Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział IV Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Krystyna Gromek

Protokolant: sekretarz sądowy Kamila Osica

po rozpoznaniu w dniu 3 września 2014 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. Z., D. Z.

przeciwko Przedsiębiorstwu Państwowemu (...) w W.

o ochronę naturalnego środowiska człowieka

1)  oddala powództwo;

2)  nie obciąża powodów R. Z., D. Z. obowiązkiem zwrotu pozwanemu Przedsiębiorstwu Państwowemu (...) w W. kosztów zastępstwa procesowego.

IVC 1199/13

UZASADNIENIE

Dnia 2 sierpnia 2013 roku (stempel pocztowy koperta k. 131) R. i D. małżonkowie Z. wnieśli pozew przeciwko Przedsiębiorstwu Państwowemu (...) w W. o zasądzenie kwoty 500.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, solidarnie dla obu powodów tytułem odszkodowania za utratę wartości nieruchomości będącej współwłasnością powodów na zasadzie współwłasności małżeńskiej położonej w W. w dzielnicy U. przy ulicy (...), koszty zastosowania zabezpieczeń zapewniających właściwy klimat akustyczny w pomieszczeniach – zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane (Dz.U.2013.1409 j.t. ze zm.) i przepisami wykonawczymi do tej ustawy w budynku mieszkalnym powodów położonym na ww. nieruchomości, za ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości przez powodów oraz za szkodę i tytułem zadośćuczynienia za konieczność znoszenia immisji zanieczyszczeń do powietrza i inne szkody spowodowane działalnością pozwanego, a także o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych (k.2-3).

Dnia 22 kwietnia 2014 roku (data prezentaty) pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości jako bezpodstawnego z uwagi na niewykazanie legitymacji czynnej wobec braku księgi wieczystej, potwierdzającej tytułu prawny powodów do rzeczonej nieruchomości, oraz z uwagi na upływ terminu zawitego (k.906).

Dnia 9 czerwca 2014 roku (data prezentaty) powodowie złożyli księgę wieczystą nr (...) (k.1016), oraz sprecyzowali żądanie, domagając się:

- 234.000 zł tytułem utraty wartości nieruchomości związanej z działalnością pozwanego,

- 120.000 zł tytułem zastosowania zabezpieczeń właściwego klimatu akustycznego, oraz eliminacji zakłóceń w korzystaniu z nieruchomości,

- 80.000 zł tytułem zastosowania zabezpieczeń właściwego klimatu akustycznego, oraz eliminacji zakłóceń w korzystaniu z nieruchomości,

- 33.000 zł tytułem zadośćuczynienia (k.999).

Dnia 3 września 2014 roku na rozprawie pełnomocnicy podtrzymali dotychczasowe stanowiska (k.1192).

Sąd Okręgowy ustalił, iż dnia 27 października 2011 roku powodowie nabyli przy ulicy (...) nieruchomość, stanowiącą działkę gruntu oznaczoną numerem ew. 6 z obrębu 2-11-02 o obszarze wynoszącym 1001 m ², objętą księgą wieczystą, prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie XIII Wydział Ksiąg Wieczystych. Nieruchomość zabudowana jest budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym o powierzchni użytkowej 121 m ², w którym mieszkają powodowie z dzieckiem i budynkiem niemieszkalnym o powierzchni 116 m ², który przeznaczony jest do wynajmu (k.113, k.1016).

Nieruchomość powodów leży w obszarze ograniczonego użytkowania od 2007 roku.

Sąd Okręgowy oddalił wnioski dowodowe stron kierując się zasadą ekonomii procesowej (k.1192).

Dokumenty zaliczone do materiału dowodowego nie były kwestionowane przez stronę przeciwną.

Podstawę roszczeń powodów stanowi art. 129 ust. 2 w związku z art. 136 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2013.1232 j.t. ze.zm.- POŚ) i art. 435 KC.

W dacie pozwu art. 129 Prawa ochrony środowiska stanowił, co następuje:

„1. Jeżeli w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości korzystanie z niej lub z jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe lub istotnie ograniczone, właściciel nieruchomości może żądać wykupienia nieruchomości lub jej części.

2. W związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości jej właściciel może żądać odszkodowania za poniesioną szkodę; szkoda obejmuje również zmniejszenie wartości nieruchomości.

3. Roszczenie, o którym mowa w ust. 1 i 2, przysługuje również użytkownikowi wieczystemu nieruchomości, a roszczenie, o którym mowa w ust. 2, także osobie, której przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości.

4. Z roszczeniem, o którym mowa w ust. 1-3, można wystąpić w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości.

5. W sprawach, o których mowa w ust. 1-4, nie stosuje się przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, dotyczących roszczeń z tytułu ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości.”.

