Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 czerwca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie :

Przewodniczący SSO Marzena Głuchowska

Protokolant Barbara Wypych

po rozpoznaniu w dniu 14 czerwca 2016 r. w Kaliszu

odwołania P.H.U. (...) s.c. Zakładu Usług (...)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 21 grudnia 2015 r.

Nr (...) dot. M. B.

Nr (...) dot. J. N.

Nr (...) dot. S. N.

Nr (...) dot. M. O. (1)

Nr (...) dot. R. S.

Nr (...) dot. M. O. (2)

w sprawie P.H.U. (...) s.c. Zakładu Usług (...)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie ubezpieczenia dot. M. B., J. N., S. N., M. O. (1), R. S., M. O. (2)

1.  Oddala odwołania,

2.  Zasądza od P.H.U. (...) s.c. Zakładu Usług (...) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. kwotę 2 160,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21.12.2015 r. znak (...) organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. stwierdził, iż M. B. podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu w okresie od 01.09.2011 r. do 31.12.2011 r. z tytułu umowy zlecenia zawartej z (...) S.C. Zakład Usług (...).

Decyzją z dnia 21.12.2015 r. znak (...) organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. stwierdził, iż J. N. podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu w okresie od 03.01.2011 r. do 31.12.2011 r., od 02.01.2012 r. do 31.12.2012 r., od 02.01.2013 r. do 31.12.2013 r. z tytułu umowy zlecenia zawartej z (...) S.C. Zakład Usług (...)

Decyzją z dnia 21.12.2015 r. znak (...) organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. stwierdził, iż S. N. podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu w okresie od 01.04.2011 r. do 31.12.2012 r., od 02.01.2012 r. do 31.12.2012 r., od 02.01.2013 r. do 31.12.2013 r. z tytułu umowy zlecenia zawartej z (...) S.C. Zakład Usług (...).

Decyzją z dnia 21.12.2015 r. znak (...) organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. stwierdził, iż M. O. (1) podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu w okresie od 03.01.2011 r. do 31.12.2011 r., od 002.01.2012 r. do 31.12.2012 r., od 02.01.2013 r. do 31.12.2013 r. z tytułu umowy zlecenia zawartej z (...) S.C. Zakład Usług (...).

Decyzją z dnia 21.12.2015 r. znak (...) organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. stwierdził, iż R. S. podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu w okresie od 03.01.2011 r. do 31.12.2011 r., od 02.01.2012 r. do 31.12.2012 r., od 02.01.2013 r. do 31.12.2013 r. z tytułu umowy zlecenia zawartej z (...) S.C. Zakład Usług (...).

Decyzją z dnia 21.12.2015 r. znak (...) organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. stwierdził, iż M. O. (2) podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu w okresie od 02.01.2013 r. do 31.12.2013 r. z tytułu umowy zlecenia zawartej z (...) S.C. Zakład Usług (...).

Od powyższych decyzji odwołanie złożyli właściciele firmy P.H.U. (...) S.C. Zakład Usług (...), domagając się ich zmiany i ustalenia iż M. B., J. N., S. N., M. O. (1), R. S. i M. O. (2) nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu w okresach objętych spornymi decyzjami.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd zawiadomił o możliwości wstąpienia do sprawy jako zainteresowany: M. B., J. N., S. N., M. O. (1), R. S. i M. O. (2). Żadna z osób nie wyraziła woli wstąpienia do sprawy jako zainteresowany. W toku postępowania Sąd uznał, iż powyższe osoby mają status strony.

Sąd ustalił co następuje.

G. S. i M. S. prowadzą działalność gospodarczą pod firmą P.H.U. (...) S.C. Zakład Usług (...) w K.. Jest to działalność prowadzona w oparciu o wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Działalność polega na organizowaniu pochówku osób – obsługa ceremonii pogrzebowych.

(dowód: częściowo zeznania odwołującego G. S.)

