Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 lutego 2016 r.

Sąd Rejonowy w Lęborku I Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 15 lutego 2016 r. w Lęborku

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powódki M. K. na rzecz pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Za zgodność z oryginałem

M. K., PESEL: (...),

Nr KRS pozwanego – (...).

L., dnia

Sygn. akt I C 838/15

UZASADNIENIE

Powódka M. K. (reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika) złożyła w tut. Sądzie pozew przeciwko (...) Zakładowi (...) na (...) SA z siedzibą w W., domagając się:

⚫

wydania wyroku wstępnego, mocą którego roszczenie Powódki z tytułu odszkodowania za śmierć J. L. (1) w wyniku nieszczęśliwego wypadku przy pracy w dniu 29.10.2013 roku zostałoby przez Sąd uznane co do zasady;

⚫

zasądzenia od Pozwanego na rzecz Powódki kwoty 1.000 zł z tytułu częściowej wypłaty świadczenia z umowy dodatkowego grupowego ubezpieczenia pracowniczego typu P (...) na wypadek śmierci ubezpieczonego spowodowanej wypadkiem przy pracy wraz z ustawowymi odsetkami naliczanymi od dnia 05.12.2013 roku do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że Powódka była uprawniona do uzyskania sumy ubezpieczenia na wypadek śmierci swojego brata J. L. (1) spowodowanej wypadkiem przy pracy z tytułu umowy dodatkowego ubezpieczenia grupowego typu P (...) (nr polisy (...)). W ocenie strony czynnie legitymowanej – wbrew stanowisku Pozwanej zaprezentowanym w trakcie postępowania likwidacyjnego – przyczyna śmierci J. L. (1) nie tkwiła wewnątrz jego organizmu, a była spowodowana czynnikami zewnętrznymi. Strona czynna powoływała się tutaj na orzecznictwo sądowe i przepisy dotyczące ubezpieczenia społecznego z tytułu wypadków przy pracy (przy czym ostatecznie wyrażono pogląd, że przywołana argumentacja ma być jedynie wskazówką interpretacyjną dotyczącą wytłumaczenia pojęć jakimi posługiwał się Pozwany w ogólnych warunkach umowy, zob. tu pismo k. 80 – 81).

Pozwany (...) Zakład (...) na (...) SA z siedzibą w W. (dalej też jako (...) SA) w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie stosownych kosztów procesu / zob. k. 33 – 34/ . W ocenie strony biernej, roszczenia Powódki nie były zasadne, ponieważ nie nastąpiły takie zdarzenia ubezpieczeniowe, które uzasadniałyby odpowiedzialność odszkodowawczą ubezpieczającego. W szczególności Pozwany stanął na stanowisku, że przyczyna śmierci J. L. (1) miała charakter wewnętrzny, co wynikało wprost z okoliczności ustalonych przez pracodawcę w postępowaniu powypadkowym, a także z treści akt Prokuratury Rejonowej w Opolu Lubelskim o sygn. Ds 1993/13. W ocenie Pozwanego nie było przesłanek do wypłaty odszkodowania, ponieważ śmierć brata Powódki nie nastąpiła wskutek „nieszczęśliwego wypadku” lub „wypadku przy pracy”.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. L. (1) był zatrudniony w przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. z siedzibą w M., gdzie zajmował się dozorem technicznym. W dniu 25.10.2013 roku pojechał do miejscowości K. celem rozliczenia prac w zakładzie (...). W dniu 29.10.2013 roku przebywając na terenie ww. zakładu wyszedł w okolice bramy wjazdowej w celu odszukania sygnału sieci telefonicznej, aby zadzwonić do warsztatu, w którym naprawiany był jego samochód slużbowy. Podczas tej rozmowy doznał konwulsji i upadł uderzając głową o pokrywę studzienki kanalizacyjnej. Po zakończeniu konwulsji wstał i udał się do hali, gdzie poinformował swoich współpracowników o zaistniałym zdarzeniu. Osoby tam obecne udzieliły mu niezbędnej pomocy, a następnie zawiozły go do Ambulatorium w B.. W dniu 15.11.2013 roku poszkodowany zmarł w Wojewódzkim Szpitalu (...). S. W. (...) w L.. Z karty informacyjnej leczenia szpitalnego, wynika że J. L. (1) został przyjęty na Oddział Intensywnej Terapii i Anestezjologii w stanie ogólnym ciężkim i mimo intensywnego leczenia pozostawał głęboko nieprzytomny, niewydolny oddechowo i niestabilny krążeniowo. Za przyczynę zgonu uznano uraz środczaszkowy, skutkujący ostrą niewydolnością oddechową oraz niewydolnością serca. W dniu samego wypadku – w godzinach bezpośrednio go poprzedzających – J. L. (1) skarżył się na złe samopoczucie oraz wskazywał, że ma gorączkę. W tym dniu przyjął aspirynę.

Po ww. zdarzeniu zespół powypadkowy powołany u pracodawcy sporządził stosowny protokół, w którym ustalono okoliczności i przyczyny wypadku. Zespół powypadkowy stwierdził, że zaistniałe zdarzenie było wypadkiem przy pracy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 30.10.2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. Dz. U z 2015 r., poz. 1242 ze zm.).

/dowód: dokumentacja powypadkowa k. 86, dokumenty k. 18 – 19, 24 – 25, oraz dokumenty w załączonych aktach Prokuratury Rejonowej w Opolu Lubelskim o sygn. Ds. 1993/13/.

Poszkodowany J. L. (1) zawarł z (...) Zakładem (...) na (...) SA z siedzibą w W. umowy: grupowego ubezpieczenia pracowniczego typu P (...) oraz dodatkowego grupowego ubezpieczenia na wypadek śmierci ubezpieczonego spowodowanej wypadkiem przy pracy, co zostało potwierdzone polisą (nr (...) ). Osobą uprawnioną do uzyskania sumy ubezpieczenia była siostra zmarłego M. K.. Suma ubezpieczenia w razie nieszczęśliwego wypadku przy pracy wynosiła 100.000,00 złotych.

(...) SA wypłacił Powódce kwotę 30.000,00 zł z tytułu śmierci jej brata. Jednakże w postępowaniu likwidacyjnym odmówiono jej spełnienia świadczenia z tytułu śmierci wskutek wypadku przy pracy.

/ bezsporne , dodatkowo dowód: dokumenty k. 11 -17, 20 – 22, 26 – 27, 42 – 49, 53 – 72/.

Prokuratura Rejonowa w Opolu Lubelskim prowadziła postępowanie przygotowawcze w sprawie o sygn. akt Ds. 1993/13, o czyn z art. 220 § 1 k.k. w zb. z art. 155 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. oraz o czyn z art. 221 k.k. (narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia pracownika oraz niezawiadomienia w terminie właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora o wypadku przy pracy). Postępowanie to zostało umorzone na mocy postanowienia Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Opolu Lubelskim z dnia 26.03.2014 roku.

/dowód: dokumenty w załączonych aktach Prokuratury Rejonowej w Opolu Lubelskim o sygn. Ds. 1993/13/.

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Przed przystąpieniem do właściwych rozważań należy ustalić kwestie sporne pomiędzy stronami oraz te co do których pozostawały one w zgodzie. I tak, przedmiotem kontrowersji nie był fakt zawarcia umowy grupowego ubezpieczenia na życie typu P (...) oraz ubezpieczenia związanego ze skutkami wypadków przy pracy przez J. L. (2) z (...) SA, a także okoliczność istnienia uprawnienia M. K. do uzyskania sumy ubezpieczenia, śmierci ubezpieczonego w chwili objęcia ubezpieczeniem oraz wypłacenia Powódce kwoty 30.000,00 zł z tytułu zawartej umowy. Konflikt między stronami dotyczył zasadniczo dwóch innych obszarów:

⚫

okoliczności faktycznych, tj. ustalenia przyczyny śmierci J. L. (1), a przez to:

⚫

interpretacji zapisów ogólnych warunków umowy, dotyczących użytych tam terminów „wypadku przy pracy” i „nieszczęśliwego wypadku”.

W tym zakresie Powódka utrzymywała, że przyczyna śmierci J. L. (1) nie tkwiła wewnątrz jego organizmu, a była spowodowana czynnikami zewnętrznymi. W jej ocenie nieprawdziwe są zapisy z protokołu powypadkowego, że ubezpieczony upadł w wyniku konwulsji. Zdaniem M. K. śmierć jej brata nastąpiła wskutek działania bodźca zewnętrznego i nie była spowodowana reakcją organizmu czy jego chorobą. W opinii Powódki przyjęcie takiego założenia musiałoby doprowadzić do zmiany postrzegania kwalifikacji zdarzeń, które nastąpiły na krótko przed śmiercią ubezpieczonego, a co za tym idzie do przyjęcia odpowiedzialności ubezpieczeniowej (...) SA. Jednocześnie Powódka wskazywała, że pomocne w interpretacji pojęć stosowanych przez ubezpieczyciela w ogólnych warunkach umowy mogą być przepisy ustawy z dnia 30.10.2002 roku o ubezpieczeniu społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. Dz. U z 2015 r., poz. 1242 ze zm.) oraz judykatów powstałych na kanwie stosowania i wykładni przepisów tejże ustawy.

Z kolei Pozwany utrzymywał, że tak zakreślone stanowisko jest całkowicie błędne, gdyż przepisy o ubezpieczeniach społecznych nie mają zastosowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń gospodarczych, a strony w umowie ubezpieczenia w sposób jednoznaczny określiły przedmiot umowy i siatkę definicyjną pojęć tam używanych.

W ocenie Sądu, argumentacja strony Powodowej nie była zasadna.

Przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę (art. 805 § 1 kc). Wypadek ubezpieczeniowy jest „zdarzeniem losowym, niezależnym od woli ubezpieczającego o charakterze przyszłym i niepewnym, którego nastąpienie powoduje uszczerbek w dobrach osobistych lub w dobrach majątkowych po stronie ubezpieczającego lub innej osoby objętej ochroną ubezpieczeniową” (zob. Z. Radwański, J. Panowicz – Lipska, Zobowiązania – część szczegółowa, Warszawa 2010 roku, s. 311).

W sprawie badanej przez Sąd nie było wątpliwości co do okoliczności zawarcia przez J. L. (1) z (...) SA umowy grupowego ubezpieczenia pracowniczego typu P (...) oraz dodatkowego grupowego ubezpieczenia na wypadek śmierci ubezpieczonego spowodowanej wypadkiem przy pracy, co zostało potwierdzone polisą (nr (...) ). Jak podkreślono powyżej, Pozwany w sposób wyraźny przyznał tę okoliczność, w związku z czym Sąd uznał ją za niewymagającą dowodu na podstawie art. 229 kpc, zwłaszcza że przyznanie nie budziło wątpliwości /zob. odpowiedź na pozew, k. 33 – 34/. W związku z tym dla oceny praw i obowiązków stron umowy zastosowanie będą miały ogólne warunki grupowego ubezpieczenia pracowniczego typu P (...) przedłożone przez Pozwaną /k. 43 – 44v/ oraz ogólne warunki dodatkowego grupowego ubezpieczenia na wypadek śmierci ubezpieczonego spowodowanej wypadkiem przy pracy /k. 42 – 42v/. Trzeba przy tym wyjaśnić, że Powódka nie kwestionowała autentyczności samych dokumentów, jak również faktu związania przedłożonymi warunkami umowy (co więcej w treści uzasadnienia pozwu powoływała się na te dokumenty, zob. k. 6). Sąd przyjął zatem, że treść zachowań stron wyznaczał z jednej strony dokument polisy (nr (...) ), a drugiej zaś ogólne warunki umowy.

Jak wynikało z drugiego z powołanych wzorców umownych wypadek przy pracy oznacza nieszczęśliwy wypadek, który nastąpił podczas lub w związku z wykonywaniem przez ubezpieczonego zwykłych czynności albo poleceń przełożonych w ramach istniejącego stosunku pracy albo stosunku cywilnoprawnego, w ramach którego opłacane są składki na ubezpieczenie wypadkowe w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych (§ 2 ust. 1). Jednocześnie określenia niezdefiniowane odmiennie w ogólnych warunkach ubezpieczenia podstawowego, używane w tych ogólnych warunkach umownych w takim samym znaczeniu (§ 2 ust. 2). Z kolei w ogólnych warunkach grupowego ubezpieczenia pracowniczego typu P (...) opisano nieszczęśliwy wypadek jako niezależne od woli i stanu zdrowia osoby, której życie lub zdrowie jest przedmiotem ubezpieczenia, gwałtowne zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, będące wyłączną oraz bezpośrednią przyczyną zdarzenia objętego odpowiedzialnością (...) SA. Wobec takich postanowień umownych należało przyjąć, że wypadek przy pracy musi być spowodowany przyczyną zewnętrzną, niezależną od woli i stanu zdrowia ubezpieczonego, a nadto powstać w okolicznościach środowiska pracy lub przy czynnościach związanych z wykonywaniem obowiązków służbowych. Stąd, zdaniem Sądu, intencją stron umowy było wyłączenie spod ochrony ubezpieczeniowej takich zdarzeń (wypadków przy pracy), które spowodowane były czynnikami wewnętrznymi, pochodzącymi z organizmu ubezpieczonego. Bez znaczenia dla prawidłowości rozumienia terminów umownych pozostają wskazywane przez Powódkę przepisy ustawy z dnia 30.10.2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. Dz. U z 2015 r., poz. 1242 ze zm.) oraz judykatów powstałych na kanwie stosowania i wykładni przepisów tejże ustawy. Należy bowiem wyjaśnić, że mamy tu do czynienia z dwoma, niezależnymi od siebie reżimami prawnymi. Regulacja ww. aktu prawnego będzie miała zastosowanie do oceny zasadności przyznania świadczeń z ubezpieczenia społecznego (wypadkowego), natomiast będzie ona zupełnie irrelewantna dla zawartej umowy ubezpieczeniowej. Zgodnie z art. 353 (1) kc strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie i zasadom współżycia społecznego. Wg wyrażonej w tej normie zasady, podmiotom prawa cywilnego przyznano generalną kompetencję do swobodnego kształtowania stosunków zobowiązaniowych poprzez umowy, a ponadto do interpretowania i stosowania konkretnych norm prawnych na rzecz tej kompetencji. Swoboda ta jest ograniczona w ten sposób, że cel umowy oraz jej treść nie może być sprzeczna z ww. elementami. Treścią umowy są zawarte w niej postanowienia, które określają skutki prawe dokonanej czynności. Przez cel umowy należy rozumieć stan rzeczy, który ma być zrealizowany w następstwie spełnionej umowy, przy czym jest on zamierzony przez strony albo przyjemniej im znany. W ocenie Sądu, Ubezpieczyciel mógł skonstruować samodzielnie definicję wypadku przy pracy i włączyć ją do postanowień umownych. Z kolei ubezpieczony poprzez przystąpienie zaakceptował takie warunki umowy i zgodził się na nie. Jeżeli strony jednoznacznie postanowiły, że odpowiedzialność ubezpieczyciela będą dotyczyć tylko wypadków spowodowanych czynnikami zewnętrznymi, to interpretacja zapisów umownych w sposób odmienny byłaby sprzeczna z zasadniczym jej celem oraz zgodnym zamiarem stron. O ile można twierdzić, że normy prawne wynikające z ww. ustawy „wypadkowej” mogły stanowić inspirację do stworzenia przez (...) SA ogólnych warunków umów, o tyle interpretowanie kolejnych postanowień wzorca w sposób sprzeczny z ich jednoznacznym brzmieniem oraz celem umowy, jest w świetle art. 65 kc niedopuszczalne. Nie można bowiem twierdzić, że ryzyko ubezpieczeniowe obejmowało zdarzenia, których nie określono w wyraźnych i jednoznacznych postanowieniach umownych.

Reasumując dotychczasowe rozważania, Sąd przyjął, że objęte ochroną ubezpieczeniową były tylko takie zdarzenia, które zostały wywołane przez niezależny czynnik zewnętrzny, niepochodzący z organizmu ubezpieczonego.