W dacie pozwu art. 136 Prawa ochrony środowiska stanowił, co następuje:

„1. W razie ograniczenia sposobu korzystania ze środowiska w wyniku ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania właściwymi w sprawach spornych dotyczących wysokości odszkodowania lub wykupu nieruchomości są sądy powszechne.

2. Obowiązany do wypłaty odszkodowania lub wykupu nieruchomości jest ten, którego działalność spowodowała wprowadzenie ograniczeń w związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania.

3. W razie określenia na obszarze ograniczonego użytkowania wymagań technicznych dotyczących budynków szkodą, o której mowa w art. 129 ust. 2, są także koszty poniesione w celu wypełnienia tych wymagań przez istniejące budynki, nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie.”.

Zważyć należy, że z roszczeniami odszkodowawczymi związanymi z utworzeniem OOU można wystąpić w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości (art. 129 ust. 4 POŚ).

Jest to termin zawity (por. Wyrok SN z dnia 10.10.2008 roku, II CSK 216/08 – teza 4), a zatem z chwilą jego upływu wygasa prawo dochodzenia roszczeń.

Sąd bada upływ terminu zawitego z urzędu.

Sąd Okręgowy nie widzi podstaw do przywrócenia tego terminu z powołaniem się przez powodów na zasady współżycia społecznego.

Nieruchomość powodów znajduje się w OOU z 2011 roku, ale poza strefami Z1 i Z2.

Należy jednak zauważyć, że nieruchomość ta nie znalazła się w OOU po raz pierwszy.

Nieruchomość ta była objęta już ograniczeniami, wynikającymi z Rozporządzenia nr 50 Wojewody (...) z dnia 7 sierpnia 2007 roku w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla (...) im. (...) w W. (Dz.Urz. Województwa (...) nr 156, poz. 4276), które zostało ogłoszone dnia 10 sierpnia 2007 roku i zgodnie z § 7 tego rozporządzenia weszło w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia , czyli dnia 25 sierpnia 2007 roku.

Nieruchomość ta znajdowała się poza strefą M, która odpowiadała co do zasady obecnym strefom Z1 i Z2 Uchwały.

Już zatem w 2007 roku istniały podstawy do dochodzenia odszkodowania z tytułu wprowadzenia OOU.

Zgodnie bowiem z § 4 ust. 1 pkt 1-3 Rozporządzenia nr 50 w całym OOU z 2007 roku zabraniano:

- przeznaczania nowych terenów pod szpitale, domy opieki oraz zabudowę związaną ze stałym pobytem dzieci i młodzieży, a w strefie M także pod zabudowę mieszkaniową,

- zmiany sposobu użytkowania budynków w całości lub w części na szpitale i domy opieki lub na stały i wielogodzinny pobyt dzieci i młodzieży, a w strefie M także na cele mieszkaniowe, z zastrzeżeniem ust. 2,

- budowy nowych szpitali, domów opieki, zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży, a w strefie M także budynków mieszkalnych, z zastrzeżeniem ust. 2.

Natomiast zgodnie z § 5 Uchwały nr 76/11 Sejmiku Województwa (...) z dnia 20 czerwca 2011 roku w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla (...) im. (...) w W., która weszła w życie dnia 3 sierpnia 2011 roku, analogiczne ograniczenia dotyczące zakazu budowy i przeznaczania nowych terenów pod szpitale, domy opieki oraz zabudowę związaną ze stałym pobytem dzieci i młodzieży obowiązują wyłącznie w strefie Z1 i Z2 OOU, czyli w strefach, poza którymi znajduje się nieruchomość powodów.

Wejście w życie Uchwały nie spowodowało zatem żadnych nowych ograniczeń w korzystaniu z tej nieruchomości, mogących skutkować zasadnością roszczeń odszkodowawczych po stronie powodów.

Wręcz przeciwnie – wprowadzenie OOU na mocy Uchwały z 2011 roku spowodowało, że dotychczasowe ograniczenia OOU z 2007 roku zostały całkowicie zniesione względem tej nieruchomości.

Natomiast ograniczenia dotyczące konieczności dostosowania istniejących budynków znajdujących się w OOU, są takie same w obecnym OOU, jak te, które istniały w OOU z 2007 roku.

Zgodnie bowiem z § 6 Uchwały z 2011 roku w istniejących budynkach należy zastosować zabezpieczenia zapewniające klimat akustyczny w pomieszczeniach, a w nowoprojektowanych budynkach należy zapewnić izolacyjność akustyczną m.in. ścian zewnętrznych, okien i drzwi – zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo Budowlane i przepisami wykonawczymi do tej ustawy.

Tymczasem takie same ograniczenia istniały już w OOU z 2007 roku (§ 5 Rozporządzenia nr 50).

