Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 9 maja 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że D. S. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, to jest emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako zleceniobiorca u płatnika składek (...) W. Z., K. R. Spółka jawna w Ł. w następujących okresach:

–

od 5 marca 2012 roku do 19 marca 2012 roku,

–

od 2 kwietnia 2012 roku do 12 kwietnia 2012 roku,

–

od 1 czerwca 2012 roku do 18 czerwca 201 roku,

–

od 1 sierpnia 2012 roku do 13 sierpnia 2012 roku,

–

od 1 października 2012 roku do 8 października 2012 roku,

–

od 1 grudnia 2012 roku do 18 grudnia 2012 roku,

–

od 1 lutego 2013 roku do 8 lutego 2013 roku,

–

od 2 kwietnia 2013 roku do 10 kwietnia 2013 roku,

–

od 3 czerwca 2013 roku do 7 czerwca 2013 roku,

–

od 19 lipca 2013 roku do 14 sierpnia 2013 roku,

–

od 1 października 2013 roku do 31 października 2013 roku,

–

od 2 grudnia 2013 roku do 31 grudnia 2013 roku,

–

od 10 lutego 2014 roku do 28 lutego 2014 roku,

–

od 9 maja 2014 roku do 30 maja 2014 roku,

–

od 14 lipca 2014 roku do 30 lipca 2014 roku,

–

od 1 września 2014 roku do 16 września 2014 roku.

Jednocześnie w treści decyzji organ rentowy określił należne miesięczne podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne (tj. emerytalne, rentowe oraz wypadkowe) i na ubezpieczenie zdrowotne za ww. okresy. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podkreślił, że w wyniku przeprowadzonej w dniach od 12 do 30 listopada 2015 r. kontroli płatnika składek ustalono, że w okresach wskazanych powyżej płatnik składek w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej zawierał z D. S. oraz innymi osobami umowy nazwane umowami o dzieło, których przedmiotem było „klejenie opakowań”. W ocenie organu rentowego przedmiotowe umowy cywilnoprawne mają charakter umów, których przedmiotem jest świadczenie usług, do których - zgodnie z art. 750 k.c. - stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zlecenia, gdyż są one nakierowane na podjęcie działań i dokonywanie określonych czynności przez osobę je realizującą. Czynności te mają charakter powtarzający się i zostały ustalone przez zamawiającego. Zdaniem organu rentowego samo klejenie opakowań nie miało charakteru twórczego, a stanowiło jedynie ciąg powtarzalnych czynności mających przy zachowaniu należytej staranności doprowadzić do rezultatu w postaci gotowych opakowań. W ocenie organu rentowego w kwestionowanych umowach, przedmiot umowy określony został w sposób czynnościowy, a zatem przedmiotem umowy była czynność, a nie konkretny, określony z góry, zindywidualizowany rezultat.

/ decyzja k. 12-15 akt ZUS w sprawie ubezpieczonej D. S./

W dniu 10 czerwca 2016 r. odwołanie od powyższej decyzji złożył płatnik zaskarżając ją w całości oraz wnosząc o jej uchylenie.

/ odwołanie k. 2-2 odwrót/

W odpowiedzi na odwołanie, która wpłynęła do tutejszego Sądu w dniu 7 lipca 2016 r., organ rentowy wniósł o jego oddalenie, przytaczając argumentację, jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

/ odpowiedź na odwołanie k 3-5 odwrót/

Decyzją nr (...) z dnia 9 maja 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że B. W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, to jest emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako zleceniobiorca u płatnika składek (...) W. Z., K. R. Spółka jawna w Ł. w następujących okresach:

–

od 4 kwietnia 2014 roku do 30 kwietnia 2014 roku,

–

od 7 maja 2014 roku do 29 maja 2014 roku,

Jednocześnie w treści decyzji organ rentowy określił należne miesięczne podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne (tj. emerytalne, rentowe oraz wypadkowe) i na ubezpieczenie zdrowotne za ww. okresy. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy przedstawił argumentację tożsamą, jak w uzasadnieniu decyzji nr (...).

/ decyzja k. 4 odwrót - 6 akt ZUS w sprawie ubezpieczonego B. W./

W dniu 10 czerwca 2016 r. odwołanie od powyższej decyzji złożył płatnik zaskarżając ją w całości oraz wnosząc o jej uchylenie.