Przechodząc do argumentacji Powódki, dotyczącej kwestionowania okoliczności śmierci J. L. (1), należy stwierdzić, że była ona także bezzasadna. W przedmiotowej sprawie zespół powypadkowy ustalił, że J. L. (1) doznał konwulsji i upadł uderzając głową o pokrywę studzienki kanalizacyjnej. Zdaniem Sądu, ustalenia te należy uznać za w pełni wiarygodne, bowiem były one dokonane bezpośrednio po wypadku na podstawie zeznań świadków, którzy relacjonowali zdarzenia na podstawie informacji przekazanych przez samego poszkodowanego. J. L. (1) bezpośrednio po zdarzeniu udał się do hali produkcyjnej i zachowując jeszcze pewną jasność umysłu, zdołał wytłumaczyć co się stało. Dodatkowo należy podkreślić, że J. L. (1) tego dnia nie czuł się dobrze i skarżył się, że miał gorączkę, w związku z czym przyjął leki na przeziębienie. W ocenie Sądu zapis w protokole powypadkowym jest jednoznaczny, a nadto przyczyna zgonu poszkodowanego była wyjaśniona w toku postępowania przygotowawczego prowadzonego przez Prokuraturę Rejonową w Opolu Lubelskim (sygn. akt Ds. 1993/13). Wobec tych faktów – w ocenie Sądu – bezzasadny był wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność ustalenia faktycznej przyczyny zgonu J. L. (3), bowiem fakt ten został już dostatecznie wyjaśniony w toku poprzednich postępowań – powypadkowego i karnego. Dlatego też kwestionowanie przez Powódkę ustaleń dokonanych przez zespół powypadkowy zdaje się być jedynie gołosłowną polemiką z okolicznościami wyczerpująco wyjaśnionymi. Zgodnie z art. 3 kpc strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody. Regulację powyższą uzupełnia art. 232 kpc in principio, stosownie do którego, strony są obowiązane wykazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Dla wykazania określonych okoliczności nie jest wystarczające proste zaprzeczenie poznanym i wykazanym już faktom. Elementem niezbędnym jest udowodnienie stanowiska przeciwnego, zgodnie z regułami wynikającymi z prawa dowodowego. Do takiego skutku nie mogło doprowadzić przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego według tezy dowodowej zaproponowanej przez Powódkę. Dodatkowo trzeba wyjaśnić, że M. K. w trakcie przesłuchania w charakterze strony na rozprawie w dniu 16.11.2015 roku nie występowała do Sądu z powództwem o sprostowanie (ustalenie treści) protokołu powypadkowego. Z uwagi i na tę okoliczność, nie znaleziono podstaw do uwzględnienia zarzutów co do treści tego protokołu, jeśli nie został on uprzednio skorygowany.

Mając powyższe na uwadze, Sąd doszedł do przekonania, że bezpośrednia przyczyna wypadku – zgodnie z pierwotnymi ustaleniami poczynionymi bezpośrednio po zdarzeniu – miała charakter wewnętrzny i pochodziła w istocie rzeczy z organizmu poszkodowanego. Takie ustalenie prowadzi do wniosku, że w przedmiotowej sprawie nie można uznać odpowiedzialności ubezpieczyciela na podstawie zawartej umowy ubezpieczeniowej, ponieważ według ścisłej definicji zawartej w ogólnych warunkach umowy nieszczęśliwy wypadek (a przez to wypadek przy pracy) może być spowodowany jedynie nagłą i zewnętrzną przyczyną.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd oddalił wytoczone powództwo.

Zgodnie z art. 98 § 1 kpc strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (art. 98 § 3 kpc). Natomiast stronom reprezentowanym przez radcę prawnego lub rzecznika patentowego oraz Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prokuratorię Generalna Skarbu Państwa zwraca się koszty według przepisów o wynagrodzeniu adwokata (art. 99 kpc).

Stawki wynagrodzenia radcy prawnego zostały określone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U z 2013 roku, poz. 490). Jednocześnie w przedmiotowej sprawie nie miały zastosowania przepisy nowego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804), które weszło w życie z dniem 01.01.2016 roku. Jak wynika z § 21 ostatniego z powołanych aktów wykonawczych do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji. Jako że pozew w przedmiotowej sprawie został złożony w dniu 30.01.2015 roku, a więc w czasie gdy obowiązywały jeszcze przepisy poprzedniego rozporządzenia, do określenia wysokości kosztów zastępstwa radcy prawnego w tym procesie cywilnym będą miały zastosowanie przepisy dawne.

Nie ulegało wątpliwości, że spór wygrała Pozwana, ponieważ uwzględniono w całości jej zarzuty.

Sąd ustalił, że Pozwana była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika przyznanego z urzędu (radcę prawnego). W ocenie Sądu, w poczet kosztów procesu, zasądzonych na rzecz Pozwanej, to należało zaliczyć koszty zastępstwa procesowego. Stawkę wynagrodzenia radcowskiego w wysokości 180,00 złotych ustalono w oparciu o § 6 pkt 2 przywołanego wyżej rozporządzenia.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd zasądził od Powódki na rzecz Pozwanej kwotę 180,00 złotych tytułem kosztów procesu.