Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

Przewodniczący: SSO Juliusz Ciejek

Protokolant: sekr. sąd. Aleksandra Bogusz-Dobrowolska

po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 2016 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa I. K. i J. K.

przeciwko I. R.

o wydanie nieruchomości i zapłatę

I.  nakazuje pozwanej I. R. wydanie powodom I. K. i J. K. nieruchomości położonej w M., gmina O., obejmującej działki nr: (...) o łącznej powierzchni 24,6900 ha, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Lidzbarku Warmińskim prowadzi księgę wieczystą o nr (...),

II.  zasądza od pozwanej solidarnie na rzecz powodów kwotę 5.127 (pięć tysięcy sto dwadzieścia siedem) zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 października 2016 r. do dnia zapłaty,

III.  w pozostałej części powództwo oddala,

IV.  zasądza od powodów na rzecz pozwanej kwotę 15.137 (piętnaście tysięcy sto trzydzieści siedem) zł tytułem kosztów procesu,

V.  przyznaje adwokatowi D. K. ze Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Olsztynie) kwotę 15.120 (piętnaście tysięcy sto dwadzieścia) zł wraz z należnym od tej kwoty podatkiem VAT, tytułem kosztów pomocy prawnej wykonywanej z urzędu,

VI.  nakazuje ściągnąć od powodów na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Olsztynie) z zasądzonego na ich rzecz od pozwanej roszczenia kwotę 5.127 (pięć tysięcy sto dwadzieścia siedem) zł tytułem części kosztów sądowych.

Sygn. akt I C 397/16

UZASADNIENIE

W dniu 17 czerwca 2016 r. powodowie I. K. i J. K. wnieśli pozew przeciwko I. R.:

1) o nakazanie pozwanej wydania powodom nieruchomości rolnej położonej w M., gmina O., obejmującą działki (...) o łącznej powierzchni 24,6900 ha, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Lidzbarku Warmińskim prowadzi księgę wieczystą o nr. (...),

2) o zasądzenie od pozwanej solidarnie na rzecz powodów kwoty 333.360,41 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, na którą składa się:

a) kwota 313.250 zł tytułem utraconego dochodu z pracy w gospodarstwie rolnym w latach 2012-2016,

b) kwota 5.881,96 zł tytułem ciężarów i podatków związanych z nieruchomością na rzecz Gminy O. poniesioną przez powodów,

c) kwota 14.228,45 zł tytułem kosztów związanych z niepodjęciem programu rolnośrodowiskowego.

Jednocześnie wnieśli o zasądzenie na ich rzecz od pozwanych kosztów procesu względnie o przyznanie ich pełnomocnikowi ustanowionemu z urzędu kosztów pomocy prawnej, według norm przepisanych powiększonych o należną stawkę Vat.

W uzasadnieniu swojego pozwu wskazali, że strony w dniu 23 kwietnia 2012 r. zawarły w formie aktu notarialnego umowę sprzedaży nieruchomości należącej do powodów. Strony zobowiązały się do zawarcia umowy przyrzeczonej w terminie 7 dni od dnia przedłożenia niezbędnych dokumentów umożliwiających nabycie nieruchomości bez obciążeń, nie później jednak niż do 28 września 2012 r. Strony następnie przedłużyły ten termin do dnia 31 marca 2013 r. Pomimo wielu prób, do zawarcia umowy nie doszło. Na skutek uchylania się pozwanej od zawarcia umowy powodowie ponieśli szkodę w postaci niemożności jej użytkowania, pobierania dotacji i kosztów związanych z niepodjęciem programu rolnośrodowiskowego na łączną kwotę 333.360,41 zł (k. 3-12).

W odpowiedzi na pozew pozwana I. R. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu.

Argumentując swoje stanowiska, nie zaprzeczyła łączącej z powodami umowy przedwstępnej. Do zawarcia definitywnej umowy nie doszło z powodu nieprzedłożenie przez powodów dokumentów, z których wynikałaby wysokość wierzytelności lub, że wierzytelności zabezpieczone hipotekami nie będą ostatecznie obciążać pozwanej, co wynika z łączącej strony umowy. Przed upływem terminu przedawnienia roszczeń pozwana w dniu 11 marca 2014 r. wystąpiła do Sądu z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej. Pozwana następnie w dniu 9 czerwca 2015 r. wystąpiła z drugim wnioskiem. W ocenie pozwanej jej roszczenie o zawarcie umowy nie wygasło, a sama umowa zachowuje swój byt, powodom zaś nie przysługuje roszczenie o wydanie przedmiotowej nieruchomości. Jednocześnie wskazała, że byłaby skłonna uznać powództwo w zakresie żądania zapłaty w wysokości 5.881,96 zł, gdyby powodowie przedłożyli stosowne dokumenty (k. 81-87).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W latach 1991 -1999 r. powód J. K. prowadził działalność gospodarczą polegającą na przewozach autokarowych i turystycznych. Powodowie wzięli kredyt na zakup autokaru. Zabezpieczeniem spłaty była nieruchomość powodów, dla której Sąd Rejonowy w Lidzbarku Warmińskim prowadzi księgę wieczystą nr (...). Z uwagi na stan zdrowia powoda J. K., zaprzestał on prowadzenia tej działalności.

W (...)r. doszło do pożaru zabudowań gospodarczych należących do powodów. Spaliła się stodoła, obora, ciągnik, wszystkie plony, siano, słoma i drób. Uprawiali grunty rolne jeszcze rok od pożaru. Ubezpieczone były tylko muru zabudowań, dlatego otrzymali 40.000 zł tytułem odszkodowania.

Powodowie obsiewali ziemię jesienią, a wiosną ją orali celem jej użyźnienia. Robili to przez trzy lata. Zaprzestali w 2012 r.

(dowód: zeznania powódki I. K. k. 180, świadka M. G. k. 176v-177).

Od 2009 r. powodowie objęci byli pięcioletnim programem rolnośrodowiskowym. Celem otrzymania stosownych środków finansowych należało corocznie składać wnioski o płatność do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w L..