/ odwołanie k. 2-2 odwrót akt VIII U 1583/116/

W odpowiedzi na odwołanie, która wpłynęła do tutejszego Sądu w dniu 7 lipca 2016 r., organ rentowy wniósł o jego oddalenie, przytaczając argumentację, jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

/ odpowiedź na odwołanie k 3-5 akt VIII U 1583/116/

Decyzją nr (...) z dnia 9 maja 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że H. W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, to jest emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako zleceniobiorca u płatnika składek (...) W. Z., K. R. Spółka jawna w Ł. w następujących okresach:

–

od 2 stycznia 2014 roku do 14 stycznia 2014 roku,

–

od 3 lutego 2014 roku do 12 lutego 2014 roku,

–

od 10 marca 2014 roku do 31 marca 2014 roku,

–

od 2 czerwca 2014 roku do 6 czerwca 2014 roku,

Jednocześnie w treści decyzji organ rentowy określił należne miesięczne podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne (tj. emerytalne, rentowe oraz wypadkowe) i na ubezpieczenie zdrowotne za ww. okresy. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy przedstawił argumentację tożsamą, jak w uzasadnieniu decyzji nr (...).

/decyzja k. 5 odwrót - 7 akt ZUS w sprawie ubezpieczonej H. W./

W dniu 10 czerwca 2016 r. odwołanie od powyższej decyzji złożył płatnik, natomiast w dniu 27 czerwca 2016 r. odwołanie wniosła H. W.. Skarżący zaskarżyli ww. decyzję w całości i wnieśli o jej uchylenie.

/ odwołanie płatnika k. 2-2 odwrót akt VIII U 1584/116; odwołanie H. W. k. 2 akt VIII U 1585/116/

W odpowiedzi na odwołania płatnika składek i H. W., która wpłynęła do tutejszego Sądu w dniu 7 lipca 2016 r., organ rentowy wniósł o oddalenie obu odwołań, przytaczając argumentację, jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

/ odpowiedź na odwołanie k 3-5 odwrót akt VIII U 1584/116; k 4-6 odwrót akt VIII U 1585/116/

Postanowieniem z dnia 22 listopada 2016 r. Sąd Okręgowy połączył sprawy VIII U 1583/16, VIII U 1584/16 oraz VIII U 1585/16 ze sprawą VIII U 1582/16 celem wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

/protokół rozprawy z dnia 22.11.2016 r., czas nagrania:. 00:08:49 – 00:09:53/

Na rozprawie w dniu 22 listopada 2016 r. wnioskodawcy i zainteresowani poparli odwołania, natomiast pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołań i zasądzenie wyłącznie od płatnika składek kosztów zastępstwa procesowego według złożonego wyliczenia.

/oświadczenie stron protokół rozprawy z dnia 22.11.2016 r., czas nagrania:. 00:59:55 – 01:05:06/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny :

Odwołujący się płatnik składek - (...) W. Z., K. R. Spółka jawna z siedzibą w Ł. powstała w dniu 28 listopada 2003 r. natomiast w dniu 23 grudnia 2003 r. została wpisana do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Przedmiotem działalności płatnika składek jest m.in. produkcja papieru falistego i tektury falistej oraz opakowań z papieru i tektury.

/odpis z KRS k. 19 –21 odwrót akt VIII U 1583/116/

(...) W. Z., K. R. Spółka jawna z siedzibą w Ł., jako zamawiający, zawarło umowy nazwane „umowa o dzieło” z wykonawcami:

1. D. S.:

- w dniu 5 marca 2012 r. umowę nr (...) na okres od 5 do 19 marca 2012 r.,

- w dniu 2 kwietnia 2012 r. umowę nr (...), na okres od 2 do 12 kwietnia 2012 r.,

- w dniu 1 czerwca 2012 r. umowę nr (...) na okres od 1 do 18 czerwca 2012 r.,

- w dniu 1 sierpnia 2012 r. umowę nr (...) na okres od 1 do 13 sierpnia 2012 r.,

- w dniu 1 października 2012 r. umowę nr (...) na okres od 1 do 8 października 2012r.,

- w dniu 1 grudnia 2012 r. umowę nr (...) na okres od 1 do 18 grudnia 2012 r.,

- w dniu 1 lutego 2013 r. umowę nr (...) na okres od 1 do 8 lutego 2013 r.,

- w dniu 2 kwietnia 2013 r. umowę nr (...) na okres od 2 do 10 kwietnia 2013 r.,

- w dniu 3 czerwca 2013 r. umowę nr (...) na okres od 3 do 7 czerwca 2013 r.,

- w dniu 19 lipca 2013 r. umowę nr (...) na okres od 19 lipca do 14 sierpnia 2013 r.,

