Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

S. B. został oskarżony o to, że w dniu 26 grudnia 2015 roku o godzinie 02:35 przy ulicy (...) w miejscowości W. prowadził pojazd mechaniczny samochód osobowy marki M. (...) o numerze rejestracyjnym (...) będąc w stanie nietrzeźwości z zawartością alkoholu w wydychanym powietrzu o godzinie 02:34 prowadząc do stężenia na poziome 0,50 mg/l, o godzinie 02:38 prowadząc do stężenia na poziome 0,50 mg/l będąc uprzednio karanym za umyślne przestępstwo podobne wyrokiem Sądu Rejonowego w Opocznie z zakazem prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres jednego roku wyrokiem z dnia 13 maja 2013 roku za sygn. II K 52/13, czym umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w strefie ruchu lądowego, tj. o czyn z art. 178a § 4 kk.

Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim wyrokiem z dnia 18 lipca 2016 roku w sprawie II K 309/16:

1.  oskarżonego S. B. uznał za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu z tą zmianą, że przyjął, iż o godzinie 02:38 poziom alkoholu w wydychanym powietrzu wynosił 0,51 mg/l i sprecyzował, że był wcześniej prawomocnie skazanym za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości wyrokiem Sądu Rejonowego w Opocznie w sprawie II K 52/13 i za to na podstawie art. 178 a § 4 kk wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności;

2.  na podstawie art. 69 § 1, 2, 4 k.k. i art. 70 § 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił oskarżonemu na okres próby 3 lat;

3.  na podstawie art. 42 § 3 k.k. w zw. z art. 42 § 2 k.k. w zw. z art. 43 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w strefie ruchu lądowego na okres 5 lat;

4.  na podstawie art. 43 a § 2 k.k. orzekł od oskarżonego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej kwotę 10.000 złotych tytułem świadczenia pieniężnego;

5.  na podstawie art. 63 § 4 k.k. na poczet orzeczonego w punkcie 3 zakazu zaliczył oskarżonemu okres zatrzymania prawa jazdy od dnia 26.12.2015 roku;

6.  zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 70 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania oraz wymierzył mu 120 złotych tytułem opłaty.

Powyższy wyrok w całości, na niekorzyść oskarżonego zaskarżył prokurator.

Wyrokowi zarzucił z podstawy art. 438 pkt 1 k.p.k. obrazę przepisów prawa materialnego tj.:

- art. 69 § 4 k.k. polegającą na orzeczeniu w pkt 2 wyroku warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawiania wolności na okres próby pomimo braku przesłanki w postaci – szczególnie uzasadnionego wypadku,

- art. 42 § 3 k.k. polegającą na odstąpieniu od zasady wyrażonej w tym przepisie i nie orzeczeniu wobec oskarżonego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio, pomimo braku przesłanki dla zastosowanego rozstrzygnięcia w postaci – zachodzenia wyjątkowego wypadku, uzasadnionego szczególnymi okolicznościami.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę wyroku poprzez wyeliminowanie z zaskarżonego wyroku pkt 2 w obecnym brzmieniu oraz poprzez orzeczenie wobec oskarżonego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio, a w konsekwencji wyeliminowanie z zaskarżonego wyroku pkt 5 dotyczącego zaliczenia na poczet orzeczonego zakazu okresu zatrzymania prawa jazdy, zaś w pozostałym zakresie wniósł o utrzymanie wyroku w mocy.

Na rozprawie apelacyjnej prokurator popierał wniesiona apelacja i wnioski w niej zawarte.

Sąd okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy zauważyć, że wnoszący apelację nie kwestionuje dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych i są one prawidłowe. Skarżący nie podnosił zarzutu nieprawidłowej kwalifikacji prawno - karnej czynu, a przyjęta przez sąd I instancji kwalifikacja jest prawidłowa.

W przedmiotowej sprawie nie można się natomiast zgodzić się z argumentacją skarżącego, co do przesłanek w zakresie warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności oraz w zakresie prawidłowego wymiaru środka karnego.

Wbrew stanowisku skarżącego w ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy miał na względzie oraz w sposób należyty ocenił stopień winy oskarżonego, stopień społecznej szkodliwości popełnionego przezeń czynu oraz prawidłowo rozważył wszystkie pozostałe dyrektywy wymiaru kary, określone w art. 53 kk. Dał temu wyraz w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku, gdzie opisał prawidłowo, jakie okoliczności łagodzące i obciążające miał na względzie, przy wymierzaniu oskarżonemu kary i środków karnych.

Zawieszając wykonanie kary, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa. Przepis art. 69 § 4 k.k. stanowi, iż wobec sprawców przestępstw wyczerpujących dyspozycję art. 178a § 4 k.k. sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności w szczególnie uzasadnionych wypadkach.

Skarżący, akcentując w złożonej skardze apelacyjnej, wyłącznie okoliczności, przemawiające na niekorzyść oskarżonego, nie dostrzega, że w przedmiotowej sprawie, wystąpił także szereg okoliczności łagodzących, które sąd zobligowany był poczytać na korzyść S. B.. Chodzi tu zwłaszcza o takie okoliczności jak: przyznanie się do winy, wyrażenie skruchy, niska wysokość stężenia alkoholu, którego poziom w istocie był dwukrotnie wyższy dla wartości, które pozwalają rozróżnić przestępstwo od wykroczenia i okoliczności popełnienia czynu przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji (czas i miejsce).

