Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy/Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie

Wydział IV

w składzie:

Przewodniczący SSO Lidia Łataś

Protokolant Małgorzata Kłosowicz

po rozpoznaniu w dniu 3 listopada 2016 r. w Częstochowie

sprawy E. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o zwrot nienależnie pobranych świadczeń

na skutek odwołania E. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C.

z dnia 24 maja 2016 r. Nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję o tyle, że ustala, iż ubezpieczona E. C. nie pobrała nienależnego świadczenia za okres od 22 lutego 2016 roku do 30 kwietnia 2016 roku i nie ma obowiązku za ten okres zwrotu świadczenia;

2.  w pozostałym zakresie oddala odwołanie.

Sygn. akt IV U 1098/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 maja 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w C. zobowiązał ubezpieczoną E. C. do zwrotu nienależnie pobranej renty rodzinnej za okres od 1 grudnia 2015r. do 30 kwietnia 2016r. w kwocie 8.961,00 zł
i odsetek za okres od 11 grudnia 2015r. do 24 maja 2016r., tj. do dnia wydania decyzji
w kwocie 179,37 zł, łącznie 9.140,76 zł.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła ubezpieczona w dniu 8 sierpnia 2016r. Podnosiła, iż renta rodzinna została jej przyznana do 31 października 2016r. Podała, iż 30 listopada 2015r. przerwała naukę z powodu głębokiej depresji. Niezwłocznie podjęła w tym zakresie leczenie. Ze względu na zaistniałe problemy nie poinformowała ZUS o przerwaniu nauki do dnia 1 lutego 2016r. Wskazywała, iż studia podjęła w lutym i kontynuowała je do końca semestru letniego. Powoływała się na swoją trudną sytuację materialną. Do odwołania załączyła m.in. zaświadczenie lekarskie z dnia 2 sierpnia 2016r. potwierdzające korzystanie przez nią z pomocy psychologicznej od 29 października 2015r. ze wskazaniem, iż wymaga dalszego leczenia.

Organ rentowy wnosił o odrzucenie odwołania na podstawie art. 477 ⁹ § 1 k.p.c., ewentualnie oddalenie odwołania, wywodząc w tym zakresie jak w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

E. C. urodziła się (...) Od dnia 25 lipca 2011r. uprawniona była do pobierania renty rodzinnej po zmarłej matce. W decyzji przyznającej świadczenie z dnia 5 września 2011r. ubezpieczona została pouczona o konieczności powiadomienia organu rentowego o zaprzestaniu uczęszczania do szkoły. Pierwotnie świadczenie przyznano do 30 września 2013r. Wobec nie przedłożenia zaświadczenia
o kontynuowaniu nauki wypłatę renty wstrzymano decyzją z dnia 30 września 2013r.

W dniu 28 sierpnia 2015r. ubezpieczona wniosła o wznowienie wypłaty świadczenia przedkładając umowę o przeprowadzenie procesu kształcenia zawartą z (...)
w P., a następnie zaświadczenie Policealnej Szkoły (...) potwierdzające, iż w roku szkolnym 2015/2016 jest słuchaczem pierwszego roku szkoły, a planowany termin ukończenia nauki upływa 31 sierpnia 2017r. Wobec powyższego organ rentowy decyzją
z dnia 23 września 2015r. wznowił wypłatę renty rodzinnej od 1 września 2015r., wskazując iż renta przysługuje do 31 października 2016r.

W dniu 25 kwietnia 2016r. organ rentowy uzyskał informację od Policealnej Szkoły (...), iż ubezpieczona złożyła podanie o rezygnację i z dniem 30 listopada 2015r. została skreślona z listy słuchaczy. Wobec powyższego decyzją z dnia 5 maja 2016r. organ rentowy wstrzymał wypłatę renty rodzinnej ubezpieczonej od 1 czerwca 2016r., tj. od najbliższego terminu płatności.

