Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w Lublinie IX Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Skoczyńska

Protokolant: Maria Gąsior

po rozpoznaniu w dniu 20 października 2016 r. w Lublinie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. C. i H. Ł. (1)

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w R.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w R. na rzecz powodów J. C. i H. Ł. (1) kwotę 95.045,41 zł (dziewięćdziesiąt pięć tysięcy czterdzieści pięć złotych 41/100) z następującymi odsetkami:

a)  od kwoty 22.268,19 zł (dwadzieścia dwa tysiące dwieście sześćdziesiąt osiem 19/100) od dnia 9 września 2011r. do dnia 31 grudnia 2015r. w wysokości ustawowej, a od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie;

b)  od kwoty 72.777,22 zł (siedemdziesiąt dwa tysiące siedemset siedemdziesiąt siedem 22/100) ) od dnia 23 września 2011r. do dnia 31 grudnia 2015r. w wysokości ustawowej, a od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie;

oraz kwotę 8.370 zł ( osiem tysięcy trzysta siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  oddala powództwo w pozostałej części;

IX GC 609/14

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 5 listopada 2014r. powodowie J. C. i H. Ł. (1) wnieśli o zasądzenie solidarnie na ich rzecz od pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w R. kwoty 95.045,41 zł wraz z odsetkami od kwoty 22.268,19 zł od dnia 8 września 2011r. i od kwoty 72.777,22 zł od dnia 23 września 2011r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że powodowie prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą (...) s.c. Przedsiębiorstwo Budowlano- (...) w oparciu o zawarte z pozwaną Spółką dwie umowy o roboty budowlane z dnia 17 lutego 2009r. i z dnia 2 marca 2010r. wykonywali prace remontowe w pałacu – domu mieszkalnym w O.. Po wykonaniu określonego zakresu tych prac i dokonaniu ich odbioru wystawili faktury VAT nr (...) z dnia 18.08.2011r. na kwotę 22.268,19 zł płatną do dnia 8 września 2011r. i fakturę VAT nr (...) z dnia 1.09.2011r. na kwotę 72.777,22 zł płatną do dnia 22 września 2011r. Pozwany nie spełnił ustnych obietnic uregulowania powyższych należności. Również nie zastosował się do treści wezwania z dnia 2 lipca 2013r., wystosowanego przez powodów do zapłaty należności z tych faktur. W dniu 8 lipca 2013r. powodowie złożyli wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, które to zawezwanie przerwało bieg przedawnienia dochodzonej należności głównej wraz z odsetkami.

W odpowiedzi na pozew pozwana nie uznając roszczenia i wnosząc o jego oddalenie zgłosiła do potrącenia z dochodzoną należnością powodów własną wierzytelność w kwocie 408.269 zł z tytułu kar umownych za opóźnienie w zakończeniu przedmiotu umowy w umówionym terminie, które wyliczyła na dzień 27.12.2011r. tj. datę wydania przez Starostę (...) na wniosek Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w L. decyzji o cofnięciu pozwolenia na budowę. Zdaniem pozwanej przyczyną tej decyzji i w konsekwencji wstrzymania przedmiotowej budowy do dnia 19 marca 2013r. było wykonywanie przez powodów robót niezgodne z udzielonym pozwoleniem na budowę i dokumentacją techniczną. Pozwany kwestionował m.in. sposób wykonania płyty dennej w kondygnacji piwnicy, szybu windowego do którego przedostawała się woda uniemożliwiająca zamontowanie dźwigu windowego wzywając powodów do wykonania izolacji przeciwwilgociowej ścian zewnętrznych piwnicy, szachtu windowego oraz do rozebrania kominów i zamknięcia poszycia dachu wraz z konstrukcją drewnianą dachu. Zatrzymanie budowy w związku z cofnięciem pozwolenia na budowę na okres 15 miesięcy będące skutkiem wykonywania przez powodów robót niezgodnie z dokumentacją budowlaną, pozwoleniem na budowę i sztuką budowlaną naraziło inwestora na trudno obliczalne straty finansowe. Pozwany wskazuje, że w wyniku nienależytego wykonywania umowy przez powodów nastąpiło zatrzymanie procesu pozyskania finansowania inwestycji oraz zatrzymanie negocjacji z potencjalnym operatorem obiektu.

Sąd Okręgowy w Lublinie orzekając w sprawie ustalił, co następuje:

Powodowie J. C. oraz H. Ł. (1) są przedsiębiorcami prowadzącymi działalność w zakresie budownictwa w ramach przedsiębiorstw zarejestrowanych pod firmą składająca się z członu nazwiska i imienia każdego z nich oraz dodatku Przedsiębiorstwo Budowlano - (...) (wydruk z (...) k.12,13). Wspólnie prowadzą działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej, która polega na wykonywaniu remontów obiektów zabytkowych, wspólnik J. C. posiada uprawnienia do wykonywania prac na obiektach zabytkowych (zeznania powoda H. Ł. (1) w trybie art. 299 k.p.c. k. 379). W ramach tej działalności powodowie zawarli z pozwanym (...) spółką z o.o. w R. jako zamawiającym dwie umowy o roboty budowlane, które obejmowały prace budowlane i remontowe w pałacu w N. położonym w O. przy ul (...) wpisanym do rejestru zabytków. Pierwsza z tych umów została zawarta w dniu 17 lutego 2009r. Jej przedmiot obejmował wykonanie części podziemnej pałacu, zaś szczegółowy zakres został określony w §1 ust 1 umowy. W ramach tego zakresu powodowie obowiązani byli m.in. do wykonania robót ziemnych wewnętrznych i płyty dennej P. żelbetowej o grubości 25 cm jak w dokumentacji, izolacji przeciwwilgociowej ścian fundamentowych z zewnątrz, drenażu opaskowego wokół pałacu ze studzienkami rewizyjnymi. Termin zakończenia robót strony ustaliły na dzień 30 września 2009r. z zaznaczeniem, że może on ulec wydłużeniu o ilość dni w których prowadzenie prac było niemożliwe z powodu zdarzenia niezależnego od obu stron. Fakty takie każdorazowo winny być wpisane do dziennika budowy i potwierdzone przez przedstawicieli obu stron (§6 umowy). Za wykonanie przedmiotu umowy strony ustaliły wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie 856 000 zł brutto (umowa z aneksem nr (...) k. 18 - 22,23). Druga umowa o roboty budowlane została zawarta przez strony w dniu 2 marca 2010r. i swym zakresem obejmowała prace szczegółowo wymienione w §1 umowy w tym m.in. wykonanie schodów żelbetowych od parteru do poddasza – stan surowy żelbet, wykonanie szybu windy (przebić w stropach podestów i poszerzeń). Za wykonanie przedmiotu umowy strony ustaliły wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie (...) brutto. Termin realizacji umowy został ustalony na 30 października 2010r. z zaznaczeniem możliwości jego wydłużenia na analogicznych warunkach jak w przypadku omawianej wyżej umowy. W uregulowaniach obu umów przyjęto, że przedmiot umowy będzie realizowany zgodnie z: 1) aneksem do projektu budowlanego remontu pałacu oraz robotami w wymienionymi w umowie, 2) ewentualnymi zmianami do projektu budowlanego po uzgodnieniu z autorami projektu budowlanego oraz z inspektorem nadzoru, 3) wytycznymi zamawiającego w szczególności rodzaju stosowanych materiałów, 4) zleconymi przez zamawiającego robotami dodatkowymi (§1 ust 3 w treści obu umów). Postanowiono, że wszelkie roboty niezgodne z projektem inwestor we współpracy z wykonawcą obowiązany był uzgadniać z L. Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków (§2 ust 1 w treści obu umów). W umowach zwarty został zapis, że wynagrodzenie będzie płatne na podstawie zweryfikowanych przez inspektora nadzoru faktur wystawionych na podstawie protokołów odbioru etapów robót określonych w harmonogramie rzeczowo – finansowym zatwierdzonych przez Zamawiającego, przy czym wartość faktur częściowych nie mogła przekroczyć 95% ceny ryczałtowej netto. Rozliczenie końcowe miało nastąpić po wykonaniu i odbiorze wszystkich robót stanowiących przedmiot umowy w terminie 6 miesięcy od ich zakończenia. Zamawiający obowiązany był zapłacić za faktury w terminie 20 dni od daty doręczenia zatwierdzonej przez niego faktury (§§5 umów k. 20,30). W §§ 8 obu umów przewidziano możliwość odstąpienia od umowy przez każdą ze stron we wskazanych w tym zapisie przypadkach. Zgodnie z tym zapisem wykonawcy przysługuje prawo do odstąpienia od umowy w przypadku niedotrzymania przez zamawiającego terminu płatności za wystawioną fakturę i po upływie 20 dni od wyznaczonego przez wykonawcę dodatkowego terminu. (§§ 8 ust 2 umowy). W §10 umowy strony zastrzegły, że z tytułu opóźnienia w zakończeniu przedmiotu umowy w wyznaczonym terminie wykonawca zapłaci zamawiającemu kary umowne w wysokości 0,05% wartości umowy netto za każdy dzień zwłoki. Integralną częścią obu umów były sporządzone w formie załącznika nr 1 harmonogramy rzeczowo - finansowe zawierające zestawienie poszczególnych robót, termin ich wykonywania i ich wartość (k. 24 - 25. 26). Właścicielem remontowanego obiektu jest osoba fizyczna D. F. (1), która w dniu 10 lutego 2009r. zawarła z pozwaną Spółką umowę o roboty budowlane obejmującą kompleksowe wykonanie prac budowlanych na przedmiotowym obiekcie pałacowo – parkowym - wymienionych w aneksie nr (...) do umowy (umowa o generalne wykonawstwo). W tej umowie została przewidziana możliwość powierzenia poszczególnych fragmentów przedmiotu umowy innym podmiotom (umowa z aneksem k. 84-85). W ramach tego umocowania pozwana zawarła powołane wyżej umowy podwykonawcze z powodami. W imieniu zamawiającego nadzór nad przedmiotową inwestycją pełnił inspektor nadzoru R. K. (1), zaś funkcję kierownika budowy ze strony powodowej jako wykonawcy sprawował H. Ł. (1) (§3 umowy). Powodowie wykonali większość robót objętych zakresem powyższych umów. Z uwagi na specyfikę prac remontowych na przedmiotowym obiekcie, który był wpisany do rejestru obiektów zabytkowych wykonawca na roboczo konsultował pewne rozwiązania techniczne z architektem przy udziale inspektora nadzoru. Nie wszystkie prace były ujęte w dokumentacji projektowej i część rysunków była na bieżąco wykonywana przez architekta. (dziennik budowy k. 183,184,187,196,). Projekt remontu został zakupiony przez D. F. (1) wraz z obiektem. Aktualny właściciel chcąc zmienić dotychczasowy mieszkalny charakter obiektu na użytkowy z częścią hotelową zlecił wykonanie aneksu do dotychczasowego projektu, który m.in. uwzględniał funkcję hotelową na poddaszu i dodał kondygnację podziemną. Prace projektowe w zakresie konstrukcji tej kondygnacji opracowane zostały przez inż. T.. Obejmowały one wykonanie płyty dennej, która wchodziła w zakres przedmiotu umowy stron z dnia 17 lutego 2009r. W uzgodnieniu z inwestorem powodowie odstąpili od jej wykonania zgodnie z założeniami projektu, gdyż mogłoby to spowodować awarię budynku. Wylanie płyty żelbetowej dużo grubszej niż zakładał projekt w miejsce chudego betonu zabezpieczało mury budynku. Proponowany przez powodów sposób wykonania tych prac został zaakceptowany przez inspektora nadzoru R. K. (1) i uzyskał zgodę konstruktora inż. T.. Płyta ze względów bezpieczeństwa nie została wylana jednocześnie, stopniowo zalewano kwadraty, na które została podzielona i co do takich fragmentów dokonywane były częściowe jej odbiory. Na wylaną pytę żelbetową należało położyć izolację przeciwwilgociową, co z uwagi na możliwość jej zniszczenia miało być dokonane bezpośrednio przed położeniem w ramach robót wykończeniowych posadzki, a które to roboty nie należały do powodów. W protokołach częściowych odbiorów prac obejmujących wykonanie części płyty dennej dokonujący odbioru w tym reprezentująca inwestora D. F. (1) uzgodnili, że izolacja przeciwwilgociowa zostanie położona na płycie dennej w trakcie wykonania posadzkowej instalacji grzewczej (protokoły k.290). Właścicielka obiektu – D. F. (1) uzależniała zapłatę za płytę denną od zgody konstruktora na jej wykonanie w taki sposób jak wykonali ją powodowie (zeznania powoda H. Ł. w trybie art. 299 k.p.c. k. 380-381, zeznania świadka R K. k. 300-302, zeznania świadka D. F. k. 302- 305). W dniu 10 sierpnia 2011r, przy udziale przedstawiciela inwestora – D. F. (1), inspektora nadzoru R. K. (1) i powoda H. Ł. (1) jako wykonawcy został sporządzony protokół odbioru wykonanych elementów robót, obiektu, który dotyczył m.in. robót ziemnych płyty dennej w pom. 7. Wartość robót została określona na kwotę 62.096,07 zł po potrąceniu 5%. Komisja stwierdziła wykonanie robót zgodnie z kosztorysem i protokołem, podpisując protokół stanowiący załącznik do faktury bez zastrzeżeń (protokół k. 35-36). W protokole opisowym z odbioru dokonanego w dniu 10 sierpnia 2011r. w/w uczestnicy komisji stwierdzili brak wykonania izolacji przeciwwilgociowej na płycie dennej według szczegółowego opisu zawartego w treści tego protokołu ze wskazaniem na jej wykonanie w trakcie wykonania instalacji grzewczej podłogowej. Jednocześnie inwestor wraz z inspektorem nadzoru odebrali te prace wyrażając zgodę na zapłatę 95% wartości prac wg. harmonogramu zaś wykonawca zadeklarował wykonanie robót objętych protokołem w zależności od technologicznych możliwości ich wykonania (protokół k. 290). Na chwilę zamknięcia rozprawy powodowie nie zostali wezwani przez pozwanego do wykonania zabezpieczenia przeciwwilgociowego przed położeniem posadzki (zeznania powoda H. Ł. k. 381, k.430). Na podstawie dokonanego częściowego odbioru tego elementu robót powód wystawił fakturę VAT nr (...) na kwotę 72.777,22 zł. Należność z tej faktury objęta jest rozpatrywanym pozwems (faktura k. 38). W dniu 10 sierpnia 2011r, komisja w składzie jak wyżej dokonała bez zastrzeżeń odbioru klatki schodowej żelbetowej z parteru na poddasze ujętej w aneksie nr (...) pod poz. 4 do umowy z dnia 2 marca 2010r. (k. 24 aneks do umowy k.27-32). Wartość robót po potrąceniu 5% ustalona została na kwotę 19.000 zł (protokół k. 33). Na podstawie tego protokołu powodowie wystawili fakturę VAT (...) na kwotę 22.268,19 zł brutto (faktura k. 37). Należność z tej faktury dochodzona jest niniejszym sporem.

