Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie IV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Krystyna Gromek

Protokolant: sekretarz sądowy Kamila Osica

po rozpoznaniu w dniu 4 marca 2015 roku

na rozprawie sprawy:

z powództwa M. K., reprezentowanego przez przedstawicieli ustawowych J. K. (1) i K. K. (1), A. W., reprezentowanej przez przedstawicieli ustawowych P. W. i Ż. W., D. C., reprezentowanego przez przedstawicielkę ustawową Ż. W.

przeciwko A. P., E. W., I. W.

o zachowek

orzeka:

1. Oddala powództwo w całości.

2. Nie obciąża powodów obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego pozwanym.

3. Obciąża stronę powodową pozostałymi kosztami procesu w całości, pozostawiając szczegółowe wyliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu.

IVC 1038/14

UZASADNIENIE

Dnia 4 października 2011 roku (data prezentaty) małoletni M. K. reprezentowany przez przedstawicieli ustawowych J. K. (1) i K. K. (1) złożył pozew przeciwko B. P. o zachowek, wnosząc o zasądzenie od pozwanej kwoty 166.667 zł z odsetkami ustawowymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (k.3).

Dnia 4 października 2011 roku (data prezentaty) małoletnia A. W. reprezentowana przez przedstawicieli ustawowych P. W. i Ż. W. złożyła pozew przeciwko B. P. o zachowek, wnosząc o zasądzenie od pozwanej kwoty 83.333 zł z odsetkami ustawowymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (k.5 akt IVC 1367/11, sprawa połączona do łącznego rozpoznania ze sprawą niniejszą k.119 akt IVC 1367/11).

Dnia 4 października 2011 roku (data prezentaty) małoletni D. C. reprezentowany przez przedstawicielkę ustawową Ż. W. złożył pozew przeciwko B. P. o zachowek, wnosząc o zasądzenie od pozwanej kwoty 83.333 zł z odsetkami ustawowymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (k.27 akt IVC 1361/11, sprawa połączona do łącznego rozpoznania ze sprawą niniejszą k.131 akt IVC 1361/11).

Pozwana B. P., działając przez pełnomocnika zakwestionowała powództwo co do wysokości (k.87).

Pozwana B. P. zmarła 7 listopada 2013 roku (k.471).

Dnia 26 listopada 2013 roku Sąd Okręgowy zawiesił postępowanie na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 KPC (k.477).

Dnia 4 sierpnia 2014 roku Sąd Okręgowy podjął postępowanie w sprawie z udziałem spadkobierców pozwanej B. P., tj. jej dzieci A. P. i E. W., oraz wezwał do udziału w sprawie I. W. w charakterze pozwanej (k.529).

Dnia 4 września 2014 roku (data prezentaty) pozwani E. W. i A. P., działając przez pełnomocnika zakwestionowali roszczenie co do wysokości, wnieśli o rozłożenie na raty zasądzonego świadczenia i zwrot kosztów, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa (k.537-538).

Podnieśli, że ze względu na ich trudną sytuację finansową, powodowie winni otrzymać od pozwanej I. W. sumę pieniężną konieczną do uzupełnienia zachowku (k.538).

Dnia 8 września 2014 roku (data prezentaty) pozwana I. W., działając przez pełnomocnika wniosła o oddalenie powództwa i zakwestionowała powództwo co do wysokości (k.603-603v.).

Dnia 4 marca na rozprawie pełnomocnicy podtrzymali dotychczasowe stanowiska w sprawie (k.674-675).

Powodowie wycenili wartość spadku na 1.500.000 zł i podali, że w skład spadku wchodzi:

1/ nieruchomość zabudowana o pow. 0,0991 ha z domem ok. 200-250 m ², położona w P. przy ul. (...) warta około 700.000 zł,

2/ pieniądze w kwocie około 500.000 zł, pochodzące ze sprzedaży w 2009 roku nieruchomości położonej w okolicach P.-M., a przeznaczonej pod budowę autostrady (...),

3/ mieszkanie około 55 m ² położone w P. ul. (...) kupione przez K. K. (2), a następnie przekazane umową darowizny z 2003 roku I. W. o wartości obecnie 300.000 zł (k.5).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

K. K. (2) zmarła dnia 21 lutego 2011 roku. Ostatnim miejscem zamieszkania spadkodawczyni był P. ul. (...) (okoliczność bezsporna).