- w dniu 1 października 2013r. umowę nr (...) na okres od 1 do 31 października 2013r.,

- w dniu 2 grudnia 2013 r. umowę nr (...), na okres od 2 do 31 grudnia 2013 r.,

- w dniu 10 lutego 2014 r. umowę nr (...), na okres od 10 do 28 lutego 2014 r.,

- w dniu 9 maja 2014 r. umowę nr (...), na okres od 9 do 30maja 2014 r.,

- w dniu 14 lipca 2014 r. umowę nr (...), na okres od 14 do 30lipca 2014 r.,

- w dniu 1 września 2014 r. umowę nr (...), na okres od 1 do 16 września 2014 r.,

/kopie umów – k. 1-9 akt ZUS w sprawie D. S./

2. B. W.

- w dniu 4 kwietnia 2014 r. umowę nr (...) na okres od 4 do 30 kwietnia 2014 roku,

- w dniu 7 maja 2014 r. umowę nr (...), na okres od 7 do 29 maja 2014 r.,

/kopie umów – k. 1-1 odwrót akt ZUS w sprawie B. W./

3. H. W.

- w dniu 2 stycznia 2014 r. umowę nr (...) na okres od 2 do 14 stycznia 2014 roku,

- w dniu 3 lutego 2014 r. umowę nr (...) na okres od 3 do 12 lutego 2014 roku,

- w dniu 10 marca 2014 r. umowę nr (...) na okres od 10 do 31 marca 2014 roku,

- w dniu 2 czerwca 2014 r. umowę nr (...) na okres od 2 do 6 czerwca 2014 roku,

/kopie umów – k. 1 odwrót -2 akt ZUS w sprawie H. W./

Treść wszystkich ww. umów (z wyjątkiem danych osobowych przyjmującego zlecenie oraz wysokości wynagrodzenia) była tożsama.

/bezsporne/

Zgodnie z punktem 1. ww. umów zamawiający zlecał wykonawcy wykonanie następującej pracy: klejenie opakowań. Zgodnie z punktem 2 umowy wypłata wynagrodzenia dla przyjmującego zlecenie miała następować po wystawieniu rachunku przez wykonawcę i stwierdzeniu przez zamawiającego terminowego i prawidłowego wykonania zamówionej pracy. W myśl punktu 3 ww. umów wykonawca miał prawo powierzyć wykonanie dzieła innej osobie, będąc odpowiedzialnym wobec zamawiającego za jej działania, jak za własne.

/bezsporne, kopie umów w aktach ZUS dotyczących D. S., B. W. i H. W./

W ramach realizacji wskazanych wyżej umów D. S., B. W. i H. W. ręcznie wykonywali czynności polegające na składaniu i sklejaniu tekturowych pudełek. Wszystkie materiały niezbędne do wykonania pudełek, tj. kleje, folie i tekturowe formy zapewniał płatnik składek. Tekturowe formy pudełek dostarczane zainteresowanym były już wycięte w odpowiedni kształt, posiadały odpowiednie nacięcia i zagięcia do składania. Wynagrodzenie należne zainteresowanym z tytułu realizacji ww. umów stanowiło iloczyn wykonanych przez nich pudełek i ustalonej przez płatnika stawki za wykonanie jednego pudełka, która wynosiła od 2 do 20 groszy, w zależności od wielkości pudełka i stopnia skomplikowania jego składania. W przypadku wadliwego wykonania pudełka, nie było ono uwzględniane do wynagrodzenia. Wykonawca musiał poprawić błędnie sklejone pudełko na koszt własny. Zamawiający płatnik składek nie narzucał przyjmującym zamówienie ilości i terminu wykonania określonej liczby pudełek. Zainteresowani samodzielnie określali jaką ilość pudełek skleją w określonym czasie, deklarując płatnikowi jaką ilość gotowych pudełek będą w stanie przekazać w zadeklarowanym terminie. Po wykonaniu zadeklarowanej ilości pudełek zainteresowani dostarczali je płatnikowi. Wówczas jednocześnie podpisywali ww. umowy nazwane umowami o dzieło oraz przygotowane przez płatnika rachunki, na podstawie których płatnik składek wypłacał wynagrodzenie. Z treści rachunków podpisywanych przez zainteresowanych wynikało, że praca została wykonana według warunków umowy nazwanej umową o dzieło. Zamawiający płatnik składek nie wymagał osobistego wykonywania umowy przez przyjmujących zamówienie – nie interesowało go czy przyjmujący zamówienie wykonują je samodzielnie, czy przy pomocy osób trzecich. Zainteresowanemu B. W. przy sklejaniu pudełek pomagały wnuki.