Realizacja robót nie odbywała się zgodnie z harmonogramem umownym. Przez cały czas powodowie pozostawali w opóźnieniu do wskazanych w nim terminów. Przyczyną tego była nieprzewidywalność pewnych robót z uwagi na zabytkowy charakter obiektu i jego stan techniczny wymagający niejednikrotnie w toku prac nagłego zabezpieczenia np. wzmocnienia ściany przed grożącym zawaleniem. Inspektor nadzoru wskazywał na źle określone w harmonogramie terminy oraz zbyt mało osób zatrudnionych przy wykonawstwie. W trakcie realizacji robót właścicielka obiektu D. F. (1) zgłaszała do architekta potrzebę uwzględnienia pewnych robót np. wykonania urządzenia klimatyzacyjnego w formie komina. Z uwagi na zabytkowy charakter obiektu wszystkie prace wymagały zgłoszenia do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i uzyskania jego akceptacji. W rzeczywistości zakres prac, które wykonywali powodowie na podstawie roboczych trójstronnych uzgodnień stosownie do potrzeb remontowanego obiektu częściowo wykraczał poza aktualne na chwilę ich wykonywania pozwolenie na budowę. Inwestor wiedział o fakcie wykonywania prac poza projektem na podstawie którego wydano pozwolenie. Na placu budowy interesy inwestora reprezentował M. Ś., któremu te informacje zostały przekazane przez wykonawcę projektu budowlanego architekta T. M. (1) (zeznania świadków T. M. k. 296-299, R. K. pełniącego funkcję inspektora nadzoru k. 300-302). W toku wykonywania prac przez powodów L. Konserwator Zabytków Decyzją z dnia 21 listopada 2011r. wydaną po przeprowadzonej kontroli w dniu 10 listopada 2011r. nakazał wstrzymanie wykonania robót budowlanych związanych z remontem spornego obiektu jako wykonywanych w sposób odbiegający od zakresu i warunków określonych w pozwoleniach na budowę (wpis do dziennika budowy k. 200, Decyzja k. 99-102). W wyniku tej Decyzji Starosta (...) w dniu 27 grudnia 2011r. wydał decyzje uchylające wydane wcześnie decyzje o pozwoleniu na zatwierdzeniu projektów zamiennych do projektu budowlanego oraz wydał decyzję o uchyleniu pozwolenia na wykonanie robót budowlanych w zakresie przedmiotowego remontu (decyzje k.99- 106). Decyzją z dnia 24 stycznia 2012r. (...) nałożył na właściciela obiektu D. F. (1) obowiązek doprowadzenia zabytku do zgodności z zakresem i warunkami określonymi w pozwoleniu na budowę w ten sposób, że nakazał usunięcie lukarn w ilości 7 sztuk, usunięcia obudowy klimatyzacji w formie murowanego komina na osi dachu oraz nałożył obowiązek uzyskania pozwolenia (...) na prowadzenie wstrzymanych robót (decyzja k. 113-118). Wszyscy uczestnicy procesu inwestycyjnego w tym inwestor mieli świadomość, że część prac wykonywana jest bez zgody (...) i wymaganego pozwolenia na budowę. O wyrażenie zgody na wykonanie tych prac i uzyskanie pozwolenia na budowę winien wystąpić inwestor, co uczynił dopiero po wstrzymaniu budowy. Na podstawie projektu zamiennego, w oparciu o który powodowie wykonywali prace w tym zakwestionowane przez (...) inwestor uzyskał ponownie pozwolenie na budowę w dniu 20 marca 2013r. Powodowie rozebrali w kwietniu 2013r. wykonaną na polecenie właścicielki obudowę klimatyzacji w formie komina, zlikwidowali lukarny (wpis do dziennika budowy k. 200). Ostatnimi robotami wykonanymi przez powodów na spornym obiekcie, poza realizowanymi w ramach zaleceń (...) i w celu zabezpieczenia obiektu przed zniszczeniem, było wybudowanie w 2011r. klatki schodowej żelbetowej wraz ze schodami objętej sporną fakturą. Przed przystąpieniem do realizacji tych prac pozwany w wyniku prowadzonych negocjacji uregulował zaległości płatnicze od czego powodowie warunkowali dalszą kontynuację robót (notatki ze spotkań k. 409 – 411, zeznania powoda H. Ł. k. 427). W trakcie wykonywania konstrukcji i pokrycia dachu inwestor zgłaszał w ramach prac dodatkowych dobudowę tarasu nieobjętego zakresem spornych umów. Rozważane były koncepcje odnośnie rozwiązań konstrukcyjnych. Ostatecznie powodowie nie podjęli się wykonania tarasu z uwagi na brak zapłaty za prace wykonane. Wobec zaległości w płatnościach wynagrodzenia powodowie prowadzili z właścicielką obiektu będącą jednocześnie prokurentem pozwanej Spółki - (...) negocjacje w sprawie płatności za dotychczas wykonane prace, warunkując podjęcie robót w zakresie izolacji zewnętrznej piwnic od spłaty zadłużenia. Powodowie w obawie, że brak izolacji może źle wpływać na stan budynku mimo braku zapłaty przez pozwanego zaległego wynagrodzenia, wykonali prace związane z izolacją pionową przeciwwilgociową zewnętrzną w systemie (...). Prace rozpoczęli pod koniec sierpnia 2013r., przy czym ostatni wpis do dziennika budowy został dokonany przez kierownika budowy H. Ł. (1) w dniu 10 października 2013r. (wpisy do dziennika budowy k. 201). Prace w zakresie izolacji budynku wraz z drenażem zostały odebrane przez inspektora nadzoru R. K. (1) i na tej podstawie powodowie wystawili fakturę, której pozwany nie uregulował kilkakrotnie ją zwracając. Należności z tej faktury powodowie dochodzą w innym sporze. (zeznania powoda H. Ł. (1) k. 428). W niniejszym procesie pozwany zarzuca wadliwość wykonania prac izolacyjnych. Powodowie wykonali całość robót objętych zakresem przedmiotowych umów z wyjątkiem stropów między kondygnacjami, co do których nie było rozwiązań konstrukcyjnych w postaci projektu wykonawczego. Realizując umowy powodowie działali w zaufaniu do właścicielki obiektu D. F. (1), którą powód H. Ł. (1) znał osobiście (zwracali się do siebie po imieniu) jako osobę zamożną posiadającą środki na prowadzenie inwestycji. Ona dokonywał na rzecz powodów wszelkich płatności. Z powodu niepłacenia faktur powodowie zeszli z placu budowy, zabierając barak i uprzątając teren budowy (zeznania powoda k. 378 – 379, k. 380). W piśmie z dnia 2 lipca 2013r. powodowie wezwali pozwanego do zapłaty w terminie 7 dni należności z faktur objętych sporem w łącznej kwocie 95.045,41 zł (wezwanie k. 39). Wnioskiem z dnia 10 lipca 2013 r, skierowanym do Sądu Rejonowego w Rybniku powodowie reprezentowani przez radcę prawnego działającego na podstawie pełnomocnictwa procesowego podpisanego przez obu powodów, zawezwali pozwaną Spółkę do próby ugodowej w sprawie o zapłatę faktur objętych niniejszym sporem wskazując na źródło powstania należności oraz załączając dokumentujące je faktury wraz z protokołami odbioru. Na wyznaczonym terminie posiedzenia w dniu 13 maja 2014r., na którym mimo prawidłowego zawiadomienia nie stawił się przeciwnik, do ugody nie doszło (wniosek z załącznikami k.383- 389, pełnomocnictwo k. 390, protokół k. 391).