Dnia 28 czerwca 2011 roku Sąd Rejonowy w Pruszkowie w sprawie o sygn. akt I Ns 700/11 stwierdził, że spadek po K. K. (2) na podstawie sporządzonego testamentu notarialnego nabyła w całości córka zmarłej B. P.. Postanowienie to jest prawomocne (k.15).

Z zapewnienia złożonego przez spadkobierczynię dnia 28 czerwca 2011 roku w trybie art. 671 KPC wynika, że spadkodawczyni K. K. (2) ze związku małżeńskiego z M. K. miała dwie córki B. P. i I. W., oraz syna K. K. (3), który zmarł dnia 18 marca 1981 roku, pozostawiając dwoje dzieci J. K. (1) i Ż. W.. Spadkodawczynie nie miała dzieci pozamałżeńskich, ani przysposobionych (k.19-20 z akt sprawy I NS 700/11)

Spadkodawczyni testamentem z dnia 9 września 2009 roku wydziedziczyła swoje wnuki Ż. K. (obecnie (...)) i J. K. (1) – ojca powoda M. K. (k.10v.).

Zatem do spadku z ustawy po K. K. (2) powołane byłyby córki B. P. i I. W., oraz jej prawnuki M. K. – syn J. K. (1) i A. W.- córka Ż. W. oraz D. C. – syn Ż. W. zgodnie z art. 931 KC.

Powód M. K. jest prawnukiem zmarłej.

Powódka A. W. jest prawnuczką zmarłej.

Powód D. C. jest prawnukiem zmarłej.

Każdemu z małoletnich powodów należy się 2/3 wartości udziału, jaki przypadałby i m przy dziedziczeniu ustawowym, czyli po 1/18 wartości spadku.

Dnia 30 września 1996 roku pozwana I. W. przekazała swojej matce K. K. (2) kwotę 5.000 zł (k.612).

Dnia 24 kwietnia 2003 roku K. K. (2) darowała swojej córce I. W. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w P. przy ulicy (...) o pow. 54,60 m2 o wartości 100.000 zł (k.11-12, 100-102, okoliczność przyznana przez pozwaną I. W.).

Dnia 10 sierpnia 2009 roku Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w W. wypłaciła K. K. (2) kwotę 569.778 zł tytułem nabycia nieruchomości z przeznaczeniem pod budowę autostrady (...) (k.145-146).

Dnia 2 września 2009 roku I. W. otrzymała od spadkodawczyni K. K. (2) darowiznę w wysokości 300.000 zł (k.121-126). (Informacja objęta tajemnicą skarbową, okoliczność przyznana przez pozwaną I. W.).

Według stanu na dzień 24 kwietnia 2003 roku wartość spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu nr (...) położonego w P. przy ul. (...) wynosiła 258.800 zł (opinia C. S. k. 228-250, ustne wyjaśnienia k.457-458)

Dnia 2 marca 2011 roku pozwana I. W. otrzymała pieniądze w łącznej wysokości 49.010,00 zł tytułem sum wypłaconych z rachunku bankowego spadkodawcy zgodnie z dyspozycją pozostawioną na podstawie art. 56 ust. 1 Prawa bankowego- na wypadek śmierci (okoliczność przyznana przez pozwaną I. W., dokumenty k. 613-615).

Od dnia 1 marca 2014 roku pozwana I. W. otrzymuje emeryturę w wysokości 1.456, 23 zł (k.611).

Strona powodowa nie udowodniła wysokości schedy po K. K. (2).

Sąd Okręgowy dokonał powyższych ustaleń w oparciu o dokumenty zaliczone do materiału dowodowego, ponieważ ich autentyczność nie była kwestionowana przez strony i nie budziła wątpliwości Sądu.

