Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 listopada 2016 roku

Sąd Okręgowy w Płocku IV Wydział Cywilny-Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodnicząca - SSO Małgorzata Szeromska (spr.)

Sędziowie - SSO Wacław Banasik

SSO Małgorzata Michalska

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Gątarek

po rozpoznaniu na rozprawie 2 listopada 2016r. w P.

sprawy z powództwa P. A.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółka Akcyjna w W.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Mławie z 10 maja 2016 r.

sygn. akt I C 975/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I oznaczając początkową datę płatności odsetek na 2 listopada 2012 r.;

2.  w pozostałej części oddala apelację;

3.  koszty procesu za II instancję pomiędzy stronami wzajemnie znosi.

Sygn. akt IV Ca 628/16

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Mławie wyrokiem z 10 maja 2016 r. zasądził od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz P. A. 25.000 zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od 17 marca 2012 r., oddalił powództwo w pozostałym zakresie i rozstrzygnął o kosztach procesu.

Apelację od tego orzeczenia złożył pozwany, zaskarżając wyrok w części dotyczącej daty wymagalności roszczenia o zadośćuczynienie od 17 marca 2012 r. do dnia zapłaty, a nie od daty wyrokowania i zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego: art. 817 k.c. w zw. z art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że odsetki za opóźnienie winny być liczone od daty następującej po dniu doręczenia pozwanej zgłoszenia szkody, a nie od daty wyrokowania.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie roszczenia o zasądzenie odsetek ustawowych za okres od dnia 17 marca 2012 r. do dnia wyrokowania.

Ponieważ Sąd II instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego ani nie zmienił ustaleń faktycznych Sądu I instancji, a w apelacji nie zgłoszono zarzutów dotyczących tych ustaleń, uzasadnienie orzeczenia zawiera jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej, stosownie do treści art. 387 § 2 ¹ k.p.c.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja jest niezasadna, zaś jej zarzuty chybione.

W rozpoznawanej sprawie pozwany nie skarży rozstrzygnięcia w części dotyczącej roszczenia głównego, a jedynie w zakresie roszczenia ubocznego – daty zasądzenia odsetek, twierdząc, że powinny być one zasądzone od dnia wyrokowania.

Przepis art. 476 k.c. stanowi, iż dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Z kolei przepis art. 455 k.c. stanowi, że jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Przepis ten wyróżnia zobowiązania terminowe i bezterminowe. Niewykonanie zobowiązania w ustalonym terminie naraża dłużnika na zarzuty opóźnienia w wykonaniu zobowiązania lub zarzut popadnięcia w tej sprawie w zwłokę. Zobowiązanie dłużnika do naprawienia szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym jest zobowiązaniem bezterminowym (por. wyrok SN z dnia 22 lutego 2007 r., I CSK 433/06, Lex nr 274209), a zatem powinno być ono spełnione po wezwaniu dłużnika do zapłaty. Termin ten ulega modyfikacji w odniesieniu do dłużnika, którym jest zakład ubezpieczeń, w takiej bowiem sytuacji przepis art. 817 § 1 k.c. przewidział termin 30-dniowy na spełnienie świadczenia od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku. W judykaturze przyjmuje się również, że przy odpowiedzialności deliktowej wezwanie do zapłaty związane jest z datą doręczenia odpisu pozwu, chyba że strona wykaże istnienie wcześniejszego wezwania przedsądowego (por. wyrok SN z dnia 20 stycznia 2004 r., II CK 364/02, Lex nr 347285).