Pozwany nie zaakceptował protokołu odbioru wykonania robót z dnia 14 sierpnia 2014r. sporządzonego z udziałem inspektora nadzoru, który przesłał wykonawca, zarzucając brak powiadomienia o tych czynnościach wszystkich stron i zgłaszając zastrzeżenia do odbioru robót ulegających zakryciu (pismo z dnia 5 listopada k. 107). Pismem z dnia 23 lutego 2015r. pozwany wezwał powodów do zapłaty w terminie do dnia 4 maja 2015r. kar umownych z tytułu zwłoki w wykonaniu poszczególnych umów w łącznej kwocie 413.365,10 zł naliczonych zgodnie z § 10 pkt2 ust 1 umowy (pismo k. 139). Następnie w piśmie z dnia 6 marca 2015r. prezes zarządu pozwanej Spółki (...) złożył oświadczenie o potrąceniu kar umownych objętych powyższym wezwaniem z należnościami powoda dochodzonymi niniejszym pozwem (pismo k.140). W kolejnym piśmie skierowanym do powodów zarząd pozwanej Spółki wezwał powodów do wznowienia robót budowlanych w budynku pałacowym w N. oraz do usunięcia wad szachtu windowego, wad izolacji warstwy płyty posadzkowej w kondygnacji piwnicy oraz przywrócenia dachu do stanu zgodnego ze sztuką budowlaną po usunięcia obudowy klimatyzacji w postaci komina w terminie nie dłuższym niż 2 dni robocze pod rygorem powierzenia usunięcia wad podmiotowi trzeciemu na koszt powodów. Jednocześnie pozwany wezwał powodów do zapłaty kwoty 990.502,30 zł z tytułu kar umownych za zwłokę w realizacji przedmiotu spornych umów w terminie 7 dni od doręczenia pisma. W doręczonym powodom na rozprawie w dniu 4 lutego 2016r. piśmie z dnia 3 lutego 2016r. występujący w imieniu pozwanej spółki Prezes zarządu P. F. i Prokurent Spółki (...) złożyli oświadczenie o potrąceniu należności powoda dochodzonych niniejszym sporem z karami umownymi zgłoszonymi w powyższym wezwaniu z dnia 3 listopada 2015r.(pismo k. 293). Na chwilę zamknięcia niniejszej rozprawy nie dokonano inwentaryzacji prac wykonanych przez powodów do października 2013r. tj. daty definitywnego opuszczenia przez nich placu budowy.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane dowody z dokumentów, zeznań świadków T. M. (1) i R. K. (1), którym w całości dał wiarę oraz na podstawie zeznań świadka D. F. (1), którym to zeznaniom Sąd odmówił wiary w części obejmującej twierdzenia o niezachowaniu przez powodów terminów z harmonogramu z powodu dowolności wyboru przez nich kolejności wykonywania prac. Zeznania te pozostawały w sprzeczności z zeznaniami świadka R. K. (1) pełniącego funkcję inspektora nadzoru który przyznał fakt zdarzających się przypadków nierealizowania przez wykonawcę prac w kolejności harmonogramu z uwagi na priorytet innych prac np. zabezpieczających. Składający zeznania świadek T. M. (1) oraz R. K. (3) podkreślali uzgadnianie prac przez powodów w toku ich wykonywania z uwagi na uwarunkowania remontu obiektu zabytkowego. W ocenie Sądu mało prawdopodobnym jest by wykonawca będąc pod stałym nadzorem inspektora oraz pełnomocnika właściciela M. Ś. realizował roboty ignorując ich kolejność oznaczoną w harmonogramie i nie spotkałoby się to z reakcją sprawującego nadzór inspektora nadzoru oraz pełnomocnika właścicielki obiektu. Sąd uznał za wiarygodne zeznania złożone w trybie art. 299 k.p.c. przez powoda H. Ł. (1), jako że korespondowały z pozostałymi dowodami zgromadzanymi w sprawie w tym zeznaniami świadków w zakresie w jakim Sąd dał im wiarę. Powód przedstawiał swoją wiedzę o faktach w sposób spontaniczny i z dużym zaangażowaniem emocjonalnym, myląc przy tym daty roczne prac wykonywanych na przedmiotowej inwestycji co w ocenie Sądu nie podważało wiarygodności tych zeznań, a jednocześnie nie wpływało na prawidłowość ustalonych w sprawie faktów. W zakresie ustaleń odnoszących się do terminów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy Sąd oparł się na dowodach z dokumentów w szczególności dzienniku budowy, który stosownie do treści art. 45 ustawy prawo budowlane ma walor dokumentu urzędowego.

