Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 listopada 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił przyznania ubezpieczonemu A. K. prawa do emerytury w oparciu o przepis art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż zgodnie z art. 32 cyt. ustawy emerytura przysługuje mężczyźnie, który ukończył 60 lat, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, tj. w dniu 1 stycznia 1999 r. osiągnął okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze wynoszący 15 lat, posiada okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat. Ubezpieczony udokumentował tylko 8 lat, 2 miesiące i 9 dni okresów pracy w szczególnych warunkach, nie spełnia zatem wymogów określonych w cytowanym wyżej przepisie.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył ubezpieczony, który wniósł o przyznanie mu prawa do emerytury. W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony wskazał, iż w okresie od 1.09.1978 r. do 31.10.1979 r. pracował w Zakładach (...) w B. na stanowisku starszego inspektora BHP, zaś w okresie od 1.11.1979 r. do 31.12.1985 r. i od 1.03.1986 r. do 31.03.1988 r. jako zastępca kierownika działu (...) i specjalista ds. prewencji p.poż. Okoliczności powyższe wynikają ze świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 5 kwietnia 2012 r. oraz świadectwa pracy z dnia 30 kwietnia 1998 r. i dnia 5 kwietnia 2012 r. Ponadto mogą zostać potwierdzone zeznaniami świadków: D. N., W. S., T. S. oraz W. Z..

W odpowiedzi na odwołanie ubezpieczonego, organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji. Nadto organ rentowy wskazał, że nie zaliczył ubezpieczonemu jako okresu pracy w szczególnych warunkach okresów pracy w Zakładach (...) gdyż nie jest możliwe aby pracując na wskazanych w świadectwach pracy stanowiskach wnioskodawca wykonywał stale w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w warunkach szczególnych.

W piśmie procesowym z dnia 20 marca 2013 r. pełnomocnik ubezpieczonego podkreślił, iż ubezpieczony pracując na stanowiskach inspektora BHP oraz zastępcy kierownika działu (...) i specjalisty ds. prewencji p.poż. przebywał stale w warunkach szkodliwych dla zdrowia, gdyż tylko takie warunki panowały w obrębie wszystkich zakładów produkcyjnych przedsiębiorstwa (...) . Ubezpieczony w związku z wykonywanymi obowiązkami był poddany stałej ekspozycji na działanie substancji niebezpiecznych, toksycznych czy żrących takich jak chlor, benzen, nitrobenzen, fosgen, anilina, nitroza, kwas siarkowy, azotowy, solny i amoniak.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony urodzony dnia (...) w dniu 11 października 2012 roku złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

Organ rentowy uznał, iż ubezpieczony udokumentował staż pracy w łącznym wymiarze 31 lat, 4 miesiące i 2 dni, w tym 8 lat, 2 miesiące i 9 dni pracy wykonywanej w warunkach szczególnych.

Okoliczności bezsporne

Z akt osobowych ubezpieczonego dotyczących jego zatrudnienia w Zakładach (...) wynika, iż w zakładach tych pracował on od 1.06.1967 r. do 30.04.1998 r., w tym w okresie od 22.06.1970 r. do 31.08.1978 r. jako aparatowy oraz w okresie od 1.09.1978 r. do 31.10.1979 r. na stanowisku starszego inspektora BHP, zaś w okresie od 1.11.1979 r. do 31.12.1985 r. i od 1.03.1986 r. do 31.03.1988 r. jako zastępca kierownika działu (...) i specjalista ds. prewencji p.poż. Za wszystkie wymienione okresy wystawione zostało świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 5 kwietnia 2012r.

