bita i upokarzana. Bezpośrednią przyczyną rozwodu było zachowanie zmarłego wobec wnioskodawczyni. Po rozwodzie Z. P. i wnioskodawczyni nadal prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. Ubezpieczona nadal przygotowywała wszystkie posiłki dla siebie, córki i męża. Nadal jej obowiązkiem było utrzymanie w mieszkaniu czystości. Wnioskodawczyni prała także rzeczy swoje i Z. P.. Po rozwodzie zmarły przekazywał jej co miesiąc regularnie kwoty po 300 zł a także robił zakupy. Zmarły miał ogromne długi i nie stać go było na przekazywanie wnioskodawczyni wyższych kwot. On także ponosił wszelkie opłaty. Po rozwodzie stosunek zmarłego do wnioskodawczyni nie uległ zmianie. Nadal był brutalny. Były interwencje policji. Zmarły ograniczał ubezpieczoną w korzystaniu z energii elektrycznej, wody i gazu.

I. P. leczy się psychiatrycznie, jest na lekach psychotropowych i z tego względu ma poczucie niezdolności do pracy.

D o w ó d: wyjaśnienia wnioskodawczyni, e-protokół; 00:06:00-00:18:00, k. 13.

Sąd zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.), renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. W świetle ustaleń zaskarżonej decyzji, w chwili śmierci Z. P. był osobą mającą ustalone prawo do emerytury i tym samym spełniona została jedna z dwóch określonych powyższym przepisem przesłanek, warunkujących prawo do renty rodzinnej.

Zgodnie z art. 67 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny, w tym wdowie, która spełnia warunki określone w art. 70 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z art. 70 ust. 1 pkt 1, wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy. I. P. ten warunek spełnia, albowiem chwili śmierci Z. P. (...)miała ukończone 50 lat życia. Zgodnie jednak z art. 70 ust. 3 ustawy emerytalnej, małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, nabywa prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. Formalnie tego warunku wnioskodawczyni nie spełnia, gdyż nie miała w chwili śmierci Z. P. ustalonych wyrokiem lub ugodą sądową alimentów. W tym miejscu należy uwzględnić jednak wyrok z dnia 13 maja 2014 r. Trybunału Konstytucyjnego w sprawie SK 61/13. Zgodnie z tym wyrokiem, art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440, 1717 i 1734) w zakresie, w jakim uprawnienie małżonki rozwiedzionej do uzyskania renty rodzinnej uzależnia od wymogu posiadania w dniu śmierci męża prawa do alimentów z jego strony, ustalonych wyłącznie wyrokiem lub ugodą sądową, jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie zatem z tym wyrokiem, art. 70 ust. 3 ustawy emerytalnej traci moc w zakresie, w jakim uprawnienie małżonki rozwiedzionej do uzyskania renty rodzinnej poza spełnieniem przesłanek określonych w art. 70 ust. 1 i 2 tej ustawy oraz wymogu posiadania w dniu śmierci męża prawa do alimentów z jego strony uzależnia od tego, aby alimenty były ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. Wobec tego obowiązek alimentacyjny może być realizowany na warunkach ustalonych samodzielnie przez strony w drodze zgodnego ich porozumienia, na co uwagę w uzasadnieniu wskazanego wyżej wyroku zwrócił Trybunał Konstytucyjny. W tym miejscu należy także uwzględnić zawarte w tym uzasadnieniu stwierdzenie, że nie każde przekazywanie określonej sumy pieniężnej na rzecz byłego małżonka stanowi realizację obowiązku alimentacyjnego, o którym mowa w art. 60 § 1 k.r.o. Renta rodzinna jest świadczeniem o charakterze alimentacyjnym, które ma na celu rekompensatę osobom uprawnionym źródła dochodu utraconego wraz ze śmiercią byłego małżonka. Zgodnie z celem tego świadczenia i sposobem uregulowania rentę rodzinną powinna otrzymać osoba, której prawo do alimentów przysługiwało, niezależnie od tego, czy obowiązek alimentacyjny byłego małżonka został potwierdzony przez sąd ugodą sądową lub wyrokiem, czy był on dobrowolnie realizowany do momentu śmierci zobowiązanego. O obowiązku takim można mówić dopiero wówczas, gdy spełnione zostaną przesłanki wskazane w tym przepisie, tj. małżonek uprawniony nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego i znalazł się w niedostatku.

