Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku

VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA w SO w Gdańsku Hanna Witkowska-Zalewska

Protokolant: Katarzyna Busz

po rozpoznaniu w dniu 2 października 2013 r. w Gdańsku

sprawy I. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o podjęcie wypłaty i wypłatę emerytury za okres wsteczny

na skutek odwołania I. T.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

z dnia 5 kwietnia 2013 r. nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzje i zobowiązuje pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. do wypłaty I. T. należnej jej emerytury za okres od 1 października 2011r. do 30 kwietnia 2012r. wraz z należnymi jej odsetkami.

/na oryginale właściwy podpis/

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 kwietnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił I. T. uchylenia decyzji z dnia 15 września 2011 r. w części, w jakiej decyzja ta zawiesza prawo do emerytury za okres od dnia 1 października 2011 r. do dnia 30 kwietnia 2012 r., argumentując to tym, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. (sygn. akt K 2/2012), nie ma zastosowania do przypadającego przed dniem 22 listopada 2012 r. okresu zawieszenia emerytur na podstawie przepisu art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Ubezpieczona I. T. wniosła odwołanie od powyższej decyzji wnosząc o zobligowanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do wypłacenia zaległych świadczeń emerytalnych za okres od 1 października 2011 r. do 30 kwietnia 2012 r. wraz z odsetkami ustawowymi.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona powołała się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r., który uznał przepisy na podstawie których od dnia 1 października 2011 r. zawieszono jej wypłacanie emerytury, za niezgodne z Konstytucją.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko przedstawione w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił i zważył co następuje:

Ubezpieczona I. T., urodzona dnia (...), nabyła prawo do emerytury od (...)

Decyzją z dnia 15 września 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wstrzymał ubezpieczonej wypłatę emerytury od dnia 1 października 2011 r. z uwagi na to, że kontynuuje ona zatrudnienie.

W dniu 2 maja 2012 r. skarżąca złożyła wniosek o podjęcie wypłaty emerytury z uwagi na rozwiązanie stosunku pracy z dniem 30 kwietnia 2012 r.

Decyzją z dnia 11 maja 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wznowił wypłatę emerytury od 1 maja 2012 r.

W dniu 10 grudnia 2012 r. ubezpieczona złożyła wniosek o wypłatę, niesłusznie jej zdaniem zawieszonych, świadczeń emerytalnych wraz z odsetkami za okres od 1 października 2011 r. do 30 kwietnia 2012 r.

Zaskarżoną w sprawie decyzją z dnia 5 kwietnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił ubezpieczonej uchylenia decyzji z dnia 15 września 2011 r. w części, w jakiej decyzja ta zawiesza prawo do emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 30 kwietnia 2012 r. (okoliczności bezsporne, vide : akta emerytalne: wniosek o emeryturę – k. 1-3, decyzja ZUS z dnia 12.03.2010 r. – k. 74, decyzja ZUS z 15.09.2011 r. – strony nieponumerowane, wniosek o wznowienie wypłaty emerytury w związku z rozwiązaniem stosunku pracy strony nieponumerowane, decyzja ZUS z dnia 11.05.2012 r. – strony nieponumerowane, wniosek o wypłatę zaległych świadczeń – strony nieponumerowane, decyzja ZUS z 5. 04.2013 r. – strony nieponumerowane).

Powyższy stan faktyczny był między stronami niesporny, a ponadto wynikał on z dokumentacji zgromadzonej w aktach rentowych pozwanego.

Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do ustalenia czy ustawodawca, rozciągając obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą - jako warunek realizacji prawa do emerytury - na osoby, które skutecznie nabyły i zrealizowały to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r., nie naruszył zasad konstytucyjnych, w tym przede wszystkim wynikającej z art. 2 Konstytucji RP zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. W tym bowiem okresie treścią ryzyka emerytalnego było wyłącznie osiągnięcie wieku emerytalnego (stażu ubezpieczeniowego), co oznacza, że realizacja świadczenia następowała niezależnie od dalszego zatrudnienia.

Przypomnieć w tym miejscu należy, iż zasada ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, przejawia się w takim stanowieniu i stosowaniu prawa przez państwo, by obywatel mógł układać swoje sprawy w zaufaniu, że nie naraża się na skutki, których nie był w stanie przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i działań oraz w przekonaniu, że jego działania będą także później uznawane przez porządek prawny.

W ocenie Sądu, odwołanie ubezpieczonej zasługiwało na uwzględnienie.

Wyrokiem z dnia 13 listopada 2012 r. wydanym w sprawie o sygn. akt K 2/12 Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed dniem 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji RP.

Zgodnie z tym wyrokiem, przepis art. 28 ustawy nowelizującej utracił moc z dniem 22 listopada 2012 r., tj. z dniem jego publikacji w Dzienniku Ustaw RP, na podstawie art. 190 ust. 3 Konstytucji RP (Dz. U. 2012, poz. 1285).