Ubezpieczony zeznał, że pracował w Zakładach (...) w okresie od 1967 r. do 1998 r. Po ukończeniu (...) Szkoły (...) przy zakładach (...) rozpoczął pracę jako aparatowy. W latach 1978-1979 pracował jako starszy inspektor BHP w zakładach (...) w (...). Do jego obowiązków należała kontrola stanowisk pracy pod kątem zagrożeń występujących na stanowiskach pracy. Była to kontrola i analiza stanowisk na których były umiejscowione aparaty chemiczne. Po dokonaniu analizy i kontroli sporządzane były notatki , jednak praca administracyjno - biurowa nie zajmował wiele czasu bowiem inne osoby na podstawie tych notatek redagowały i sporządzały protokoły i całą dokumentację. W latach 1979 – 1985 ubezpiecozny był zatrudniony jako inspektor BHP oraz specjalista p.poż. Rodzaj wykonywanej pracy w zasadzie się nie zmienił. Doszła jedynie prewencja pożarowa na wszystkich wydziałach zakładów (...). Ta kontrola również wymagała analiz i dokonania klasyfikacji w celu zabezpieczenia stanowisk przed wybuchem. W czasie wykonywania tej pracy na ubezpieczonego działały różne czynniki zagrożenia chemicznego. Brak było hermetyzacji zatem wszystkie czynniki toksyczne używane w produkcji i ich opary unosiły się w powietrzu. Normy były wielokrotnie przekroczone. Ubezpieczony dysponował ubraniem ochronnym, na które składało się: obuwie, kask, okulary i maska przeciwgazowa z pochłaniaczem. Do jego obowiązków należało m.in. kwalifikowanie i wskazywanie stanowisk pracy na których powinny być przyznawane dodatki szkodliwe. (...) należał do grupy 80 największych trucicieli w kraju. Wydział (...) był wydziałem o najbardziej przestarzałych technologiach, największej awaryjności urządzeń technologicznych.

Świadek D. N. zeznał, że pracował w Zakładach (...) w okresie od 1969 r. do 2006 r. na cały etat. W latach 1978 do 1998 pracował jako technolog wydziału (...) oraz starszy inspektor BHP. Świadek potwierdził, że ubezpieczony pracował jako inspektor BHP, a później również jako specjalista ochrony przeciw pożarowej. Jego praca polegała na nadzorowaniu i kontrolowaniu stanowisk w wydziale(...), w którym praca odbywała się wg starych technologii, na starych awaryjnych urządzeniach. Ubezpieczony nadzorował bezpieczeństwo wszystkich pracowników produkcyjnych, przy czym nadzór ten polegał na stałej kontroli wszystkich miejsc, w których odbywała się produkcja. Warunki pracy były bardzo ciężkie, było bowiem dużo otwartych zbiorników, których opary unosiły się w powietrzu. Było też dużo wypadków. Przez cały dzień ubezpieczony pracował na wydziałach produkcyjnych. Wykonywał notatki i przekazywał je osobom sporządzającym dokumentację. Działały na niego takie czynniki szkodliwe, jak benzen, chlor, fosgen, azbest, kwasy azotowy, siarkowy, solny, oleum (wysycony kwas siarkowy) akrylonitryl, nitrobenzen anilina, dwuchromian potasu, amoniak, kwas octowy, trotyl, toluen.

Świadek W. S. zeznał, że pracował w Zakładach (...) od 1969 do 1988 r., a obecnie jest na emeryturze przyznanej w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych – numer świadczenia (...). Emerytura została przyznana po przeprowadzeniu postepowania sądowego o sygn. akt VIU 2702/09. Świadek potwierdził, że ubezpieczony pracował jako specjalista BHP, a później jako kierownik w wydziale (...) oraz specjalista prewencji pożarowej. Jego praca polegała na kontroli instalacji pod względem spełnienia norm BHP. poza tym brał udział w kwalifikowaniu instalacji do remontów, uczestniczył także we wszystkich sprawach dotyczących wypadków przy pracy. Ubezpieczony miał swoje biuro na terenie zakładów, jednak wykonywał wszystkie czynności na terenie wydziałów produkcyjnych. Ubezpieczony przez cały czas miał kontakt z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i był narażony na działanie substancji toksycznych takich jak benzen, toluen, kwas solny siarkowy i wszelkie inne substancje używane przy produkcji barwników. Ubezpieczony posiadał ubranie robocze oraz maskę przeciwgazową i kask. Te dwa ostatnie elementy były obowiązkowym wyposażeniem każdego pracownika - używanym na stałe.

Świadek T. S. zeznał, że pracował w Zakładach (...) od 1971 r. do 2009 r. W latach 1978-1988 pracował jako starszy mistrz i następnie technolog. Świadek potwierdził, że pracował tam także na cały etat ubezpieczony jako inspektor w dziale (...), był zatrudniony na cały etat. ubezpieczony zajmował się kontrolowaniem warunków bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie (...). Oddziaływały na niego takie czynniki szkodliwe, jak anilina, benzydyna, oleum, chlorowodór, chlorek allilu, chlor, fosgen. Ubezpieczony pracował we wszystkich budynkach, na wszystkich instalacjach. Pracował w odzieży ochronnej oraz obowiązkowej dla wszystkich pracowników masce przeciwgazowej i kasku. Był narażony na działanie wszystkich czynników szkodliwych w takim samym, a czasem większym stopniu niż pozostali pracownicy. Świadek zeznał, że otrzymał emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych. W sprawie toczyło się postępowanie sadowe pod sygn. akt VIU 2384/09.

Świadek W. Z. zeznał, że pracował w Zakładach (...) w okresie od 1967 r. do 2011 r. i potwierdził, że pracował tam także ubezpieczony na cały etat na stanowiskach specjalista BHP i w późniejszym okresie jako inspektor P.Poż. Przez cały okres tego zatrudnienia zajmował się sprawdzaniem i kontrolą stanowisk pracy

pod względem spełnienia i przestrzegania higienicznych norm pracy w zakładzie (...). Pracował na wydziałach, halach produkcyjnych, estakadach technologicznych. Były to wizytacje kilkakrotnie w końcu tygodnia. Ubezpieczony nie wykonywał czynności administracyjnych. Ubezpieczony pracował w odzieży ochronnej w tym w masce i kasku.

dowód: dokumenty z akt osobowych, świadectwo pracy w szczególnych warunkach (akta rentowe) zeznania świadków: D. N. (k. 44 akt), W. S. (k. 44 akt) , T. S. (k. 45 akt) oraz W. Z. (k. 45 akt) akta rentowe W. S., akta sprawy sądowej sygn. VIU 2702/09 , akta rentowe T. S., akta sprawy sądowej (...).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane wyżej dowody.

Sąd uznał zeznania świadków oraz ubezpiecoznego za wiarygodne albowiem są one wewnętrznie spójne, konsekwentne i znajdują potwierdzenie w zebranych w sprawie dokumentach, które również zyskały walor dowodowy.

Sąd zważył, co następuje:

Na wstępie rozważań stwierdzić należy, że do wszystkich pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mają zastosowanie przepisy rozporządzenia wykonawczego z dnia 7 lutego 1983 r, które nadal zachowały swoją moc na warunkach określonych w art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.). Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, a okresy te stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Obowiązujące normy prawne w sposób jednoznaczny rozstrzygają, jakie środki dowodowe mogą stanowić podstawę do ustalenia konkretnych okoliczności w postępowaniu przed organem rentowym. W związku z tym organ rentowy, rozpoznając wniosek w sprawie prawa do emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach, może uwzględnić wyłącznie te okresy pracy w szczególnych warunkach, które zostały udowodnione za pomocą dokumentów. Dokumenty te są dla organu rentowego wiążące nie tylko w pozytywnym, ale i w negatywnym tego słowa znaczeniu. Oznacza to, że z jednej strony przedłożone zaświadczenie jest dowodem na fakt wykonywania przez zainteresowanego pracy w szczególnych warunkach, a z drugiej strony brak takiego zaświadczenia uniemożliwia ustalenie tej okoliczności za pomocą innych środków dowodowych. W przypadku, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczeń potwierdzających okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach z przyczyn od siebie niezależnych, art. 472 i 473 k.p.c. umożliwiają ustalenie tych okoliczności w drodze postępowania odwoławczego przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z ww. artykułami w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych każdy fakt mający wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. Zaliczenie nie udokumentowanych, spornych okresów pracy w szczególnych warunkach do stażu pracy uprawniającego do wcześniejszej emerytury wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych. Na podstawie powyższego nie ulega wątpliwości, że w postępowaniu o świadczenie emerytalno-rentowe dopuszczalne jest – jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z 27 maja 1985 r. (III UZP 5/85) – przeprowadzenie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy z powodu jego likwidacji lub zniszczenia dokumentów dotyczących zatrudnienia. Okres pracy w warunkach szczególnych można również ustalić w postępowaniu sądowym na podstawie akt osobowych pracownika oraz dowodu z zeznań świadków.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe wykazało, iż ubezpieczony A. K. będąc zatrudnionym w Zakładach (...) od 01.09.1978r. do 31. 10. 1979r., od 1.11.1979 r. do 31.12.1985 r. i od 1.03.1986 r. do 31.03.1988 r. jako zastępca kierownika działu(...)i specjalista ds. prewencji p.poż wykonywał pracę w warunkach szczególnych, a jest to praca wymiona w wykazie A dziale XIV pkt. 24 cyt. rozporządzenia. Ubezpieczony wykazał, iż wykonywane przez niego czynności na w/w stanowiskach odpowiadają czynnościom wykonywanym w warunkach szczególnych określonych jako kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno- techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie.

Wskazać należy, iż dla celów ustalenia uprawnień do przyznania emerytury z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych, za pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Czynności ogólnie pojętego nadzoru lub kontroli w procesie produkcji wykonywanej w tych działach i oddziałach, w których zatrudnieni są pracownicy wykonujący pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów w/w rozporządzenia to wyłącznie te czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, a więc polegające na bezpośrednim nadzorze i kontroli procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w warunkach szczególnych.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe, w tym zeznania ubezpieczonego, zeznania świadków będących współpracownikami powoda oraz dokumenty składające się na akta osobowe ubezpieczonego wykazało jednoznacznie, iż ubezpieczony będąc w w/w okresach roku zatrudniony na stanowiskach związanych z dozorem prac wykonywał bezpośrednio stale i w pełnym wymiarze czasu zatrudnienie w warunkach szczególnych. Ubezpieczony mimo formalnie zajmowanego stanowiska stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przebywał na terenie produkcji, gdzie sprawował kontrolę i dozór na oddziałach, na których jako podstawowe prowadzone były prace przy produkcji materiałów szczególnie szkodliwych, niebezpiecznych dla zdrowia. Nadto wymaga podkreślenia, że czynności obejmujące sporządzanie dokumentacji związanej z nadzorem bezpieczeństwa pracy stanowiły integralną część sprawowanego dozoru. Nie ma zatem podstaw do wyłączania tych czynności i traktowania odrębnie. W sytuacji, gdy dozór inżynieryjno-techniczny jest pracą w szczególnych warunkach i praca polegająca na dozorze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ma żadnej potrzeby ustalania, ile czasu pracownik poświęcał na bezpośredni nadzór nad pracownikami, a ile na inne czynności, które również były związane z tym dozorem.( por. wyrok SN z dnia 11 marca 2009 roku, sygn. akt 243/08) Wskazać również należy, iż wszyscy pracownicy zatrudnieni na stanowiskach produkcyjnych oraz równorzędnych stanowiskach kierowniczych , a zatem także należnych do kadry inżynieryjno – technicznej otrzymywali dodatki z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych, cześć z pracowników była uprawniona do dodatkowego urlopu regeneracyjnego, do dodatkowych posiłków (regeneracyjnych), a większość z tych osób uzyskała prawo do wcześniejszej emeryturę z tytułu wykonywania zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Zaliczenie wymienionych wyżej okresów spowodowało, że odwołujący spełnił warunki konieczne do przyznania emerytury określone w art. 184 ustawy, zgodnie którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy jeżeli w dniu wejścia życia ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w wymiarze określonym art. 32 ustawy i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 z 1983 r., poz. 43 ze zm.) oraz osiągnęli okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych orzekając jak w punkcie 1 sentencji.

W punkcie 2 wyroku Sąd zgodnie z przepisem art. 118 ust. 1 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS z urzędu orzekł, iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Ubezpieczony za sporne okresy przedstawił wprawdzie organowi rentowemu świadectwo pracy w szczególnych warunkach, jednak z uwagi na pełnione przez ubezpieczonego funkcje kierownicze organ rentowy mógł powziąć wątpliwość, co do charakteru zatrudnienia i stopnia narażenia wnioskodawcy na działanie zagrożeń w miejscu pracy. Tym samy należało stwierdzić, że w postępowaniu prowadzonym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie było możliwe wyjaśnienie wszystkich okoliczności niezbędnych do wydania prawidłowej decyzji i z uwagi na brak ograniczeń dowodowych stało się to możliwe dopiero w postępowaniu sądowym.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów zastępstwa procesowego wydano w oparciu o treść art. 98 k.p.c. oraz § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

SSO Karolina Chudzinska – Koczorowicz