Aby zrealizować działalność firma (...) zawierała umowy o dzieło z różnymi osobami, w tym osobami objętymi niniejszym postępowaniem, na wykonywania obsługi żałobnej pogrzebu, co obejmowało przewiezienie zwłok do kościoła lub kaplicy, zamknięcie trumny, przygotowanie miejsca do pochówku, zainstalowanie na cmentarzu niezbędnych sprzętów, przeniesienie trumny z kościoła lub kaplicy na cmentarz, wpuszczenie trumny do grobu, zasypanie groby, ułożenie kwiatów, wbicie tabliczki z krzyżem, uporządkowanie miejsca pochówku, zdanie sprzętu do magazynu firmy. W trakcie miesiąca wykonywane było kilka usług w zakresie organizowania ceremonii pogrzebowych. Na koniec miesiąca wystawiany był rachunek. Rachunek sporządzał firma odwołujących, wykazując w nim dla każdej osoby ilość ceremonii, które obsłużyła. Wynagrodzenie było wypłacane w formie gotówkowej – ustalone według konkretnej stawki od jednej ceremonii. Wynagrodzenie wynosiło na poziomie 50 zł za obsługę jednego pogrzebu. Wysokość wynagrodzenie miesięcznego uzależniona była od ilości pogrzebów w miesiącu.

Praca wykonywana była w ten sposób, iż po przyjęciu przez firmę zlecenia na wykonanie usługi dokonania pochówku, po ustaleniu jej daty, właściciel firmy zawiadamiał jedną z osób, które brały udział w obsłudze pogrzebów, a ta osoba powiadamiała kolejne. Zazwyczaj jedna ceremonia obsługiwana była przez 5-6 osób. w czasie ceremonii poszczególni członkowie ekipy wykonywali czynności: przenoszenie trumny, noszenie chorągwi czy krzyża, wpuszczanie trumny do grobu, zakładanie siatki, odbieranie kwiatów i ich układanie wedle życzeń rodziny, następnie po ceremonii zdejmowanie kwiatów, rozbieranie sprzętów i przygotowanie grobu do zasypania. Czynności związane z wykopaniem dołu były wykonywane bądź przez grabarzy pracujących na konkretnych cmentarzach, bądź przez konkretnego pracownika na podstawie oddzielnej umowy. Taką osobę, objętą niniejszą sprawą był S. N.. Podobnie zakopanie grobu wykonywała ta osoba lub grabarz. Osoby wykonujące obsługę pogrzebu potrzebny sprzęt pobierały z firmy odwołującego, a zdarzało się iż na niektórych cmentarzach był sprzęt: łopaty deski, na wyposażeniu cmentarza i z niego korzystały ekipy wykonujące pochówek.

(dowód: zeznania odwołującego, zeznania M. B., J. N., S. N., M. O. (1), R. S., M. O. (2))

Firma dla realizacji swojej działalności zawarła umowy o dzieło z M. B., J. N., S. N., M. O. (1), R. S. i M. O. (2).

Umowy dotyczyły obsługi ceremonii pogrzebowych, a co do S. N. także wykopania grobu.

Umowy o dzieło zawarto:

1.  z M. B. na okres od 01.09.2011 r. do 31.12.2011,

2.  z J. N. na okres 03.01.2011 r. do 31.12.2011 r., od 02.01.2012 r. do 31.12.2012 r., od 02.01.2013 r. do 31.12.2013 r.

3.  ze S. N. - 01.04.2011 r. do 31.12.2012 r., od 02.01.2012 r. do 31.12.2012 r., od 02.01.2013 r. do 31.12.2013 r.

4.  z M. O. (1) – na okres 03.01.2011 r. do 31.12.2011 r., od 002.01.2012 r. do 31.12.2012 r., od 02.01.2013 r. do 31.12.2013 r.

5.  z R. S. – na okres 03.01.2011 r. do 31.12.2011 r., od 02.01.2012 r. do 31.12.2012 r., od 02.01.2013 r. do 31.12.2013 r.

6.  z M. O. (2) – na okres od 02.01.2013 r. do 31.12.2013 r.