Sąd oddalił zgłoszony przez pozwanego w piśmie procesowym z dnia 1 lutego 2016r. wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego ze specjalnością budownictwo na okoliczność nieprawidłowego wykonywania przez powodów robót objętych pozwem w tym wykonania robót niezgodnie z projektem i sztuką budowlaną, braku możliwości korzystania przez pozwaną z efektów tych robót zgodnie z ich przeznaczeniem lub ewentualnego stopnia obniżenia ich wartości użytkowej i estetycznej (pismo k. 278 v.), uznając ten dowód za zbędny dla rozstrzygnięcia sprawy. Dokonując tej oceny Sąd miał na uwadze, że pozwany kwestionując jakość prac i odmawiając zapłaty wynagrodzenia przede wszystkim powinien sformułować zarzuty materialnoprawne - albo z tytułu rękojmi obniżenia ceny w odpowiednim stosunku, albo zarzut potrącenia na podstawie art. 498 §1 k.c. przeciwstawiając roszczeniu powodów własne roszczenie o naprawienie szkody jaką poniósł w związku z koniecznością powierzenia naprawienia lub wykonania prac objętych sporem na nowo. W odpowiedzi na pozew pozwany podniósł jedynie zarzut przedawnienia i potrącenia kar umownych za opóźnienie w wykonaniu przedmiotu umów. Również bezzasadność analizowanego wniosku dowodowego wynika z poniższej oceny prawnej rozpatrywanego roszczenia.