W związku ze stanem zdrowia powodów, brakiem sił w dalszej uprawie ziemi i brakiem możliwości pozostawienia gospodarstwa dzieciom zdecydowali się na sprzedaż nieruchomości.

(dowód: decyzja k. 136, dokumenty k. 141-171, k. 552-67, zeznania powódki I. K. k. 181v, zeznania świadka M. G. k. 176v-177)

W dniu 27 lutego 2012 r. w M. pomiędzy powodami, a pozwaną – reprezentowaną przez męża – R. R. (1) doszło do zawarcia przedwstępnej umowy sprzedaży nieruchomości w zwykłej formie pisemnej. Powodowie oświadczyli, że są właścicielami nieruchomości rolnej obejmującej działki nr (...) o łącznej powierzchni 24,9 ha, położonej w M., gmina O., dla której Sąd Rejonowy w Lidzbarku Warmiński prowadzi księgę wieczystą o nr. (...). W umowie tej powodowie oświadczyli, że nieruchomość stanowi część prowadzonego przez nich gospodarstwa rolnego. Zobowiązali się sprzedać pozwanej nieruchomości za łączną cenę 331.250 zł w terminie do 16 kwietnia 2012 r. W umowie wpisano, że nabywca wpłaca zadatek w kwocie 50.000 zł, co sprzedawca kwituje. Jednocześnie wskazali, że nie korzystali z pomocy ze środków krajowych i UE przez okres 10 lat na finansowanie nakładów na nieruchomości objętej sprzedażą. Nieruchomości obciążona była kilkoma hipotekami.

Powodowie oświadczyli, że aktualny stan zadłużenia wynikający z wpisów hipoteki nie przekracza umówionej ceny sprzedaży. Jednocześnie zobowiązali się dostarczyć pisma wierzycieli, z których wynikać będzie wysokość aktualnego zadłużenia z tytułu wierzytelności zabezpieczonych hipotekami oraz warunki, po spełnieniu których wierzyciel wyda zgodę na wykreślenia wszystkich hipotek obciążających sprzedawaną nieruchomość. Z chwilą podpisania tej umowy nastąpiło wydanie ziemi w posiadanie pozwanej.

(bezsporne, dowód: umowa z dnia 27 lutego 2012 r. k. 13-15, zeznania świadka M. G. k. 176v-177, świadka C. U. k. 177v-178, zeznania powódki I. K. k. 180v)

Aneksem do umowy strony zgodnie ustaliły, że przeniesienia własności nastąpi do 30 kwietnia 2012 r. W punkcie 2 umowy strony ustaliły, że z dniem jej podpisania nabywca uzyskuje prawo do prowadzenia upraw roślin i wykorzystywania nieruchomości na cele prowadzenia gospodarstwa rolnego.

(bezsporne, dowód: aneks nr (...) z dnia 26 marca 2012 r. k. 16)

W dniu 23 kwietnia 2012 r. w kancelarii notarialnej strony zawarły przyrzeczenie umowy sprzedaży. Powodowie na prawach wspólności ustawowej, będąc właścicielami opisanej nieruchomości, zobowiązali się przenieść na rzecz pozwanej własność nieruchomości rolnej obejmującej działki nr (...) o łącznej powierzchni 24,9000 ha za cenę 331.250 zł. W akcie notarialnym ujawniono, że nieruchomość obciążona jest:

- hipoteką umowną zwykłą w kwocie 126,94 zł na rzecz Skarbu Państwa,

- hipoteką umowna zwykłą w kwocie 14.500 USD na rzecz Banku (...) S.A. w P., Oddział w E.,

- hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 21.347,89 zł na rzecz Banku Spółdzielczego w O.,

- hipoteką umowną zwykłą w kwocie 22.602,94 zł na rzecz (...),

- hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 3.812,15 zł na rzecz (...) Oddział w S.,

- hipoteką zwykłą w kwocie 831,20 zł na rzecz Gminy O.,

- hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 1.498,83 zł na rzecz Skarbu Państwa, (...) Oddział w S.,

- hipoteka przymusową zwykłą w kwocie 2.070,00 zł na rzecz KRUS oddział regionalny w S., placówka terenowa w P.,

-hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 2.431,50 zł na rzecz Gminy O.,

- hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 1.867,80 zł na rzecz Miasta i Gminy O.,

- hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 4.333,30 zł na rzecz Miasta i Gminy O.,

- hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 2.851,30 zł na rzecz (...) Oddział w O., Inspektora w E.,

- hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 2.951,10 zł na rzecz Miasta i Gminy O.,

-hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 1.095,90 zł na rzecz Miasta i Gminy O.,

- hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 3.987 zł na rzecz Miasta i Gminy O.,

-hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 10.553,60 zł na rzecz KRUS Oddział terenowy w S., placówka terenowa w P..

Do umowy miało dojść w terminie 7 dni od dnia przedstawienia zaświadczeń i dokumentów zezwalających na wykreślenie hipotek lub pism od wierzycieli zawierających promesy na ich wykreślenie, nie później jednak niż do 28 września 2012 r.

W akcie notarialnym powtórzone zostało oświadczenie powodów, że nieruchomości te stanowią część prowadzonego przez nich gospodarstwa rolnego oraz, że nie korzystali z pomocy ze środków krajowych i UE przez okres 10 lat na finansowanie nakładów na nieruchomości objęte sprzedażą.

Stwierdzono w akcie notarialnym, że nastąpiło już wydanie przedmiotowych nieruchomości w posiadanie pozwanej wraz z obowiązkiem ponoszenia ciężarów.

Pozwana zobowiązała się kupić do majątku osobistego za podaną ceną i we wskazanym terminie nieruchomości.

Roszczenie o zawarcie umowy przyrzeczonej zostało ujawnione w dziale III księgi wieczystej prowadzonej dla przedmiotowej nieruchomości.

Zastrzeżono, że umowa przyrzeczono zastanie zawarta pod warunkiem, że Agencja Nieruchomości Rolnych działająca na rzecz Skarbu Państwa nie skorzysta z prawa pierwokupu, przysługującego Agencji zgodnie z treścią art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego.

Strony ustaliły, że na poczet ustalonej ceny sprzedaży, kupująca uiściła zaliczkę w kwocie 50.000 zł, co sprzedający potwierdzili własnym podpisem w akcie notarialnym.