Sąd Okręgowy oddalił wnioski strony powodowej o:

1/ zobowiązanie strony pozwanej do wskazania:

- kwot uzyskanych ze sprzedaży przez spadkodawczynię nieruchomości pod budowę autostrady (...) od Generalnej Dyrekcji Drób Krajowych i Autostrad (k.81), ponieważ jest to nieuprawnione przenoszenie ciężaru dowodu w rozumieniu art. 6 KC ze zobowiązanej do udowodnienia roszczenia strony powodowej na niezobowiązaną do udowodnienia roszczenia stronę pozwaną,

- nr rachunków bankowych, na które ww. kwoty zostały przelane (k.81), ponieważ jest to nieuprawnione przenoszenie ciężaru dowodu w rozumieniu art. 6 KC ze zobowiązanej do udowodnienia roszczenia strony powodowej na niezobowiązaną do udowodnienia roszczenia stronę pozwaną,

- i ewentualnie historii tych rachunków (k.81), ponieważ ewentualny wniosek dowodowy nie jest wnioskiem dowodowym w rozumieniu procedury, a nadto strona powodowa nie wykazała jaki związek ze sprawą ma historia rachunków bankowych określonych, a raczej nieokreślonych właścicieli,

2/ zwrócenie się do Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, a także Prezydenta P. o wskazanie umów i wypłaconych kwot na rzecz spadkodawczyni ze wskazaniem nr rachunków bankowych, na które zostały one wpłacone (k.662-663), ponieważ:

- informacje te są objęte tajemnicą bankową,

-strona powodowa nie udowodniła, że jakiekolwiek kwoty wypłacone spadkodawczyni z ww. tytułu wpłynęły do majątku strony pozwanej pod tytułem uzasadniającym ich rozliczenie z tytułu zachowku na rzecz strony powodowej,

3/ zwrócenie się do (...) Banku w R. o przedstawienie dokumentów bankowych z informacjami dotyczącymi: założenia lokaty bankowej przez spadkodawczynię, a także dokonanych przez nią wypłat z lokaty bankowej (k.112), ponieważ informacje te są objęte tajemnicą bankową i nie istnieje podstawa ustawowa do domagania się takich informacji od banku w sprawie o zachowek (jakiekolwiek orzecznictwo w tym względzie nie zastępuje ustawy Prawo bankowe), a przede wszystkim dlatego, że uprzednio należałoby udowodnić, iż ewentualne środki finansowe spadkodawczyni z lokaty wpłynęły do majątku strony pozwanej pod tytułem uzasadniającym ich rozliczenie z tytułu zachowku na rzecz strony powodowej, a nie np. z tytułu rozliczeń między spadkodawczynią a beneficjantami środków płynących z lokaty,

4/ dopuszczenie dowodu z zeznań świadków D. K., J. K. (1), Ż. W. (k.622), ponieważ zeznania świadków nie zastąpią tytułów własności do składników majątku spadkowego, nie mogą prowadzić do oceny tego majątku, ani sytuacji majątkowej stron, do czego są uprawnieni wyłącznie biegli posiadający wiedzę specjalistyczną; relacje spadkodawczyni z powodami są nieistotne dla rozstrzygnięcia, a „ewentualne” wyzbywanie się majątku przez pozwanych świadczy, że świadkowie na ten temat nie dysponują żadnymi faktami, a jedynie spekulacjami, dlatego z tych wszystkich względów wniosek ten był nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy i zmierzał do przewlekłości postępowania.

Sąd Okręgowy oddalił wnioski strony pozwanej o:

1/ dopuszczenie dowodu z prywatnej opinii rzeczoznawcy budowlanego J. W. z dnia 8 czerwca 2012 r. na okoliczność ustalenia wartości nakładów pozwanej B. P. i wartości budynku usytuowanego w P. przy ulicy (...) (k.87-88, 91-99), ponieważ dowód taki jest sprzeczny z zasadą bezpośredniości obowiązującą w procesie cywilnym, oraz jest pozbawiony waloru obiektywizmu,

2/ dopuszczenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność ustalenia, iż:

- B. P. dokonywała z własnych środków nakładów na nieruchomość w P. przy ulicy (...), znacznie zwiększając jej wartość (k.88), ponieważ przy ustalaniu zachowku liczą się konkretne, wymierne kwoty, a nie ogólniki, a nadto nakłady powinny być udokumentowane, co może stanowić podstawę do powołania biegłego na okoliczność dokładnej wyceny, a wreszcie nakłady te zostały ujęte w opinii biegłego na nieruchomość przy P. 147, natomiast przy ulicy (...) stan lokalu biegły przyjął bez nakładów,

- B. P. nie dokonała darowizny mieszkania przy ulicy (...) w P. za kwotę 300.000 zł(k.88), ponieważ z aktu notarialnego wynika, że wartość mieszkania w dacie darowizny wynosiła 100.000 zł, ale przede wszystkim darowizna została dokonana przez spadkodawczynię bezpośrednio na rzecz I. W., a nie na rzecz B. P. (k.11v.),

- B. P. nie dokonała darowizny kwoty 300.000 zł na rzecz I. W. (k.88), ponieważ jest to okoliczność nie istotna dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, a jeżeli wnioskodawca miał na uwadze rzekomą darowiznę ze spadku po spadkodawczyni K. K. (2), to powinien to zawrzeć we wniosku,

- B. P. nie otrzymała od spadkodawczyni kwoty 500.000 zł, ani też nie rozporządzała tymi pieniędzmi, które pochodziły ze sprzedaży nieruchomości położonej w okolicach P.-M., przeznaczonej pod budowę autostrady (...) (k.88), ponieważ fakt, że dany świadek nie ma tej wiedzy nie oznacza, iż taki fakt nie miał miejsca, ale przede wszystkim dlatego, że jest to nieuprawniona zamiana ciężaru dowodu w rozumieniu art. 6 KC: to nie strona pozwana ma wykazywać, że czegoś nie zrobiła, lecz to strona powodowa ma wykazać, że strona pozwana dopełniła określonych zachowań mających znaczenie w sprawie,

3/ zobowiązanie (...) Banku w R. do przedstawienia dokumentów bankowych z informacjami dotyczącymi: założenia lokaty bankowej przez spadkodawczynię, a także dokonanych przez nią wypłat z lokaty bankowej (k.88, pierwotnie uwzględniony k.108), ponieważ informacje te są objęte tajemnicą bankową i nie istnieje podstawa ustawowa do domagania się takich informacji od banku w sprawie o zachowek (jakiekolwiek orzecznictwo w tym względzie nie zastępuje ustawy Prawo bankowe); sprawa o zachowek nie jest postępowaniem spadkowym w rozumieniu art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. d) Prawa bankowego, co podkreślają banki w korespondencji prowadzonej z nimi w sprawach o zachowek, a przede wszystkim dlatego, że uprzednio należałoby udowodnić, iż ewentualne środki finansowe spadkodawczyni z lokaty wpłynęły do majątku strony pozwanej pod tytułem uzasadniającym ich rozliczenie z tytułu zachowku na rzecz strony powodowej, a nie np. z tytułu rozliczeń między spadkodawczynią a beneficjantami środków płynących z lokaty,

4/dopuszczenia dowodu z zeznań męża pozwanej E. W. i żony pozwanego A. P. na okoliczność trudnej sytuacji finansowej obojga pozwanych (k.538), ponieważ do oceny stanu finansów stron służy dowód z opinii biegłego, a nie zeznania świadków i to w osobach najbliższych stronie, co pozbawia ten dowód waloru obiektywizmu,

5/ dopuszczenia dowodu z zeznań stron na okoliczność udowodnienia istotnych faktów jeszcze nie udowodnionych (k.538), ponieważ zeznania stron nie zastąpią tytułów własności do majątku mającego stanowić schedę po K. K. (2),