W kwestii skuteczności czasowej wyroków Trybunału Konstytucyjnego wskazać należy, że art. 190 ust. 1 Konstytucji RP stanowi, że orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” (ust. 2). Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny – dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów (ust. 3). Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania (ust. 4).

W doktrynie i orzecznictwie odnośnie skutków wyroków Trybunału Konstytucyjnego podkreśla się ich zróżnicowanie zależnie od treści orzeczenia. Przede wszystkim skuteczność czasową swoich orzeczeń może określać Trybunał i wtedy orzeczenie wywołuje skutek od tej daty. Jednak zdecydowana większość orzeczeń, w tym wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r., sygn. akt K 2/12, nie zawiera stanowiska dotyczącego ich skuteczności czasowej, dlatego też należy rozstrzygnąć, jaki jest skutek takich orzeczeń. Zauważyć należy, że w doktrynie trwa spór, czy orzeczenia Trybunału są skuteczne ex nunc, czyli, że działają dopiero od opublikowania sentencji orzeczenia w Dzienniku Ustaw, czy też ex tunc, co oznacza, że orzeczenie Trybunału ma skutek wsteczny, czyli usuwa zakwestionowaną normę prawną od chwili jej wejścia do sytemu prawnego.

Mając na uwadze dominujące stanowisko judykatury uznać należało, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. wydany w sprawie o sygn. akt K 2/12 wszedł w życie z dniem jego ogłoszenia w Dzienniku Ustaw z dnia 22 listopada 2012 r. pod poz. 1285 i wywołuje skutki czasowe ex tunc (ma skutek wsteczny, czyli usuwa zakwestionowaną normę prawną od chwili jej wejścia do sytemu prawnego).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, iż wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczył sytuacji, w której znalazła się ubezpieczona. Orzeczenie powyższe odnosi się bowiem do ubezpieczonych, którzy nabyli prawo do emerytury w okresie od dnia 8 stycznia 2009 r. do dnia 01 stycznia 2011 r., czyli w czasie, gdy przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS umożliwiały nabycie prawa do emerytury oraz kontynuowania dotychczasowego zatrudnienia (bez konieczności rozwiązania stosunku pracy). Tylko ci ubezpieczeni nie musieli dokonywać wyboru pomiędzy kontynuowaniem zatrudnienia a przejściem na emeryturę. Zmiana tych zasad przez art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw — tj. przez art. 28 – oznaczała w istocie wprowadzenie nowej treści „ryzyka emerytalnego”. Tymczasem zasada zaufania do państwa i prawa, oparta na pewności prawa, powinna być szczególnie zachowywana w przypadku, gdy dotyczy ona decyzji o poważnym znaczeniu życiowym. Przepis art. 28 ww. ustawy zasadę tą naruszył. Wskazany przepis spowodował bowiem, że osoby, które przeszły na emeryturę w okresie, kiedy nie było obowiązku rozwiązania stosunku pracy w celu uzyskania emerytury (czyli od stycznia 2009 r. do końca 2010 r.), musiały mimo to zrezygnować z pracy do końca września 2011 r. Gdyby w momencie przejścia na emeryturę osoby te wiedziały, że muszą przerwać zatrudnienie, to wówczas być może w ogóle nie składałyby wniosków emerytalnych i kontynuowałyby zatrudnienie. Podstawy stosunku ubezpieczeniowego - także w zakresie ubezpieczeń społecznych - powinny się opierać na przeświadczeniu, że po upływie określonego czasu ubezpieczony otrzyma określone świadczenie.

Z powyższego wynika zatem, iż zarzuty ubezpieczonej podniesione w odwołaniu od decyzji z dnia 5 kwietnia 2013 r. okazały się zasadne. Nie ulega wątpliwości, że w przypadku skarżącej została naruszona zasada ochrony praw nabytych, bowiem w dniu nabycia przez nią prawa do emerytury, tj. w dniu 12 marca 2010 r. nie obowiązywało ograniczenie wynikające z treści art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W konkluzji, uznając odwołanie I. T. za zasadne, Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w punkcie I wyroku, zmienił zaskarżoną decyzję organu ubezpieczeniowego i zobowiązał pozwanego do podjęcia wypłaty emerytury dla ubezpieczonej za okres od dnia 1 października 2011 r. do 30 kwietnia 2012 r.

Odnośnie odsetek przyznanych ubezpieczonej od zaległych świadczeń emerytalnych podkreślić należy, że zgodnie z przepisem art. 481 § 1 k.c. odsetki należą się wierzycielowi od chwili, gdy dłużnik opóźnia się ze spełnieniem wymagalnego świadczenia pieniężnego. Uznać zatem należało, że pozwany pozostawał w zwłoce i wnioskodawczyni należały się odsetki ustawowe.

SSA w SO H. Witkowska - Zalewska