Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 czerwca 2015 r. w Gliwicach

sprawy J. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania J. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 16 lipca 2014 r. nr (...)

oddala odwołanie.

(-) SSO Grażyna Łazowska

Sygn. akt. VIII U 1607/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 lipca 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z., powołując się na ustawę z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz.1227 ze zm.) odmówił ubezpieczonemu J. B. prawa do emerytury z powodu nieudokumentowania wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach, a jedynie 8 lat, 5 m-cy i 2 dni takiej rpacy.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany i przyznania spornego świadczenia, gdyż w okresie od 1.02.1980r. do 6.12.1996r. wykonywał prace wymienione w wykazie B, dz. IV, poz. 1, kwalifikujące go spornego świadczenia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko. w uzasadnieniu wyjaśnił podstawę faktyczną i prawną zaskarżonej decyzji.

Rozpoznając odwołanie Sąd Okręgowy ustalił:

Ubezpieczony J. B. urodził się (...) , nie jest członkiem OFE.

W dniu 24.06.2014r. złożył wniosek o ustalenie prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

W dniu 16.07.2014r. ZUS wydał decyzję odmowną. Do okresów składkowych i nieskładkowych ZUS zaliczył ubezpieczonemu (na dzień 1 stycznia 1999r.) 27 lat, 9 miesięcy i 4 dni.

Ubezpieczony od 1.06.1971r. do nadal pracuje w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w G.. Organ rentowy do pracy w szczególnych warunkach uznał ubezpieczonemu okresy pracy od 1.06.1971r. do 25.04.1973r. oraz od 25.07.1973r. do 31.01.1980r., łącznie 8 lat, 5 m-cy i 2 dni, tj. okresy wykonywania prac w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych, wymienionych w wykazie A, dziale XIV, poz. 16 stanowiącym załącznika do rozporządzenia RM z dnia 07.02.1983r. - gdyż tylko za te okresy ubezpieczony przedłożył świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Za pozostały okres zatrudnienia – 1.02.1980r. do 6.12.1996r. - pracodawca nie wystawił ubezpieczonemu świadectwa pracy w warunkach szczególnych, gdyż stanowisko pracy jakie zajmował w dalszym okresie zatrudnienia nie figurowało w wykazie stanowisk o szczególnym charakterze.

Odwołujący został przyjęty z dniem 1.09.1970r. w Wojewódzkim przedsiębiorstwie (...) w K. w charakterze ucznia na podstawie umowy o przyuczeniu do zawodu – kierowcy-mechanika. Umowa została rozwiązana na prośbę ubezpieczonego z dniem 1.01.1971r, a od 1.06.1971r. został on zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony na stanowisku mechanika napraw pojazdów samochodowych.

W dniu 28 stycznia 1980r. w związku z orzeczeniem lekarza zakładowego zalecającego zmianę stanowiska pracy ubezpieczonego na stanowisko „bez pyłu i dobrym mikroklimacie” i prośbą ubezpieczonego o zmianę stanowiska z uwagi na zły stan zdrowia, został przeniesiony z dniem 1 lutego 1980r. na stanowisko ślusarza.

Jako ślusarz ubezpieczony wykonywał pracę w zespołowni, tj pomieszczeniu wydzielonym w warsztacie samochodowym na terenie zajezdni autobusowej. Od dnia przeniesienia zajmuje się naprawą i regeneracją urządzeń pneumatycznych autobusu, tj.: zaworów powietrza, odolejaczy, osuszaczy i innych części wchodzących w skład pneumatyki, dokonuje wymiany okładzin zużytych szczęk i okładzin tarcz sprzęgieł, wierci otwory pod nity. Ubezpieczony w okresie kwiecień-czerwiec 1985r. był słuchaczem kursu kierowcy wózków akumulatorowych oraz spalinowych i uprawnienia takie uzyskał w 21.06.1985r. Ubezpieczony od tej daty nadzoruje również stan techniczny wózków widłowych i w razie potrzeb pracuje jako operator wózka widłowego.