W świetle wyżej ustalonych okoliczności faktycznych Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie powodów zasługiwało na uwzględnienie.

Do oceny prawnej łączącego strony stosunku zobowiązaniowego mają zastosowanie przepisy Tytułu XVI Kodeksu cywilnego regulujące umowę o roboty budowlane. Powodowie rozpatrywanym pozwem dochodzą zapłaty wynagrodzenia za częściowe wykonanie zobowiązania w związku z wystawieniem faktur częściowych. Podstawę materialnoprawną tego roszczenia stanowi art. 654 k.c., zgodnie z którym w braku odmiennego postanowienia umowy inwestor zobowiązany jest na żądanie wykonawcy przyjmować wykonane roboty częściowo, w miarę ich ukończenia za zapłatą odpowiedniej części wynagrodzenia oraz postanowienia §§ 5 ust 3 zawarte w łączących strony umowach o roboty budowlane z dnia 17 lutego 2009r. i z dnia 2 marca 2010r., określające zasady zapłat na podstawie częściowych odbiorów. Powodowie wskazują na zakończenie stosunków umownych wobec opuszczenia placu budowy skutkiem braku płacenia przez pozwanego należności z faktur wystawionych za wykonane roboty. Zgodnie z zapisem zawartym w §§ 8 ust 2 powołanych wyżej umów strony przewidziały uprawnienie wykonawcy do odstąpienia od umowy w przypadku niedotrzymania przez zamawiającego terminu płatności za wystawioną fakturę i po upływie 20 dni od wyznaczonego przez wykonawcę dodatkowego terminu zapłaty. W rozpatrywanym przypadku objęte sporem faktury zostały wystawione zgodnie z ustalonymi wyżej wymogami zapisów §§ 5 umów. Jak wynika z powyższych ustaleń pozwany pismem z dnia 2 lipca 2013r. został wezwany do zapłaty należności z faktur objętych sporem. Fakt braku zapłaty przez pozwaną za te faktury jest bezsporny. Zaznaczyć w tym miejscu należy, że jednym z zarzutów na którym pozwany opiera obronę jest podniesiony w procesie zarzut potrącenia. Przesłanką warunkującą skuteczność potrącenia w świetle art. 498 §1 k.c. jest m.in istnienie wzajemnych wierzytelności. Zatem pozwany zgłaszając do potrącenia z dochodzoną wierzytelnością powodów wzajemną wierzytelność z tytułu kar umownych uznaje tym samym istnienie wierzytelności powodów zarówno co do zasady jak i wysokości. W tych okoliczności należało uznać, że w świetle zapisu §8 umowy po bezskutecznym upływie dodatkowego 20 dniowego terminu od doręczenia pozwanemu wezwania z dnia 2 lipca 2013r. na dokonanie zapłaty, po stronie wykonawcy (powodów) istniały podstawy do zrealizowania zastrzeżonego w §§ 8 prawa do odstąpienia od umów łączących ich z pozwanym. Powodowie skorzystali z tego prawa opuszczając definitywnie plac budowy. Podkreślić należy, że powodowie w niniejszym procesie nie dochodzą należności z tytułu rozliczenia końcowego w rozumieniu §§5 ust 3 in fine umowy, ani tez nie dochodzą wynagrodzenia ustalonego w odpowiedniej proporcji do umówionego wynagrodzenia ryczałtowego po zakończeniu stosunku umownego. Powodowie podnoszą wprawdzie fakt przerwania wykonywania robót i rozwiązania umowy wobec braku płatności wynagrodzenia przez zamawiającego, jednakże dochodzone przez nich należności dotyczą okresu, przed zakończeniem stosunków umownych gdy prace jeszcze wykonywali. Skoro roszczenie powodów obejmuje żądanie wynagrodzenia za częściowe wykonanie zobowiązania w związku z wystawieniem faktur częściowych to przedmiotem rozpoznania Sądu mogły być jedynie okoliczności faktyczne związane z rozliczeniem tych robót. Z dokonanych przez Sąd ustaleń wynika, że podstawą wystawienia przez powoda objętych sporem faktur nr (...) z dnia 18 sierpnia 2011r. na kwotę 22.268,19 zł i faktury nr (...) z dnia 10 sierpnia 2011r. na kwotę 72.777,22 zł były protokoły odbioru, które zgodnie z zapisem §5 umów zaakceptował inspektor nadzoru oraz D. F. (1) reprezentująca zamawiającego przy odbiorze tego etapu robót. W tych okolicznościach nie ma podstaw do kwestionowania merytorycznej i formalnej zasadności wystawienia faktur i dochodzonych z nich należności.

Zarzut przedawnienia dochodzonego roszczenia został podniesiony przez pozwanego niezasadnie z uwagi na przedstawioną poniżej jego ocenę.

Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu (art. 117 § 1 k.c.). Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia (art. 117 § 2 k.c.).

Zgodnie z art. 118 k.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Oznacza to (wobec braku przepisów szczególnych dotyczących przedawnienia przy umowie o roboty budowlane), że stosownie do art. 118 k.c. termin przedawnienia dochodzonych roszczeń o zapłatę wynagrodzenia wynosi trzy lata, gdyż wynikają one z prowadzonej przez strony działalności gospodarczej.

Artykuł 120 § 1 k.c. stanowi, iż bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Przenosząc powyższe rozważania na grunt analizowanej sprawy stwierdzić należy, iż dochodzone przez powodów roszczenia stały się wymagalne w terminach wskazanych w spornych fakturach, wystawionych na podstawie dokonanych odbiorów częściowych, tj. odpowiednio w dniach 8 i 22 września 2011r. Z uwagi na powyższy termin przedawnienia uległyby one przedawnieniu w odpowiednio w dniu 8 i 22 września 2014r. gdyby nie fakt, że w dniu 10 lipca 2013r. został skierowany do Sądu Rejonowego w Rybniku (prezentata Sądu) wniosek o zawezwanie do próby ugodowej. Zgodnie z art. 123 § 1 k.c. bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Wniosek powodów spełniał wymogi warunkujące skutek przerwy przedawnienia, a mianowicie został wniesiony przed upływem terminu przedawnienia roszczeń w nim zgłoszonych, wnioskodawcami byli powodowie opisani we wniosku pod nazwą firmy, której są właścicielami ze wskazaniem ich danych osobowych (imię i nazwisko) z oznaczeniem, iż działają wspólnie w ramach spółki cywilnej. Zawezwanym była pozwana Spółka. Wniosek obejmował wierzytelności tożsame z dochodzonymi rozpatrywanym pozwem zarówno w zakresie przedmiotu żądania jak i wysokości.

W rozpatrywanym przypadku skutek przerwy biegu przedawnienia nastąpił do dnia 13 maja 2014r. tj. daty stwierdzenia przez Sąd Rejonowy w Rybniku, że do ugody nie doszło. Skutek przerwania biegu przedawnienia jest taki, że po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo (art. 124 § 1 k.c.). W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone (art. 124 § 2 k.c.). W spornym przypadku postępowanie w sprawie zawezwania do próby ugodowej zakończone w dniu 13 maja 2014r. otwarło z tą datą na nowy bieg trzyletniego terminu dla dochodzenia roszczeń objętych rozpatrywanym pozwem. Pozew w niniejszej sprawie został wniesiony w dniu 5 listopada 2014r., a więc na długo przed upływem terminu przedawnienia, co czyni podniesiony przez pozwanego zarzut bezpodstawnym.