W umowie z dnia 02.01.2013 r. na okres do dnia 31.12.2013 r. co do S. N. wskazano wykopanie grobu. W umowie z dnia 02.01.2013 r. co do S. N. za okres do 31.12.2013 r. wskazano wykonanie obsługi żałobnej pogrzebu. W umowie z dnia 02.01.2012 r. na okres do 31.12.2012 r. co do S. N. wskazano wykonanie obsługi żałobnej pogrzebu. W umowie z dnia 01.04.2011 r. na okres do dnia 31.12.2011 r. wskazano co do S. N. wykonanie obsługi żałobnej pogrzebu. Co do J. N. w umowie z dnia 02.01.2013 r. na okres do 31.12.2013 r. wskazano wykonanie obsługi żałobnej, w umowie z dnia 02.01.2012 r. na okres do dnia 31.12.2012 r. wskazano wykonanie obsługi żałobnej pogrzebu, w umowie z dnia 03.01.2011 r. na okres do 31.12.2011 r. wskazano wykonanie obsługi żałobnej pogrzebu. Co do M. B. w umowie z dnia 01.09.2011 r. na okres do dnia 31.12.2011 r. wskazano – wykonanie obsługi żałobnej pogrzebu. Co do R. S. w umowie z dnia 02.01.2013 r. na okres do 31.12.2013 r. wskazano – wykonanie obsługi żałobnej pogrzebu, w umowie z dnia 02.01.2012 r. na okres do dnia 31.12.2012 r. – podobnie, w umowie z dnia 03.01.2011 r. za okres do 31.12.2011 r. – podobnie. Co do M. O. (1) w umowie z dnia 02.01.2013 r. na okres do dnia 31.12.2013 r. wskazano wykonanie obsługi żałobnej pogrzebu, w umowie z dnia 02.01.2012 r. na okres do dnia 31.12.2012 r. – podobnie, w umowie z dnia 03.01.2011 r. na okres do 31.12.2011 r. – podobnie. Co do M. O. (2) w umowie z dnia 03.01.2013 r. na okres do 31.12.2013 r. wskazano wykonanie obsługi żałobnej pogrzebu, w umowie z dnia 02.01.2012 r. na okres do dnia 31.12.2012 r. – podobnie, w umowie z dnia 03.01.2011 r. na okres do dnia 31.12.2011 r. – podobnie.

Osoby wykonujące pracę otrzymywały wynagrodzenie według rachunku, który podpisywały, a który drukowany był z programu przez właściciela firmy. S. N. wykazał za rok 2013 przychód z tytułu umowy o dzieło 13000 zł, a dochód 10400 zł. W rachunkach wskazano obsługę żałobną pogrzebu, wykopanie grobu. S. N. za 2012 r. wykazał przychód z tytułu umowy o dzieło 8200 zł, a dochód- 6560 zł, a za rok 2011 – przychód – 5450 zł, a dochód- 4360 zł. Co do J. N. wykazano przychód z tytułu umowy o dzieło w 2013 r. – 7950 zł, a dochód- 6360 zł, za 2012 r. – przychód – 8050 zł i dochód- 6440 zł, za 2011 r. – przychód 8000 zł i dochód- 6400 zł. Co do M. B. za 2011 r. wykazano przychód wynoszący 2570 zł i dochód – 2056 zł. Co do R. S. wykazano przychód za 2013 r. – 7950 zł – dochód – 6360 zł, za 2012 r. – przychód 8050 zł – dochód- 6440 zł, za 2011 r. – przychód 8000 zł – dochód – 6400 zł. Co do M. O. (1) za rok 2013 r. wykazano przychód- 7900 zł – dochód- 6320 zł, za 2012 r. – przychód – 8000 zł – dochód- 6400 zł, za 2011 r. przychód- 7450 zł – dochód- 5960 zł. Co do M. O. (2) za 2013 r. wykazano przychód 7950 zł – dochód- 6360 zł, za 2012 r. – przychód- 2550 zł – dochód- 2040 zł za 2011 r. – przychód- 7150 zł – dochód- 5720 zł.