/zeznania zainteresowanej D. S. – e-protokół z rozprawy z 22.11.2016 r. 00:24:42 – 00:32:54 w zw. z 00:58:20 – 00:58:31; zeznania zainteresowanej H. W. – e-protokół z rozprawy z 22.11.2016 r. 00:09:53 – 00:24:41 w zw. z 00:58:06 – 00:58:19; zeznania zainteresowanego B. W. – e-protokół z rozprawy z 22.11.2016 r. 00:32:55 – 00:37:56 w zw. z 00:57:55 – 00:58:05; zeznania przedstawiciela płatnika składek K. R. – e-protokół z rozprawy z 22.11.2016 r. 00:37:57 – 00:51:22 w zw. z 00:58:32 – 00:59:54; kopie rachunków do umów w aktach ZUS dotyczących D. S., B. W. i H. W./

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy oraz w załączonych aktach organu rentowego, a także w oparciu o zeznania przedstawiciela wnioskodawcy (płatnika składek) – K. R. oraz zainteresowanych D. S., B. W. i H. W. uznając, że powołane dowody wzajemnie ze sobą korelując tworzą spójną, logiczną całość. Dokumenty nie budzą wątpliwości, stanowiąc w pełni wiarygodne źródło dowodowe. Dodatkowo Sąd miał na uwadze, że w istocie stan faktyczny nie był sporny, wnioskodawca i zainteresowani nie kwestionowali podanych w decyzjach podstaw wymiaru składek, a cały spór pomiędzy stronami sprowadzał się do odmiennej oceny prawnej zakwestionowanych umów cywilnoprawnych, a mianowicie co do tego, czy są to umowy o dzieło, czy też umowy zlecenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania, w świetle zgromadzonego materiału dowodowego, zasługują na uwzględnienie i powodują zmianę zaskarżonych decyzji.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r. ( t. j. Dz. U. z 2016 r., poz. 963 z późn. zm.) osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu.

W zestawieniu tym nie zostały ujęte osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o dzieło, z zastrzeżeniem pracowników, którzy taką umowę zawarli ze swoim pracodawcą lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy - przy czym taka sytuacja w rozpatrywanym przypadku nie zachodzi.

Zgodnie z art. 11 ust. 2 w/w ustawy dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnymi, rentowym, wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 4.

Odnośnie do ubezpieczenia wypadkowego, któremu zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy systemowej obowiązkowo podlegają osoby objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym, jak i zdrowotnego - art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz. U. 2015 r., poz. 581 z późn. zm.), w wykazie podmiotów przyporządkowanych tym ubezpieczeniom również nie zostały uwzględnione osoby wykonujące umowy o dzieło, a jedynie wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia.

Z mocy art. 13 pkt 2 zleceniobiorcy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.

Stosownie do art. 36 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Obowiązkiem płatnika składek – z mocy art. 46 ust. 1 i art. 47 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – jest obliczanie, rozliczanie i opłacanie należnych składek za każdy miesiąc kalendarzowy oraz przesyłanie w wyznaczonym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłacanie składek za dany miesiąc.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 i 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 (to jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia), jeżeli w umowie określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

Do ustalenia zaś podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których wyżej mowa, z mocy art. 81 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób, z zastrzeżeniem ust. 5 i 6. Ust. 5 art. 81 stanowi, że przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne nie stosuje się ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Z kolei wymieniony ust. 6 art. 81 przewiduje, że podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych.

W rozpoznawanej sprawie spór dotyczył kwalifikacji prawnej umów nazwanych „umową o dzieło”, jakie płatnik składek (...) W. Z., K. R. Spółka jawna z siedzibą w Ł. zawarł z zainteresowanymi D. S., B. W. i H. W.. Kwestią sporną było czy strony istotnie zawierały umowy o dzieło nie rodzące obowiązku ubezpieczenia społecznego, czy też zawierały umowy zlecenie, stanowiące tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

Odnosząc się do powyższej spornej kwestii wskazać należy, iż stosownie do art. 734 § 1 k.c. przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie, przy czym do umowy o świadczenie usług stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750 k.c.). W doktrynie panuje pogląd, że przedmiotem umowy o świadczenie usług jest dokonanie określonej czynności faktycznej, która nie musi prowadzić do osiągnięcia indywidualnie oznaczonego rezultatu. Chodzi tu zatem o umowy zobowiązujące do dokonania jednej lub wielu czynności faktycznych (także stałego ich dokonywania).