6/ dopuszczenie dowodu z ustnej opinii uzupełniającej biegłego dot. wartości spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu nr (...) położonego w P. przy ul. (...) na okoliczności wskazane w uzasadnieniu pisma (k.603v.), ponieważ tak postawiona teza dowodowa nie spełnia wymogów procesowych, a strona jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, aczkolwiek w uzasadnieniu istotnie skonkretyzowano te okoliczności (k.607v.-608). Jednak wniosku nie uwzględniono przede wszystkim dlatego, że operat szacunkowy dot. nieruchomości mieszkalnej zdezaktualizował się w świetle art.156 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami po 12 miesiącach od jego sporządzenia, a strona powodowa nie wniosła o jego aktualizację zgodnie z art. 6 KC. Tymczasem to ją obciąża udowodnienie wartości masy spadkowej. Natomiast Sąd Okręgowy przekazał zastrzeżenia strony biegłemu celem ustosunkowania się, co nastąpiło z podtrzymaniem dotychczasowej wyceny lokalu (k.628).

7/ dopuszczenie dowodu z zeznań świadków T. R. i K. R. (k.603v.-604), ponieważ teza dowodowa w części zmierzała nie do wykazania faktów, ale oceny wartości masy spadkowej, a to wymaga wiadomości specjalnych i należy do biegłego, w części dot. nakładów pozwanej I. W. na nieruchomość, a ten fakt przyznał już biegły w swojej opinii co do nakładów na nieruchomość przy P. (...) natomiast przy ulicy (...) stan lokalu biegły przyjął bez nakładów, w części zaś dotyczyła okoliczności nieistotnych dla rozstrzygnięcia– za wyjątkiem rzekomej pomocy finansowej świadczonej przez pozwaną I. W. na rzecz K. K. (2), ponieważ te okoliczności są zasadne wobec powoływania się przez pozwaną na oddalenie powództwa ze względu na zasady współżycia społecznego, oraz za wyjątkiem rzekomego zbycia przez spadkodawczynię przed śmiercią części pozyskanych środków na własne potrzeby. Jednak wobec postawy pełnomocnika powodów na ostatniej rozprawie dnia 4 marca 2015 roku w zakresie braku zamiaru dowodzenia wartości masy spadkowej, zeznania w powołanym zakresie zmierzałyby jedynie do przewlekłości postępowania i dlatego zostały oddalone właśnie na tym terminie rozprawy,

8/ dopuszczenie dowodu z zeznań świadka M. P. (k.604), ponieważ jej adres nie został zgłoszony na rozprawie, jak zapewniał pełnomocnik pozwanej I. W., a nadto wobec stanowiska pełnomocnika powodów na ostatniej rozprawie dnia 4 marca 2015 roku w zakresie braku zamiaru dowodzenia wartości masy spadkowej, zeznania w powołanym zakresie zmierzałyby jedynie do przewlekłości postępowania i dlatego zostały oddalone właśnie na tym terminie rozprawy,

9/ dopuszczenie dowodu z zeznań świadka E. R. (k.604v.), ponieważ teza dowodowa zmierzała nie do wykazania faktów, ale oceny wartości masy spadkowej, a to wymaga wiadomości specjalnych i należy do biegłego,

10/ zwrócenie się do ZUS o informację dot. emerytury K. K. (2) (k.604v.) jako nieistotną dla rozstrzygnięcia w kontekście braku wniosku dowodowego o ustalenie potrzeb, czyli zasadnych wydatków K. K. (2),

11/ zwrócenie się do US o informację w przedmiocie podatku K. K. (2) od czynności cywilnoprawnej (k.604v.) jako zmierzającego do przewlekłości postępowania wobec braku wniosku dowodowego o ustalenie wszystkich wydatków K. K. (2),

12/ zwrócenie się do banków o informację dot. ewentualnego zadłużenia K. K. (2) (k.604v.-605), ponieważ teza dowodowa była nieistotna dla rozstrzygnięcia, albowiem ewentualny fakt zadłużenia K. K. (5) nie implikuje ipso iure pomocy finansowej w spłacie tego zadłużenia przez osoby trzecie, w szczególności przez pozwaną I. W., co zamierzała udowodnić w ten sposób pozwana, nadto informacje te są objęte tajemnicą bankową i nie istnieje podstawa ustawowa do domagania się takich informacji od banku w sprawie o zachowek (jakiekolwiek orzecznictwo w tym względzie nie zastępuje ustawy Prawo bankowe), sprawa o zachowek nie jest postępowaniem spadkowym w rozumieniu art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. d) Prawa bankowego, co podkreślają banki w korespondencji prowadzonej z nimi w sprawach o zachowek,