Brak jakichkolwiek nowych ograniczeń wobec spornej nieruchomości w wyniku wejścia w życie Uchwały z 2011 roku, skutkuje brakiem prawa dochodzenia roszczeń związanych z wprowadzeniem Uchwały z 2011 roku.

Szkoda nie powstaje, gdy kolejny akt prawny utrzymuje zakres ograniczeń na dotychczasowym poziomie, czyli wprowadzonym we wcześniejszym akcie prawnym .

Szkoda może powstać tylko wówczas, gdy akt prawa miejscowego wprowadza nowe lub zwiększa dotychczasowe ograniczenia.

W tej sprawie tak nie było.

Dlatego Sąd Okręgowy przyjął, iż termin zawity w tej sprawie upłynął dnia 25 sierpnia 2009 roku, a prawo dochodzenia roszczeń wygasło dnia 26 sierpnia 2009 roku.

Z roszczeniem opartym na przepisach POŚ mógł zatem wystąpić poprzedni właściciel spornej nieruchomości.

Odnośnie drugiej podstawy roszczeń, tj. art. 435 KC Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Apelacyjnego w Warszawie, wyrażone w uzasadnieniu do wyroku z dnia 7 marca 2014 roku, wydanego w sprawie VI ACa 1047/13 (niepublikowane).

Zgodnie z tym uzasadnieniem port lotniczy nie jest przedsiębiorstwem wprawianym w ruch za pomocą sił przyrody w rozumieniu art. 435 KC, nawet jeżeli poszczególne elementy organizacji takiego przedsiębiorstwa korzystają z sił przyrody.

Pozwany niewątpliwie nie prowadzi przedsiębiorstwa wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody.

Przedsiębiorstwo pozwanego to port lotniczy, czyli lotnisko, z którego korzystają inni przedsiębiorcy – przewoźnicy.

Pozwany nie posiada własnych samolotów, których starty i lądowania powodują zwiększony hałas.

W porcie lotniczym jest prowadzona określona działalność, polegająca na umożliwieniu startów i lądowań samolotów, mająca na celu świadczenie usług przewoźnikom.

Korzystanie z odpowiednio przetworzonych sił przyrody nie jest warunkiem koniecznym istnienia portów lotniczych.

Jedynie postęp cywilizacyjny wymusza na pozwanym korzystanie z tych sił (używanie samochodów do obsługi naziemnej, wieży kontroli lotów).

Wprawdzie silniki samolotów poruszane są za pomocą energii elektrycznej, ale przedsiębiorstwo prowadzone przez pozwanego ma za zadanie organizacje startów i lądowań samolotów, a nie samą czynność wprowadzania w ruch tych samolotów.

Pozwany jedynie obsługuje przewoźników, a więc sam nie generuje hałasu związanego ze startami i lądowaniami samolotów.

W załączniku do protokołu z ostatniej rozprawy powodowie powołali się dodatkowo na naruszenie dóbr osobistych, których ochrony w tym postępowaniu się domagają (k.1184). Jako naruszone dobro osobiste wskazali zdrowie, rozumiane w tym kontekście jako prawo do wypoczynku i niezakłóconej możliwości korzystania ze swojej nieruchomości.

Zdaniem powodów „immisje pochodzące z nieruchomości pozwanego przekraczały dopuszczalną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.” (k.1185).

Zdaniem Sądu Okręgowego jest nadużyciem prawa przez powodów powoływanie się na naruszenie ich dóbr osobistych z tytułu immisji pochodzących z nieruchomości pozwanego w sytuacji dobrowolnego kupna nieruchomości dnia 27 października 2011 roku, czyli w dacie obowiązywania Uchwały nr 76/11 Sejmiku Województwa (...), określającej aktualny obszar ograniczonego użytkowania w strefie kupna i ze świadomością zarówno istnienia, jak i sukcesywnego nasilania się immisji, co podnosili sami powodowie.

Kto kupuje nieruchomość położoną w sąsiedztwie Przedsiębiorstwa Państwowego (...) w W. - w obszarze ograniczonego użytkowania - co najmniej godzi się na uciążliwości z tego wynikające i uwalnia Przedsiębiorstwo Państwowe (...) w W. od odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych kupujących w świetle zasad współżycia społecznego na podstawie art. 5 KC , w szczególności zasady swobody umów, honoru i dobrych obyczajów.

W świetle powyższego orzeczono, jak w sentencji, działając na podstawie ww. przepisów.

O kosztach rozstrzygnięto na podstawie art. 102 KPC.

Sąd Okręgowy uznał za wypadek szczególnie uzasadniony spór prawny dotyczący daty upływu terminu zawitego z art. 129 ust. 4 POŚ i przekonanie powodów o słuszności ich racji.