Zgodnie zaś z treścią art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Nie ulega wątpliwości, że przepisy o zleceniu nie mają zastosowania do czynności będących przedmiotem umowy o dzieło, bowiem wykonanie dzieła, zgodnie z prezentowanym w doktrynie poglądem, nie mieści się w pojęciu usługi w rozumieniu art. 750 KC.

Umowę o dzieło zalicza się do kategorii „umów rezultatu” i przeciwstawia umowie zlecenia - jako „umowie o staranne wykonanie usługi”. W odróżnieniu od umowy zlecenia, umowa o dzieło wymaga, by starania przyjmującego zamówienie doprowadziły w przyszłości do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu. Tymczasem umowa zlecenia takiego rezultatu - jako koniecznego do osiągnięcia - nie akcentuje. Elementem wyróżniającym dla umowy zlecenia nie jest zatem wynik, lecz starania podejmowane w celu osiągnięcia tego wyniku /por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 21 grudnia 1993 r. sygn. III AUr 357/93, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych rok 1994, Nr 6, poz. 49, str. 63; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 26 stycznia 2006 r. sygn. III AUa 1700/05, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych rok 2008, Nr 3, poz. 5, str. 55; wyrok Sądu Najwyższego z 13 marca 1967 r. sygn. I CR 500/66; opubl: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Pracy i (...) rok 1968, Nr 1, poz. 5/.

Dokonując kwalifikacji konkretnej umowy należy w pierwszej kolejności badać, czy świadczenie będące przedmiotem zobowiązania ma cechy dzieła. Dzieło stanowi zawsze zjawisko przyszłe, jest czymś, co w chwili zawarcia umowy nie istnieje, lecz ma dopiero powstać w jakiejś określonej przyszłości. Rezultat, o jaki umawiają się strony, musi być z góry określony, i może przyjmować zarówno postać materialną, jak i niematerialną. Cechą konstytutywną umowy o dzieło jest, aby rezultat ten był obiektywnie osiągalny i w konkretnych warunkach pewny. Dzieło musi mieć indywidualny charakter i odpowiadać osobistym potrzebom zamawiającego. Podkreślenia także wymaga, że celem umowy o dzieło nie jest czynność (samo działanie lub zaniechanie), która przy zachowaniu należytej staranności prowadzić ma do określonego w umowie rezultatu, lecz samo osiągnięcie tego rezultatu. W umowie o dzieło chodzi zawsze o osiągnięcie umówionego rezultatu, niezależnie od rodzaju i intensywności świadczonej w tym celu pracy i staranności. Tymczasem umowa o świadczenie usług jest umową starannego działania, jej celem jest wykonywanie określonych czynności, które nie muszą zmierzać do osiągnięcia rezultatu. Kolejną cechą umowy dzieło jest brak stosunku zależności lub podporządkowania pomiędzy zamawiającym a przyjmującym zamówienie. Sposób wykonania dzieła pozostawiony jest w zasadzie uznaniu przyjmującego zamówienie, byleby dzieło miało przymioty ustalone w umowie lub wynikające z charakteru danego dzieła. Przyjmujący zamówienie nie ma także, co do zasady, obowiązku osobistego wykonania dzieła, chyba że wynika to z umowy lub charakteru dzieła (np. dzieło artystyczne).

Ryzyko nieosiągnięcia rezultatu zawsze obciąża przyjmującego zamówienie. Przy czym odpowiedzialność przyjmującego zamówienie w wypadku nieosiągnięcia celu umowy jest odpowiedzialnością za nieosiągnięcie określonego rezultatu, a nie za brak należytej staranności /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2000 r. sygn. II UKN 386/99, opubl. OSNP 2001/16/522/.