Przenosząc te ogólne rozważania na grunt rozpoznanej sprawy, wobec niespornego ustalenia, że w chwili śmierci męża wnioskodawczyni nie miała z jego strony ustalonego prawa do alimentów wyrokiem lub ugodą sądową, a do chwili śmierci Z. P. dobrowolnie przekazywał jej wskazywane przez nią środki, należy dokonać ustaleń mających na celu ustalenie, czy jego obowiązek alimentacyjny wobec wnioskodawczyni w istocie istniał. W tym celu należy zatem uwzględnić treść normy art. 60 § 1 k.r.o., który stanowi, iż małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. W realiach rozpoznanej sprawy I. P. spełnia pierwszą z wymienionych we wskazanym przepisie przesłankę, bowiem w świetle niespornych ustaleń faktycznych nie została uznana za wyłącznie winną rozkładu pożycia. W zakresie spełnienia drugiej przesłanki w ocenie Sądu wnioskodawczyni znajduje się w niedostatku. Jak wynika bowiem z zebranego w sprawie materiału wnioskodawczyni nigdy nie pracowała i cały czas, tak do rozwodu jak i po rozwodzie cały czas pozostawała na utrzymaniu męża. Ponadto Z. P. także po rozwodzie przyczyniał się do utrzymania wnioskodawczyni, z którą nie tylko nadal zamieszkiwał ale także prowadził z nią wspólne gospodarstwo domowe. Ponosił bowiem wszelkie koszty opłaty związane z utrzymaniem wspólnego mieszkania jak również ponosił wszelkie pozostałe koszty utrzymania także wnioskodawczyni. On ponosił koszty zakupów a także regularnie przekazywał wnioskodawczyni kwoty po 300 zł miesięcznie. Z kolei I. P. nadal prowadziła gospodarstwo domowe w ten sposób, że była odpowiedzialna za codzienne przygotowanie wszystkich posiłków dla siebie, córki i byłego męża. Ona także miała obowiązek utrzymania we wspólnym mieszkaniu czystości, a także prania rzeczy wszystkich domowników, w tym także Z. P.. Na podkreślenie zasługuje fakt, że I. P. nigdy nie pracowała i przez cały okres trwania małżeństwa oraz po jego ustaniu nadal była gospodynią domową. Nie posiadała zatem stałego źródła utrzymania. Z chwilą śmierci Z. P. utraciła jedyne źródło utrzymania. Nie posiadając zatem jakiegokolwiek stałego miesięcznego przychodu wnioskodawczyni może być uznana za osobę znajdująca się w niedostatku w rozumieniu art. 60 § 1 k.r.o. W realiach rozpoznanej sprawy Z. P. w niesformalizowany sposób dobrowolnie realizował ciążący na nim względem wnioskodawczyni obowiązek alimentacyjny przyczyniając się nadal pomimo orzeczonego rozwodu do jej stałego utrzymania oraz przekazując jej regularnie kwoty po 300 zł miesięcznie. Pomimo orzeczonego rozwodu byli małżonkowie nadal do chwili śmierci Z. P. faktycznie prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. Mieszkając wspólnie z wnioskodawczynią i prowadząc z nią wspólne gospodarstwo domowe zmarły ponosił związane z tym koszty jej utrzymania. Po rozwodzie zmarły dostarczał wnioskodawczyni środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym jej potrzebom oraz możliwościom majątkowym jakie posiadał.

Uwzględniając powyższe, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł co do istoty sprawy.