(bezsporne, dowód: akt notarialny Rep. A. (...) z dnia 23 kwietnia 2012 r. k. 17-22, zeznania powódki I. K. k. 180-180v).

Pozwana zamierzała zakupić nieruchomości z kredytu bankowego. Nieruchomości te miały stanowić powiększenie gospodarstwa rolnego prowadzonego w S..

(dowód: zeznania świadka R. R. (1) k. 178, kserokopia umowy kredytu inwestycyjnego k. 89-95, aneksy do umowy k. 96-99)

W dniu 9 maja 2012 r. powodowie udzielili pełnomocnictwa notarialnego R. R. (1):

- do występowania do wszystkich wierzycieli o wydanie zaświadczeń, czy zapytań potwierdzających aktualny stan zadłużenia z tytułu wierzytelności zabezpieczonych hipotekami,

- do występowania do wszystkich wierzycieli z wnioskami o wydanie promesy na wykreślenia hipotek dotyczących przedmiotowych nieruchomości,

- do negocjowania i zawierania z wierzycielami ugód na mocy których nastąpi zmniejszenie wierzytelności zabezpieczonych hipotekami,

- do występowania do wszystkich wierzycieli o wydawania zaświadczeń potwierdzających wygaśniecie wierzytelności i udzielających zezwolenia na wykreślenia hipotek.

(bezsporne: dowód akt notarialny z dnia 9 maja 2012 r. Rep. A (...)k. 25-27, zeznania świadka R. R. (2) k. 178v)

Zdobyto wszystkie niezbędne dokumenty z wyjątkiem promesy od Banku Spółdzielczego w O., którego następcą był Bank (...). W związku z tym w dniu 20 sierpnia 2012 r. powodowie zainicjowali postępowania zmierzające do wykreślenie hipoteki przymusowej wpisanej na rzecz Banku Spółdzielczego w O..

(dowód: dokumenty k. 33-41)

W dniu 28 września 2012 r. w kancelarii notarialnej stawiły się strony, pozwaną reprezentował jej mąż R. R. (1). Strony przedłużyły termin zawarcia umowy przyrzeczonej do dnia 31 marca 2013 r.

(bezsporne: dowód: akt notarialny Rep. A (...) z dnia 28 września 2012 r. k. 23-24, zeznania świadka B. M. k. 176-176v)

W 2013 r. część ziemi zabrano pod rozbudowę drogi. Wprowadzono zmiany z rejestrze gruntów. Niezbędny był czas na skompletowanie dokumentów. W związku z tym nastąpiło zmniejszenie ogólnej powierzchni nieruchomości powodów. Powierzchnia działek wynosiła 24.69 ha.

(dowód: zeznania powódki I. K. k. 181, zeznania świadka R. R. (2) k. 179, wypis z rejestru gruntów k. 31-32)

Pismem z dnia 25 marca 2013 r. powodowie wezwali pozwaną do uregulowania zobowiązań wynikających z § 6 umowy przedwstępnej w wysokości 35.000 zł z tytułu posiadania nieruchomości.

(dowód: pismo powodów z dnia 25 marca 2013 r. k. 28)

Mąż pozwanej zainicjował spotkanie u notariusza na dzień 28 marca 2013 r. O ustalonym terminie powiadomił powodów telefonicznie. W tym czasie powodowie przebywali z wizytą u swoich dzieci w G.. Z uwagi na dużą odległość powodowie nie stawili się na umówione spotkanie.

(bezsporne, zeznania świadka B. M. k. 176-176v)

Pismem z dnia 4 kwietnia 2013 r. pozwana odmówiła zapłaty żądanej kwoty 35.000 zł. Wskazała, że jest gotowa ponieść koszt zapłaconego podatku rolnego za 2012 r., pod warunkiem jego udokumentowania.

(dowód: pismo pozwanej z dnia 4 kwietnia 2013 r. k. 29)

W dniu 29 kwietnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Bartoszycach V Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w L. wydał wyrok nakazujący wykreślenia z działu IV księgi wieczystej hipoteki przymusowej wpisanej na rzecz Banku Spółdzielczego w O.. Wyrok uprawomocnił się w czerwcu.

(bezsporne, dowód: odpis wyroku SR w Lidzbarku Warmiński w sprawie VI C 64/13 k. 30)

Powodowie mając już wszystkie dokumenty próbowali skontaktować się z mężem pozwanej, ale bezskutecznie. R. R. (1) pismem z dnia 15 października 2013 r. wezwał powodów na spotkanie, które wyznaczył na dzień 25 października 2013 r. w kancelarii notarialnej. Na spotkanie to ani pozwana ani jej mąż nie stawili się. Notariusz zakwestionowała prawidłowość i przydatność przedłożonych przez powodów dokumentów.

(bezsporne, dowód: zeznania świadka B. M. k. 176-176v)

Pismem z dnia 2 stycznia 2014 r. powodowie wezwali pozwaną do zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży w terminie do 20 stycznia 2014 r.

W odpowiedzi na powyższe pismo, pozwana wyraziła gotowość do zawarcia umowy niezwłocznie po przedstawieniu przez powodów całości dokumentacji, promes od wierzycieli oraz zgodnych dokumentów dotyczących nieruchomości. Termin wyznaczony był przez obie strony. Do zawarcia umowy nie doszło.

(dowód: pismo powodów k. 42 i pozwanej k. 43).

W dniu 11 marca 2014 r. pozwana złożyła w Sądzie Rejonowym w Bartoszycach VI Zamiejscowym Wydziale Cywilnym z siedzibą w L. wniosek o zawezwanie do próby ugodowej w zakresie zawarcia umowy przyrzeczonej sprzedaży nieruchomości.

(dowód: protokół w sprawie VI Co 143/14 SR w Lidzbarku Warmińskim k. 44-45)

Pismem z dnia 26 kwietnia 2014 r. powodowie wezwali pozwaną do wydania nieruchomości będącą przedmiotem umowy. Jednocześnie oświadczyli, że cofają pełnomocnictwo R. R. (1).