Orzecznictwo i przedstawiciele doktryny jako przykłady umów o dzieło podają:

⚫

umowy o roboty budowlane (wyrok SN z dnia 18.05.2007r. I CSK 51/07 LEX 334975),

⚫

o roboty geologiczne, prace geodezyjne i kartograficzne, prace badawczo – rozwojowe (R.Golat „Umowa o dzieło. Kompleksowe omówienie w ujęciu cywilnym, autorskim, podatkowym, ubezpieczeń społecznych, Warszawa 2001 str. 55),

⚫

o realizację ustalonego planu podróży (J.Mojak,J.Widło „Polskie prawo kontraktowe, zarys wykładu” Warszawa 2005 str.199),

⚫

o wykonanie zabiegu medycyny estetycznej ( wyrok SA we Wrocławiu z dnia 9.07.2010 I ACa 655/10; M. N. „podstawy prawne odpowiedzialności cywilnej zakładu leczniczego i lekarza, (...) 1999.1.110 teza nr 6),

⚫

o czyszczenie odzieży (wyrok SN z dnia 20.05.1986 III CRN 82/86 OSNC 1987/8/125),

⚫

o wykonanie prac polowych (Wyrok SN z 22.06.1976 II CR 193/76 Lex 5046,

⚫

o wykonanie określonej produkcji artystycznej za wynagrodzeniem (wyrok SN z dnia 13.03.1967 I CR 500/66 OSNC 1968/1/5),

⚫

umowy consultingu (B.Fucha „Umowa colnsultingu”, R. (...) teza nr 2) ,

⚫

umowy przewozu (W. G. „Charakter prawny umowy o przewóz towarów (...), teza nr 2),

⚫

uszycie ubrania, wybudowanie czy remont budynku, wymalowanie mieszkania , opracowanie dzieła artystycznego, wykonania rysunku lub planu technicznego, czy sporządzenie bilansu (W.Czachórski „Zobowiązania. Zarys wykładu. Warszawa 2002 str. 414-415).

Sąd zważył, że oczywiście sama nazwa umowy i jej stylistyka, z wyeksponowaniem terminologii służącej podkreśleniu wybitnie charakteru umowy, jako umowy o dzieło, nie są elementem decydującym samodzielnie o rodzaju zobowiązania, w oderwaniu od oceny rzeczywistego przedmiotu tej umowy i sposobu oraz okoliczności jej wykonania. Należy podkreślić, że wola stron nie może zmienić ustawy, co wprost wynika z art. 58 § 1 k.c.. Oznacza to, że strony nie mogą nazwać umową o dzieło zobowiązania, którego przedmiotem nie jest dzieło w rozumieniu art. 627 k.c. Zdarza się jednak, że strony w sposób instrumentalny odwołują się do umowy o dzieło, która nie stanowi tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym, mimo że w rzeczywistości umawiają się na wykonanie zwykłej, powtarzalnej pracy, zmierzając w ten sposób do bezpodstawnego uniknięcia obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Tego typu działania podlegają weryfikacji w postępowaniach kontrolnych prowadzonych przez ZUS, tak jak to miało miejsce w rozpatrywanym przypadku.

Należy zatem mieć na uwadze, że treść zobowiązania dłużnika pozostaje zawsze w ścisłej zależności do natury stosunku prawnego. W odróżnieniu od umowy o świadczenie usług (zlecenia) umowa o dzieło wymaga, by starania przyjmującego zamówienie doprowadziły do konkretnego, w przyszłości indywidualnie oznaczonego rezultatu, podczas gdy umowa zlecenia nie akcentuje tego rezultatu jako koniecznego do osiągnięcia, co oznacza, że nie wynik, lecz starania w celu osiągnięcia tego wyniku są elementem wyróżniającym dla umowy zlecenia, to jest przedmiotowo istotnym. Dzieło jednoznacznie określane jest orzecznictwie jako rezultat pracy fizycznej lub umysłowej, materialny bądź ucieleśniony materialnie, posiadający cechy, które pozwalają uznać go za przedmiot świadczenia przyjmującego zamówienie /tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 czerwca 2003r., II CKN 269/01, OSNC 2004/4/142/.

A zatem z umową rezultatu mamy do czynienia wtedy, gdy spełnienie świadczenia przez dłużnika polega na doprowadzeniu do określonego efektu. W tego typu umowach jedynie taki stan będzie uznany za wykonanie zobowiązania. Z kolei z umową starannego działania jest związany obowiązek dłużnika działania w sposób sumienny w kierunku osiągnięcia danego rezultatu, przy czym już samo sumienne działanie jest spełnieniem świadczenia, niezależnie czy ostatecznie zostanie osiągnięty zamierzony rezultat czy nie. (K. B. artykuł „Kilka mitów z zakresu teorii umów (...) teza 2 ).