Kwota należnych składek wynosi: co do M. B.- 906,59 zł, co do J. N. – 8801,69 zł., co do S. N. – 9895,85 zł, co do M. O. (1) – 8570,11 zł, co do R. S. – 8777,69 zł, co do M. O. (2) – 1909,84 zł.

(dowód: umowy o dzieło, dokumenty dotyczące wykazanych przychodów z tytułu realizacji umów, wykazy co do należnych składek)

W okresach od 24.08.2015 r. do 08.09.2015 r. organ rentowy prowadził u płatnika kontrolę prawidłowości i rzetelności obliczania składek na ubezpieczenie społeczne. Kontrolą objęto okres od stycznia 2011 r. do.12.2013 r. W wymienionym protokole z dnia 08.09.2015 r. zakwestionowano umowy cywilno- prawne zawarte w celu wykonywania obsługi ceremonii pogrzebowych.

Do protokołu złożono zastrzeżenia w piśmie z dnia 14.09.2015 r., w których zakwestionowano zakwalifikowanie zawartych umów jako umów zlecenia. Powyższe zastrzeżenia zostały rozpatrzone negatywnie w piśmie z dnia 30.09.2015 r.

(dowód: protokół kontroli, zastrzeżenia do protokołu, pismo o rozpatrzeniu zastrzeżeń)

Odwołujący podali, iż sporządzili z pracownikami umowy o dzieło z uwagi na to, iż uważali, iż jest to prawidłowe.

(dowód: częściowo zeznania G. S.).

W piśmie z dnia 14.12.2000 r. Państwowa Inspekcja Pracy Okręgowy Inspektorat w P. Inspektorat Pracy w O., stwierdziła w odpowiedzi na pismo dotyczące zatrudniania emerytów i rencistów w charakterze żałobników, iż nie ma przeszkód formalno- prawnych, aby obsługujący te ceremonie zatrudnieni byli na podstawie umowy o dzieło.

(dowód: pismo PIP z dnia 14.12.2000 r.)

W toku kontroli ZUS w firmie odwołującego w 2007 r. nie zakwestionowano umów o dzieło. Problem kwalifikacji umów, na podstawie których wykonywana była praca, nie był w protokole poruszony. Co do rzetelności opłacania składek zawarto stwierdzenie, iż kwota składek wykazana w dokumentacji źródłowej odpowiada kwocie ujętej w dokumentacji rozliczeniowej.

(dowód: protokół kontroli z dnia 27.02.2007 r.)

Z odwołujących: M. B., S. N., M. O. (1) są rencistami, R. S. jest emerytem.

(dowód: zeznania M. B., J. N., S. N., M. O. (1), R. S., M. O. (2))

Sąd odmówił wiary zeznaniom odwołującego i M. B., J. N., S. N., M. O. (1), R. S., M. O. (2) w części dotyczącej tego, iż strony łączyły umowy o dzieło, a to z przyczyn podanych niżej.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zważył, co następuje:

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz poczynionych na jego podstawie ustaleń, odwołanie nie jest zasadne i jako takie podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 6 ust. l pkt 4 i art. 12 ust. l w związku z art. 13 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13.10.1998 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 121.) osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.

Z mocy art. 13 pkt. 2 zleceniobiorcy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają od dnia oznaczonego w umowie, jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.

Na podstawie zaś art. 66 ust. l pkt l e ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z dnia 27.08.2004 r. (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz.581.) obowiązującej od dnia l.10.2004 r. osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, które są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego.

Stosownie do art. 36 ust. l ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Obowiązkiem płatnika składek – z mocy art. 46 ust. l i art. 47 ust. l ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – jest obliczanie, rozliczanie i opłacanie należnych składek za każdy miesiąc kalendarzowy oraz przesyłanie w wyznaczonym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłacanie składek za dany miesiąc.