13/ zwrócenie się do J. K. (2) o dokumenty i dane personalne agenta nieruchomości celem wezwania go w charakterze świadka na okoliczność stanu lokalu mieszkalnego przy ulicy (...) (k.605) jako nieistotnego dla rozstrzygnięcia, ponieważ lokal mieszkalny objęty pozwem mieści się przy ulicy (...) i nosi nr 6, a nie odwrotnie, jak wskazano w tezie dowodowej, ale nawet traktując ww. nieprawidłowość jako oczywistą omyłkę, podnieść trzeba, że zeznania świadka nie powinny i nie mogą zastępować opinii biegłego, a wartość rynkową lokalu powinien odzwierciedlać akt notarialny umowy sprzedaży i podważanie zgodności tych kwot prowadzi do zarzutu poświadczenia nieprawdy przez podmioty uczestniczące w transakcji, w szczególności przez notariusza. Jeżeli pełnomocnik pozwanej I. W. powziął uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa poświadczenia nieprawdy to ma ustawowy obowiązek zawiadomienia o tym fakcie organów ścigania zgodnie z art. 304 § 1 KPK. Sąd Okręgowy na tym etapie postępowania nie widzi żadnych podstaw do takiego zawiadomienia w rozumieniu art. 304 § 2 KPK,

14/ dowodu z zeznań strony pozwanej (k.605), ponieważ wskazane okoliczności już zostały udowodnione w zakresie stanu lokalu mieszkalnego przy ulicy (...), a nie odwrotnie, jak wskazano w tezie dowodowej, a co do nakładów na tę nieruchomość to strona wnioskująca powinna je uprzednio udokumentować i jej gołosłowne zeznania nie mogą być bezkrytycznie przyjmowane za podstawę rozstrzygnięcia, inne okoliczności co do pobytów K. K. (2) w sanatoriach i jej stanu zdrowia to były one nieistotne dla rozstrzygnięcia, natomiast pozostałe okoliczności zostałyby poprzedzone zeznaniami świadków, gdyby nie stanowisko pełnomocnika powodów na rozprawie dnia 4 marca 2015 roku i zeznania strony okazałyby się wówczas zbędne z uwagi na udowodnienie faktów, na które się powołuje, natomiast w zaistniałym stanie procesowym, wniosek ten zmierzał jedynie do przewlekłości postępowania.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na podstawie art. 1011 KC, art. 991KC, art. 931 KC.

Zgodnie z art. 1011 KC: „Zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę.”.

Zgodnie z art. 991KC:

„§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek).

§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.”.

Zgodnie z art. 931KC:

„§ 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.”.

Sąd Okręgowy uznał, co następuje.

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie jako nieudowodnione.

Strona powodowa nie wykazała, co wchodzi w skład masy spadkowej.

Powodowie wycenili wartość spadku na 1.500.000 zł i podali, że w skład spadku wchodzi:

1/ nieruchomość zabudowana o pow. 0,0991 ha z domem ok. 200-250 m ², położona w P. przy ul. (...) warta około 700.000 zł,

2/ pieniądze w kwocie około 500.000 zł, pochodzące ze sprzedaży w 2009 roku nieruchomości położonej w okolicach P.-M., a przeznaczonej pod budowę autostrady (...),

3/ mieszkanie około 55 m ² położone w P. ul. (...) kupione przez K. K. (2), a następnie przekazane umową darowizny z 2003 roku I. W. o wartości obecnie 300.000 zł (k.5).

Według stanu na dzień 21 lutego 2011 roku wartość nieruchomości gruntowej zabudowanej dz. ew. nr 8 o pow. 991 m ² z obrębu 14 w P., położonej przy ulicy (...) wynosiła 447.600 zł z uwzględnieniem nakładów na nieruchomość (opinia C. S. k. 193-227, ustne wyjaśnienia k.457-458).