Zgodnie z treścią spornych umów łączących płatnika składek z zainteresowanymi oraz jednoznaczną treścią zeznań przesłuchanego przedstawiciela płatnika oraz zainteresowanych: D. S., B. W. i H. W., osoby te były zobowiązane do wykonania określonego rezultatu (a nie jedynie do starannego działania), w postaci wykonania jednostkowego pudelka tekturowego w zadeklarowanej przez siebie ilości. Wypłata przez płatnika składek wynagrodzenia na rzecz przyjmujących zamówienie uzależniona była od osiągnięcia rezultatu odpowiadającego treści zawartej umowy. W przypadku wadliwego wykonania pudełka zainteresowani nie otrzymywali za nie wynagrodzenia i musieli dokonać poprawek na własny koszt. Ryzyko nieosiągnięcia rezultatu obciążało zatem wyłącznie przyjmującego zamówienie.

Wskazać również należy, że w ustalonym stanie faktycznym osiągnięcie przez zamawiających rezultatu w postaci prawidłowego wykonania jednostkowego pudełka było obiektywnie osiągalne, a rezultat ten miał indywidualny charakter (określona przez zamawiającego forma) i odpowiadał osobistym potrzebom zamawiającego.

W ocenie Sądu sporne umowy spełniały również cechę umowy dzieło, jaką jest brak stosunku zależności lub podporządkowania pomiędzy zamawiającym a przyjmującym zamówienie. Z poczynionych ustaleń faktycznych bezspornie wynika, że wykonanie dzieła pozostawione było uznaniu przyjmujących zamówienie zainteresowanych. Zamawiający płatnik składek nie narzucał im ani ilości, ani terminu wykonania określonej liczby pudełek. To oni samodzielnie decydowali jaką ilość pudełek wykonają w określonym czasie.

W ustalonym stanie faktycznym spełniona została również kolejna konstytutywna dla umowy o dzieło przesłanka, jaką jest brak, co do zasady, obowiązku osobistego wykonania dzieła. Jak ustalił Sąd Okręgowy zamawiający płatnik składek nie wymagał osobistego wykonywania umowy przez przyjmujących zamówienie i nie interesowało go czy przyjmujący zamówienie wykonują je samodzielnie, czy przy pomocy osób trzecich. Istotne dla zamawiającego było wyłącznie osiągnięcie zindywidualizowanego i możliwego do jednoznacznego zweryfikowania rezultatu, co koresponduje z definicją dzieła na gruncie art. 627 k.c. Jak przyznali w swoich zeznaniach zainteresowani, niejednokrotnie pomagali im przy tworzeniu pudełek pozostali członkowie rodziny.

Wskazać należy, że wykonawcy dysponowali określoną ilością do sklejenia i wykonywali te czynności zgodnie z przedstawioną przez wnioskodawcę instrukcją, a wiec sposób wykonania pracy był określony.

Powyższe w żaden sposób nie świadczy o zawarciu między stronami umowy zlecenia. Należy zauważyć, iż co do zasady wykonawca dzieła nie jest zobowiązany stosować się do wskazówek i poleceń zamawiającego w zakresie sposobu wykonania dzieła, chyba że przewiduje to umowa . Poza tym wykonawca dzieła ma obowiązek stosować odpowiednie normy techniczne i parametry jakościowe wynikające z obowiązujących przepisów i ustaleń umownych, a skutkiem nieprzestrzegania tego obowiązku może być wadliwe wykonanie dzieła, co stwarza dla zamawiającego alternatywne uprawnienia przewidziane w art. 636 § 2 zd. 2 kc ( patrz M.Nestorowicz , Kodeks Cywilny z komentarzem Warszawa 1989, str. 618).

W przedmiotowej sprawie niewątpliwie strony umowy zawierały ustnie takie zastrzeżenie, co podkreślali zainteresowani, gdyż wykonanie działa miało nastąpić w sposób ściśle określony przez wnioskodawcę, przez określenie sposobu składania i klejenia opakowań.

Nadto zainteresowani wykonywali swoje dzieło przy użyciu materiałów zamawiającego. Powyższe również w żaden sposób nie wyklucza stwierdzenia, że zawarta między stronami umowa jest umową o dzieło, gdyż dzieło może być wykonane z materiałów zamawiającego lub przyjmującego zamówienie.