Zgodnie z art. 18 ust. l i 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 (to jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia), jeżeli w umowie określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

Na wstępie wskazać należy, że umowa zlecenia i umowa o dzieło to podstawowe kontrakty usługowe, konkurencyjne w stosunku do umowy o pracę. Różnica między tymi dwoma rodzajami umów jest dla podmiotów zatrudniających bardzo istotna, bowiem wiąże się z różnymi konsekwencjami prawnymi. Prawidłowa kwalifikacja zawieranej umowy nie zawsze jednak jest sprawą oczywistą. Podczas gdy umowy o dzieło rodzą określone obowiązki z punktu widzenia ubezpieczeń społecznych odnośnie naliczania i odprowadzania składek ubezpieczeniowych tylko wówczas, gdy są zawierane z własnymi pracownikami, to umowy zlecenia pociągają za sobą skutki ubezpieczeniowe bez względu na to, z kim są zawierane – z własnym pracownikiem czy z osobą z zewnątrz. Zatem jeśli dana umowa zostanie błędnie uznana nie za umowę o dzieło, ale za umowę zlecenia, to naliczenie w stosunku do niej składek na ZUS będzie niedozwolone, podobnie jak brak naliczenia składek w przypadku umowy zlecenia, która niewłaściwie została zakwalifikowana jako umowa o dzieło. Decydująca jest treść, a nie nazwa umowy. Aby prawidłowo ustalić, z jaką umową mamy w danym przypadku do czynienia, tzn. czy jest to umowa zlecenia, czy umowa o dzieło, należy kierować się jej treścią, zadaniem, jakie osoba zatrudniana ma do wykonania, czyli istotą obowiązków umownych, jakie osoba ta na siebie przyjmuje.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest kwalifikacja prawna czynności wykonywanych w ramach zawartej umowy pomiędzy M. B., J. N., S. N., M. O. (1), R. S. i M. O. (2) a firmą P.H.U. (...) S.C. Zakład Usług (...) w K. (ocena czy czynności te wykonywane były na podstawie umowy zlecenia czy umowy o dzieło), czego pochodną jest ustalenie obowiązku uiszczenia odpowiednich składek ubezpieczeniowych.

Odnosząc się do powyższej spornej kwestii wskazać należy, iż stosownie do art. 734 § l k.c. przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie, przy czym do umowy o świadczenie usług stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750 k.c.). W doktrynie panuje pogląd, że przedmiotem umowy o świadczenie usług jest dokonanie określonej czynności faktycznej, która nie musi prowadzić do osiągnięcia indywidualnie oznaczonego rezultatu. Chodzi tu zatem o umowy zobowiązujące do dokonania jednej lub wielu czynności faktycznych (także stałego ich dokonywania).

Stosownie do treści art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Przedmiotem umowy jest zatem zobowiązanie do wykonania określonego dzieła, które może mieć charakter materialny, jak i niematerialny, zaś sama umowa jest umową rezultatu.

Umowa o dzieło, zresztą podobnie jak i zlecenia/świadczenia usług została w pełni uregulowana w kodeksie cywilnym. Zatem ustalając charakter prawny zawartej pomiędzy stronami czynności prawnej, badać należy poszczególne cechy tych umów określone w przepisach kodeksu cywilnego.

Nie ulega wątpliwości, że przepisy o zleceniu nie mają zastosowania do czynności będących przedmiotem umowy o dzieło, bowiem wykonanie dzieła, zgodnie z prezentowanym w doktrynie poglądem, nie mieści się w pojęciu usługi w i rozumieniu art. 750 k.c.

Umowę o dzieło zalicza, się do kategorii „umów rezultatu” i przeciwstawia umowie zlecenia - jako „umowie o staranne wykonanie usługi”. W odróżnieniu od umowy zlecenia, umowa o dzieło wymaga, by starania przyjmującego zamówienie doprowadziły w przyszłości do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu. Tymczasem umowa zlecenia takiego rezultatu - jako koniecznego do osiągnięcia -nie akcentuje. Elementem wyróżniającym dla umowy zlecenia nie jest zatem wynik, lecz starania podejmowane w celu osiągnięcia tego wyniku (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 21.12.1993 r. sygn. III AUr 357/93. opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych rok 1994, Nr 6, póz. 49, str. 63; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 26.01.2006 r. sygn. III AUa 1700/05, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych rok 2008, Nr 3, póz. 5, str. 55; wyrok Sądu Najwyższego z 13.03.1967 r. sygn. I CR 500/66; opubl: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rok 1968, Nr l, póz. 5).

Dokonując kwalifikacji konkretnej umowy należy w pierwszej kolejności badać, czy świadczenie będące przedmiotem zobowiązania ma cechy dzieła. Dzieło stanowi zawsze zjawisko przyszłe, jest czymś, co w chwili zawarcia umowy nie istnieje, lecz ma dopiero powstać w jakiejś określonej przyszłości. Rezultat, o jaki umawiają się strony, musi być z góry określony, i może przyjmować zarówno postać materialną jak i niematerialną. Cechą konstytutywną umowy o dzieło jest, aby rezultat ten był obiektywnie osiągalny i w konkretnych warunkach pewny. Dzieło musi mieć indywidualny charakter i odpowiadać osobistym potrzebom zamawiającego. Podkreślenia wymaga, że celem umowy o dzieło nie jest czynność (samo działanie lub zaniechanie], która przy zachowaniu należytej staranności prowadzić ma do określonego w umowie rezultatu, lecz samo osiągnięcie tego rezultatu. W umowie o dzieło chodzi zawsze o osiągnięcie umówionego rezultatu, niezależnie od rodzaju i intensywności świadczonej w tym celu pracy i staranności.

Tymczasem umowa o świadczenie usług jest umową starannego działania, jej celem jest wykonywanie określonych czynności, które nie muszą zmierzać do osiągnięcia rezultatu. W umowie zlecenie można wskazać rezultat, który powinien być osiągnięty, a podejmujący zlecenie powinien podejmować starania by go osiągnąć. Jednak w odniesieniu do umowy zlecenia po pierwsze nie da się określić zamierzonego rezultatu w sposób pewny, a po drugie nie sposób przewidzieć, w jakim stopniu zostałby on osiągnięty.

W odróżnieniu od umowy zlecenia, umowa o dzieło wymaga, by starania przyjmującego zamówienia doprowadziły do konkretnego, w przyszłości, indywidualnie oznaczonego rezultatu. Umowa zlecenia nie akcentuje tego rezultatu, jako koniecznego do osiągnięcia, nie wynik zatem (jak w umowie o dzieło), lecz starania w celu osiągnięcia tego wyniku, są elementem wyróżniającym dla umowy zlecenia, tj. przedmiotem istotnym (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 21.12.1993 r. III AUr 357/93).

Sposób wykonania dzieła pozostawiony jest w zasadzie uznaniu przyjmującego zamówienie, byleby dzieło miało przymioty ustalone w umowie lub wynikające z charakteru danego dzieła. Przyjmujący zamówienie nie ma także, co do zasady, obowiązku osobistego wykonania dzieła, chyba że wynika to z umowy lub charakteru dzieła (np. dzieło artystyczne). Ryzyko nieosiągnięcia rezultatu zawsze obciąża przyjmującego zamówienie. Przy czym odpowiedzialność przyjmującego zamówienie w wypadku nieosiągnięcia celu umowy, jest odpowiedzialnością za nieosiągnięcie określonego rezultatu, a nie za brak należytej staranności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.03.2000 r. sygn. II UKN 386/99, opubl. OSNP2001/16/522).

A zatem z umową rezultatu mamy do czynienia wtedy, gdy spełnienie świadczenia przez dłużnika polega na doprowadzeniu do określonego efektu. W tego typu umowach jedynie taki stan będzie uznany za wykonanie zobowiązania. Z kolei z umową starannego działania jest związany obowiązek dłużnika działania w sposób sumienny w kierunku osiągnięcia danego rezultatu, przy czym już sarno sumienne działanie jest spełnieniem świadczenia, niezależnie czy ostatecznie zostanie osiągnięty zamierzony rezultat czy nie. (Kosmus B. artykuł „Kilka mitów z zakresu teorii umów” GSP 2000/2/309 teza 2).

Zdaniem Sądu zawarta pomiędzy M. B., J. N., S. N., M. O. (1), R. S. i M. O. (2), a firmą P.H.U. (...) S.C. Zakład Usług (...) w K. umowa jest umową starannego działania, bowiem na jej podstawie zlecający oczekiwał od zleceniobiorcy wykonywania pracy polegającej na podjęciu wszystkich koniecznych czynności związanych z przeprowadzeniem ceremonii pogrzebowej, czyli przeprowadzenie pogrzebu - pochówku osób.

Istotą pracy M. B., J. N., S. N., M. O. (1), R. S. i M. O. (2) było wykonywanie obsługi żałobnej pogrzebu, co obejmowało przewiezienie zwłok do kościoła lub kaplicy, zamknięcie trumny, przygotowanie miejsca do pochówku, zainstalowanie na cmentarzu niezbędnych sprzętów, przeniesienie trumny z kościoła lub kaplicy na cmentarz, wpuszczenie trumny do grobu, zasypanie grobu, ułożenie kwiatów, wbicie tabliczki z krzyżem, uporządkowanie miejsca pochówku, zdanie sprzętu do magazynu firmy.

W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle przeprowadzonych rozważań, umowy zawartej pomiędzy odwołującymi, a M. B., J. N., S. N., M. O. (1), R. S. i M. O. (2) nie można uznać za umowy o dzieło, gdyż wykonywane przez te osoby czynności są charakterystyczne dla umowy o świadczenie usług.

Nadto wskazać należy, że wypłata wynagrodzenia nie była uzależniona od żadnego rezultatu czy wyniku. Wynagrodzenie wypłacane było w stawce określonej za poszczególne czynności.

Podkreślenia wymaga, że także sposób wykonania umowy nie został pozostawiony w zasadzie uznaniu wykonującego pracę co jest charakterystyczne dla umów o dzieło. W przedmiotowej sprawie pracownicy wykonywali umowę w miejscu, czasie i na zasadach ściśle określonych przez firmę - tam gdzie odbywały się ceremonie pogrzebowe.

Kolejną cechą wskazującą na to, że zawarta umowa nosi cechy umowy zlecenia jest to, że przyjmujący zlecenie musi w zasadzie wykonać czynność, do której się zobowiązał osobiście, powinien przy tym działać z należytą starannością. Dopuszcza się możliwość wykonania zlecenia przez osobę trzecią - zastępcę. Powierzenie zlecenia osobie trzeciej jest możliwe wtedy, gdy to wynika z umowy, następuje po zawiadomieniu o tym fakcie dającego zlecenie, a przyjmujący zlecenie odpowiada za niewłaściwe działanie zastępcy, ale tylko na zasadzie winy w wyborze.

Z zawartej pomiędzy stronami umowy nie wynika, że zleceniobiorca mógł powierzyć wykonywanie zlecenia osobie trzeciej bez zgody firmy. Gdy zdarzyło się, iż pracownik nie mógł przyjść wykonywać pracy, pracę wykonywała inna osoba.

Z regulacji kodeksowej umowy o dzieło wynika, że przyjmujący zamówienie nie ma co do zasady, obowiązku osobistego wykonania dzieła, chyba że wynika to z umowy lub charakteru dzieła (np. dzieło artystyczne). Ryzyko nieosiągnięcia rezultatu zawsze obciąża przyjmującego zamówienie. Przy czym odpowiedzialność przyjmującego zamówienie w wypadku nieosiągnięcia celu umowy jest odpowiedzialnością za nieosiągnięcie określonego rezultatu. Pracownicy w niniejszej sprawie w zasadzie po przeprowadzeniu ceremonii pogrzebowej, nic nie mogli poprawić, bo wynika to z charakteru wykonywanej usługi.

