Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 grudnia 2016r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 listopada 2016r. w S.

odwołania E. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z dnia 25 maja 2016 r. Nr (...)

w sprawie E. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o odstąpienie od zwrotu nienależnie pobranych świadczeń

oddala odwołanie.

Sygn. akt: IV U 565/16 UZASADNIENIE

Decyzją z 25 maja 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. działając na podstawie art.84 ust.8 w zw. z art.123 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych odmówił E. B. odstąpienia od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia określonego decyzją z 30 marca 2015r. w łącznej kwocie 4 125,46 złotych. W uzasadnieniu stanowiska organ rentowy wskazał, że zgodnie z art.84 ust.8 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przesłanką odstąpienia od zwrotu nienależnie pobranych świadczeń są szczególnie uzasadnione okoliczności, przez które rozumieć należy chorobę dłużnika lub członków jego rodziny, nad którymi osoba taka sprawuje opiekę, ubóstwo dłużnika zagrażające jego dalszej egzystencji, trudną sytuację materialną i rodzinną, zdarzenia losowe i klęski żywiołowe. W przypadku wnioskodawczyni żadna z takich sytuacji nie zachodzi. Organ rentowy ustalił, że obecnie wnioskodawczyni nie osiąga żadnych dochodów, ale jak wykazuje indywidualne konto wnioskodawczyni jest ona zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego przez Powiatowy Urząd Pracy w Ł.. Mieszka z córką, zięciem oraz dwiema małoletnimi wnuczkami i prowadzi z nimi wspólne gospodarstwo domowe i to oni zapewniają jej utrzymanie. Deklaruje, że posiada zadłużenie wobec instytucji w kwocie 28 854,93 złotych oraz wobec osób prywatnych w kwocie 2 200 złotych. Nie posiada dokumentacji medycznej, gdyż – jak wskazuje – z powodu braku pieniędzy nie ma środków na leki i rehabilitację. W świetle powyższego organ rentowy stwierdził, że choć sytuacja wnioskodawczyni jest trudna, gdyż aktualnie nie osiąga ona dochodów, to nie można uznać, aby jej sytuacja finansowa i rodzinna wyczerpywała znamiona pogłębiającego się ubóstwa. Obecnie ubezpieczona znajduje utrzymanie ze strony córki i zięcia, a fakt zarejestrowania ubezpieczonej w Powiatowym Urzędzie Pracy i przyszłe prawo do emerytury pokazują, że obecne trudności finansowe ubezpieczonej są przejściowe (decyzja z 25 maja 2016r. k.23-25 akt organu rentowego nr (...) za wnioskiem ubezpieczonej o odstąpienie od zwrotu nienależnie pobranego świadczenia z 22 marca 2016r.).

Odwołanie od w/w decyzji złożyła E. B. wnosząc o jej zmianę i odstąpienie w całości od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia wskazując, że jej sytuacja materialna nie pozwala na spłatę zadłużenia choćby w ratach, gdyż nie posiada dochodu, który pozwalałby na regulowanie należności (odwołanie k.1 akt sprawy).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie powołując się na przepisy prawa i argumentację zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji (odpowiedź organu rentowego na odwołanie k.3-4 akt sprawy).

Sąd ustalił, co następuje:

Decyzja z 30 marca 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, działając na podstawie art.138 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zobowiązał E. B. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń tytułem świadczenia przedemerytalnego za okres od 27 października 2014r. do 28 lutego 2015r. w łącznej kwocie 4 125,46 złotych. Decyzja zapadała w wyniku ustalenia, że po ustaleniu prawa do świadczenia przedemerytalnego wnioskodawczyni nabyła prawo własności nieruchomości rolnej (notatka w sprawie ujawnienia nadpłaty i decyzja z 30 marca 2015r. k.49-50 akt o świadczenie przedemerytalne). Prawomocnym wyrokiem z 12 lutego 2016r. Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie o sygnaturze akt IV U 620/15 oddalił odwołanie E. B. od powyższej decyzji (wyrok z 12 lutego 2016r. w sprawie IV U 620/15 wraz uzasadnieniem k.10 i 15-17 akt IV U 620/15 SO w Siedlcach).

W dniu 31 marca 2016r. wpłynął do organu rentowego wniosek E. B. o odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia przedemerytalnego za okres od 27 października 2014r. do 28 lutego 2015r. w kwocie 4 125,46 złotych. W uzasadnieniu wniosku E. B. wskazała, że znajduje się w ciężkiej sytuacji materialnej, gdyż nie posiada żadnego źródła dochodu, w tym świadczenia przedemerytalnego. Od 15 lat jest wdową. W utrzymaniu i zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych pomaga jej najbliższa rodzina. Nie jest w stanie podjąć żadnego zatrudnienia, gdyż choruje na zwyrodnienie kręgosłupa, zaćmę oraz depresję. Z powodu braku środków od roku nie była u żadnego lekarza, choć sytuacja tego wymaga. W tych okolicznościach odstąpienie od zwrotu nienależnie pobranych świadczeń jest uzasadnione (wniosek o odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń k.1-2 akt organu rentowego nr (...)).