(dowód: pismo powodów k. 46)

Na posiedzeniu zainicjowanym przez pozwaną w związku z próbą ugodowego załatwienia sprawy, w dniu 11 sierpnia 2014 r. nie stawiła się. Do zawarcia ugody nie doszło.

(dowód: protokół w sprawie VI Co 143/14 SR w Lidzbarku Warmińskim k. 44-45, zeznania pozwanej I. R. k. 182)

W latach 2012, 2013, 2014 r. z uwagi na uprawę ziemi pozwana otrzymywała dopłaty do ziemi.

(dowód: zeznania świadka R. R. (1) k. 179v)

W dniu 9 czerwca 2015 r. pozwana po raz drugi złożyła wniosek do Sądu Rejonowego w Bartoszycach o zawezwanie do próby ugodowej. Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą akt I Co 112/15. Na rozprawie w dniu 19 sierpnia 2015 r. pozwana usprawiedliwiła swoją nieobecność. Do ugody nie doszło.

(dowód: zawezwanie do próby ugodowej k. 47-48, protokół w sprawie I Co 112/15 k. 49)

Powodowie złożyli Sądu Rejonowego w Lidzbarku Warmińskim pozew o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionej w księdze wieczystej o numerze (...), a rzeczywistym stanem prawnym. Wyrokiem z dnia 22 marca 2016 r. Sąd oddalił żądanie powodów o wykreślenie roszczenia pozwanej o zawarcie umowy przyrzeczonej.

(bezsporne).

W związku z niepłaceniem podatku za rok 2012 i 2013 wszczęto postępowanie egzekucyjne, które Urząd Skarbowy w B. postanowieniem z dnia 4 kwietnia 2016 r. zawiesił.

(dowód: zeznania powódki I. K. k. 181v, postanowienie US w B. z dnia 4 kwietnia 2016 r. k. 174)

Do dnia wytoczenia powództwa nie doszło do sfinalizowania przyrzeczonej umowy przedwstępnej.

(bezsporne)

Sąd zważył, co następuje:

W świetle ustalonych okoliczności faktycznych sprawy powództwo o wydanie nieruchomości rolnej zasługiwało na uwzględnienie w całości, zaś powództwo w zakresie odszkodowania w nieznacznej części, a mianowicie w zakresie części podatku od nieruchomości.

W niniejszej sprawie omówienia wymagają następujące kwestie:

- wymagalności roszczenia stron z umowy przedwstępnej na dzień orzekania,

- podstawy prawnej żądania powodów wydania nieruchomości rolnej,

- ocena zasadności wysokości roszczeń finansowych powodów.

Wymagalność roszczenia stron z umowy przedwstępnej na dzień orzekania

Art. 390 § 3 k.c. stanowi, że roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta.

W niniejszej sprawie niewątpliwie strony łączyło przyrzeczenie umowy sprzedaży nieruchomości, których właścicielami są powodowie. Umowa ta była zawarta w formie aktu notarialnego. Przewidywała termin zawarcia umowy definitywnej do dnia 28 września 2012 r. Następnie strony aktem notarialnym przedłużył jej termin do 31 marca 2013 r. Przed upływem terminu przedawnienia roszczeń wynikających z tej umowy, pozwana w dniu 11 marca 2014 r. wystąpiła z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej. Sąd wyznaczył posiedzenie na dzień 11 sierpnia 2014 r., na które pozwana się nie stawiła pomimo prawidłowego wezwania. Powodowie byli osobiście obecni. Do ugody zatem nie doszło. Następnie pozwana w czerwcu 2015 r. złożyła kolejny wniosek o zawezwanie do próby ugodowej. Pozwana została prawidłowo wezwana, nie stawiła się. Jednak pismem usprawiedliwiła swoją nieobecność. Powodowie na rozprawie w dniu 19 sierpnia 2015 r., na który pozwana nie stawiła się, złożyli oświadczenie, że nie widzą możliwości zawarcia ugody.

Istota przedawnienia według art. 117 § 2 k.c. polega na tym, że po upływie okresu przedawnienia podmiot zobowiązany do określonego zachowania może uchylić się od zaspokojenia roszczenia, a osoba uprawniona nie może skutecznie poszukiwać zaspokojenia. Upływ terminu przedawnienia nie powoduje wygaśnięcia roszczenia, lecz jego przekształcenie w tzw. zobowiązanie niezupełne (naturalne), którego realizacja zależy od tego, czy zobowiązany zgłosi skutecznie zarzut przedawnienia.

Zgodnie z art. 123 § 1 k.c., bieg przedawnienie przerywa między innymi przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznania sprawy lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalania albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Zawezwanie do próby ugodowej (art. 185 k.p.c.) może prowadzić do przerwania biegu przedawnienia roszczenia, jeżeli w treści wniosku w sposób jednoznaczny oznaczono przedmiot żądania i jego wysokość. Złożenie wniosku o przeprowadzenie posiedzenia pojednawczego jest bowiem także dochodzeniem roszczenia, skoro w ten sposób może być osiągnięty cel, jakiemu służy dochodzenie roszczenia poprzez wniesienie pozwu.

Skutek w postaci przerwy biegu przedawnienia następuje niezależnie od tego, czy ugoda została zawarta, a więc także wtedy, gdy postępowanie zakończyło się stwierdzeniem sądu, że do ugody nie doszło. Przedawnienie biegnie od tego dnia na nowo, a długość jego terminu zależy od rodzaju roszczenia. Tak więc dzień 11 sierpnia 2014 r. będzie początkiem kolejnego rocznego terminu przewidzianego do spełnienia świadczenia z umowy przedwstępnej.

Pozwana złożyła drugi wniosek o zawezwanie do próby ugodowej w czerwcu 2015 r., a więc przed upływem rocznego terminu przedawniania. Na posiedzeniu wyznaczonym na dzień 19 sierpnia 2015 r. również pozwana się nie stawiła. Podobnie jak poprzednio, do ugody nie doszło.

