Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 maja 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2016 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa M. J.

przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o podwyższenie renty i zapłatę

I.  umarza postępowanie w zakresie żądania kwoty 16.852,52 (szesnaście tysięcy osiemset pięćdziesiąt dwa 52/100) zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty od 11 lutego 2014 r. do 11 kwietnia 2016 r.;

II.  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz M. J. tytułem zadośćuczynienia kwotę 15.000 (piętnaście tysięcy) zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 maja 2016 r. do dnia zapłaty;

III.  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz M. J. tytułem skapitalizowanej renty za lata 2011 – 2013 kwotę 213.125,06 (dwieście trzynaście tysięcy sto dwadzieścia pięć 06/100) zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 10 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty;

IV.  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz M. J. tytułem skapitalizowanych odsetek kwotę 42.770,99 (czterdzieści dwa tysiące siedemset siedemdziesiąt 99/100) zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty;

V.  podwyższa zasądzoną wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie I C 1728/97 z dnia 31 grudnia 1999 r. (zmienionym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 listopada 2000 r., sygn. akt I ACa 576/00) rentę z kwoty 2.150 (dwa tysiące sto pięćdziesiąt) zł do kwoty 9.203 (dziewięć tysięcy dwieście trzy) zł począwszy od lutego 2014 r. i z tego tytułu:

1)  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz M. J. tytułem renty za okres od lutego 2014 r. do maja 2016 r. kwotę 96.278 (dziewięćdziesiąt sześć tysięcy dwieście siedemdziesiąt osiem) zł z odsetkami ustawowymi:

a)  od kwoty 13.061 zł od dnia 16 marca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

b)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 kwietnia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

c)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 maja 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

d)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 czerwca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

e)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

f)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 sierpnia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

g)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 września 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

h)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 października 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

i)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 listopada 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

j)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 grudnia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

k)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 stycznia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

l)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 lutego 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

m)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 marca 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

n)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 kwietnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

o)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 maja 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

p)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 czerwca 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

q)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 lipca 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

r)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 sierpnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

s)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 września 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

t)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 października 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

u)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 listopada 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

v)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 grudnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

w)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 stycznia 2016 r. za opóźnienie do dnia zapłaty,

x)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 lutego 2016 r. za opóźnienie do dnia zapłaty,

y)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 marca 2016 r. za opóźnienie do dnia zapłaty,

z)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 kwietnia 2016 r. za opóźnienie do dnia zapłaty,

aa)  od kwoty 3.703 zł od dnia 11 maja 2016 r. za opóźnienie do dnia zapłaty;

2) zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz M. J. miesięczną rentę w kwocie 9.203 (dziewięć tysięcy dwieście trzy) zł począwszy od czerwca 2016 r. płatną do 10. dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat;

VI.  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz M. J. tytułem odszkodowania kwotę 15.137 (piętnaście tysięcy sto trzydzieści siedem) zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 maja 2016 r. do dnia zapłaty;

VII.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

VIII.  ustala, że powódka M. J. ponosi koszty procesu w 12%, a pozwany (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. w 88%, pozostawiając szczegółowe wyliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się orzeczenia.

Sygn. akt I C 144/14

UZASADNIENIE

Pozwem z 10 lutego 2014 r., skierowanym przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., a którego żądanie sprostowane zostało pismem z 11 kwietnia 2016 r., M. J. domagała się:

I  zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kwoty 241.658,21 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

II  podwyższenia od dnia wniesienia pozwu renty zasądzonej wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 31 grudnia 1999 r. w sprawie I C 1728/97 od pozwanego na swoją rzecz do kwoty 9.203 zł miesięcznie, płatnej do 10. dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, poczynając od lutego 2014 r.,

a także zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych.

(pozew – k. 2-13; pismo – k. 1425-1431)

W odpowiedzi na pozew z 28 lutego 2014 r. pozwany (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów postępowania, wraz z kosztami zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

(odpowiedź na pozew – k. 353-355)

Postanowieniem z 20 marca 2014 r. w sprawie I C 144/14 Sąd Okręgowy w Warszawie zabezpieczył powództwo poprzez zobowiązanie (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. do uiszczania na czas postępowania na rzecz M. J. kwot po 5.500 zł miesięcznie do dnia 10. każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia płatności którejkolwiek z rat.

(postanowienie – k. 872)

Pismem z 11 kwietnia 2016 r. strona powodowa zmodyfikowała przedmiotowo powództwo w ten sposób, że zmieniła podstawę faktyczną dochodzonego roszczenia o zapłatę kwoty 241.658,21 zł w zakresie kwoty 16.852,52 zł, dotychczas dochodzonej tytułem skapitalizowanej renty za utracone dochody za lata 2011-2013 w ten sposób, iż zrzekła się roszczenia w tym zakresie i jednocześnie wniosła o zasądzenie w miejsce tego roszczenia kwoty 15.852,52 zł tytułem odszkodowania za zwiększone potrzeby M. J. w okresie od października 2014 r. do maja 2015 r. (kwota 15.137 zł) oraz tytułem zadośćuczynienia za doznaną w związku ze złamaniem z 4 października 2014 r. krzywdę i długotrwały uszczerbek na zdrowiu (kwota 1.715,52 zł) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 11 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty. Jednocześnie strona powodowa rozszerzyła żądanie pozwu w ten sposób, że obok dochodzonych pozwem roszczeń, wniosła o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 28.284,48 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 11 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę i trwały uszczerbek na zdrowiu poniesiony w związku ze złamaniem z 4 października 2014 r., a także zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 47.960,60 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 11 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty tytułem skapitalizowanych na dzień 9 kwietnia 2016 r. odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 224.805,69 zł jako skapitalizowanej renty od lutego 2011 r. do lutego 2014 r. Równocześnie strona powodowa cofnęła pozew w zakresie roszczenia o zasądzenie odsetek od kwoty 16.852,52 zł za okres od 11 lutego 2014 r. do 11 kwietnia 2016 r.

(pismo – k. 1425-1431)

Stanowisko strony pozwanej, w tym również odnośnie zmodyfikowanego żądania pozwu, nie uległo zmianie w toku dalszego postępowania.

(pismo – k. 1455-1456)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wyrokiem z 31 grudnia 1999 r. w sprawie I C 1728/97 Sąd Okręgowy w Warszawie podwyższył m. in. rentę zasądzoną wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z 26 listopada 1991 r. w sprawie I C 1024/89 od (...) w W., obecnie (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W., na rzecz M. J., poczynając od 1 stycznia 2000 r., do kwoty 3.550 zł płatnej do 10. dnia każdego miesiąca, z odsetkami ustawowymi w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat (punkt III).

(dowód: wyrok – k. 185-185v. akt sprawy I C 515/01)

Sąd Okręgowy w Warszawie w toku prowadzonego postępowania w sprawie I C 1728/97 ustalił, że stan zdrowia M. J. w porównaniu z okresem po wypadku z punktu widzenia ortopedycznego uległ poprawie, albowiem pozwala wykonywać lekkie prace domowe, jednakże z ograniczeniem ciężkich prac fizycznych typu dźwiganie, pchanie, ciąganie ciężarów. Nadto ze względu na niepełną sprawność kończyny dolnej prawej i lewej oraz kręgosłupa lędźwiowego M. J. nie mogła długo maszerować czy stać. Dodatkowo jako celowe jawiło się prowadzenie rehabilitacji przez specjalistów, jak i przez powódkę według instruktażu w domu. Z kolei wykonywanie przez M. J. ciężkiej pracy fizycznej w sadzie ze względu na dolegliwości ze strony odcinka szyjnego i lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa oraz skokowego nie było możliwe, przy czym mogą ona wykonywać pracę biurową w niepełnym wymiarze. W porównaniu ze stanem ustalonym w maju 1991 r. wystąpiło nieznaczne pogorszenie stanu zdrowia M. J. z punktu widzenia neurologicznego. Z uwagi na nasilenie dolegliwości bólowych i obniżenie sprawności ruchowej M. J. wymagała pomocy osób drugich nawet w zakresie podstawowych zabiegów higienicznych. W celu zatrzymania jej sprawności ruchowej na ówczesnym poziomie wskazane było prowadzenie rehabilitacji ruchowej i podejmowanie okresowego leczenia sanatoryjnego. Dodatkowo przy stwierdzonych obiektywnie uszkodzeniach funkcji układu nerwowego nie było możliwe samodzielne poruszanie się M. J. środkami komunikacji miejskiej.

