Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 października 2016 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie: Przewodniczący Sędzia S.O. Grażyna Cichosz

Protokolant sekretarz sądowy Anna Łempicka

po rozpoznaniu w dniu 26 października 2016 roku w Lublinie

sprawy W. M. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania W. M. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

z dnia 31 grudnia 2014 roku znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i ustala W. M. (1) prawo do emerytury od dnia(...) roku.

Sygn. akt VIII U 1675/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 grudnia 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił W. M. (2) przyznania prawa do emerytury, gdyż wnioskodawca nie udokumentował 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych i 25-letniego okresu ubezpieczenia.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł W. M. (1) domagając się jej zmiany i przyznania prawa do emerytury. Wskazał, że pracował w warunkach szczególnych przez 19 lat, miesiąc i 29 dni. Dodatkowo podniósł, że jego rodzice dzierżawili gospodarstwo rolne na podstawie umowy ustnej i z tego względu nie jest możliwe przedstawienie egzemplarza umowy pisemnej. Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

W. M. (1) urodzony (...) w dniu 18 listopada 2014 roku złożył wniosek o emeryturę. Jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, jednak złożył wniosek o przekazanie zgromadzonych tam środków na dochody budżetu państwa. Przed organem rentowym udowodnił 24 lata i miesiąc okresów składkowych i nieskładkowych. Organ rentowy nie uwzględnił do stażu ubezpieczeniowego okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 1 kwietnia 1971 roku do dnia 1 czerwca 1973 roku, gdyż wnioskodawca nie przedłożył pisemnej umowy dzierżawy gospodarstwa rolnego przez rodziców. Ponadto organ rentowy odmówił uwzględnienia okresu zatrudnienia w zakładach (...) do stażu pracy w warunkach szczególnych, gdyż wnioskodawca zajmował stanowisko kierownicze, a przedłożone świadectwo pracy w warunkach szczególnych nie zawiera daty wystawienia (okoliczności bezsporne).

W. M. (1) w okresie od dnia 2 listopada 1978 roku do dnia 30 kwietnia 2002 roku i od dnia 6 maja 2002 roku do dnia 31 marca 2004 roku był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładzie (...) SA w B. (świadectwa pracy – akta osobowe – k. 26). W dniu 2 listopada 1978 roku został przyjęty do pracy na stanowisku specjalisty d/s remontów (umowa przedwstępna, umowa o pracę – ao). Po odbyciu stażu wstępnego został zatrudniony z dniem 1 lutego 1979 roku na czas nieokreślony (umowa o pracę – ao). Powyższe stanowisko zajmował do dnia 26 stycznia 1982 roku, kiedy to zmieniono je na specjalistę d/s technicznych (angaże – ao). Z dniem 4 listopada 1982 roku został przeniesiony do wykonywania pracy(...) (angaż z dnia 3 listopada 1982 roku – ao). W dniu 1 kwietnia 1991 roku został(...) (angaż z dnia 5 kwietnia 1991 roku – ao). Na tym stanowisku pracował do dnia 6 maja 2002 roku (angaże – ao).

Przedsiębiorstwo (...) zajmowało się produkcją tkanin. W czasie, gdy zatrudniono wnioskodawcę przeprowadzano remont parku maszynowego, gdzie znajdowało się 300 krosien, zespołów zgrzebnych i przędzarek. Ubezpieczony nadzorował pracę ślusarzy remontowych, tokarzy, ślusarzy narzędziowych, hartowników i frezerów. Do jego obowiązków należało przeglądanie dokumentacji technicznej dotyczącej nowych maszyn, konsultacje z mistrzem na ten temat oraz kierownikiem remontów. Pracę podległych mu pracowników nadzorował na hali produkcyjnej. Nadzór polegał na bezpośrednim doglądaniu efektów pracy podwładnych. Wówczas nie miał oddzielnego pomieszczenia. Kiedy wnioskodawca pracował w dziale technicznym miał oddzielne pomieszczenie, w którym przechowywano dokumentację. Na stanowisku kierownika przejął całą grupę ślusarzy remontowych. Nadzorował wówczas ich pracę, jak również pracę warsztatu mechanicznego, w którym pracowali ślusarze remontowi, tokarze oraz frezerzy. Wnioskodawca nie zajmował się przygotowywaniem planów ani sprawozdawczością. Jego obowiązki ograniczały się do bezpośredniego nadzoru podległych mu pracowników. Po awansowaniu na stanowisko inżyniera ruchu dodatkowo sprawował nadzór nad grupą elektryków zajmujących się utrzymaniem maszyn w ruchu ciągłym i hydraulików (zeznania wnioskodawcy – k. 78, 94v zeznania J. B. – k. 93v-94, zeznania E. G. – k. 94-94v).

Rodzice wnioskodawcy w latach 1971-1973 dzierżawili gospodarstwo rolne o pow. 0,6 ha od W. S.. Było ono położone w odległości 100 metrów od domu rodzinnego wnioskodawcy. Uprawiali tam pomidory, kapustę i ziemniaki, które następnie sprzedawali. Hodowali również świnie. Gospodarstwo nie było zmechanizowane. Ojciec wnioskodawcy był zatrudniony w oparciu o umowę o pracę, a gospodarstwem zajmowała się matka wnioskodawcy i wnioskodawca. W okresie od dnia 1 kwietnia 1971 roku do dnia 1 czerwca 1973 roku pomagał rodzicom w gospodarstwie oraz dodatkowo chodził do liceum w B. oddalonego o 1,5 km od jego miejsca zamieszkania. Zajęcia szkolne odbywały się w godzinach od 8 do 14. Wnioskodawca pomagał rodzicom w gospodarstwie w okresie od kwietnia do listopada. Pielił i zbierał ogórki, zajmował się ich kiszeniem i wywożeniem, zbierał również pomidory, a jesienią wywoził ziemniaki i kisił kapustę. Wobec powyższego w gospodarstwie pracował w okresie od dnia 1 kwietnia 1971 roku do dnia 30 listopada 1971 roku, od dnia 1 kwietnia 1972 roku do dnia 30 listopada 1972 roku i od dnia 1 kwietnia 1973 roku do dnia 1 czerwca 1973 roku (rok, 6 miesięcy i dzień) (akt notarialny – 36-37, kwestionariusz podlegania ubezpieczeniu rolniczemu rodziców wnioskodawcy – k. 40-40v, zeznania wnioskodawcy – k. 33v, 94v, zeznania E. J. – k. 51v-52, zeznania E. B. – k. 67v).

Powyższy stan faktyczny ustalony został na podstawie powołanych dowodów. Dokumenty znajdujące się w aktach sprawy nie budziły wątpliwości Sądu. Nie były one również kwestionowane przez strony. Akta osobowe wnioskodawcy z Zakładów (...) zostały wystawione przez pracodawcę i były wobec tego autentyczne.

Przesłuchani w sprawie świadkowie J. B., E. G., E. J. i E. B. to osoby obce dla wnioskodawcy. J. B. był zatrudniony w Zakładach (...) jako ślusarz remontowy, a E. G. był tam mistrzem wydziału mechanicznego. Świadkowie pracowali wspólnie z wnioskodawcą i mieli możliwość zaobserwowania wykonywanych przez niego obowiązków w trakcie pracy. Zeznawali logicznie, spontanicznie i szczerze. Niektórych szczegółów nie byli sobie w stanie przypomnieć jednak jest to zrozumiałe z uwagi na znaczny upływ czasu. Treść tych zeznań w powiązaniu z twierdzeniami wnioskodawcy oraz treścią akt osobowych wnioskodawcy pozwoliła na jednoznaczne ustalenie faktycznie wykonywanych przez wnioskodawcę czynności w trakcie całego okresu zatrudnienia. Świadkowie jednoznacznie wskazali, że wnioskodawca bezpośrednio nadzorował pracę ślusarzy, tokarzy, frezerów, elektryków i hydraulików. Zeznania wnioskodawcy w pełni potwierdziły okoliczności podniesione przez świadków. Były spójne, logiczne i zasługiwały na obdarzenie ich wiarą. Natomiast E. J. i E. B. to sąsiadki wnioskodawcy. W swoich zeznaniach potwierdziły one, że w latach 1971-1973 rodzice wnioskodawcy mieli gospodarstwo rolne, w którym pracował wnioskodawca jednocześnie ucząc się w pobliskim liceum. Zeznania te także należało obdarzyć wiarą.