W tym miejscu wskazać warto, że w wyroku z 28 stycznia 2016 r., III CSK 50/15, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, zgodnie z którym kolejne zawezwanie do próby ugodowej jest czynnością, która może wywołać skutek w postaci przerwania biegu przedawnienia zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 k.c., ale jedynie wówczas, jeżeli w okolicznościach stanu faktycznego zaistnieje podstawa do oceny, że czynność tę przedsięwzięto bezpośrednio w celu wskazanym w tym przepisie, a nie jedynie w celu przerwania biegu przedawnienia (por. także wyrok SN z dnia 19 lutego 2016 r., V CSK 365/16, Lex).

Instytucja zawezwanie do próby ugodowej jest w praktyce często nadużywana. Wierzyciele wzywają do prób ugodowych, nawet wielokrotnie i to nie po to by doszło do zawarcia ugody, ale po to by przerwać bieg przedawnienia. W ten sposób łatwo może dojść do wyeliminowania instytucji przedawnienia, gdyż poza brakiem zakazu wielokrotnego zawezwania do takiej próby, wniosek nie wymaga żadnych aktów staranności dla wykazania, że roszczenie wierzycielowi w istocie przysługuje. Dodatkowo niska opłata od wniosku, takiemu procederowi sprzyja.

Bez względu na ocenę tego orzeczenia nie ma ono jednak istotnego znaczenia dla niniejszego rozstrzygnięcia o czym będzie mowa poniżej.

Reasumując powyższe mamy do czynienie z kilkoma ważnymi w niniejszej sprawie datami. Po pierwsze, data 19 sierpnia 2015 r., w której do drugiej próby ugodowej nie doszło.

Po drugie, data 17 czerwca 2016 r., dzień wytoczenie niniejszego powództwa przez powodów o wydanie nieruchomości.

Po trzecie, data 21 listopada 2016 r., dzień ogłoszenia wyroku w niniejszej sprawie.

Od daty 19 sierpnia 2015 r. biegnie roczny termin roszczeń związanych z zawarciem przedwstępnej umowy sprzedaży nieruchomości powodów. Jest to okres, w którym każda ze stron może wystąpić do sądu z pozwem o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli określonej treści i dokonania ewentualnych innych działań koniecznych do zawarcia umowy definitywnej. Od wyżej wymienionego dnia, do dnia 19 sierpnia 2016 r. pozwana nie inicjowała postępowania zmierzającego do dochodzenie swoich uprawnień wynikających z umowy przedwstępnej. Zaś niniejsze powództwo w stosunku do pozwanej nie jest czynnością, która bezpośrednio zmierza do dochodzenia jej uprawnień wynikających z umowy. Brak wytoczenie przez pozwaną stosownego powództwa, w odpowiednim terminie spowodowało, że w toku tego postępowania, upłynął dla niej termin domagania się zawarcia umowy definitywnej.

Zgodnie z art. 390 § 3 k.c. roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Termin ten obejmuje wszystkie roszczenia wynikające z obowiązków nałożonych na strony w umowie przedwstępnej, zarówno roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej, jak i roszczenia odszkodowawcze mające swoje źródło w niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu obowiązków wynikających z umowy przedwstępnej. Zatem z dniem 19 sierpnia 2016 r. upłynął dla pozwanej roczny termin do skutecznego dochodzenia roszczeń wynikających z umowy przedwstępnej. W przypadku pozwanej jest to upływ terminu do skutecznego domagania się zawarcia przyrzeczonej umowy. Na dzień orzekania tj. na dzień 21 listopada 2016 r. w niniejszej sprawie pozwanej nie służyło już uprawnienie do żądania od powodów zawarcia umowy ostatecznej. Pozwana nie wytoczyła stosownego powództwa, choć miała ku temu możliwości.

W tym miejscu należy przypomnieć, że przerwanie biegu przedawnienia wywołać może skuteczne wniesienie pozwu lub wniosku, odpowiadającym czynnościom wymienionym w art. 123 § 1 pkt 1 k.c., po kumulatywnym spełnieniu warunków: podjęcia czynności przed organem powołanym do orzekania o danym roszczeniu, bezpośredniego zmierzania do realizacji roszczenia, podjęcia tej czynności przez osobę uprawnioną przeciwko osobie zobowiązanej (por. uchwałę Sądu najwyższego z dnia 27 maja 1992 r., III CZP 60/92, niepubl.). Moc przerwania oceniana być powinna także w aspekcie potencjalnym, zezwalającym na stwierdzenie, czy dana czynność może doprowadzić do skutku wymienionego w tym przepisie.

W rezultacie wytoczenie przez powodów powództwa o wykreślenie roszczenia pozwanej z księgi wieczystej, zmierzało do zniwelowania uprawnienia pozwanej ujawnionego w księdze wieczystej, a nie do jego realizacji. Nie można zatem uznać, że wytoczenie tego powództwa przerwało bieg przedawnienia roszczeń pozwanej, gdyż powództwo to nie było ukierunkowane na zawarcie umowy.

Ujawnienie praw osobistych i roszczeń, a wśród nich roszczenia o przeniesienie prawa własności nieruchomości, a więc o charakterze obligacyjnym, ustawodawca zadecydował o „urzeczowieniu” takiego roszczenia i przekształcenie go w roszczenie, które – zgodnie z art. 17 u.k.w.h. – może być dochodzone przeciwko każdoczesnemu właścicielowi nieruchomości, gdyż wówczas takie roszczenie uzyskuje skuteczność względem praw nabytych przez czynność prawną po jego ujawnieniu (por. postanowienie SN z 27 maja 2010r. III CZP 24/10, LEX nr 604229). Taka sytuacja nie miała zaś miejsca. Gdyż powództwo to nie było próbą realizacji praw wynikających z umowy, ale próbą ograniczenia roszczenia pozwanej w przyszłości.