Jak wynika wprost z art. 633 kc, jeżeli materiałów na wykonanie dzieła dostarcza zamawiający, przyjmujący zamówienie powinien ich użyć w sposób odpowiedni oraz złożyć rachunek i zwrócić nie zużytą część. Należy dodać, że w przypadku niewykonania tych obowiązków, zainteresowani mogliby odpowiadać za wyrządzoną zamawiającemu szkodę w wyniku nienależytego wykonania umowy ( art. 471 kc)

Granica między usługami a dziełem bywa płynna, zatem przydatnym kryterium odróżnienia umowy o dzieło od umowy o świadczenie usług (umowy zlecenie) stanowi także możliwość poddania umówionego rezultatu (dzieła) sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych. Rezultat ten powinien być obiektywnie osiągalny i w danych warunkach (z uwzględnieniem istniejącego stanu techniki oraz doświadczenia i kwalifikacji osoby przyjmującej zamówienie) pewny (G.Kozieł Komentarz do art. 627 kc, Lex Online Prestiże, 2010)

Wykonanie tej umowy jest zatem pozbawione jakichkolwiek elementów losowych, a osiągnięty rezultat może być przedmiotem badania pod kątem istnienia wad.

Podobne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 30 września 2010 roku ( I ACa 572/10, Lex nr 756665) stwierdzając, że „kryterium odróżnienia umowy o dzieło od umowy o świadczenie usług stanowi także możliwość poddania umówionego rezultatu (dzieła) sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych. Za taką wadę można uznać pozostawienie w części bądź w całości nieopróżnionych kontenerów, jeśli zgodnie z umową strona miała dostarczyć kontenery i w określonym czasie opróżnić kontenery a odpady wywieźć na właściwe składowisko”.

Za taką wadę, w kontekście oceny wykonywanych w niniejszej sprawie czynności, można uznać złożenie czy też sklejenie opakowania w nienależyty sposób. Zarówno wnioskodawca, jak i zainteresowani wskazywali jasno, że zlecający dokonywał takiej kontroli. Sam zlecający dzieło sprawdzał odbierając pracę, czy pudełka są sklejone i złożone w należyty sposób, zgodnie z projektem. W sytuacji, jeżeli okazywało się, że zostały one zrobione w sposób nieprawidłowy, wykonane dzieło zawierało wady, wówczas zainteresowani zobowiązani byli, w ramach własnych środków, do dokonania naprawy stwierdzonych wad i nie otrzymywali wynagrodzenia za dane opakowanie, do czasu oddania dzieła w stanie wolnym od wad. Warto również podkreślić, iż w toku prac wnioskodawca nie sprawdzał pracy zainteresowanych, ani jej nie nadzorował, a takiego sprawdzenia dokonał dopiero po wykonaniu dzieła.

Z powyższego wynika, że de facto wnioskodawcy, w ramach zawartej umowy z zainteresowanymi, zależało nie na starannym wykonywaniu czynności przez zainteresowanych, ale na konkretnym rezultacie w postaci prawidłowo złożonych opakowań.

Mając na uwadze powyższe, należało dojść do wniosku, że świadczenie będące przedmiotem zobowiązania ma cechy dzieła. Pudełka, które miały powstać stanowiły zjawisko przyszłe, które w chwili zawarcia umowy nie istniało, lecz miało dopiero powstać w przyszłości. Rezultat, w postaci gotowego opakowania, o jaki umówiły się strony, był z góry określony i niewątpliwie przyjmował konkretną postać materialną. Rezultat ten był obiektywnie osiągalny i w konkretnych warunkach pewny, zaś dzieło miało indywidualny charakter i odpowiadało osobistym potrzebom zamawiającego. Jak już wskazywano powyżej, celem spornych umów nie były same czynności sklejania, lecz osiągnięcie rezultatu w postaci gotowego opakowania. W przypadku umowy o świadczenie usług, będącej umową starannego działania, jej celem jest wykonywanie określonych czynności, które nie muszą zmierzać do osiągnięcia rezultatu. W niniejszej sprawie to niewątpliwie rezultat miał dla zamawiającego znaczenie, czyli stworzenie gotowych opakowań.

Konsekwencją powyższego jest stwierdzenie, że zawarte umowy były umowami o dzieło, zgodnie z ich zapisem (wykonywane przez zainteresowanych czynności są charakterystyczne dla umowy o dzieło), a nie umowami o świadczenie usług, tj. zlecenie, jak wywodził to organ rentowy.

Z tych względów, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

1.  Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ZUS.

2.  Wypożyczyć pełnomocnikowi ZUS akta rentowe, zobowiązując do ich zwrotu w razie złożenia apelacji.

/RP/