Z dniem 1993r. odwołującemu powierzono dodatkowo obowiązki brygadzisty, polegające zasadniczo na sprawowaniu nadzoru nad podległymi pracownikami, w zakresie jakości i terminowości wykonanych prac i w zakresie przestrzegania przepisów p/poż i bhp oraz odpowiedzialności za utrzymanie odpowiedniego stanu technicznego obrabiarek i elektronarzędzi będących w dyspozycji działu TS.

Tarcze sprzęgieł i okładziny do roku 1997 wykonane były z materiału zawierającego azbest, w następnych latach pracodawca zamawiał okładziny bezazbestowe. Podczas naprawy elementów zawierających azbest – polegającej na rozkuciu, nawierceniu otworów i zanitowaniu - wydobywał się pył azbestowy, przed którym pracodawca w sposób dostateczny nie zabezpieczał pracowników, brak było odciągów, a jedynym sposobem usunięcia pyłu było otwieranie okien. W 1985r. zainstalowano odkurzacze do zbierania pyłu, jednak nie funkcjonowały długo, gdyż po ich usterce nie zakupiono nowych. Prace przy materiałach zawierających azbest były wykonywane przez ubezpieczeniowego przez około 6 godzin dziennie.

Pomiary środowiskowe przeprowadzone w dniu 8.11.1989r. wykazały, że stężanie włókien azbestu na stanowiskach ślusarza zajmującego się obróbką szczęk hamulcowych i ślusarza zajmującego się naprawą części autobusowych w pomieszczeniu przy hali było poniżej obowiązującej normy. Podobnie stwierdzono w sprawozdaniu z pomiarów przeprowadzonych w dniu 11 czerwca 1991r.

Z załącznika do sprawozdania z 1989r. wynika, iż ślusarz po 2 h w ciągu dnia poświęcał na wiercenie otworów w okładzinach, wbijaniu nitów, łączeniu szczęk - łącznie 6 h, a przez pozostałe 2 h wykonywał inne prace ślusarskie niezwiązane z azbestem: obróbka metali, toczenie bębnów hamulcowych. Natomiast z załącznika do sprawozdania z 1991r. wynika iż starszy ślusarz przez 4h dziennie wykonywał wiercenie otworów w szczękach hamulcowych i przez następnie 4h wykonywał prace przy regeneracji części autobusowych bezazbestowych.

W wywiadzie środowiskowym przeprowadzonym przez specjalistę ds. bhp i p/poż pracodawcy ubezpieczonego wskazano, że w latach 1985-1996r. tylko w czerwcu 1991r. wykryto obecność włókien azbestu na stanowisku zajmowanym przez ubezpieczonego.

Ubezpieczony w 1989r. został skierowany do kliniki chorób zawodowych z podejrzeniem azbestozy płuc i astmy oskrzelowej pochodzenia zawodowego, jednak wyniki badan ujawniły astmę oskrzelową w okresie remisji bez związku z pracą.

Powyższe okoliczności Sąd ustalił na podstawie akt organu rentowego, akt osobowych ubezpieczonego i świadków dołączonych do akt sprawy, zeznań świadków D. G. i M. G. oraz wyjaśnień odwołującego (nagranie rozprawy z dnia 24.06.2015r.. – płyta k.55), charakterystyki stanowiskowej (k. 40-41) oraz dołączonych do sprawy sprawozdania z pomiarów środowiskowych i karty wypisowej z kliniki chorób zawodowych.

Zebrany materiał dowodowy Sąd uznał za kompletny i wystarczający do poczynienia ustaleń faktycznych oraz do rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył:

Odwołanie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 32 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz.1227 ze zm.) w powiązaniu z § 3 i 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz.43 ze zm.) ubezpieczonym mężczyznom urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949r. będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przy pracach wymienionych w dziale IV wykazu B, przysługuje prawo do emerytury w razie łącznego spełnienia następujących warunków:

1. osiągnięcia wieku emerytalnego 55 lat

2. posiadania wymaganego okresu zatrudnienia wynoszącego 25 lat, w tym

co najmniej 10 lat pracy w szczególnych warunkach wymienionych w dziale IV, wykazu B.

Zgodnie z treścią § 2 ust. 1 rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym akcie prawnym są okresy, w których praca
w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Z kolei zgodnie z treścią art. 184 ust 1 ustawy, ubezpieczonym urodzonym po dniu
31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym
w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

W myśl art. 184 ust. 2 ustawy – w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2013r. tj. w dacie złożenia wniosku oraz wydania zaskarżonej decyzji – emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Kwestia posiadania przez ubezpieczonego ponad 25 letniego okresu składkowego
i nieskładkowego oraz ukończenie 60 lat nie były sporne. Odwołujący nie jest członkiem OFE.

Bezspornym jest, że ubezpieczony nie spełnia przesłanki wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych określonych w wykazie A rozporządzenia z dnia 7.02.1983r.,(zgodnie z § 3 rozp. Z dn. 7.02.1983r.), gdyż w toku sprawy nie wnioskował o zaliczenie innych niż już uznane - za prace wymienione w wykazie A - przez ZUS okresy zatrudnienia w (...) sp. z o.o., (w wymiarze 8 lat, 5 m-cy i 2 dni). które nie wyczerpywały wymaganych 15 lat. Podkreślić przy tym należy, iż przy ustalaniu prawa do wcześniejszej emerytury, nie jest możliwe zliczenie okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienionych odrębnie w wykazie A i w wykazie B, stanowiących załączniki do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13.11.2008r., II UK 88/08).

Okoliczność sporna w przedmiotowej sprawie dotyczyła zatem posiadania przez ubezpieczonego (na dzień 1 stycznia 1999r.) wymaganego 10 letniego okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, określonej według wykazu B, bowiem organ rentowy nie zaliczył do takiej pracy okresu zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. w okresie od 1.02.1980r. do 6.12.1996r. na stanowisku ślusarza.

W wykazie B, dziale IV, poz.1, wymieniono „ prace wykonywane bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu”.

Zdaniem Sądu, ubezpieczony takich prac nie wykonywał. Przywołany akt prawny nie precyzuje jakie prace uważane są za wykonywane „bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu”. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 14 sierpnia 2013r., III UK 122/12, OSNP 2014/5/75 wskazał, że sformułowanie „bezpośrednio” nie określa miejsca pracy lecz odnosi się do rodzaju świadczonej pracy, która musi być wykonywana bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu. Nie chodzi więc o jakąkolwiek pracę w kontakcie z azbestem. Odnosząc powyższe do rozpoznawanej sprawy, stwierdzić należy, że ubezpieczony z pewnością nie zajmował się przetwórstwem azbestu, lecz w trakcie prac związanych z naprawą okładzin tarcz i tarcz sprzęgieł, wykonanych z materiału zawierającego azbest, był narażony na pył zawierający włókna azbestu. Pomiary środowiskowe przeprowadzone u pracodawcy wskazały na występowanie takiego pyłu na stanowisku zajmowanym przez ubezpieczonego, przy czym jego stężenie było poniżej obowiązujących norm.

Nadto ubezpieczony nie wykonywał prac przy materiałach zawierających azbest stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Pod pojęciem pracy wykonywanej stale należy rozumieć pracę wykonywaną na danym stanowisku pracy, zgodnie z rozkładem czasu pracy i w pełnym wymiarze czasu pracy, ustalonym dla danego stanowiska. W związku z powyższym nie będzie uznawana za takie zatrudnienie - praca wykonywana np. w połowie wymiaru czasu pracy lub tylko kilka lub kilkanaście dni w miesiącu. W wyroku z dnia 1 czerwca 2010 r. (sygn. akt: II UK 21/10) Sąd Najwyższy stwierdził, że praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika. Od tej reguły istnieją odstępstwa. Pierwsze z nich dotyczy sytuacji, kiedy inne równocześnie wykonywane prace stanowią integralną część (immanentną cechę) większej całości dającej się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43). Drugie odstępstwo dotyczy przypadków, kiedy czynności wykonywane w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny (orz. SN z 12 kwietnia 2012 r., II UK 233/11, wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 24 stycznia 2013 r. III AUa 1098/12).

W niniejszej sprawie nie sposób było uznać, że ubezpieczony, który ok. 6 godzin dziennie wykonywał pracę przy regeneracji oprzyrządowania zawierającego azbest a w pozostałym zakresie wykonywał inne prace należące do jego obowiązków, a nienarażającego go na kontakt z pyłami azbestowymi: (naprawa i regeneracja urządzeń pneumatycznych autobusu, kierowanie wózkami widłowymi, nadzór nad stanem technicznym obrabiarek i elektronarządzy) zajmujące mu średnio 2 godziny dziennie – wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu prace w warunkach szczególnych..

Powyższe potwierdzone zostało dowodami z dokumentów : charakterystyki pracy przedłożonej przez pracodawcę, sprawozdaniami z pomiarów środowiskowych z 1989r. i 1991r., których treść potwierdzili świadkowie, a nawet sam odwołujący, nie kwestionując tych dokumentów.

Należy pamiętać, że tzw. wcześniejsza emerytura jest dla powszechnego systemu świadczeń emerytalnych "instytucją" wyjątkową, określającą szczególne uprawnienia. Zawarcie przez ustawodawcę w zamkniętym katalogu wykazu pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze wyłącza możliwość jego rozszerzania w procesie stosowania prawa. Możliwość odstępstwa od zasady powszechnej - zwłaszcza ze względu na przesłankę szczególnego charakteru zatrudnienia - pozostaje atrybutem władzy ustawodawczej, a nie sądowniczej (por. wyrok z dnia 22 lutego 2007 r., I UK 258/06).

Jak wskazał Sąd Najwyższy, w przywołanym wyżej wyroku z dnia 14 sierpnia 2013r., III UK 122/12 ustawodawca używając terminu „bezpośrednio” wyraźnie określił rodzaj pracy i granicę różniącą tę pracę od prac, w których pracownik może mieć kontakt z azbestem, jednak jego praca nie polega na zatrudnieniu przy przetwórstwie azbestu. Zaprezentowana przez ten Sąd wykładnia, wynika nadto ze „szczególnego uprawnienia, jakim jest prawo do przejścia na emeryturę w wieku znacznie niższym niż zwykły (powszechny) wiek emerytalny (§ 8 rozporządzenia z 1983 r. - 55 lat dla mężczyzny) i po 10 latach pracy przy przetwórstwie azbestu. Tłumaczy to dlaczego inne prace przy azbeście nie są ujmowane w wykazie B. Prace wykonywane w zakładach przetwarzających azbest są ujęte w wykazie A do rozporządzenia z 1983 r., dział VII, pkt 9, jednak wówczas wcześniejszy wiek emerytalny jest wyższy (60 lat) i wymaga się dłuższej pracy w takich szczególnych warunkach (15 lat). W wykazie A ujęte są również prace przy produkcji materiałów azbestowo-cementowych - dział V, pkt 12. Występuje więc jakościowa różnica między tymi pracami a pracą wykonywaną bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu z wykazu B.”

W tym miejscu należy zaznaczyć, że dział VII wykazu A dotyczy prac w przemyśle lekkim, a dział V wykazu A prac w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych. Ubezpieczony natomiast pracował w Przedsiębiorstwie (...), czyli w branży transportowej. Nadto, zdaniem Sądu, wykonywanych przez niego prac nie można zakwalifikować ani do „pracy wykonywanej w zakładach przetwarzających azbest” ani do „prac przy produkcji materiałów azbestowo- cementowych”, co uniemożliwia doliczenia spornego okresu do posiadanego przez odwołującego stażu pracy w warunkach szczególnych z wykazu A.

Reasumując, wobec braku spełnienia przez odwołującego wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych, zarówno 15-letniego odnośnie wykonywania prac określonych w wykazie A, jak i 10-letniego w przypadku wykonywania prac określonych w wykazie B, tym samym braku podstaw zmiany zaskarżonej decyzji organu rentowego, Sąd z mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji i odwołanie oddalił.

(-) SSO Grażyna Łazowska