Mając na uwadze powyższe, w ocenie Sądu przyrzeczona umowa sprzedaży nieruchomości powodów winna być zawarta początkowo do 31 marca 2014 r. Z uwagi na złożenie, przed upływem tego terminu tj. w dniu 11 marca 2014 r., przez pozwaną wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, termin ten uległ przerwaniu do dnia 11 sierpnia 2015 r. Następnie i ten termin został przerwany z uwagi na drugi wniosek pozwanej o zawezwanie do próby ugodowej w dniu 9 czerwca 2015 r. Na posiedzeniu w dniu 19 sierpnia 2015 r. stwierdzono, że do ugody nie doszło. W związku z tym jest to pierwszy dzień rocznego biegu uprawnienia pozwanej do zawarcia przyrzeczonej umowy, który ostatecznie minął z dniem 19 sierpnia 2016 r. Z tym dniem pozwana utraciła swoje roszczenia związane z przedmiotową umową. Powodowie zaś z uwagi na niniejszy proces zachowują prawo domagania się odszkodowania w związku z niedojściem umowy przyrzeczonej do skutku. Ponieważ jest to proces, w którym realizuje się ich uprawnienie do dochodzenia roszczeń związanych z umową przedwstępną.

Podstawa prawna żądania powodów wydania nieruchomości rolnej.

W związku z powyższym podstawą dochodzenia roszczeń powodów w zakresie wydanie nieruchomości stanowi art. 222 k.c. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.

Roszczenie windykacyjne służy właścicielowi przeciwko osobie, która rzeczą faktycznie włada, tak więc jego koniecznymi przesłankami jest nie tylko status właściciela (współwłaściciela) i fakt, że nie włada on (sam lub przez inną osobę) swoją rzeczą, ale także fakt, że rzeczą faktycznie włada pozwany - do tego nieuprawniony. Biernie legitymowanym jest tylko faktycznie władający rzeczą. Element fizycznego władania rzeczą zwykle występuje zarówno w konstrukcji posiadania samoistnego, jak i zależnego (art. 336 k.c.). Jest to także niezbędny element dzierżenia (art. 338 k.c.). Przesłanką skutecznego pozwania w procesie windykacyjnym jest jednak fizyczne władanie rzeczą przez pozwanego w chwili wyrokowania (art. 316 § 1 k.p.c.).

Z istoty prawa własności wynika bowiem, że właściciel może z wyłączeniem innych osób korzystać z rzeczy i nią rozporządzać. W tym miejscu należy podkreślić, że w doktrynie prawa cywilnego powszechnie akceptowany jest pogląd, że prawnorzeczowe środki ochrony własności (w tym roszczenie windykacyjne) mają charakter obiektywny, zależą bowiem jedynie od naruszenia prawa własności. Natomiast skuteczność roszczenia wskazanego w art. 222 § 1 k.c. nie zależy od subiektywnych czynników podmiotowych, takich jak wina czy dobra lub zła wiara naruszyciela (tak np. S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 2006 str. 327; E. Gniewek, Kodeks cywilny. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz, Zakamycze, 2001). Jedynym zarzutem hamującym jest przysługujące osobie trzeciej skuteczne wobec właściciela uprawnienie do władania rzeczą.

Na mocy łączącej strony umowy, powodowie udostępnili pozwanej swoją nieruchomość, stanowiącą jednocześnie przedmiot umowy. Pozwana faktycznie władała i włada nieruchomością powodów od chwili zawarcia aneksu do przedwstępnej umowy tj. od 27 lutego 2012 r. Na podstawie umowy pozwana uzyskała prawo do prowadzenie upraw i roślin i wykorzystywania nieruchomości powodów. Obowiązana była też do ponoszenia ciężarów z nią związanych.

Z brzmienia postanowień umownych w zakresie udostępnienie pozwanej nieruchomości wynika, że strony łączyła w tym zakresie umowa użyczenia w rozumieniu art. 710 k.c. Jest to umowa uprawniająca do bezpłatnego korzystania, w tym przypadku, na czas nieokreślony. Pismem z dnia 26 kwietnia 2014 r. (k.46) powodowie wypowiedzieli pozwanej umowę i jednocześnie wezwali ją do wydania nieruchomości będącej ich własnością. Podobnie jak inne zobowiązania o charakterze ciągłym, umowa użyczenia wygasa po wypowiedzeniu przez jedną ze stron z zachowaniem terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, a w razie braku takich terminów niezwłocznie po wypowiedzeniu na podstawie art. 365 ¹ k.c. Pozwana zatem od chwili zobowiązania jej do wydania nieruchomości pozostaje bez tytułu prawnego uprawniającego do korzystania z niej.

W związku z powyższym, mając na uwadze, że pozwanej nie przysługuje skuteczne uprawnienie do władania nieruchomością, będącą własnością powodów, Sąd na podstawie art. 222 k.c., zobowiązał I. R. do wydania powodom ich nieruchomości.

Ocena zasadności wysokości roszczeń finansowych powodów.

Kolejnym roszczeniem powodów było odszkodowania w związku z niemożnością korzystania ze swojej nieruchomości, a także niemożnością otrzymania za nią dopłat. Powodowie domagali się zapłaty kwoty 313.250 zł wyliczoną w oparci o kwotę przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 1 ha przeliczeniowego w latach 2012-2016, kwoty 5.881,96 zł tytułem poniesionych przez powodów ciężarów i podatków związanych z nieruchomością na rzecz Gminy O., a także kwoty 14.228,45 zł tytułem kosztów związanych z niepodjęciem programu rolnośrodowiskowego.

Gdy strona zobowiązana na podstawie umowy przedwstępnej nie zawarła umowy przyrzeczonej z przyczyny, za którą ponosi odpowiedzialność, a strona uprawniona nie może (art. 390 § 2 k.c.) lub nie chce dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej, aktualizuje się sankcja odszkodowawcza: odpowiedzialność strony zobowiązanej w granicach tzw. ujemnego interesu umowy (art. 390 § 1 k.c.).