Powodowie nie udowodnili zgodnie z art. 6 KC, że powyższa nieruchomość stanowiła wyłączną własność spadkodawczyni.

Przed Sądem Rejonowym w Pruszkowie pod sygn. akt I Ns 739/98 toczy się sprawa o zniesienie współwłasności zawisła z wniosku K. K. (2) (k.283-373).

Na rozprawie dnia 4 marca 2015 roku pełnomocnicy pozwanych wnieśli o zawieszenie postępowania do czasu uregulowania stanu prawnego ww. nieruchomości (k.674), a pełnomocnik powodów wniósł o oddalenie wniosku o zawieszenie postępowania (k.674-675). Skoro strona powodowa nie zamierza udowadniać składu masy spadkowej, to tym samym rezygnuje z prawa ubiegania się o zachowek.

Sąd cywilny przestrzega obowiązujących go zasad postępowania, w tym wypadku zasady kontradyktoryjności i nie działa z urzędu.

Skoro strona powodowa jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, to działanie z urzędu ewidentnie na korzyść tej strony przez pouczanie o skutkach nieudowodnienia masy spadkowej przy sprawie o zachowek– mogłoby być potraktowane jako stronniczość Sądu.

Na taki zarzut Sąd Okręgowy nie może się narażać.

Nie ma tu znaczenia fakt, że pełnomocnikiem powodów w tym dniu był aplikant, ponieważ został on upoważniony do prowadzenia sprawy przez ustanowionego pełnomocnika w sposób prawidłowy (k.673).

Dlatego postępowanie w sprawie nie zostało zawieszone (k.675), a rozprawa na tym etapie postępowania została zamknięta (k.675).

Sąd Okręgowy ma świadomość, że podjęta decyzja może być dyskusyjna dla stron postępowania, ale zasady procesu cywilnego, w szczególności zasada kontradyktoryjności i nie działania przez sąd cywilny z urzędu, oraz zasada ekonomii procesowej przemawiają za słusznością tej decyzji.

Nie można dopuścić do przewlekłości postępowania tylko dlatego, że strona powodowa nie zamierza aktywnie dążyć do udowodnienia swoich racji.

Pozostałe dwa składniki majątkowe zostały wprawdzie ustalone, ale operat szacunkowy dot. nieruchomości mieszkalnej zdezaktualizował się w świetle art.156 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami po 12 miesiącach od jego sporządzenia, a strona powodowa nie wniosła o jego aktualizację.

W tej sytuacji również brak podstaw do działania przez sąd cywilny z urzędu.

Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do częściowego przyznania zachowku. Skoro nie wiadomo ile wynosi wartość spadku po K. K. (2), to nie wiadomo również jaka część tego spadku kwotowo należała się pozwanym a tym samym, ile pozostaje im do zwrotu na rzecz powodów z tytułu zachowku.

W tej sytuacji powodowie przegrywają proces na własne życzenie.

Sąd Okręgowy pominął analizę art. 1000 KC , podnoszonego przez pełnomocnika następców prawnych B. P., art. 999 KC, podnoszonego przez pełnomocnika pozwanej I. W., oraz zasadność zastosowania art. 320 KPC jako bezprzedmiotowe w zaistniałym stanie faktycznym sprawy.

W świetle powyższego orzeczono, jak w sentencji, działając na podstawie ww. przepisów.

O kosztach rozstrzygnięto na podstawie art. 102 KPC i 108 KPC.

Sąd Okręgowy nie obciążył powodów obowiązkiem zwrotu pozwanym kosztów zastępstwa procesowego, ponieważ powodowie są małoletni i korzystają z częściowego zwolnienia od kosztów sądowych, a powództwo zasługuje na uwzględnienie co do zasady.

Sąd Okręgowy obciążył jednak powodów obowiązkiem zwrotu pozostałych kosztów procesu, ponieważ uznał, że w toku procesu mieli oni czas odłożyć stosowne środki finansowe na jego prowadzenie i nie ma podstaw, aby przejmować te koszty na Skarb Państwa.

Sąd Okręgowy jednocześnie pozostawił szczegółowe wyliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu.