Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Konin, dnia 17 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w Koninie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący - Sędzia – SO Elżbieta Majewska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Alina Darul

przy udziale

po rozpoznaniu w dniu 17 listopada 2016 r. w Koninie

sprawy G. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Poznaniu

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek odwołania G. N.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Poznaniu

z dnia 26.08.2016r. znak: ENP/1/054068371

1.  Zmienia zaskarżoną decyzję w części i ustala, że G. N. nie ma obowiązku zwrotu odsetek za okres od 14.05.2015r. do 22.08.2016r. w kwocie 178,17 zł.

2.  W pozostałym zakresie oddala odwołanie.

SSO Elżbieta Majewska

Sygn. akt III U 758 / 16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 sierpnia 2016 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Poznaniu stwierdził, że G. N. pobrał nienależne świadczenie za okres od 09.04.2015 r. do 29.02.2016 r. w łącznej kwocie 2.547,72 zł z tytułu zwiększenia rolnego. Jednocześnie ZUS zobowiązał G. N. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 09.04.2015 r. do 29.02.2016 r. w kwocie 2.547,72 zł i odsetek za okres od 14.05.2015 r. do 22.08.1916 r. tj. do dnia wydania decyzji , w kwocie 178,17 zł.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł G. N. podnosząc, że składając wniosek o emeryturę informował organ rentowy o tym, że będzie się starał o emeryturę z KRUS i w związku z tym obie te instytucje powinny ze sobą współpracować. Odwołujący nie popełnił żadnego błędu a jeśli taki błąd powstał to był spowodowany przez pracowników tych instytucji i to oni powinni to zweryfikować.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania wywodząc, że zwiększenie rolne nie przysługuje osobie, która ma ustalone prawo do emerytury na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników . Obowiązek zwrotu wypłaconego świadczenia spoczywa na odwołującym gdyż nie poinformował pozwanego o przyznaniu mu emerytury rolniczej od dnia 9.04.2015 r.

Sąd ustalił co następuje :

G. N., ur. (...) złożył w dniu 13.04.2015 r. w ZUS II Oddział w Poznaniu Inspektorat w Turku wniosek o emeryturę . We wniosku oświadczył m.in. , że nie zgłaszał wniosku o emeryturę do KRUS , a obecnie pobiera rentę strukturalną płatną przez (...). Do wniosku dołączył także zaświadczenie KRUS PT w Turku dotyczące okresów opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników w latach 1982 – 1997 i 2006 – 2015.

Decyzją z dnia 06.05.2015 r. ZUS II Oddział w Poznaniu przyznał G. N. prawo do emerytury od dnia 09.04.2015 r. Przy ustalaniu wysokości emerytury organ rentowy uwzględnił wnioskodawcy zwiększenie z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników , które wyniosło 237,37 zł. W pouczeniu zawartym w decyzji znalazła się informacja, że osobie , której świadczenie podlegało zwiększeniu za okres opłacania składek na Fundusz Emerytalny Rolników i Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników oraz ubezpieczenie emerytalno – rentowe rolników, zwiększenie to nie przysługuje w przypadku ustalenia prawa do emerytury na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. W takim przypadku emerytura z FUS przysługuje bez kwoty zwiększenia, a emeryt ma obowiązek powiadomić organ rentowy o nabyciu prawa do emerytury na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników – punkt IX pouczenia.

Decyzją z dnia 10 lipca 2015 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego przyznał G. N. , na jego wniosek , emeryturę rolniczą od dnia 09.04.2015 r. Po przyznaniu emerytury rolniczej odwołujący nie poinformował pozwanego o przyznaniu tego świadczenia i emerytura z FUS była nadal wypłacana wraz ze zwiększeniem z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników.

W dniu 28.09.2015 r. wpłynęła do ZUS Inspektorat w Koninie decyzja Prezesa KRUS z dnia 10.07.2015 r. o przyznaniu G. N. emerytury rolniczej. Pomimo zawartej w tej decyzji informacji o nabyciu prawa do emerytury rolniczej pozwany nadal wypłacał odwołującemu emeryturę wraz ze zwiększeniem rolnym. Dopiero decyzją z dnia 17 maja 2016 r. pozwany przeliczył z urzędu emeryturę ubezpieczonego od dnia 01.03.2016 r. z pominięciem zwiększenia rolnego za okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników w związku z informacją o nabyciu prawa do emerytury rolniczej. Następnie organ rentowy wszczął postępowanie w zakresie ponownego ustalenia wysokości emerytury informując odwołującego o możliwości zapoznania się z aktami sprawy oraz możliwości składania wniosków dowodowych w terminie 7 dni. Odwołujący we wskazanym terminie nie złożył wniosków , a organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach ZUS oraz zeznań odwołującego i nie był on sporny pomiędzy stronami.

Sąd zważył co następuje :

Zgodnie natomiast z treścią art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2016.887-j.t.) osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

W świetle ustępu 2 powołanego przepisu za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1)świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2)świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Jak wynika z treści art. 138 ust. 4 ustawy nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadal wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach - za okres dłuższy niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust. 5.

Okolicznością sporną w niniejszej sprawie było to czy wypłacone odwołującemu w okresie od 09.04.2015 r. do 29.02.2016 r. zwiększenie z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników było świadczeniem nienależnym.

Zgodnie z treścią art. 26 a ust. 1 ustawy wysokość emerytury ustalonej zgodnie z art. 26 ulega zwiększeniu za okresy opłacania składek na Fundusz Emerytalny Rolników, Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników i ubezpieczenie emerytalno-rentowe, o których mowa w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zwiększenie to ustala się według zasad wymiaru części składkowej emerytury rolniczej przewidzianych w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników na podstawie zaświadczenia Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego o okresach opłacania składek.

Jak wynika jednak z treści art. 26 a ust. 2 zwiększenie to nie przysługuje osobie mającej ustalone prawo do emerytury na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

W przedmiotowej sprawie nie było sporne , że ubezpieczony od dnia nabycia prawa emerytury tj. od dnia 09.04.2015 r. miał ustaloną wysokość emerytury z uwzględnieniem zwiększenia za okresy opłacania składek na Fundusz Emerytalny Rolników, Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników oraz ubezpieczenie emerytalno – rentowe , o których mowa w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników. Jednocześnie , na podstawie późniejszej decyzji, nabył od dnia 09.04.2015 r. prawo do emerytury rolniczej na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. W związku z nabyciem emerytury rolniczej utracił prawo do wypłaty emerytury ze zwiększeniem rolnym i zaszły okoliczności powodujące ustanie prawa do wypłaty tego zwiększenia.

Zauważyć też należy, że organ rentowy pouczył ubezpieczonego o powyższych okolicznościach i braku prawa do pobierania zwiększenia rolnego oraz poinformował go o obowiązku zawiadomienia organu rentowego o nabyciu prawa do emerytury rolniczej. Tym samym więc stwierdzić należy, że wypłacone odwołującemu w okresie od 09.04.2015 r. do 29.02.2016 r. tzw. zwiększenie rolne było świadczeniem nienależnym w rozumieniu art. 138 ustawy. To, że odwołujący nie zapoznał się z treścią pouczenia i nie wiedział jakie skutki dla wysokości jego emerytury wywoła nabycie prawa do emerytury rolniczej nie zmienia tej oceny i nie powoduje , że wypłacone mu świadczenie było należne. Obowiązkiem organu rentowego jest informowanie ubezpieczonych pobierających świadczenia o sytuacjach , w jakich to świadczenie lub jego część nie przysługuje. Z tego obowiązku organ rentowy się wywiązał i w sposób jasny i przystępny dla ubezpieczonych pouczył o okolicznościach utraty prawa do zwiększenia rolnego. Odwołujący dołączając do wniosku zaświadczenie o opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne rolników domagał się uwzględnienia tego faktu przy ustalaniu prawa lub wysokości jego emerytury , a z treści decyzji jasno też wynikało, że takie zwiększenie zostało mu przyznane. Powinien więc zdawać sobie sprawę, że z chwilą nabycia prawa do emerytury rolniczej utraci prawo do zwiększenia emerytury z FUS z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie rolnicze. Pomimo tego pobrał emeryturę wraz ze zwiększeniem i powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.

W przedmiotowej sprawie nie budzi też wątpliwości, że G. N., po przyznaniu mu emerytury z KRUS nie powiadomił o tym fakcie pozwanego. To, że KRUS występował do organu rentowego o informację jakie okresy ubezpieczony ma uwzględnione do nabycia prawa do emerytury nie jest wystarczające by przyjąć, że ZUS został poinformowany o nabyciu przez odwołującego emerytury rolniczej tym bardziej, że informacje te były udzielane na etapie rozpoznawania wniosku o to świadczenie. Natomiast niewątpliwie pozwany organ rentowy powziął wiadomość o nabyciu przez odwołującego emerytury rolniczej w dniu 28.09.2015 r. W tym bowiem dniu KRUS PT w Turku przesłał do ZUS kopie decyzji o przyznaniu prawa do emerytury odwołującemu . Tym samym więc można przyjąć , że wówczas organ rentowy został zawiadomiony o okolicznościach powodujących ustanie prawa do wypłaty zwiększenia rolnego. Okoliczność ta nie powoduje jednak, że wypłacone wnioskodawcy świadczenie nie było świadczeniem nienależnym, a jedynie ogranicza możliwość domagania się zwrotu wypłaconego nienależnie świadczenia za okres nie dłuższy niż 12 miesięcy. Ponieważ okres , za który wypłacono odwołującemu nienależnie zwiększenie rolne jest krótszy niż 12 miesięcy to fakt ten nie ma znaczenia w przedmiotowej sprawie i nie powoduje zmiany treści decyzji.

Za nieuzasadnione natomiast Sąd uznał żądanie przez organ rentowy zapłaty odsetek. Zasady wypłaty odsetek z tytułu nienależnie pobranych świadczeń zostały określone w art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2016.963j.t.) zgodnie z którym osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. W ust. 11 stwierdza się natomiast, że jeśli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający te świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, kwoty nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych podlegają zwrotowi bez odsetek. Zawarte w powoływanym przepisie odesłanie do "prawa cywilnego" dotyczy wyłącznie zasad zapłaty i wysokości odsetek.

Zgodnie z art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia. W tym zakresie należy wskazać, że żądanie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia staje się wymagalne przez doręczenie dotyczącej tego przedmiotu decyzji. Z tą chwilą następuje też wymagalność roszczenia o odsetki, gdyż od tej chwili dłużnik pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia głównego (art. 481 § 1 k.c.).

W wyroku z dnia 3 lutego 2010 r. (I UK 210/09, Lex nr 585713) Sąd Najwyższy stwierdził, że nie można utrzymywać, że świadczenia wypłacone na podstawie pozostającej w obrocie prawnym decyzji administracyjnej, jako nienależne, podlegały zwrotowi w dacie wypłaty, choćby przesłanki przyznania świadczenia w rzeczywistości nie istniały lub odpadły. Świadczenia w myśl art. 84 ustawy systemowej i art. 138 ustawy o emeryturach i rentach, uważane za nienależne, podlegają zwrotowi dopiero wtedy, gdy organ rentowy wyda stosowną decyzję administracyjną. Zatem organ rentowy powinien naliczać odsetki ustawowe od nienależnie pobranego świadczenia od dnia doręczenia osobie zobowiązanej decyzji obligującej do zwrotu takiego świadczenia, gdyż dopiero od tej daty osoba taka pozostaje w zwłoce ze spełnieniem świadczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 11 października 2012 r., III AUa 985/12, Lex nr 1223386).

Takie stanowisko wyraził też Sąd Apelacyjny w Poznaniu w orzeczeniach z dnia 15 września 2015 r. III AUa 2194/14 (Lex nr 1843024) i z dnia 17 marca 2016 r. III AUa 1359/15, (Lex nr 2062018) stwierdzając, że świadczenie uważane za nienależne podlegają zwrotowi dopiero wtedy, gdy organ rentowy wyda stosowną decyzję administracyjną. Zatem organ rentowy powinien naliczać odsetki ustawowe od nienależnie pobranego świadczenia od dnia doręczenia osobie zobowiązanej decyzji obligującej do zwrotu takiego świadczenia , gdyż dopiero od tej daty osoba taka pozostaje w zwłoce ze spełnieniem świadczenia.

Reasumując, nienależnie pobrane przez odwołującego świadczenie nie mogło stać się wymagalne przed dniem wydania decyzji zobowiązującej do zwrotu tego świadczenia, gdyż w ocenie Sądu dopiero po dniu wydania decyzji odsetki stały się wymagalne.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd, działając na podstawie art.477 ¹⁴ § 2 KPC zmienił zaskarżoną decyzję w części dotyczącej odsetek i orzekł jak w punkcie 1 wyroku. Natomiast w pozostałym zakresie Sąd , na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 KPC oddalił odwołanie jako nieuzasadnione i orzekł jak w punkcie 2 wyroku.

SSO Elżbieta Majewska