Istnieją liczne rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, dotyczące daty zasądzenia odsetek od roszczeń wynikających z czynów niedozwolonych, zarówno odszkodowania jak i zadośćuczynienia, wskazujące na możliwość przyjęcia daty wezwania dłużnika do zapłaty. W wyroku z dnia 28 czerwca 2005 r. w sprawie sygn. akt I CK 7/05 Sąd Najwyższy stwierdził: Zobowiązanie do zapłaty zadośćuczynienia pieniężnego, przewidzianego w art. 445 k.c., ma charakter bezterminowy, stąd też o przekształceniu go w zobowiązanie terminowe decyduje wierzyciel przez wezwanie dłużnika do wykonania. Nie ma przy tym znaczenia, że przyznanie zadośćuczynienia jest fakultatywne i zależy od uznania sądu oraz poczynionej przez niego oceny konkretnych okoliczności danej sytuacji, poszkodowany bowiem może skierować roszczenie o zadośćuczynienie bezpośrednio do osoby ponoszącej odpowiedzialność deliktową wynikającą ze skutków wypadku komunikacyjnego. (LEX nr 153254). Z kolei z uchwały z dnia 9 czerwca 1995 r. wydanej w sprawie sygn. akt III CZP 69/95 wynika, że: Zakład ubezpieczeń odpowiadający za sprawcę wypadku komunikacyjnego z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej dopuszcza się zwłoki, jeżeli nie spełnia świadczenia na rzecz poszkodowanego w terminie 30 dni, licząc od dnia otrzymania zawiadomienia o wypadku. Jeżeli poszkodowany wezwał wcześniej sprawcę wypadku do zapłaty odszkodowania, który jednak świadczenia nie spełnił, wówczas zakład ubezpieczeń dopuszcza się zwłoki od daty tego wezwania. (OSNC 1995/10/144). W wyroku z dnia 11 lutego 2010 r. wydanym w sprawie I CSK 262/09 Sąd Najwyższy stwierdził: 1. Zobowiązania, których źródłem zaistnienia są czyny niedozwolone powstają w dacie popełnienia tych czynów, a wobec tego że nie wskazują terminu w jakim dłużnik powinien naprawić szkodę zaliczane są do zobowiązań bezterminowych. Postawienie takiego zobowiązania w stan wymagalności następuje w rezultacie wezwania dłużnika przez wierzyciela do zapłaty, a zatem wezwanie to przekształca zobowiązanie bezterminowe w terminowe. Zgodnie z art. 455 k.c. spełnienie świadczenia przez dłużnika powinno nastąpić niezwłocznie po wezwaniu go przez wierzyciela, a termin "niezwłocznie" należy rozumieć jako "realny", w którym dłużnik przy uwzględnieniu okoliczności miejsca i czasu oraz regulacji art. 354 i art. 355 k.c. będzie w stanie dokonać zapłaty. 2. Od obowiązującej w prawie cywilnym zasady, że dłużnik popada w opóźnienie, jeżeli nie spełnia świadczenia w terminie, w którym stało się ono wymagalne, nawet jeśli kwestionuje jego istnienie lub wysokość i od tej daty należą mu się, stosownie do art. 481 § 1 k.c., odsetki, przyjmowane jest odstępstwo w sytuacji, kiedy pomiędzy datą wymagalności świadczenia a datą ustalenia jego rozmiaru w postępowaniu sądowym dochodzi do istotnej różnicy jego wysokości. (LEX nr 738077). W wyroku z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie I CSK 243/10 Sąd Najwyższy wskazał na potrzebę uzależnienia daty początkowej odsetek od okoliczności danej sprawy: 1. Jeżeli zobowiązany nie płaci zadośćuczynienia w terminie wynikającym z przepisu szczególnego lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 in fine k.c., uprawniony nie ma niewątpliwie możliwości czerpania korzyści z zadośćuczynienia, jakie mu się należy już w tym terminie. W konsekwencji odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia należnego uprawnionemu już w tym terminie powinny się należeć od tego właśnie terminu. Stanowiska tego nie podważa pozostawienie przez ustawę zasądzenia zadośćuczynienia i określenia jego wysokości w pewnym zakresie uznaniu sądu. Przewidziana w art. 445 § 1 i art. 448 k.c. możliwość przyznania przez sąd odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za krzywdę nie zakłada bowiem dowolności ocen sądu, a jest jedynie konsekwencją niewymiernego w pełni charakteru okoliczności decydujących o doznaniu krzywdy i jej rozmiarze. Mimo więc pewnej swobody sądu przy orzekaniu o zadośćuczynieniu, wyrok zasądzający zadośćuczynienie nie ma charakteru konstytutywnego, lecz deklaratywny. 2. Wymagalność roszczenia o zadośćuczynienie za krzywdę, a tym samym i początkowy termin naliczania odsetek za opóźnienie w zapłacie należnego zadośćuczynienia, może się różnie kształtować w zależności od okoliczności sprawy.

3. Terminem, od którego należą się odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia za krzywdę, może być więc, w zależności od okoliczności sprawy, zarówno dzień poprzedzający wyrokowanie o zadośćuczynieniu, jak i dzień tego wyrokowania.( LEX nr 848109).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, że istnieją podstawy do zasądzenia odsetek od zadośćuczynienia za okres rozpoczynający się po upływie 30 dni od daty zgłoszenia szkody, jednakże data ta powinna ulec modyfikacji. Uszło jednak uwadze Sądu I instancji, że powód zgłosił szkodę innemu ubezpieczycielowi, a mianowicie (...) S.A., a nie poprzednikowi pozwanego, czyli (...) Asekuracja. Z akt sprawy wynika, że (...) S.A. pismem z 14 sierpnia 2012 r. zawiadomił powoda o przekazaniu sprawy do (...) Asekuracja, nie wiadomo jednak, kiedy zgłoszenie to ubezpieczyciel otrzymał. Dlatego też datą, od której odsetki powinny być zasądzone jest 2 listopada 2012 r. czyli dzień, w którym ubezpieczyciel (...) Asekuracja podjął decyzję odmawiającą wypłacenia zadośćuczynienia (k-45). Apelujący wywodzi, że dopiero po przeprowadzeniu dowodów w postepowaniu sądowym ubezpieczyciel otrzymał ostateczną informację o okolicznościach przemawiających za zasadnością roszczenia powoda. Jednakże niekwestionowane przez apelującego okoliczności faktyczne ustalone przez sąd są takie same, jak okoliczności przytoczone przez powoda w zgłoszeniu szkody, nadto z pisma ubezpieczyciela wynika, że: „ po dokonaniu szczegółowej analizy szkody w kwestii roszczenia z art. 448 k.c. w zw. z art. 23-24 k.c. nie uznajemy przedmiotowego żądania biorąc pod uwagę fakt, że ustawodawca na dzień powstania szkody nie przewidywał instytucji zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej” (k-45). Z treści tego pisma wynika zatem, że ubezpieczyciel dokonał szczegółowej analizy szkody, dysponował więc stosowna wiedzą o okolicznościach faktycznych, zaś odmowa spowodowana była innymi względami, aniżeli nieistnienie krzywdy. Nie ma zatem podstaw w rozpoznawanej sprawie do zasądzania odsetek dopiero od daty wyrokowania.

Z powyższych przyczyn Sąd Okręgowy częściowo zmienił zaskarżony wyrok na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., w pozostałej części oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c. O kosztach procesu za II instancję orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c.