W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle tak poczynionych ustaleń faktycznych, umowy zawartej pomiędzy M. B., J. N., S. N., M. O. (1), R. S. i M. O. (2) a firmą P.H.U. (...) S.C. Zakład Usług (...) w K. nie można uznać za umowę o dzieło. W uznaniu Sądu, przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, iż rzeczywistą wolą stron umowy było świadczenie usług a nie wykonanie dzieła, gdyż to nie wynik, ale określone działania były istotne dla realizacji umowy i z tych też działań pracownicy byli rozliczani.

Istotą umowy o dzieło jest osiągnięcie określonego, zindywidualizowanego rezultatu w postaci materialnej lub niematerialnej. Umowa o świadczenie usług jest zaś umową starannego działania, zatem jej celem jest wykonywanie określonych czynności, które nie muszą zmierzać do określonego rezultatu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 26.01.2006 r. sygn. III AUa 1700/05, opubl. OSA 2008/3/5). Takie też czynności były wykonywane przez pracowników. Treścią bowiem zobowiązania pracowników było wykonywanie określonych czynności. Pracownicy nie mieli samodzielności w wykonaniu zleconej pracy, gdyż wykonywali ją zgodnie z instrukcją zamawiającego oraz wskazanym przez niego miejscu. Wykonywane przez pracowników czynności polegały na wykonywanie obsługi żałobnej pogrzebu, co obejmowało przewiezienie zwłok do kościoła lub kaplicy, zamknięcie trumny, przygotowanie miejsca do pochówku, zainstalowanie na cmentarzu niezbędnych sprzętów, przeniesienie trumny z kościoła lub kaplicy na cmentarz, wpuszczenie trumny do grobu, zasypanie grobu, ułożenie kwiatów, wbicie tabliczki z krzyżem, uporządkowanie miejsca pochówku, zdanie sprzętu do magazynu firmy.

Osiągnięty efekt pracy pracowników nie był dziełem w rozumieniu przepisów Kodeksu Cywilnego.

Zdaniem Sądu orzekającego czynności wykonywane przez pracowników były w istocie realizowane w ramach umów starannego działania, mających charakter umów zlecenia, co rodzi obowiązek objęcia ich ubezpieczeniem emerytalnym, rentowym oraz zdrowotnym i wypadkowym z tytułu wykonywania umów zlecenia na rzecz firmy odwołującej.

Zarzuty skarżącego co do naruszenia przepisów kpa w trakcie postępowania przed organem rentowym, nie mają wpływu na ocenę zaskarżonej decyzji z uwagi na to, iż charakter składanych zarzutów nie dyskwalifikuje decyzji.

Fakt, iż organ rentowy w toku kontroli w 2007 r. nie podniósł zarzutów co do kwalifikacji umów: zlecenie czy umowa o dzieło, nie świadczy o tym, iż organ rentowy zaakceptował taką praktykę, gdyż z protokołu kontroli wynika, iż zagadnienie to nie było przedmiotem badania.

Państwowa Inspekcja Pracy w 2000 udzieliła odwołującemu odpowiedzi, na pytanie o możliwość zatrudniania emerytów i rencistów na podstawie umów o dzieło. Odpowiedź powyższa odpowiada treści obowiązujących przepisów, lecz w żaden sposób nie przesądza o charakterze konkretnych umów na wykonywanie konkretnych pracy z punktu widzenia obowiązku składkowego osoby te umowy zawierającej.

W żaden sposób Sąd nie uznaje za naganą praktyki dążenia do obniżenia przez przedsiębiorcę kosztów działalności gospodarczej, jednakże nie może to odbywać się poprzez naruszanie przepisów prawa: nazywanie umów na podstawie których świadczona jest praca umowami o dzieło, czyli nie podlegającymi obowiązkowi składkowemu, gdy faktycznie charakter wykonywanej pracy wskazuje iż nie są to umowy o dzieło lecz umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o umowie zlecenia, czyli umowy podlegające obowiązkowi oskładkowania.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§ l k.p.c. oddalił odwołania.

Stosownie do wyników postępowania, na podstawie art. 98 k.p.c., Sąd obciążył w pkt 2 sentencji wyroku, odwołującą się Spółkę obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 2160 zł (6 x 360 zł).