W dniu 12 maja 2016r. ubezpieczona wniosła o kontynuację wypłaty renty przedkładając zaświadczenie Politechniki (...) z dnia 12 maja 2016r. potwierdzające, iż na podstawie decyzji dziekana z dnia 2 lutego 2016r. ubezpieczona wznowiła studia na semestrze II w roku akademickim 2015/2016, a planowany termin ukończenia studiów to 30 czerwca 2018r. W związku z powyższym organ rentowy decyzją z dnia 19 maja 2016r. wznowił wypłatę świadczenia od 1 czerwca 2016r., tj. od miesiąca, w którym wstrzymano jego wypłatę. Następnie w dniu 24 maja 2016r. wydał zaskarżoną decyzję, którą zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu nienależnie pobranej renty rodzinnej za okres od 1 grudnia 2015r. do 30 kwietnia 2016r. W dniu 27 czerwca 2016r. ubezpieczona przedłożyła zaświadczenie Politechniki (...) z tego dnia potwierdzające, iż prawa studenta nabyła z dniem 22 lutego 2016r.

dowód: akta ZUS.

Odwołanie jest częściowo uzasadnione.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż brak było podstaw do odrzucenia odwołania ubezpieczonej od zaskarżonej decyzji w trybie art. 477 ⁹ § 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem sąd odrzuci odwołanie wniesione po upływie terminu, chyba że przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się.

Ocena czy przekroczenie terminu było nadmierne i czy przekroczenie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się, jest pozostawione uznaniu Sądu ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2006r., sygn. III UK 168/05, LEX nr 277825). Jednocześnie w orzecznictwie przyjmuje się, że nadmierne jest opóźnienie, gdy wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego nastąpiło po upływie co najmniej kilku miesięcy od dnia doręczenia jej odpisu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 29 września 1999 r., II UKN 490/99, OSNAPiUS 2001 nr 2, poz. 57, postanowienie Sądu Najwyższego z 18 grudnia 1998 r., II UKN 561/98, OSNAPiUS 2000 nr 5, poz. 199, postanowienie Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 1997 r., II UKN 61/97, OSNAPiUS 1998 nr 3, poz. 104).

W niniejszej sprawie niewątpliwie opóźnienie we wniesieniu odwołania przez ubezpieczoną nie może zostać ocenione jako nadmierne. Zaskarżoną decyzję otrzymała
w dniu 25 maja 2016r. Termin do wniesienia odwołania upływał zatem z dniem 25 czerwca 2016r. Odwołanie zostało wniesione w dniu 8 sierpnia 2016r., a zatem z przekroczeniem terminu o nieco ponad miesiąc. W ocenie Sądu nie jest to przekroczenie nadmierne. Jednocześnie wniesienie odwołania po terminie było usprawiedliwione okolicznościami związanymi ze stanem zdrowia ubezpieczonej. Nie ulega wątpliwości, że użyte w treści art. 477 ⁹ § 3 k.p.c. pojęcie "przyczyny niezależne" jest szersze od pojęcia "brak winy" w rozumieniu art. 168 § 1 k.p.c. W konsekwencji niektóre zachowania zawinione (np. wyjazd za granicę, nieznajomość przepisów czy zwyczajna nieporadność odwołującego się) nie wyłączają uznania przekroczenia terminu do złożenia odwołania za niezależne od wnoszącego odwołanie (por. komentarz do art. 477 ⁹ [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie odrębne w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Komentarz. pod red. K.Antonowa, LEX, 2014). W niniejszej sprawie mamy do czynienia z osobą mającą problemy zdrowotne, które były powodem przerwania studiów. Jednocześnie z przedłożonego zaświadczenia lekarskiego wynika, że ubezpieczona korzysta stale z pomocy psychologicznej i wymaga dalszego leczenia.

W przedstawionych okolicznościach odwołanie ubezpieczonej należało rozpoznać merytorycznie.

Zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z FUS (Dz.U. z 2016r., poz. 887 ze zm.) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka
i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia.

Zgodnie z art. 138 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

Wedle ust. 2 tego artykułu za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1)  świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2)  świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do ustalenia czy E. C. kontynuowała naukę w szkole w okresie od 1 grudnia 2015r. do 30 kwietnia 2016r.

Z przedłożonych w ZUS zaświadczeń Politechniki (...) wynika, iż na skutek zgody dziekana z dnia 2 lutego 2016r. ubezpieczona wznowiła studia na semestrze II w roku akademickim 2015/2016 i prawa studenta nabyła z dniem 22 lutego 2016r. ZUS wznowił wypłatę renty od 1 czerwca 2016r. Zdaniem ZUS skoro ubezpieczona poinformowała organ rentowy o kontynuowaniu nauki dopiero w dniu 12 maja 2016r., to brak jest podstaw do wznowienia wypłaty renty rodzinnej za okres wcześniejszy, tj. od lutego do kwietnia 2016r. Organ rentowy powoływał się w tym zakresie na art. 135 ustawy wskazując, iż w razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczenia, wypłatę wznawia się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty.

Wskazać zatem należy, iż u odwołującej do wstrzymania wypłaty świadczenia doszło dopiero od 1 czerwca 2016r., decyzją z dnia 5 maja 2016r. Tym samym świadczenie za okres od 1 grudnia 2015r. do 30 kwietnia 2016r. nie było wstrzymanym świadczeniem, lecz takim co do którego organ rentowy stwierdził, że ubezpieczona pobrała nienależne świadczenie.
W niniejszej sprawie brak jest co do spornego okresu jakiejkolwiek decyzji wstrzymującej wypłatę świadczenia.

Należy przy tym zwrócić uwagę, iż faktycznie w wydanym przez Sąd Apelacyjny w K. wyroku z dnia 13 listopada 2013r. (sygn. akt III AUa 417/13, LEX nr 1487617, Biul.SAKa 2014/2/49) wskazano, iż nieprzedłożenie zaświadczenia o kontynuowaniu nauki po ukończeniu 16 lat uzasadnia wstrzymanie wypłaty renty rodzinnej. Wznowienie wypłaty świadczenia może nastąpić dopiero od miesiąca, w którym organ rentowy uzyskał potwierdzenia dalszej nauki ubezpieczonego w szkole (art. 135 ust. 1 w związku z art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Orzeczenie to zostało wydane jednak w odmiennym stanie faktycznym, gdy organ rentowy wstrzymał wypłatę renty rodzinnej w trybie art. 134 ustawy ubezpieczonemu, który po ponad roku przedłożył zaświadczenie potwierdzające, iż faktycznie w tym okresie się uczył. W tych okolicznościach Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że wznowienie wypłaty świadczenia może nastąpić dopiero od miesiąca przedłożenia zaświadczenia. Z taką sytuacją nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie, bowiem w przypadku ubezpieczonej nie wstrzymano wypłaty świadczenia od 1 listopada 2015r. do 30 kwietnia 2016r. Organ rentowy uznał, iż w tym okresie wypłacono świadczenia nienależnie, tj. świadczenie wypłacono pomimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczenia. Do wstrzymania wypłaty świadczenia
w trybie art. 134 ustawy co do okresu od 1 listopada 2015r. do 30 kwietnia 2016r. nigdy nie doszło. Skoro w niniejszej sprawie nie doszło do wstrzymania wypłaty świadczenia za sporny okres, to nie może w tym zakresie znaleźć zastosowania regulacja określona w art. 135 ustawy.

Oznacza to, iż dla oceny czy świadczenie zostało wypłacone należnie czy też nie należy zbadać czy ubezpieczona w tym okresie faktycznie kontynuowała naukę. Jak już wskazano wyżej zaświadczeniami Politechniki (...) potwierdzono, iż ubezpieczona od 22 lutego 2016r. do 30 kwietnia 2016r. kontynuowała naukę jako studentka, dlatego też brak jest podstaw do żądania od niej zwrotu renty rodzinnej za ten okres. Co do wcześniejszego okresu brak jest jakiegokolwiek dowodu, iż ubezpieczona kontynuowała naukę. Sama również nie wskazuje, aby gdziekolwiek w tym czasie się uczyła. Nie ulega przy tym wątpliwości, że była prawidłowo pouczona o konieczności powiadomienia organu rentowego o zaprzestaniu nauki.

Wobec powyższego w oparciu o powołane przepisy oraz art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c. należało zmienić zaskarżoną decyzję i ustalić, iż ubezpieczona nie pobrała nienależnego świadczenia za okres od 22 lutego 2016r. do 30 kwietnia 2016r. i nie ma obowiązku za ten okres zwrotu świadczenia, oddalając odwołanie w pozostałym zakresie.