Po rozpoznaniu powyższego wniosku zaskarżoną decyzją z 25 maja 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił odstąpienia od żądania zwrotu przez wnioskodawczynię nienależnie pobranego świadczenia określonego decyzją z 30 marca 2015r. w łącznej kwocie 4 125,46 złotych z przyczyn podanych na wstępie uzasadnienia (decyzja z 25 maja 2016r. k.23-25 akt organu rentowego nr (...)).

Wnioskodawczyni E. B. ma 58 lat, od 17 lat jest wdową. Od czasu wstrzymania przez organ rentowy - decyzją z 20 marca 2015r. - od 1 marca 2015r. wypłaty świadczenia przedemerytalnego (na skutek nabycia przez wnioskodawczynię w trakcie pobierania tego świadczenia nieruchomości rolnej) wnioskodawczyni nie posiada własnych źródeł utrzymania. Nie pracuje zawodowo i jest zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy w Ł. jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku. Wnioskodawczyni ma dwoje pełnoletnich i usamodzielnionych dzieci. Mieszka w domu przy ul. (...) w S., na nieruchomości stanowiącej własność syna M. B.. W domu tym obok wnioskodawczyni zamieszkuje jej 30-letnia córka A. K. wraz z mężem i dwiema małoletnimi córkami. Wnioskodawczyni pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z córką i jej rodziną, nie korzysta ze świadczeń pomocy społecznej. Córka z zięciem prowadzą gospodarstwo rolne o powierzchni około 4 ha położone w miejscowości Z.. Dochód z tego gospodarstwa stanowi źródło utrzymania córki wnioskodawczyni i jej rodziny. Córka z zięciem zabezpieczają podstawowe potrzeby wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni ma wykształcenie zawodowe – mleczarz. Przez większość czasu – w latach 1976-1993 pracowała jako sprzedawca w Gminnej Spółdzielni (...) w S., a przez kilka lat – w latach 1993-1997 prowadziła własną działalność gospodarczą. Następnie w latach 1999-2008 wnioskodawczyni podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników, a w kolejnych w latach 2008-2011 pracowała przy wypieku ciast w firmie (...) pod nazwą Piekarnia (...) w miejscowości S.. Po ustaniu prawa do świadczenia przedemerytalnego, około 2 miesiące przed rozprawą w niniejszej sprawie, wnioskodawczyni przez kilka dni pracowała „na próbę” w piekarni w S.. Nie zawarła umowy o pracę, gdyż – jak wskazała – nie nadawała się do pracy z powodu konieczności dźwigania. Wnioskodawczyni wskazuje, że jest chora na kręgosłup i ma zaćmę. Nie dysponuje dokumentacją medyczną, gdyż - jak podaje - od roku nie była u lekarza z powodu braku środków na leczenie. Obok zadłużenia z tytułu nienależnie pobranego świadczenia przedemerytalnego wnioskodawczyni wskazuje, że posiada zadłużenie wobec (...) Oddział w L. z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne po zmarłym mężu w wysokości około 28 000 złotych. (...) rolne położone we wsi P., których nabycie stanowiło przyczynę utraty przez wnioskodawczynię prawa do świadczenia przedemerytalnego, wnioskodawczyni przekazała w drodze darowizny swoim dzieciom. Po mężu wnioskodawczyni pozostała nieruchomość położona w S., położona po sąsiedzku z nieruchomością syna wnioskodawczyni przy ul. (...). Wg wnioskodawczyni nieruchomość nie może być zbyta z uwagi na brak dojazdu (oświadczenie wnioskodawczyni o stanie rodzinnym i majątkowym oraz sytuacji materialnej z 25 kwietnia 2016r. k.9-11 akt organu rentowego nr (...), zaświadczenie Gminnego Ośrodka Pomocy (...) w S. z 30 marca 2016r. i karta rejestracyjna wnioskodawczyni jako bezrobotnego k.3-4 akt organu rentowego nr (...), świadectwo pracy wnioskodawczyni wystawione przez GS (...) z 25 października 1993r. i świadectwo pracy wnioskodawczyni wystawione przez T. D. z 31 grudnia 2011r. k.8 i 18 akt o świadczenie przedemerytalne, zaświadczenie (...) Oddział w L. z 24 maja 2011r. o podleganiu przez wnioskodawczynię ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej k.13 akt o świadczenie przedemerytalne i zaświadczenie KRUS z 16 września 2009r. o podleganiu przez wnioskodawczynię ubezpieczeniu społecznemu rolników k.15-17 akt o świadczenie przedemerytalne, zeznania wnioskodawczyni k.14-15 akt sprawy).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie E. B. podlegało oddaleniu.