Nadto Sąd Okręgowy w W.stwierdził, że z tytułu rehabilitacji, zakupu lekarstw i jednego w roku leczenia sanatoryjnego M. J. ponosiła koszty w wysokości 350 zł miesięcznie, do tego ponosiła koszty pomocy osoby drugiej w związku z koniecznością wykonywania cięższych prac w wysokości 300 zł oraz przejazdu taksówkami na wizyty lekarskie i rehabilitację w wysokości 200 zł miesięcznie. Jednocześnie M. J. otrzymywała rentę w wysokości 350 zł miesięcznie, a od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. otrzymywała rentę w wysokości 300 zł miesięcznie z tytułu zwiększonych potrzeb. W związku z ograniczeniem możliwości poruszania i wykonywania prac sadowniczych, jak również handlowych w latach 1994-1997, dochody M. J. były mniejsze od tych, jakie mogłaby osiągnąć, gdyby była sprawna, o kwotę (...)zł, tj. średnio o kwotę (...)zł miesięcznie. Natomiast w 1998 r. powódka osiągnęła dochód mniejszy o (...)zł.

W tych warunkach Sąd Okręgowy w Warszawie wskazał, iż z tytułu zwiększonych potrzeb uwzględnione zostały miesięczne kwoty w wysokości 150 zł na zakup leków, 100 zł na prowadzenie rehabilitacji poza publicznymi ośrodkami opieki zdrowotnej, 100 zł na leczenie sanatoryjne, 300 zł na sfinansowanie pomocy osoby drugiej oraz 200 zł na przejazdy taksówkami. Tym samym z tytułu zwiększonych potrzeb M. J. renta została wyliczona na kwotę 850 zł miesięcznie. Z kolei bieżąca renta od 1 stycznia 2000 r. wyliczona została na kwotę 3.550 zł miesięcznie. Utracone dochody wynosiły 3.100 zł miesięcznie, zwiększone potrzeby 850 zł miesięcznie, a zatem łącznie 3.950 zł. Od tej kwoty odjęta została kwota w wysokości 400 zł renty pobieranej z (...)((...)

(dowód: uzasadnienie – k. 188-192 akt sprawy I C 515/01)

Wyrokiem z 21 listopada 2000 r. w sprawie I ACa 576/00 Sąd Apelacyjny w Warszawie, na skutek apelacji pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. od wyroku Sądu Okręgowego w W.z 31 grudnia 1999 r. w sprawie I C 1728/97, uchylił zaskarżony wyrok w części m. in. w punkcie III ponad kwotę 2.150 zł i w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za drugą instancję.

(dowód: wyrok – k. 242-242v.)

Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając sprawę w uchylonym zakresie oddalił powództwo wyrokiem z 31 marca 2003 r., a apelacja od tego wyroku została oddalona przez Sąd Apelacyjny w Warszawie.

(dowód: wyrok w sprawie I C 525/01 i I ACa 1255/03)

W dniu 18 czerwca 2005 r. M. J. otrzymała skierowanie do (...) Szpitala (...)w W. (dalej jako: (...)w W.) z rozpoznaniem coxartrozy obustronnej z zaostrzeniem prawostronnej celem leczenia operacyjnego. Przyjęta została na Oddział (...) (...) w W., gdzie przebywała w okresie od 19 października do 3 listopada 2005 r. Podczas hospitalizacji, w dniu 20 października 2005 r., poddana została zabiegowi operacyjnemu alloplastyki biodra prawego. Przy wypisie do domu otrzymała zalecenia w postaci zakazu obciążania chorej kończyny i stosowania profilaktyki przeciwzakrzepowej.

W dniu 4 listopada 2005 r. M. J. została ponownie przewieziona na Szpitalny (...) (...)w W. z powodu silnej dolegliwości bólowej operowanego biodra prawego. W wyniku wykonanej diagnostyki obrazowej RTG biodra prawego stwierdzono u powódki zwichnięcie protezy, a następnie została ona zakwalifikowana do przyjęcia na Oddział (...) (...)w W.. Następnie powódka została poddana zabiegowi repozycji zwichniętego biodra, założono wyciąg bezpośredni na prawą kończynę dolną i zastosowano aparat stabilizujący prawego biodra. W dniu 25 listopada 2005 r. M. J. wypisana została do domu z zaleceniem chodzenia za pomocą aparatu stabilizującego biodra bez obciążania operowanej kończyny oraz profilaktyki zatorowości Fraxiparine.

Dodatkowo przy wypisie M. J. otrzymała skierowanie do Szpitala (...)Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. (dalej jako: Szpital (...) w K.), gdzie przebywała w okresie od 1 lutego do 17 marca 2006 r. celem kompleksowej rehabilitacji. Przy przyjęciu stwierdzono u powódki bólowe ograniczenie ruchomości kręgosłupa L-S oraz biodra prawego oraz uszkodzenie nerwu strzałkowego prawego. Po przeprowadzonej rehabilitacji, w dniu 17 marca 2006 r., powódka została wypisania z zaleceniem dalszego okresowego leczenia rehabilitacyjnego w warunkach ambulatoryjnych i sanatoryjnych.

W okresie od 15 do 30 listopada 2006 r. M. J. ponownie przebywała na Oddziale (...) (...)w W., gdzie stwierdzono, że z powodu spastycznych skurczów mięśni nastąpiło zwichnięcie protezy (styczeń 2006 r.). Ze względu na utrzymujące się dolegliwości bólowe powódka została zakwalifikowana do wymiany panewki protezy. Przy wypisie zalecono jej profilaktykę przeciwzakrzepową oraz chodzenie z pomocą kul.

W okresie od 2 lutego do 2 marca 2007 r. M. J. hospitalizowana była na Oddziale (...) Szpitala (...) w K. z powodu zaburzenia chodu i utrzymujących się cech uszkodzenia nerwu strzałkowego prawego. W trakcie pobytu zastosowano u powódki kompleksową rehabilitację. M. J. wypisana została z zaleceniem kontynuacji wyuczonych ćwiczeń w domu według poznanego schematu podczas hospitalizacji oraz okresowej kontroli neurologicznej i ortopedycznej.

W dniu 30 marca 2007 r. M. J. zgłosiła się do Centrum Medycznego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (dalej jako: (...)w W.) z powodu dolegliwości bólowej kręgosłupa z promieniowaniem do prawej kończyny dolnej i do palucha prawej nogi. W wykonanym badaniu TK stwierdzono szerokopodstawowe wypukliny L3-L4, L4-L5 i L5-S1, widoczny stan po operacji na poziomie L5-S1 i zalecono jej dodatkowe badania RTG kręgosłupa czynnościowe oraz fizjoterapię w postaci krioterapii miejscowej kręgosłupa lędźwiowego, a także przyjmowanie leków przeciwbólowych – (...)50 mg (3 × 1 tabletka) i osłonowych na przewód pokarmowy – (...) (1 × 1 tabletka).

Z powodu trudności nietrzymania moczu w dniu 9 grudnia 2008 r. M. J. wykonała badania urodynamiczne. Z kolei w okresie od 16 stycznia do 26 lutego 2009 r. była kolejno hospitalizowana na Oddziale (...) Szpitala (...) w K., gdzie została poddana kompleksowej rehabilitacji. Podczas hospitalizacji stwierdzono, że powódka w dniu 26 stycznia 2009 r. dwukrotnie upadła z powodu zaburzeń mechaniki chodu. Z tego powodu zalecono jej używanie balkoniku ułatwiającego poruszanie się po ośrodku. Przy wypisie powódka otrzymała wniosek na własne zaopatrzenie w przedmiot ortopedyczny (balkonik) i zalecono jej kontynuowanie wyuczonych ćwiczeń. Dodatkowo stwierdzono, że powódka wymaga pełnej diagnostyki neurologicznej w warunkach Kliniki (...) w trybie przyspieszonym z powodu pogorszenia chodu.

W okresie od 6 do 26 marca 2009 r. M. J. przyjęta została do Kliniki (...) (...)w W. z powodu pogorszenia chodu, a następnie poddana została gruntownej diagnostyce obrazowej (EMG nerwów obwodowych, TK głowy, MRI kręgosłupa szyjnego i piersiowego). Badanie elektrofizjologiczne potwierdziło uszkodzenie prawego nerwu strzałkowego. Przy wypisie zalecono powódce dalszą rehabilitację ruchową w warunkach domowych i sanatoryjnych oraz dalszą opiekę lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Z powodu stwierdzonej podczas hospitalizacji infekcji dróg moczowych zalecono dodatkowo kontrolne badanie ogólne moczu za 10 dni. Zalecono również okresową kontrolę neurologiczną, dietę niskotłuszczową. Nadto powódka otrzymała recepty na leki rozluźniające skurcze mięśni (...) (3 × 1 tabl.), poprawiające funkcje zwieracza pęcherza (...)5 mg (2 × ½ tabletki) i (...)1,5 mg (1 × 1 tabl.) oraz na obniżenie poziomu cholesterolu we krwi (...)20 mg (1 × 1 tabletka), antybiotyki na infekcje układu moczowego (...)(2 × 1 tabletka) oraz ochronę przewodu pokarmowego (...)(3 × 1 kapsułka).

Powódka kontynuowała leczenie w (...) Przychodni (...) w W., gdzie w dniu 21 grudnia 2009 r. zgłosiła się z powodu nasilenia dolegliwości bólowych kręgosłupa L-S. Powódce podano wówczas blokadę (...)z (...)w okolicę korzenia L-5 pod kontrolą monitora USG. Powódka kontynuowała następnie leczenie w warunkach ambulatoryjnych w Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej (...) w G., w Poradni Szpitala (...) w K. (do 18 sierpnia 2012 r.), w (...)w W. (po upadku na twarz i doznaniu urazu w postaci rany tłuczonej okolicy czołowej głowy; z powodu urazu twarzoczaszki z raną okolicy brwi prawej). Dodatkowo powódka leczyła się w Centrum Medycznym (...) w W. (z powodu rany tłuczonej głowy po upadku). Nadto kilkukrotnie korzystała z leczenie sanatoryjnego (trzykrotnie w (...) Klinice (...) w K.; dwukrotnie w Sanatorium (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B.; w Sanatorium (...) w B.).

W dniu 4 października 2014 r. M. J. przyjęta została do (...)w W. w trybie świadczenia ratującego życie z powodu złamania okołoprotezowego kości udowej prawej. Powódka poddana została leczeniu operacyjnemu, a także dokonano zszycia jej ran.

(dowód: dokumentacja medyczna – k. 22-188, k. 977-981, k. 1095-1129, k. 1314-1354, k. 1357, k. 1363)

Aktualnie M. J. mieszka sama, a po mieszkaniu porusza się przy pomocy balkonika rehabilitacyjnego. W zasadzie powódka wymaga stałej pomocy osób trzecich nie tylko w zakresie sprzątnięcia mieszkania, prasowania, zrobienia cięższych zakupów, ale również w czynnościach dnia codziennego (podstawowe zabiegi higieniczne, przygotowywanie posiłków, zrobienie lżejszych zakupów). Dlatego też w codziennych czynnościach pomocą służy jej najbliższa rodzina, a także zatrudniane w tym celu osoby w wymiarze 3-4 razy w tygodniu (tygodniowy koszt zatrudnienia pomocy domowej kształtuje się na poziomie 400-500 zł). Zdarza się, że przy próbach samodzielnego podejmowania tych najprostszych czynności dnia codziennego powódka z uwagi na samoopadającą stopę przewraca się, co powoduje zranienia wymagające interwencji chirurgicznej i szycia. Dodatkowo powódka nie może prowadzić samochodu, stąd też korzysta z transportu prywatnego (taksówki, rodzina), ewentualnie specjalistycznego transportu medycznego. Powódka w dalszym ciągu miewa stany obniżonego nastroju, cierpi na depresję reaktywną, wobec czego uczęszcza na wizyty do lekarzy psychiatrów (koszt jednej wizyty kształtuje się na poziomie 155 zł, przy czym odpłatność za pierwszą wizytę wynosiła 180 zł) oraz zażywa leki antydepresyjne. Dodatkowo M. J. korzysta z zabiegów rehabilitacyjnych i masaży, które pomagają utrzymać aktualny stan zdrowia powódki, przy czym ich częstotliwość została obecnie zwiększona i kształtuje się na poziomie 5 razy tygodniowo (koszt jednego zabiegu to ok. 120 zł). Nadto powódka pozostaje pod stałą opieką lekarzy specjalistów (lekarza ortopedy – 2 razy do roku; lekarza neurologa – raz na kwartał; lekarza rodzinnego – co miesiąc, do którego uczęszcza w ramach wykupionego ubezpieczenia medycznego w (...) w W.), a także dwa razy do roku wyjeżdża na turnusy sanatoryjne. M. J. w związku ze swoimi schorzeniami zażywa szereg lekarstw, mianowicie (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...)oraz leki na nadciśnienie i nietrzymanie moczu, których koszt zakupu kształtuje się na poziomie około 400 zł kwartalnie. Powódka do 2008 r. samodzielnie prowadziła gospodarstwo sadownicze, z którego uzyskiwała średni roczny dochód na poziomie (...)zł. Z uwagi jednak na pogarszający się stan zdrowia M. J. zmuszona była wydzierżawić rzeczone gospodarstwo, a następnie powierzyć obowiązek jego prowadzenia swojemu wnukowi Ł. K.. Do chwili obecnej jednak powódka chętnie służy wnukowi radą oraz sporadycznie dogląda sadów.

(dowód: zeznania świadka A. J. – k. 887-890, nagranie: 00:04:02-01:04:22 – k. 894; zeznania świadka R. B. – k. 890, nagranie: 01:04:47-01:13:10 – k. 894; zeznania świadka L. S. – k. 890-891, nagranie: 01:13:28-01:25:00 – k. 894; zeznania świadka Ł. K. – k. 891-893, nagranie: 01:25:15-01:45:40 – k. 894; zeznania powódki M. J. – k. 1198-1205, nagranie: 00:05:34-01:25:30)

W okresie od 1 lutego 2011 r. do 1 lutego 2014 r. M. J. poniosła kwotę w łącznej wysokości 34.995,30 zł tytułem zwiększonych potrzeb (zakup leków, rehabilitacja, zakup sprzętu rehabilitacyjnego, leczenie sanatoryjne). I tak, w 2011 r. powódka poniosła kwotę w wysokości 12.038,50 zł, w 2012 r. poniosła kwotę w wysokości 14.825 zł, a w 2013 r. poniosła kwotę w wysokości 8.131,80 zł. Nadto w okresie od października 2014 r. do maja 2015 r. powódka wydatkowała tytułem zabiegów rehabilitacyjnych dodatkową kwotę 5.856 zł, a w związku z koniecznością roztoczenia nad nią opieki w większym wymiarze – poniosła dodatkową kwotę 6.170 zł. Ponadto zaistniały wypadek z 4 października 2014 r. zmusił M. J. do zakupu sprzętu medycznego i rehabilitacyjnego, a także do dzierżawienia łóżka rehabilitacyjnego na łączną kwotę 3.111 zł.

(dowód: faktury VAT i rachunki – k. 189-343, k. 1219-1313, k. 1355-1356, k. 1358-1362, k. 1364-1375)

Miesięczny koszt zatrudnienia pracownika robót inżynieryjnych, do których zaliczają się prace ogrodnicze, kształtował się na poziomie 5.319 zł brutto. Z kolei z tytułu prowadzonego gospodarstwa sadowniczego czysty zysk roczny możliwy do uzyskania kształtował się odpowiednio na poziomie (...)zł w roku 2011, na poziomie (...)zł w roku 2012 oraz na poziomie (...)zł w roku 2013.

(dowód: opinia – k. 1393-1396; ustne wyjaśnienia opinii sporządzonej na piśmie przez biegłą E. G. – k. 1440-1442, nagranie: 00:02:14-00:28:00)

Z punktu widzenia ortopedycznego stan zdrowia M. J. uległ pogorszeniu w stosunku do października 2004 r. w stopniu znacznym. Powódka jest po dwukrotnej operacji rekonstrukcyjnej stawu biodrowego prawego w 2006 i 2007 r. z jatrogennym uszkodzeniem nerwu strzałkowego prawego. Od lutego 2009 r. porusza się przy pomocy balkonika. M. J. przydarzają się częste upadki, które nieraz kończyły się doznaniem urazu wymagającego zaopatrzenia chirurgicznego. Upośledzony chód powoduje znacznego stopnia niepełnosprawność ruchowo-fizyczną powódki. Wymaga ona regularnych kontroli lekarzy prowadzących, w tym u ortopedy i lekarza specjalisty rehabilitacji medycznej.

Pogorszenie stanu zdrowia M. J. ma związek z wypadkiem z 23 listopada 1984 r., niezależnie od występującego w tym wieku procesu inwolucyjnego. Z powodu zaburzenia funkcji układu mięśniowego powódki w przebiegu pourazowego uszkodzenia rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym doszło do nasilenia procesu zwyrodnieniowego w wyniku osłabienia gorsetu mięśniowego kręgosłupa i kończyn. Stwierdzone esowate skrzywienie kręgosłupa u powódki jest efektem zaburzenia regulacji napięcia mięśniowego.

Zwiększyły się potrzeby M. J. w zakresie konieczności poddania się zabiegowi operacyjnemu biodra prawego z następowym uszkodzeniem nerwu strzałkowego prawego, powodujące dużego stopnia zaburzenie chodu. Powódka może wymagać zaopatrzenia ortopedycznego w postaci obuwia ortopedycznego na opadające stopy.

W zakresie ortopedycznym M. J. wymaga dodatkowej pomocy w wymiarze 2 godzin na dobę dla zaspokojenia potrzeb podstawowych jak robienie zakupów, sprzątanie, pomoc przy pielęgnacji i utrzymaniu higieny. Nadto powódka nie jest w stanie sama prowadzić pojazdu mechanicznego i przemieszczać się bez pomocy osób trzecich.

Wydatki związane z leczeniem ortopedycznym, chociażby stabilizator stawu biodrowego, balkonik, leki przeciwbólowe ((...), (...), (...), (...)) należało uznać za uzasadnione i pozostające w związku z wypadkiem.

Stwierdzony stopień upośledzenia sprawności ruchowej M. J. ogranicza jej możliwości prowadzenia działalności sadowniczej, chociażby nadzór nad pracownikami przy pracy w sadzie i organizowanie zbytu na jabłka oraz doglądanie sadu.

Upadek i złamanie nogi z 4 października 2014 r. pozostaje w związku z wypadkiem M. J. z 23 listopada 1984 r. W związku z tym wystąpił co najmniej długotrwały uszczerbek na zdrowiu w postaci 5%. Złamanie okołoprotezowe krętarza większego kości udowej prawej leczone zachowawczo spowodowało długotrwały uszczerbek na zdrowiu.

(dowód: opinia – k. 923-957; opinia uzupełniająca – k. 1139-1142; opinia uzupełniająca – k. 1143-1148)

Z punktu widzenia rehabilitacji medycznej stan zdrowia M. J. pogorszył się od 2004 r. poprzez nasilenie objawów bólowych, pogorszenie zakresu ruchu w stawach, duże deficyty mięśniowe, pogorszenie w znaczny sposób mechaniki chodu, bardzo częste zaburzenia równowagi oraz bolesne i częste upadki.

M. J. ma zwiększone potrzeby z zakresu rehabilitacji medycznej zmierzające do: utrzymania zakresu ruchu czynnego i biernego w stawach, utrzymania i poprawy siły mięśniowej, przeciwdziałania zanikom mięśniowym (kinezyterapia, fizykoterapia, masaż); terapii przeciwbólowej (krioterapia, laseroterapia, pole magnetyczne); przeciwdziałania wzmożonemu napięciu mięśniowemu (rehabilitacja) oraz poprawy mechaniki chodu (tor antygrawitacyjny, ćwiczenia równoważne, chód w torze), a także rocznego programu rehabilitacji (raz do roku rehabilitacja refundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia, raz do roku turnus rehabilitacyjny refundowany przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, raz do roku turnus rehabilitacyjny realizowany we własnym zakresie, dwa razy do roku 21-dniowa sesja treningowa na bieżni antygrawitacyjnej). Zaproponowany roczny program rehabilitacji nie nasili już istniejących dolegliwości bólowych, a także nie spowoduje u powódki żadnych dodatkowych cierpień. W okresie oczekiwania na turnusy rehabilitacyjne powódka winna być rehabilitowana ambulatoryjnie lub w warunkach domowych. Dodatkowo wymaga ona w miarę systematycznej rehabilitacji w wymiarze minimum 10 sesji terapeutycznych w miesiącu.

Stan zdrowia M. J. uniemożliwia poruszanie się pacjentki komunikacją miejską. Z uwagi na konieczność przemieszczania się powódki na wizyty lekarskie, rehabilitację oraz badania diagnostyczne, mając na względzie aktualny stan zdrowia oraz sprawności powódki, wymaga ona już specjalistycznego transportu medycznego dostosowanego w sposób specjalny dla osób niepełnosprawnych z możliwością transportu zarówno w pozycji siedzącej, jak i leżącej.

M. J. wymaga rozszerzonej pomocy osób drugich w zakresie następujących czynności: pomoc we wszystkich czynnościach dnia codziennego (czynności higieniczne, gotowanie, sprzątanie, robienie zakupów, podawanie posiłków, napojów i preparatów farmakologicznych, pomoc w ubieraniu i rozbieraniu), pomoc w trakcie udawania się na wizyty lekarskie, rehabilitację oraz badania diagnostyczne, pomoc w załatwianiu spraw urzędowych oraz we wszystkich innych czynnościach związanych z normalnym funkcjonowaniem w życiu. Tym samym powódka wymaga dodatkowej opieki w zakresie 2 godzin na dobę.

Poniesione koszty na rehabilitację oraz sprzęt i aparaturę fizjoterapeutyczną były w pełni uzasadnione, a ceny tych świadczeń nie odbiegają od cen rynkowych. Wydatki te mają ścisły związek z wypadkiem komunikacyjnym z 1984 r.

Znacznego stopnia upośledzenie sprawności fizycznej ogranicza, a w momentach znacznego nasilenia dolegliwości bólowych wprost uniemożliwia M. J. prowadzenie działalności sadowniczej (nadzór nad pracownikami przy pracy w sadzie, organizowanie zbytu na jabłka oraz doglądanie sadu).

Przebyty wypadek komunikacyjny z 1984 r. w mniejszym lub większym stopniu mógł mieć związek z przebytym urazem z 4 października 2014 r. Wskutek urazu pogorszył się znacznie stan zdrowia i sprawności M. J., która stała się wyłącznie osobą leżącą. Powódka wymaga aktualnie pomocy praktycznie przez 24 godziny (z wyłączeniem czasu poświęconego na sen) we wszystkich czynnościach dnia codziennego oraz wszystkich czynnościach związanych z higieną osobistą. Aktualny stan sprawności powódki uniemożliwia wykonywanie zabiegów rehabilitacyjnych w warunkach ambulatoryjnych, a możliwe formy rehabilitacji stanowią rehabilitacja domowa w wymiarze 5 sesji terapeutycznych w tygodniu (odpłatnie) oraz rehabilitacja stacjonarna (z wyłączeniem ćwiczeń na bieżni antygrawitacyjnej). Zwiększyły się potrzeby powódki związane z rehabilitacją, opieką osób trzecich oraz transportem, przy czym wskazany jest wyłącznie specjalistyczny transport medyczny ze wskazaniem na transport w pozycji leżącej.

(dowód: opinia – k. 986-1052; opinia uzupełniająca – k. 1159-1163)

Z punktu widzenia neurologicznego u M. J. istnieją objawy mielopatii szyjnej z powodu uszkodzenia pourazowego rdzenia kręgowego w 1984 r. W przeprowadzonym badaniu MRI uwidoczniona została pourazowa jama malacyjna od 1984 r., która może mieć wpływ na aktualny stan przedmiotowy powódki. W obrazie klinicznym istnieje głównie niedowład spastyczny kończyn dolnych z zaburzeniami zwieraczy. Istniejące nieznaczne ubytki neurologiczne w zakresie kończyny górnej lewej również związane są ze zmianami pourazowymi w kręgosłupie szyjnym i rdzeniu kręgowym szyjnym. Stwierdzone zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne na poziomie C4-C5 oraz dyskopatie kręgosłupa lędźwiowego L2-L3 oraz L4-L5-S1 są schorzeniami samoistnymi i nie można ich powiązać ze skutkami wypadku z 1984 r. Powódka była operowana z powodu dyskopatii L4-L5-S1 w 1993 r. oraz z powodu zmian zwyrodnieniowych prawego stawu biodrowego (2005 i 2007 r.), a zaburzenia w narządzie ruchu nakładają się na objawy pourazowe z 1984 r. Istniejące nadciśnienie tętnicze również ma wpływ na aktualny stan neurologiczny, a szczególnie ukrwienie rdzenia kredowego. Z punktu widzenia neurologicznego zmiany pourazowe w układzie nerwowym mają charakter stacjonarny i brak jest możliwości dodatkowego uszkodzenia rdzenia kręgowego szyjnego po wykonaniu usztywnienia na poziomie C5-C7. U M. J. nastąpiło pogorszenie stanu psychofizycznego związane z biologicznym starzeniem się, nadciśnieniem tętniczym oraz zmianami zwyrodnieniowymi w stawach biodrowych i zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa. Aktualnie spełnia ona kryterium osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji. Skutki pourazowego uszkodzenia rdzenia kręgowego aktualnie nie uległy nasileniu (zmiany stacjonarne od kilkunastu lat).

(dowód: opinia – k. 1077-1081)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach niniejszej sprawy, a także dokumentów zgromadzonych w dołączonych aktach spraw I C 1024/89 i I C 515/01 oraz w przedłożonych aktach szkody (...). Wszystkie dokumenty zostały sporządzone przez kompetentne osoby w ramach wykonywanych przez nie czynności, a strony w toku rozprawy nie kwestionowały ich prawdziwości. Sąd dokonując ich kontroli od strony formalnej i zawartości merytorycznej również nie dopatrzył się uchybień ani śladów wskazujących na ich fałszowanie przez podrabianie lub przerabianie.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły również zeznania przesłuchanej w charakterze strony powódki M. J. oraz zeznania wszystkich przesłuchanych świadków. Zeznania te były bowiem w swojej treści zeznaniami rzeczowymi, spójnymi, nie ujawniły się też żadne przyczyny pozwalające skutecznie kwestionować wiarygodność zeznań świadków i powódki. Przedmiotowe zeznania były również zbieżne z pozostałym zgromadzonym materiałem dowodowym. Sąd nie znalazł zatem podstaw ku temu, by kwestionować wiarygodność ich zeznań w jakimkolwiek zakresie.

Dodatkowo Sąd podzielił w całej rozciągłości wnikliwe i szczegółowe opinie sporządzone przez biegłych sądowych, których ostatecznie żadna ze stron nie kwestionowała. Wnioski omawianych opinii pozostawały ze sobą spójne, co potwierdzało dodatkowo ich wiarygodność i pozwalało na ustalenie rzeczywistych ograniczeń powódki w życiu codziennym, wymiaru niezbędnej pomocy osób trzecich oraz zakresu koniecznych zabiegów rehabilitacyjnych związanych z rozstrojem zdrowia. Opinie te zostały sporządzone przez kompetentne osoby, posiadające odpowiednią wiedzę z zakresu będącego ich przedmiotem, a nadto zostały wydane po przeprowadzeniu badań charakterystycznych dla ich przedmiotu, a zatem na podstawie badania M. J. i analizy akt sprawy, w tym dokumentacji medycznej. Zastosowane metody były bardzo szczegółowe. Dodatkowo przedmiotowe opinie odpowiadały wymaganiom określonym w Kodeksie postępowania cywilnego, a nadto nie zachodziły żadne powody osłabiające zaufanie do wiedzy, kompetencji, doświadczenia czy bezstronności sporządzających je biegłych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo w niniejszej sprawie było zasadne i jako takie zasługiwało na uwzględnienie w przeważającej części.

W pierwszej kolejności Sąd umorzył postępowanie w zakresie żądania kwoty 16.852,52 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od 11 lutego 2014 r. do 11 kwietnia 2016 r. Zgodnie bowiem z art. 203 § 1 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku. W myśl § 4 cytowanego przepisu sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa. Niemniej jednak uznając, że zrzeczenie się roszczenia we wskazanym zakresie było dopuszczalne w świetle art. 203 § 4 k.p.c., Sąd umorzył postępowanie w tym zakresie.

Zgodnie z art. 445 § 1 k.c. w wypadkach przewidzianych w art. 444 k.c., tj. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Ustalenie wysokości zadośćuczynienia przewidzianego w art. 445 § 1 k.c. wymaga uwzględnienia wszystkich okoliczności istotnych dla określenia rozmiaru doznanej krzywdy, takich jak wiek poszkodowanego, stopień cierpień fizycznych i psychicznych, ich intensywność i czas trwania, nieodwracalność następstw uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia (kalectwo, oszpecenie), rodzaj wykonywanej pracy, szanse na przyszłość, poczucie nieprzydatności społecznej, bezradność życiowa oraz inne czynniki podobnej natury (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 9 listopada 2007 r., sygn. akt V CSK 245/07, LEX nr 369691).

W toku prowadzonego postępowania ustalono, iż upadek i złamanie nogi z 4 października 2014 r. pozostaje w związku z wypadkiem M. J. z 23 listopada 1984 r. W związku z tym wystąpił co najmniej długotrwały 5% uszczerbek na zdrowiu. Złamanie okołoprotezowe krętarza większego kości udowej prawej leczone zachowawczo spowodowało niewątpliwie długotrwały uszczerbek na zdrowiu powódki. Wskutek urazu pogorszył się znacznie stan zdrowia i sprawności M. J., która stała się wyłącznie osobą leżącą. Powódka wymagała pomocy praktycznie przez 24 godziny (z wyłączeniem czasu poświęconego na sen) we wszystkich czynnościach dnia codziennego oraz wszystkich czynnościach związanych z higieną osobistą. Stan sprawności powódki uniemożliwiał wykonywanie zabiegów rehabilitacyjnych w warunkach ambulatoryjnych, a możliwe formy rehabilitacji stanowiły rehabilitacja domowa w wymiarze 5 sesji terapeutycznych w tygodniu oraz rehabilitacja stacjonarna (z wyłączeniem ćwiczeń na bieżni antygrawitacyjnej). Tym samym zwiększyły się niewątpliwie potrzeby powódki związane z rehabilitacją, opieką osób trzecich oraz transportem (specjalistyczny transport medyczny ze wskazaniem na transport w pozycji leżącej).

Oceniając zgłoszone roszczenie o zadośćuczynienie Sąd miał na uwadze, iż celem zadośćuczynienia jest naprawienie szkody niemajątkowej wyrażającej się krzywdą w postaci cierpień fizycznych i psychicznych. Dlatego też ustalając kwotę zadośćuczynienia należy mieć na uwadze rozmiar cierpień związanych z zaistnieniem wypadku, jak i dolegliwości bólowe powstałe w następstwie urazu oraz długotrwałego leczenia. Wśród innych okoliczności wpływających na wysokość zadośćuczynienia jest wymóg ustalenia go w rozsądnych granicach, adekwatnych do aktualnych stosunków majątkowych, albowiem jego celem jest pokrycie szkody majątkowej, a nie wzbogacenie poszkodowanego.

Niewątpliwie rozmiar cierpień zarówno fizycznych, jak i psychicznych doznanych przez powódkę M. J. w związku z wypadkiem z 4 października 2014 r. był duży. Nie sposób było w ocenie Sądu tracić z pola widzenia okoliczności, iż powódka uległa wypadkowi już jako osoba niesprawna, a zaistniałe zdarzenie spowodowało, że M. J. przez 8 miesięcy stała się osobą w pełni uzależnioną od pomocy innych osób przez 24 godziny na dobę. Dodatkowo powódka przez 6 miesięcy de facto nie wstała z łóżka, co stanowiło dla niej niewątpliwą niedogodność. Przed przedmiotowym wypadkiem powódka starała się bowiem zachować sprawność na ówczesnym poziomie, ciesząc się życiem w miarę możliwości. Doznane złamanie natomiast pozbawiło M. J. jakichkolwiek możliwości w tym zakresie. Co wpłynęło na pogorszenie się również jej stanu zdrowai psychicznego. Wszystkie te okoliczności zdaniem Sądu przemawiały za zasądzeniem tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę od pozwanego na rzecz powódki M. J. kwoty w wysokości 15.000 zł. Kwota ta odpowiada doznanej krzywdzie – przeprowadzony zabieg operacyjny cechował duży stopień ingerencji w organizm powódki, a nadto wymagała ona po tym zabiegu zwiększonej rekonwalescencji i usprawniania. Kwota zadośćuczynienia w pełni natomiast w ocenie Sądu zaspokaja roszczenie strony powodowej. Zdaniem Sądu kwota ta odpowiada rozmiarowi i intensywności negatywnych doznań M. J. spowodowanych wypadkiem z 4 października 2014 r., uwzględnia skutki zdarzenia w jej obecnym życiu i nie prowadzi do nieuzasadnionego wzbogacenia powódki. Tym samym w pozostałym zakresie roszczenie M. J. o zasądzenie zadośćuczynienia jako nieuzasadnione podlegało oddaleniu.

Zgodnie natomiast z dyspozycją art. 444 § 1 k.c. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia. Odszkodowanie przewidziane w art. 444 § 1 k.c. obejmuje wszelkie wydatki (koszty) pozostające w związku z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia, jeżeli są konieczne (niezbędne) i celowe (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 9 stycznia 2008 r., sygn. akt II CSK 425/07, M. Praw. 2008, nr 3, s. 116). Pojęcie „wszelkie koszty” oznacza koszty różnego rodzaju, których nie da się z góry określić, a których ocena, na podstawie okoliczności sprawy, należy do sądu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 9 stycznia 2008 r., sygn. akt II CSK 425/07, LEX nr 378025). Jednak, jak słusznie się zauważa, celowość ponoszenia wszelkich wydatków może być związana nie tylko z możliwością uzyskania poprawy stanu zdrowia, ale też z potrzebą utrzymania tego stanu, jego niepogarszania (por. wyrok Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2011 r., sygn. akt IV CSK 308/10, LEX nr 738127). Zawsze jednak obowiązek zwrotu dotyczy wydatków rzeczywiście poniesionych i nie wystarczy wykazanie, że były one obiektywnie potrzebne (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 8 lutego 2006 r., sygn. akt I ACa 1131/05, LEX nr 194522).

W grupie wydatków celowych i koniecznych, pozostających w związku z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia, tradycyjnie wymienia się koszty leczenia (pobytu w szpitalu, pomocy pielęgniarskiej, koszty lekarstw), specjalnego odżywiania się, nabycia protez i innych specjalistycznych aparatów i urządzeń (np. protez, kul, aparatu słuchowego, wózka inwalidzkiego). Do grupy tej zalicza się również wydatki związane z transportem chorego na zabiegi i do szpitala, koszty związane z odwiedzinami chorego w szpitalu czy wynikające z konieczności specjalnej opieki i pielęgnacji nad chorym, koszty zabiegów rehabilitacyjnych, wreszcie koszty przygotowania do innego zawodu.

Przenosząc powyższe konstatacje na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należało, iż w następstwie upadku z 4 października 2014 r. niezbędne stało się zwiększenie częstotliwości zabiegów rehabilitacyjnych, jakim poddawała się M. J., tj. do 5-6 wizyt tygodniowo. Tym samym w okresie od października 2014 r. do maja 2015 r. powódka wydatkowała tytułem zabiegów rehabilitacyjnych łączną kwotę w wysokości 10.920 zł (w sytuacji, gdyby nie przedmiotowy upadek wydatkowałaby jedynie kwotę 5.064 zł). Dodatkowo na uzasadnioną potrzebami pomoc osób trzecich powódka wydatkowała łączną kwotę w wysokości 14.970 zł (w sytuacji, gdyby nie przedmiotowy upadek wydatkowałaby jedynie kwotę 8.800 zł). Nadto zaistniała sytuacja zmusiła M. J. do zakupu sprzętu medycznego i rehabilitacyjnego, a także do dzierżawienia łóżka rehabilitacyjnego na łączną kwotę 3.111 zł. W związku z przebytym urazem z 4 października 2014 r. niewątpliwie zwiększyły się potrzeby powódki związane z rehabilitacją, opieką osób trzecich oraz transportem, a wszystkie poniesione przez M. J. koszty jawiły się w ocenie Sądu jako uzasadnione. Tym samym tytułem poniesionych kosztów rehabilitacji, pomocy osób trzecich oraz zakupu sprzętu medycznego tytułem odszkodowania należna winna być powódce kwota w łącznej wysokości 15.137 zł (5.856 zł + 6.170 zł + 3.111 zł).

Odsetki ustawowe od zasądzonych kwot zadośćuczynienia oraz odszkodowania przyznane zostały dopiera od dnia następującego po upływie trzydziestu dni od daty doręczenia pozwanemu odpisu pisma modyfikującego żądanie pozwu, mianowicie od 16 maja 2016 r., gdyż w ocenie Sądu dopiero od tej daty można postrzegać zwłokę pozwanego w spełnieniu świadczenia z tytułu zadośćuczynienia i odszkodowania. Skoro powódka M. J. sprecyzowała żądanie pozwu w tym zakresie dopiero pismem z 11 kwietnia 2016 r., którego odpis doręczony został stronie pozwanej w dniu 15 kwietnia 2016 r. (k. 1460), stąd też odsetki należne były od dnia następującego po upływie trzydziestodniowego terminu liczonego od daty doręczenia pozwanemu odpisu rzeczonego pisma. Powyższe zatem uzasadniało rozstrzygnięcie w przedmiocie odsetek zgodnie z treścią art. 817 § 1 k.c., a w pozostałym zakresie żądanie odsetkowe jako nieuzasadnione podlegało oddaleniu.

Z kolei stosownie do dyspozycji przepisu art. 444 § 2 k.c., jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Zgodnie zaś z treścią art. 907 § 2 k.c., jeżeli płacenie renty wynika z ustawy, każda ze stron może w razie zmiany stosunków żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty, chociażby wysokość renty i czas jej trwania były ustalone w orzeczeniu sądowym lub w umowie.

Celem art. 907 § 2 k.c. jest zatem zharmonizowanie treści przysługującego poszkodowanemu prawa podmiotowego ze zmianą okoliczności faktycznych, jaka może nastąpić w przyszłości. Nie ma przy tym znaczenia fakt ustalenia wysokości renty i czasu jej trwania w orzeczeniu sądowym lub umowie, przykładowo w ugodzie (art. 917 k.c.). Ustalenie takie nie zmienia bowiem źródła obowiązku płacenia renty, a jedynie konkretyzuje ustawowy obowiązek płacenia renty. Podkreślić należy, iż w procesie o zmianę wysokości renty zachodzi związanie prawomocnym wyrokiem przyznającym rentę w zakresie odpowiedzialności dłużnika i stopnia tej odpowiedzialności, w określonym tym wyrokiem rozmiarze (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 7 maja 2013 r., sygn. akt I PK 306/12, LEX nr 1391694).

Przesłanką żądania zmiany wysokości lub czasu trwania renty jest zmiana stosunków, a ciężar dowodu – zgodnie z art. 6 k.c. – spoczywa na powodzie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 5 marca 1976 r., sygn. akt III PRN 4/76, LEX nr 14301). Zmiana stosunków musi nastąpić po dacie ustalenia uprawnienia do renty, przy czym powództwo oparte na przepisie art. 907 § 2 k.c. nie może zmierzać do poprawienia błędów poprzedniego orzeczenia sądowego bądź zawartej ugody (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 30 stycznia 1976 r., sygn. akt III PR 151/75, LEX nr 14298). Orzekając o zmianie sąd bierze pod uwagę wszelkie okoliczności dotyczące sytuacji osobistej i majątkowej stron umowy oraz okoliczności obiektywne, w tym też istotny spadek zmiany siły nabywczej pieniądza (zob. uchwała Sądu Najwyższego z 20 kwietnia 1994 r., sygn. akt III CZP 58/94, OSNC 1994, nr 11, poz. 207; uchwała Sądu Najwyższego z 28 października 1993 r., sygn. akt III CZP 142/93, OSNC 1994, nr 4, poz. 82; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 16 grudnia 2004 r., sygn. akt I ACa 1097/04, LEX nr 151728).

W ocenie Sądu na gruncie rozpoznawanej sprawy niewątpliwie istniały podstawy do zmiany wysokości przyznanej uprzednio M. J. renty, zarówno w zakresie tzw. renty wyrównawczej (uzupełniającej), jak i renty z tytułu zwiększonych potrzeb.

W pierwszej kolejności podkreślić należy, iż powódka M. J. w toku niniejszego postępowania dochodziła ostatecznie, po częściowym cofnięciu pozwu wraz ze zrzeczeniem się roszczenia, kwoty 224.805,69 zł (241.658,21 zł – 16.852,52 zł) tytułem skapitalizowanej renty za lata 2011-2013. Jednocześnie Sąd uznał, iż w zakresie części dochodzonych przez stronę powodową kwot poniesionych tytułem wydatków nie został wykazany związek przyczynowo-skutkowy z samym zaistniałym wypadkiem, co dotyczy w szczególności odbytych przez M. J. konsultacji okulistycznych, zakupu baterii do aparatu słuchowego, czy też ponoszonych wydatków na lekarstwa. Z wydatków tych bowiem nie wynikało wprost, jakoby były one w jakikolwiek sposób powiązane z zaistniałym wypadkiem i łagodzeniem cierpień, ewentualnie wzmacnianiem organizmu powódki. Pozwany (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. w toku procesu zakwestionował część przedłożonych przez M. J. rachunków, przy czym opiniujący w sprawie biegły sądowy z zakresu ortopedii-traumatologii S. M. zasadnie, zdaniem Sądu orzekającego, przyjął, że wydatki na lampę (...) były związane z wypadkiem, a lek (...)został przepisany powódce przez lekarza prowadzącego (k. 932). Jednocześnie w toku prowadzonego postępowania M. J. nie sprostała ciążącemu na niej obowiązkowi wykazania, iż inne wydatki związane z kremami do skóry (...), lekami na nadciśnienie i serce, alergię, kaszel, pamięć, wspierającymi funkcjonowanie mózgu osób starszych, jawiły się jako mające związek z przebytym w 1984 r. wypadkiem. I tak, Sąd nie uznał (zgodnie ze wskazaniami biegłego ortopedy-traumatologa) w roku 2011 rachunków na kwotę 2.815,04 zł, w roku 2012 – na kwotę 4.039,16 zł, a w roku 2013 – na kwotę 4.448,71 zł, co łącznie stanowiło kwotę w wysokości 11.302,91 zł.

W pozostałym zakresie natomiast Sąd rozpoznający przedmiotową sprawę zaaprobował przedstawiony w pozwie sposób wyliczenia zwiększonych kosztów utrzymania M. J.. Potrzeby powódki niewątpliwie uległy zwiększeniu w stosunku do jej potrzeb w 1999 r. Co więcej, ponoszone przez stronę powodową wydatki na ich zaspokojenie nie mieściły się w przyznanej uprzednio przez Sąd Okręgowy w Warszawie kwocie 1.450 zł. Powódka bowiem zmuszona była w latach 2011-2013 korzystać z pomocy domowej w wymiarze 3-4 razy w tygodniu, a dzienny koszt takiej pomocy kształtował się na poziomie 100 zł, co stanowiło wydatek rzędu 13.200 zł rocznie (100 zł × 3 dni × 44 tygodnie), tj. 1.100 zł miesięcznie. Nadto z uwagi na niemożność prowadzenia samochodu, jak i samodzielnego pieszego poruszania się nawet na niewielkie odległości, powódka ponosiła koszty transportu (taksówkami), w tym na dojazdy związane z leczeniem i rehabilitacją oraz dojazdy do sanatoriów. Roczne koszty z tego tytułu wynosiły 12.000 zł, tj. 1.000 zł miesięcznie. Dodatkowo M. J. korzystała z rehabilitacji domowej przez ok. 40-44 tygodnie w roku, przy czym średnio połowa zabiegów rehabilitacyjnych odbywała się w ramach publicznej służby zdrowia, a pozostała część prywatnie. Roczne wydatki na zwiększone potrzeby z tytułu rehabilitacji ([3 × 90 zł + 75 zł] × 22 tygodnie) wynosiły średnio 7.590 zł, tj. 632,50 zł miesięcznie.

Dodatkowo należało pomniejszyć dochodzoną przez stronę powodową tytułem utraconych zarobków w 2013 r. kwotę 64.205,72 zł do kwoty 63.828 zł. W toku prowadzonego postępowania bowiem ustalono, iż z tytułu prowadzonego gospodarstwa sadowniczego czysty zysk roczny możliwy do uzyskania kształtował się w roku 2013 na poziomie (...)zł (różnica wynosząca 794,28 zł w stosunku do kwoty przyjętej w pozwie). Jednocześnie Sąd jako niemiarodajny uznał sposób wyliczenia należnej powódce renty wyrównawczej poprzez skorelowanie jej z potencjalnymi dochodami uzyskiwanymi z wydzierżawiania gospodarstwa sadowniczego, chociażby z uwagi na jego niepewność związaną z warunkami atmosferycznymi, czy też sytuacją polityczną (embargo Rosji na jabłka). Dlatego też, uwzględniając okoliczność, że miesięczny koszt zatrudnienia pracownika w sadzie kształtował się na poziomie 5.319 zł brutto, zasądzeniu podlegała z tego tytułu kwota niższa o 377,72 zł ([65.000 zł – 794,28 zł] – [5.319 zł × 12 miesięcy]).

Uwzględniając zatem powyższe konstatacje, Sąd zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powódki M. J. tytułem skapitalizowanej renty za lata 2011-2013 kwotę 213.125,06 zł (224.805,69 zł – 11.303,91 zł – 377,72 zł). Odsetki ustawowe od zasądzonej kwoty skapitalizowanej renty przyznane zostały od 10 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty, albowiem od tej daty pozwany niewątpliwe opóźniał się ze spełnieniem należnego świadczenia (art. 481 § 1 k.c.).

Jednocześnie powyższe rozważania znajdowały bezpośrednie przełożenie na dochodzoną przez M. J. kwotę tytułem skapitalizowanych odsetek w wysokości 47.960,60 zł, albowiem podstawa przyjęta do obliczeń przez tutejszy Sąd była odpowiednio niższa, a mianowicie wynosiła 213.125,06 zł. Dlatego też należało zasądzić od pozwanego na rzecz powódki tytułem skapitalizowanych odsetek kwotę 42.770,99 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 11 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty. Rozstrzygnięcie w przedmiocie odsetek uzasadniała treść przepisu art. 482 § 1 k.c., zgodnie z którym od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy.

Odnośnie natomiast żądania w zakresie przyznania renty począwszy od lutego 2014 r., Sąd uznał je za uzasadnione w całości.

Generalnie renta z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy zarobkowej ma wyrównać różnicę między dochodami, jakie poszkodowany mógłby uzyskać, gdyby zdarzenie szkodzące nie miało miejsca, a dochodami, jakie może on uzyskać po zdarzeniu szkodzącym (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 21 maja 2009 r., sygn. akt V CSK 432/08, Legalis nr 265878). Sytuacja M. J. w zakresie dalszej możliwości wykonywania w ograniczonym zakresie prac biurowych oraz organizacji pracy i zbytu w sadzie uległa zmianie, albowiem aktualnie znacznego stopnia upośledzenie sprawności fizycznej ogranicza, a w momentach znacznego nasilenia dolegliwości bólowych wprost uniemożliwia M. J. prowadzenie działalności sadowniczej (nadzór nad pracownikami przy pracy w sadzie, organizowanie zbytu na jabłka oraz doglądanie sadu). Strona powodowa natomiast w należyty sposób wykazała, że miesięczny koszt zatrudnienia pracownika robót inżynieryjnych, do których zaliczają się prace ogrodnicze, kształtował się na poziomie 5.319 zł brutto.

Ponadto konsekwencją oddziaływania czynnika szkodzącego może być również zwiększenie się potrzeb poszkodowanego (np. koszty rehabilitacji, leków, opieki lekarskiej lub pielęgniarskiej, specjalnej diety). Powstanie konieczności ponoszenia dodatkowych wydatków powoduje, że sytuacja majątkowa poszkodowanego ulega pogorszeniu, nawet jeśli poszkodowany może kontynuować dotychczasową pracę zarobkową. Z uwagi na to, że celem przyznania renty jest osiągnięcie stanu, jaki istniałby, gdyby zdarzenie szkodzące nie miało miejsca, powinna ona pokrywać koszty zwiększonych potrzeb poszkodowanego. Celem renty zatem jest naprawienie szkody, co nie oznacza, że może pokrywać tylko te wydatki, które poszkodowany rzeczywiście poniósł. Dla jej zasądzenia wystarcza bowiem samo istnienie zwiększonych potrzeb, bez względu na to, czy pokrzywdzony poniósł koszt ich pokrycia.

Niewątpliwie, jak już wskazywano powyżej, potrzeby M. J. uległy zwiększeniu. Powódka bowiem w dalszym ciągu zmuszona jest korzystać z pomocy domowej, nie ma możność prowadzenia samochodu, jak i samodzielnego pieszego poruszania się nawet na niewielkie odległości, a także poddawana jest zabiegom rehabilitacyjnym, których częstotliwość po 4 października 2014 r. uległa zwiększeniu do 5-6 wizyt tygodniowo. Jednocześnie Sąd meriti nie znalazł jakichkolwiek podstaw ku temu, aby pozbawiać powódkę możliwości wydatkowania kwot celem zachowania jej sprawności przynajmniej na dotychczasowym poziomie, zwłaszcza uwzględniając determinację i chęć poprawy sprawności przez powódkę. Dlatego też, posiłkując się dyspozycją przepisu art. 322 k.p.c., podwyższono zasądzoną wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 31 grudnia 1999 r. w sprawie I C 1728/97 (zmienionym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 21 listopada 2000 r. w sprawie I ACa 576/00) rentę z kwoty 2.150 zł do kwoty 9.203 zł, począwszy od lutego 2014 r., i z tego tytułu zasądzono od strony pozwanej na rzecz strony powodowej za okres od lutego 2014 r. do maja 2016 r. kwotę 96.278 zł ([9.203 zł – 5.500 zł] × 26 miesięcy) z odsetkami ustawowymi: od kwoty 13.061 zł ([9.203 zł – 2.150 zł] + [9.203 zł – 3.195 zł] od 16 marca 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, a od kwot po 3.703 zł (9.203 zł – 5.500 zł) od 11. dnia każdego kolejno następującego po sobie miesiąca (2014-2016) do 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty (przy czym poczynając od stycznia 2016 r. należne były odsetki od 11. dnia każdego kolejno następującego po sobie miesiąca). Nadto zasądzeniu podlegała, począwszy od czerwca 2016 r., miesięczna renta w kwocie 9.203, płatna do 10. dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat.

Rozstrzygnięcie natomiast w przedmiocie kosztów procesu Sąd oparł na podstawie art. 108 § 1 zdanie drugie k.p.c., zgodnie z którym sąd może rozstrzygnąć jedynie o zasadach poniesienia przez strony kosztów procesu, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu; w tej sytuacji, po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, referendarz sądowy w sądzie pierwszej instancji wydaje postanowienie, w którym dokonuje szczegółowego wyliczenia kosztów obciążających strony. Dlatego też Sąd ustalił, iż powódka M. J. ponosi koszty procesu w 12%, a pozwany (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. – w 88%, przy czym pozostawił szczegółowe wyliczenie tych kosztów Referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się orzeczenia.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy na podstawie wskazanych przepisów orzekł jak w sentencji orzeczenia.