Sąd uznał, w niniejszej sprawie, że ustalenie faktyczne prowadzą do konkluzji, że niedojście do skutku przyrzeczonej umowy sprzedaży nieruchomości jest już definitywnie przesądzone. Wprawdzie pozwana w odpowiedzi na pozew (k.84) deklarowała wolę zawarcia z powodami umowy, jednak po stronie powodów już takiej woli nie było. Powodowie początkowo byli zainteresowani zawarciem umowy sprzedaży przez pewien czas po upływie termin wskazanego w akcie notarialnym. Na posiedzeniach ugodowych zainicjowanych przez pozwaną, powodowie deklarowali wolę zawarcia umowy i posiadanie dokumentów niezbędnych do ostatecznego sfinalizowania umowy przedwstępnej. Postępowania zaś pozwanej zmierzające faktycznie nie do jej zawarcia, a jedynie do przerywania biegu terminu, ostatecznie zniechęciło powodów. Zresztą sama pozwana na rozprawie w dniu 8 listopada 2016 r. oświadczyła, że „już nie ma ochoty na jej zawarcie” (k.182). Również złożenie pozwu w niniejszej sprawie, zdaniem Sądu świadczy o tym, że rezygnacja powodów z zawarcie umowy jest definitywna.

Odpowiedzialność odszkodowawcza, której jedna strona umowy przedwstępnej dochodzi od drugiej strony z powodu nie zawarcia umowy przyrzeczonej, ogranicza się w zasadzie, w przypadku umowy przedwstępnej o skutku ”silniejszym”, jak i ”słabszym” do naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej, tj. do pokrycia ”ujemnego interesu umowy”, czyli tego, co miałaby, gdyby nie zawarła umowy przedwstępnej (art. 390 § 1 k.c.), a więc w szczególności do pokrycia kosztów zawarcia umowy przedwstępnej i kosztów przygotowania zawarcia umowy przyrzeczonej (tak w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2009 r. wydanego w sprawie sygn. akt I CSK 84/09).

Odpowiedzialność odszkodowawcza zobowiązanego do zawarcia umowy przyrzeczonej obejmuje więc rzeczywistą stratę i utracone korzyści (art. 361 § 2 k.c.), ale nie dotyczy to korzyści, które by strona osiągnęła w razie zawarcia umowy przyrzeczonej. Podlegająca naprawieniu szkoda obejmuje tylko takie utracone korzyści jak np. zarobek utracony podczas prowadzenia negocjacji albo korzyści, które zostałyby uzyskane wskutek przyjęcia innej, faktycznie odrzuconej oferty. Odszkodowanie w ramach ujemnego interesu umowy przyrzeczonej obejmuje tym samym również rekompensatę nieuzyskanych korzyści, ale nie podlega naprawieniu utrata korzyści, które by strona uzyskała w razie dojścia do skutku umowy przyrzeczonej i jej wykonania.

Podstawą prawną żądań powodów zapłaty w wysokości 313.250 zł tytułem utraconego dochodu stanowi art. 361 k.c. w zw. z art. 471 k.c. Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Dłużnik jest zobowiązany do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonania jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

W ocenie Sądu powodowie nie udowodnili szkody w wysokości 313.250 zł utraconych korzyści z tytułu pracy. Powodowie dążyli do sprzedaży nieruchomości z uwagi na to, że stan zdrowia im nie pozwalał pracować na gospodarstwie. Nie mieli fizycznej siły na uprawę ziemi, a żadne z dzieci nie chciało wracać na gospodarstwo. Przepis art. 361 § 2 k.c. nakłada obowiązek ustalenia wysokiego prawdopodobieństw utraconych korzyści. Tym samym powodowie nawet nie uprawdopodobnili by w okresie 2012-2016 mieli możliwość uzyskania takiej kwoty. Nie wykazali także, że w okresie wcześniejszym uzyskiwali dochody na podobnym poziomie.

W związku z tym Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia tego roszczenia.

Powodowie domagali się również zapłaty kwoty 14.228,45 zł tytułem kosztów związanych z niepodjęciem programu rolnośrodowiskowego. Przedłożyli do akt decyzję, z której wynika, że w okresie 2009-2014 korzystali ze środków z programu rolnośrodowiskowego. Jednocześnie w umowie zawartej w zwykłej formie, jak i w umowie w formie notarialnej oświadczyli, że nie korzystali z pomocy ze środków krajowych i Unii Europejskiej przez okres 10 lat. Pozwana kategorycznie zaprzeczyła, temu że powodowie informowali ją o programie, z którego czerpali dopłat. Żaden dowód w sprawie nie wskazywał, że powodowie informowali o programie pozwaną. Ciężar dowodu w tym przypadku obciąża powodów. W ocenie Sąd nie sprostali temu obowiązkowi. Należy również wskazać, że pozwana nie miała żadnych powodów aby nie czerpać korzyści finansowych płynących z tego programu. Twierdzenia powodów, co do tego, że ją o tym poinformowali, są gołosłowne i mało wiarygodne. Nie ma o tym śladu w dokumentach. Powodowie wykazali dość małą orientację w tym co sami podpisywali. Twierdzą na przykład, że od pozwanej otrzymali jedynie 30.000 zł zadatku (zaliczki) pomimo, że wyraźnie kwitowali kwotę 50.000 zł.

Pozwana zatem nie może ponosić odpowiedzialności za szkodę z tego tytułu. Tym samym brak było podstaw do obciążanie jej żądaną przez powodów kwotą.

Jeśli chodzi zaś o roszczenie zapłaty w wysokości 5.881,96 zł z tytułu ciężarów i podatków związanych z nieruchomością, w ocenie Sądu żądanie jest w znacznej części zasadne. Podatek to obowiązkowe świadczenie pieniężne. Zobowiązanie podatkowe stanowi formę konkretyzacji obowiązku podatkowego. Bez istnienia obowiązku podatkowego nie może powstać i istnieć zobowiązanie podatkowe. Treścią zobowiązania podatkowego jest obowiązek zapłaty podatku na rzecz Skarbu Państw lub jednostki samorządu terytorialnego. Powodowie na rozprawie w dniu 8 listopada 2016 r. złożyli do akt postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w B. o zawieszeniu postępowania egzekucyjnego dokonanego na wniosek Burmistrza O.. Z przedłożonego dokumentu wynika, że zalegają z płatnościami z tytułu podatku w kwocie 5.127 zł. Fakt, że wobec powodów zawieszono pobór tego podatku nie niweluje ich roszczenia z tego tytułu wobec pozwanej. Jest to ich dług, który powiększa stan ich pasywów, a więc rodzi szkodę w stanie majątkowym.

Powodowie nie wykazali jednak, aby ich zobowiązania z tego tytułu przekraczały powyższą kwotę. Wysokość udokumentowanego podatku jest szkodą w rozumieniu art. 361 k.c. W związku z tym powodowie mają prawo domagać się zwrotu tego podatku od pozwanej, zobowiązanej do jego uiszczenia w ramach zawartej w umowie przedwstępnej dodatkowej klauzuli, uprawniającej pozwaną do korzystania z nieruchomości i zobowiązującej ją do ponoszenia ciężarów z nią związanych.

Na podstawie art. 390 § 1 k.c. w zw. z art. 471 k.c. i art. 361 k.c. oraz na podstawie łączącej strony umowy z dnia 23 kwietnia 2012 r., Sąd uwzględnił powództwo w zakresie kwoty 5.127 zł, w pozostałym zakresie oddalił jako nieudowodnione.

Strona powodowa domagała się zasądzenia odsetek od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Pismem z dnia 25 marca 2013 r. powodowie wezwali pozwaną do zapłaty kwoty 35.000 zł tytułem odsetek i opłat za posiadanie nieruchomości. W związku z tym, że wezwanie to nie określało i nie dokumentowało od czego naliczona została powyższa kwota, Sąd na podstawie art. 481 § 1 k.c. zasądził odsetki od dnia doręczenia odpisu pozwu tj. od 7 października 2016 r. do dnia zapłaty.

O kosztach sądowych orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c., który stanowi, że w razie tylko częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swojego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależy od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu.

Strona powodowa żądała wydania nieruchomości, której wartość przedmiotu sporu została obliczona, zgodnie ze wskazaniem pełnomocnika powodów, na podstawie art. 23 ² k.p.c., na kwotę 12.450 zł (k. 71). Jednocześnie domagała się zapłaty łącznej kwoty 333.360,41 zł, na którą składają się:

- wartość poniesionej szkody wyliczona przez powodów na kwotę 313.250 zł,

- kwota 5.881,96 zł wyliczona tytułem poniesionych przez nich ciężarów i podatków związanych z nieruchomością na rzecz Gminy O.,

- kwota 14.228,45 zł tytułem kosztów związanych z niepodjęciem programu rolnośrodowiskowego.

Sumą powyższych kwot jest kwota 345.810,41 zł stanowiąca wartość przedmiotu sporu w niniejszej sprawie.

Przekładając wartość przedmiotu sporu na zakres uwzględnienia powództwo to strona powoda wygrała proces w 5%. Wynika to z przełożenia, że wartością przedmiotu w zakresie wydanie nieruchomości stanowiła kwota trzymiesięcznego czynszu, a więc kwota 12.450 zł. Dodatkowo Sąd uwzględnił powództwo w części w zakresie szkody tytułem ciężarów i podatków związanych z nieruchomością powodów, a więc do kwoty 5.127 zł. Suma obu kwot – 17.577 zł x 100 : 345.810,41 zł, stanowi 5% uwzględnienia powództwa.

Strona powoda nie poniosła żadnych kosztów w niniejszym postępowaniu z uwagi na całkowite zwolnienie przez Sąd od ich ponoszenia (k. 32 akt I Co 54/16).

Strona pozwana poniosła koszty związane z udziałem profesjonalnego pełnomocnika w łącznej kwocie 15.120 zł oraz koszty opłat od pełnomocnictwa, łącznie 15.137 zł.

W związku z tym, że pozwana uległa tylko w nieznacznym zakresie, Sąd uznał, że strona powodowa winna jest w całości pokryć koszty swojego przeciwnika procesowego. Dlatego zasądził od powodów na rzecz pozwanej kwotę 15.137 zł tytułem kosztów procesu.

W ocenie Sądu, nie zachodziły przesłanki, aby odstąpić od obciążania powodów kosztami procesu na rzecz pozwanej w całości. Po pierwsze, zgodnie z art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. Po drugie, powodowie winni byli liczyć się z obowiązkiem poniesienia kosztów, które wiążą się z procesem. Po trzecie, to stronę powodową inicjującą postępowanie obciąża ryzyko określenia wysokości dochodzonego roszczenia i zgłoszenia stosownych dowodów na jego poparcie, zwłaszcza, że można było ograniczyć żądanie pozwu i dochodzić jedynie części roszczenia, aby przesądzić samą zasadę odpowiedzialności pozwanej. Powodowie byli reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, mieli więc zatem możliwości i zarazem obowiązek wszechstronnego rozważenia, czy i w jakim zakresie przysługuje im dane roszczenie oraz zgłaszać stosowne wnioski dowodowe na ich poparcie. W stosunku do oddalonych roszczeń powodowie nie podjęli wymaganej inicjatywy dowodowej.

Stronie powodowej postanowieniem tut. Sądu w sprawie I Co 54/16 ustanowiony został pełnomocnik z urzędu w osobie adwokata D. K. (k. 32 i 37 akt I Co 54/16).

Koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu w sprawach przy wartości przedmiotu sporu powyżej 200.000 zł wynoszą 14.400 zł. W sprawach o wydanie nieruchomości rolnej wynosi 720 zł. Sumę kosztów wynagrodzenia pełnomocnika stanowi kwota 15.120 zł. Od tak ustalonej kwoty, zgodnie z § 4 ust. 3 w zw. z ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, podwyższa się o podatek od towarów i usług. Mając na uwadze powyższe przepisy, Sąd przyznał adwokatowi D. K. ze Skarbu Państwa kwotę 15.120 zł, którą nakazał powiększyć o podatek Vat.

Zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu. Z kolei przepis art. 113 ust. 2 stanowi, że koszty nieobciążające przeciwnika sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji nakazuje ściągnąć z roszczenia zasądzonego na rzecz strony, której czynność spowodowała ich powstanie.

Powodowie byli w całości zwolnieni od kosztów sądowych w niniejszej sprawie. Oddalając powództwo w znacznej części w zakresie roszczeń majątkowych, Sąd obciążył powodów kosztami sądowymi na rzecz Skarbu Państwa i nakazał ich ściągnięcia z zasądzonego roszczenia w wysokości 5.127 zł.