Odwołanie W. M. (1) jako zasadne zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony materiał dowodowy pozwala na przyjęcie, że wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od dnia 2 listopada 1978 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku (łącznie 20 lat i 2 miesiące) wskazaną w wykazie A, dziale XIV poz. 25 - Kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Pracami podstawowymi, nad którymi wnioskodawca sprawował nadzór były prace ślusarzy narzędziowych, tokarzy oraz elektryków wskazane w wykazie A, dziale III poz. 78 Szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne i dziale II Prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 roku, poz. 748 ze zm.), mężczyznom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura taka przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Od 1 stycznia 2013 roku nie jest wymagane rozwiązanie stosunku pracy przez ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Według art. 32. ust. 2 za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Ustęp 4 stanowi natomiast, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 2 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Zgodnie z § 2 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Według § 3 cytowanego rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Natomiast § 4 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym, co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach.

Jednocześnie przepis art. 1 § 2 rozporządzenia stanowi, że właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B.

Ponadto zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również, traktując je jak okresy składkowe, przypadające przed 1 stycznia 1983 roku okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia.

Zarówno w orzecznictwie Sądu Najwyższego jak i w judykaturze ustawy panuje pogląd, że osobą, która ubiega się o zaliczenie okresu pracy w gospodarstwie rolnym do stażu ubezpieczenia, musi spełnić kryteria pojęcia domownika, określonego w art. 6 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jednolity Dz.U. z 1998 roku Nr 7, poz. 25 ze zm.). Domownik to osoba bliska rolnikowi, która ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa albo w bliskim sąsiedztwie, stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy. Osoba taka powinna wykonywać pracę w gospodarstwie rolnym w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy pracowników, tj. minimum 4 godziny dziennie (wyroki Sądu Najwyższego z 2 lutego 1997roku II UKN 96/96, OSNP 1997/23/473, z 13 listopada 1998roku II UKN 299/98, 10 maja 2000roku II UKN 535/99, Lex 49141).

Stałość pracy w gospodarstwie rolnym nie zawsze jest równoznaczna z codziennym wykonywaniem czynności rolniczych, co może być uwarunkowane wielkością tego gospodarstwa, czy rodzajem produkcji rolniczej, ale pozostawania w ciągłej gotowości do wykonywania tej pracy również w zależności od sytuacji. Stąd też warunkiem jest zamieszkiwanie w pobliżu tego gospodarstwa, co zapewnia dyspozycyjność takiej osoby do pracy w tym gospodarstwie, w każdej chwili.

Co do zasady nie ma przeszkód w uwzględnieniu okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców także w czasie wakacji szkolnych, z tym, że wymiar czasu tej pracy winien przekraczać połowę pełnego wymiaru czasu pracy. Nie ulega przy tym wątpliwości, że doraźna pomoc wykonywana zwyczajowo przez dzieci osób zamieszkałych na terenach wiejskich nie stanowi pracy w gospodarstwie rolnym, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 u.e.r.f.u.s. Fundamentalnego zatem znaczenia nabiera ustalenie czy w zgłoszonym przez odwołującego okresie jego praca była wykonywana w koniecznym rozmiarze, czy nie miała ona charakteru li tylko zwyczajowej pomocy świadczonej przez dzieci rodzicom (wyrok SA w Łodzi z dnia 9 września 2014 roku, III AUa 2480/13, LEX nr 1527052; wyrok SA w Krakowie z dnia 4 czerwca 2014 roku, III AUa 2222/13, LEX nr 1483741; wyrok SN z dnia 3 czerwca 2014 roku, III UK 180/13, LEX nr 1483963).

Z ustalonego stanu faktycznego jednoznacznie wynika, że wnioskodawca pracował w gospodarstwie rolnym swoich rodziców przez rok, 6 miesięcy i dzień.

Po doliczeniu powyższego okresu do stażu ubezpieczeniowego zaliczonego przez organ rentowy w wymiarze 24 lat i 8 miesięcy, wnioskodawca legitymuje się łącznym okresem składkowym i nieskładkowym w wymiarze 25 lat. Ponadto wnioskodawca udowodnił staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze co najmniej 15 lat.

Wnioskodawca spełnił zatem łącznie następujące warunki do nabycia prawa do emerytury:

1)  osiągnął obniżony do 60 lat wiek emerytalny;

2)  nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego;

3)  na dzień 1 stycznia 1999 roku udowodnił:

)a  co najmniej 15-letni okres wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz

)b  staż pracy w wymiarze co najmniej 25 lat – udowodnił w niniejszym postępowaniu.

Wobec spełnienia wszystkich z wymaganych przesłanek do nabycia prawa do emerytury należało ustalić W. M. (2) to prawo od dnia(...) roku – tj. od dnia ukończenia 60 roku życia.

W tym stanie rzeczy, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w wyroku.