Podkreślić także należy, że przecież także sam oskarżyciel publiczny składając w przedmiotowej sprawie w dniu 31 marca 2016 roku wniosek o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia rozprawy, wnosił o warunkowe zawieszenie wykonania wobec S. B. wnioskowanej kary pozbawienia wolności na okres próby wynoszący 2 lata. Tak więc wówczas i sam prokurator dostrzegał w stosunku do S. B. szczególny wypadek, o którym mowa w art. 69 § 4 k.k. Co takiego w oczach prokuratora wydarzyło się po dniu 31 marca 2016 roku, co uzasadniałoby tak diametralną zmianę oceny zachowania oskarżonego? Jedynie fakt, iż wycofał się on ze swojej zgody na orzeczenie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów. Zdaniem Sądu Okręgowego, w świetle całokształtu sprawy, w szczególności tego, iż stanowisko oskarżonego w kwestii dożywotniego środka karnego okazało się być uzasadnione, wycofanie zgody na dobrowolne poddania się karze nie można oceniać w kategoriach decydujących bądź nie o istnieniu przesłanek w art. 69 § 1, 2 i 4 k.k.

Sąd Okręgowy zważył, że nie ma legalnego i zamkniętego katalogu uzasadnionych szczególnych wypadków, które mogą wpływać na zastosowanie instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary wobec sprawców przestępstw, o których mowa art. 178a § 4 k.k. Zatem należą one do swobodnej oceny sądu. Wydaje się, że co do zasady powinny one jednak dotyczyć tych kwestii, które spowodują przekonanie sądu, że zastosowany środek probacyjny posłuży do osiągnięcia celów kary, w szczególności sprawca nie popełni ponownie przestępstwa, czyli że istnieje wobec niego pozytywna prognoza kryminologiczna. Wymierzona kara winna także pozostawać w wywa­żonej proporcji i być współmierna do popełnionego przestępstwa, a w szczegól­ności do stopnia winy oskarżonego oraz stopnia społecznej szkodliwości czynu. Jeżeli zatem wziąć pod uwagę, że oskarżony dopuścił się, choć ponowny raz, to jednak występku w okolicznościach nie pociągających za sobą jakiegoś szczególnie wysokiego niebezpieczeństwa dla innych uczestników ruchu drogowego, a poza powyższymi brak jest innych jakichkolwiek negatywnych uwag co do zachowywania się S. B., to trudno oprzeć się wrażeniu, iż wymierzanie oskarżonemu za to przestępstwo kary bezwzględnego pozbawienia wolności, byłoby karą nadmiernie represyjną.

Pamiętać też należy, iż rozważając ewentualność warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, sąd bierze pod uwagę nie tyl­ko dane o osobie sprawcy, ale i ogólne dyrektywy wymiaru kary (wyrok Są­du Najwyższego z dnia 14.06.2006 roku - WA 19/06 - Prok. i Pr. 2006/11/4/6), które to przemawiają jednak za odstąpieniem od tego ultima ratio, jakim zawsze jest bezwzględna kara pozbawienia wolności.

Sprawca ma 29 lat, uprzedni czyn, wyczerpujący dyspozycję art. 178a § 1 kk został popełniony przez oskarżonego ponad dwa i pół roku temu w stosunku do przedmiotowego i orzeczono za ten czyn karę ograniczenia wolności wraz z świadczeniem pieniężnym i środkami karnymi, która kara została już wykonana (vide karta karna k. 5 ). Postawa S. B. w toku wykonywania tej kary była wzorowa: postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2014 roku zwolniono oskarżonego z odbycia reszty kary na podstawie art. 83 kk. Przez ten okres czasu oskarżony nie popełnił żadnego innego czynu zabronionego, prowadzi ustabilizowany tryb życia, cieszy się dobrą opinią, nie jest zdemoralizowany, świadczy zatrudnienie, obecnie poza granicami kraju.

Warunkowe zawieszenie wykonania kary może nastąpić w przypadku, gdy jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa (art. 69 § 1 k.k.). Trafnie podkreśla się w literaturze, że o możliwości warunkowego zawieszenia wykonania kary decyduje całościowa ocena podstaw kształtowania prognozy (tak np. A. Marek, Kodeks karny, s. 228; por. także wyr. SN z 28.7.1980 r., Rw 258/80, OSNKW 1980, z. 12, poz. 91). Oznacza to, że nie wolno pomijać żadnego z faktorów oceny, wymienionych w art. 69 § 2 k.k. (por. Komentarz do Kodeksu karnego Część ogólna. Tom II. Komentarz do art. 32-116 red. dr Michał Królikowski, prof. dr hab. Robert Zabłocki Rok wydania: 2011, Wydawnictwo: C.H.Beck, Wydanie: 2, Program Legalis).

W świetle powyższego słusznie sąd i instancji uznał, że w sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, o jakim mowa w art. 69 § 4 k.k., co uzasadniało warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności.

Przepisy art. 42 § 3 i 4 kk zawierają podstawy obligatoryjnego dożywotniego orzekania zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych. Brak jest różnic w zakresie przedmiotowym (w art. 42 § 3 i 4 kk chodzi o zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych). Zakaz ten ma charakter bezwzględny w tym znaczeniu, że nie jest możliwe wyłączenie spod jego zakresu jakiegoś rodzaju pojazdów mechanicznych ani też ograniczenie go do jednego czy kilku rodzajów pojazdów mechanicznych. Odrębności wyrażają się natomiast w tym, że obligatoryjność na podstawie art. 42 § 3 kk ma charakter względny, bowiem w sytuacji, gdy zachodzi wyjątkowy wypadek uzasadniony szczególnymi okolicznościami, sąd może odstąpić od obowiązku orzeczenia środka karnego.

Zważyć należy, iż z niekwestionowanych przez strony ustaleń faktycznych poczynionych przez sąd I instancji wynika, że oskarżony prowadził samochód w godzinach nocnych, kiedy ruch na drodze jest relatywnie niski, kierował niewielkim pojazdem, na terenie małego miasteczka, poziom stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu nie był wysoki, techniką oraz taktyką jazdy spowodował jedynie abstrakcyjne niebezpieczeństwo. Tak więc, stan zagrożenia dla bezpieczeństwa w komunikacji, spowodowany przez oskarżonego był relatywnie niski, co także musi być brane pod uwagę, przy wymiarze środka karnego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Jednocześnie w doktrynie wskazuje się, że charakter przestępstwa ujętego w art. 178a § 4 k.k. (przestępstwo abstrakcyjnego narażania na niebezpieczeństwo) oraz stopień społecznej szkodliwości, nie uzasadniają orzeczenia zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze (por. szerzej opinia A. S. do druku sejmowego Nr (...)).

W jednolitym orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreślano, że ratio legis zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych stanowi wykluczenie z ruchu drogowego takich kierowców, którzy wykazali, że zagrażają bezpieczeństwu w komunikacji. Obowiązek orzeczenia wobec nietrzeźwego sprawcy przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, uczestniczącego w ruchu, środka karnego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych albo pojazdów mechanicznych określonego rodzaju, ściśle sprzęgnięty jest z celem, jaki zakaz ten ma realizować. Chodzi najpierw o cele, które zakaz ma osiągnąć wobec oskarżonego, przede wszystkim cele zapobiegawcze, wysunięte przed cele wychowawcze. Taka właśnie hierarchia celów została przyjęta przez ustawodawcę przy orzekaniu środków karnych.

W tym względzie na pełna aprobatę zasługuje argumentacja sądu rejonowego, który wnikliwie wskazał, dlaczego nie przekonuje sądu to brzmienie ustawy, które nakazuje traktowanie w/w zapisu jako absolutnej zasady i przekonująco wykazał, dlaczego w niniejszej sprawie występują te szczególne okoliczności, przy uwzględnieniu których możliwym było orzeczenie czasowego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. W sprawie trzeba mieć na uwadze i właściwie docenić, jak to uczynił sąd meriti, ujawnione okoliczności czynu - tak ważkie dla zastosowania w tej sprawie odpowiedniej represji karnej, o których była mowa powyżej i których nie sposób w sprawie pominąć. O tym, że oskarżony zrozumiał swoje naganne zachowanie z krytycznego dnia - co może potwierdzać powyższą tezę - świadczy też okazana w toku postępowania skrucha, która daje przekonanie, że oskarżony nie popełni już przestępstwa. Oskarżony jest osobą młodą, wykluczenie go dożywotnio jako kierowcę, spowoduje dla niego zbyt ciężkie skutki, przede wszystkim nieadekwatne konsekwencje do okoliczności wskazanych powyżej.

Wobec oskarżonego została orzeczona kara pozbawienia wolności. Aczkolwiek orzeczono ją z warunkowym zawieszeniem wykonania, to jednak na maksymalny okres próby i nie można także nie dostrzegać, iż jest to najsurowszy rodzaj kary, przewidzianej w katalogu kar, obecnie obowiązującego kodeksu karnego. Oskarżonemu wymierzono także fiskalny środek karny (świadczenie pieniężne z art. 43 a § 2 k.k.). Patrząc zatem przez pryzmat całokształtu kar i środków karnych wymierzonych oskarżonemu (a nie tylko fragmentarycznie), należy dojść do wniosku, iż wymierzony oskarżonemu w przedmiotowej sprawie zespół kar i środków karnych, w tym i zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w strefie ruchu lądowego na 5 lat, stanowi trafną reakcję karną, współmierną zarówno do stopnia winy oskarżonego, jak i do stopnia społecznej szkodliwości popełnionego czynu. Spełni on w sposób właściwy, cel zapobiegawczy oraz wychowawczy, jak również cele w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Z tych względów Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji.

Z uwagi na wynik postępowania wydatkami poniesionymi w postępowaniu odwoławczym obciążono Skarb Państwa.