Zgodnie z art.84 ust.8 pkt 1 i 2 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015r., poz.121 ze zm.), który w myśl art.11 pkt 2 ustawy z 30 kwietnia 2004r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz.U. z 2013r., poz.170 ze m.) znajduje odpowiednie zastosowanie do spraw związanych ze świadczeniami przedemerytalnymi, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może odstąpić od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin ich płatności albo rozłożyć je na raty, jeżeli: zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności (pkt 1) lub kwota nienależnie pobranych świadczeń nie przewyższa kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji (pkt 2). Nie ulega wątpliwości, że w okolicznościach sprawy nie zachodzi sytuacja, o której mowa w pkt 2 powyższej regulacji. Dlatego roszczenie wnioskodawczyni o odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia przedemerytalnego w kwocie 4 125,46 złotych należało ocenić w kontekście zaistnienia szczególnie uzasadnionych okoliczności, o których mowa w pkt 1 przepisu art.84 ust.8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Należy wskazać, że ustawa nie określa, co należy rozumieć przez szczególnie uzasadnione okoliczności pozostawiając to do oceny w świetle okoliczności konkretnej sprawy. Nie ulega wątpliwości, że owe szczególne uzasadnione okoliczności należy odnosić do sytuacji materialnej, zdrowotnej i rodzinnej dłużnika, gdyż to te czynniki mają wpływ ma możliwość spłaty przez dłużnika powstałego zadłużenia. Podkreślić przy tym trzeba, że użycie przez ustawodawcę sformułowania „szczególnie uzasadnione okoliczności” wskazuje, iż przesłankę do zastosowania instytucji odstąpienia od żądania zwrotu zadłużenia nie stanowi każdorazowo trudna sytuacja materialna dłużnika, a jedynie taka sytuacja, którą można określić szczególną – wyjątkową i która powoduje, że dłużnik nie ma obiektywnych możliwości spłaty zadłużenia zarówno w dacie wystąpienia z wnioskiem o odstąpienie od zwrotu należności, jak i w przyszłości.

Analizując w świetle powyższego dokonane w sprawie ustalenia Sąd doszedł do przekonania, że w przypadku wnioskodawczyni organ rentowy prawidłowo ocenił, iż nie zachodzą ustawowe przesłanki do odstąpienia od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. W przekonaniu Sądu choć sytuacja materialna wnioskodawczyni jest trudna, to nie można uznać, aby zachodziły szczególne okoliczności, o których mowa w art.84 ust.8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Poza sporem pozostaje, że wnioskodawczyni nie ma aktualnie własnych źródeł dochodu i korzysta z pomocy dzieci, które zabezpieczają jej potrzeby mieszkaniowe i potrzeby związane z wyżywieniem oraz innymi wydatkami. Zauważyć jednak należy, że sytuacji tej nie można uznać za trwałą. Pomijając w tym miejscu kwestię przyszłej emerytury wnioskodawczyni, wskazać należy, że aktualnie wnioskodawczyni nie ma żadnych osób na utrzymaniu, jest osobą zarejestrowaną w Powiatowym Urzędzie Pracy w Ł. i brak jest przesłanek przesądzających o braku możliwości podjęcia przez nią zatrudnienia pozwalającego na choćby częściową spłatę należności. Co do stanu zdrowia wnioskodawczyni wskazać należy, że jej wiek (58 lat) wskazuje na duże prawdopodobieństwo występowania sygnalizowanych przez wnioskodawczynię chorób kręgosłupa i oczu (zaćmy). Zauważyć jednak trzeba, że wnioskodawczyni nie przedstawiła dokumentacji medycznej potwierdzającej istnienie wymienionych schorzeń i pozwalających na ocenę stopnia zaawansowania tych schorzeń. W aktach sprawy brak jest również orzeczenia o stopniu niepełnosprawności wnioskodawczyni, czy orzeczenia o niezdolności do pracy. Wskazać przy tym należy, że wnioskodawczyni jako osoba zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, a zatem może korzystać ze świadczeń zdrowotnych publicznej służby zdrowia. W świetle tego organ rentowy prawidłowo ocenił, iż okoliczności, w jakich znajduje się wnioskodawczyni nie można określić jako szczególnie uzasadnionych w rozumieniu nieprzemijających przeszkód w spłacie zadłużenia warunkowanych stanem zdrowia i stanem majątkowym. W odniesieniu do zadłużenia wnioskodawczyni z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne po zmarłym mężu podnieść należy, że okoliczność ta nie powstała nagle, ale istnieje od kilkunastu lat.

Resumując Sąd stwierdził, że brak jest przesłanek do zmiany zaskarżonej decyzji i na podstawie art.477 ¹⁴§1 kpc odwołanie wnioskodawczyni oddalił.