Również zdaniem Sądu orzekającego nie został skutecznie podniesiony przez stronę pozwaną zarzut potrącenia kar umownych z tytułu opóźnienia w zakończeniu przedmiotu umowy. W razie podniesienia w procesie zarzutu potrącenia podlega on badaniu pod kątem istnienia przesłanek z art. 498 §1 k.c. Pozwany zgłoszoną do potrącenia wierzytelność z tytułu kar umownych za opóźnienie wywodzi z zawartego w obu umowach zapisu §10 pkt 2 przewidującego obowiązek wykonawcy do zapłaty zamawiającemu kar umownych z tytułu opóźnienia w zakończeniu przedmiotu umowy w wyznaczonym terminie w wysokości 0,05% wartości umowy netto za każdy dzień zwłoki. Zgodnie z ustaleniem Sądu łączące strony stosunki umowne ustały wskutek odstąpienia od umowy przez powodów, o czym informowali prokurenta pozwanej D. F. (1), a nadto co wynikało w sposób ewidentny z ich zachowania w postaci zaniechanie wykonywania jakichkolwiek robót po dniu 20 października 2013r. i uprzątnięcia z placu budowy baraku socjalnego. W doktrynie i orzecznictwie ugruntowany został jednolity pogląd, że skutkiem wykonania prawa odstąpienia od umowy wzajemnej, którą jest umowa o roboty budowlane, jest jej rozwiązanie ze skutkiem ex tunc co oznacza przyjęcie fikcji prawnej sprowadzającej się do stwierdzenia, że umowa uważana jest za niezawartą. W rozpatrywanym przypadku skutek rozwiązania umowy nastąpił z dniem 20 października 2013r. po której to dacie powodowie nie świadczyli żadnych robót (brak zapisów w dzienniku budowy) co spowodowało, że straciły moc wszystkie postanowienia umowne. W orzecznictwie przyjmuje się, że wyjątkiem od tej zasady jest utrzymywanie w mocy postanowień umownych zabezpieczających lub upraszczających wyrównanie szkody na rzecz strony odstępującej od umowy co nie dotyczy rozpatrywanego przypadku (por wyrok SN z dnia 28 maja 2014r. ICSK 345/13). W razie odstąpienia od umowy obowiązek zapłaty kary umownej przekształca się w stan, który należy zakwalifikować jako niewykonanie zobowiązania co wyklucza możliwość dochodzenia kar z tytułu zwłoki lub opóźnienia, gdyż aktualizują się roszczenia odszkodowawcze (por wyrok SN z dnia 2 października 2007r., uchwała SN z dnia 16 stycznia 1984r. III CZP 70/83). Z tych względów zgłoszone po odstąpieniu przez powodów od umowy roszczenia pozwanego o zapłatę kar umownych za opóźnienie w zakończeniu przedmiotu umowy nie miały podstaw prawnych w zawartych przez strony umowach. Niezależnie od powyższej oceny o braku spełnienia wymogu istnienia wzajemnej wierzytelności będącej przesłanką skuteczności potrącenia w świetle art. 498 k.c. ubocznie Sąd zauważa, że w rozpatrywanym przypadku zgłoszony w odpowiedzi na pozew przez pełnomocnika procesowego zarzut potrącenia, nie mógł odnieść skutku umorzenia wierzytelności powodów z uwagi na brak spełnienia przesłanki wymagalności wierzytelności, a także takiego skutku nie mogło odnieść oświadczenie o potrąceniu z dnia 6 marca 2015r., które złożył w imieniu pozwanej Spółki prezes zarządu P. F., gdyż nie spełniało ono wymogów sposobu składania oświadczeń woli ujawnionego w KRS. Również w przypadku oświadczenia o potrąceniu z dnia 3 lutego 2016r. nie można uznać go za czynność skuteczną w świetle art. 499 k.c., bowiem nie konkretyzuje zgłoszonej do potrącenia wierzytelności w sposób pozwalający ocenić przesłanki jej powstania, wymagalności i wysokości (wyrok SA w Warszawie z 26 marca 2009 r., VI ACa 1278/2008 , L..pl nr (...), por. uchwała 7 sędziów SN z 19.10.2007 r. (III CZP 53/07), OSN 2008, nr 5, poz. 44). Braku tego nie sanuje złożone w odrębnym piśmie procesowym przez pełnomocnika pozwanego przedstawienie sposobu wyliczenia wyliczenie zgłoszonych do potrącenia kar.

Odnosząc się do podnoszonych przez pozwanego zarzutów dotyczących wadliwości wykonania robót, za które powodowie dochodzą zapłaty należy wskazać, że odbiór częściowy i zapłata części wynagrodzenia nie rozlicza stron z odpowiedniej części ich zobowiązań ze skutkiem wygaśnięcia w tej części ich zobowiązań i nie pozbawia je możliwości całościowego rozliczenia robót po przeprowadzonym odbiorze końcowym. Końcowe rozliczenie może obejmować już odebrane i rozliczone prace a inwestor oraz wykonawca mogą przy tym rozliczeniu korygować swoje stanowisko co do dokonanych rozliczeń częściowych (por. wyroki SN z dnia 4 września 2002r., (...). z dnia 23 stycznia 2007r. IIICSK 275/06, z dnia 26 kwietnia 2007r. IIICSK 366/06, z dnia 25 września 2014r. II CSK 645/13). W rozpatrywanej sprawie odbiór końcowy robót wykonanych przez powodów nie został jeszcze przeprowadzony.

Mając na uwadze powyższe ustalenia i dokonaną ich ocenę Sąd uznał, że pozwany nie podważył zasadności dochodzonego roszczenia. Z tych względów na podstawie art. 654 k.c. i zapisów §§ 5 ust 3 zawartych w umowach stron z dnia 17 lutego 2009 r. i z dnia 2 marca 2010r. Sąd zasądził dochodzone należności z tytułu wynagrodzenia wraz z odsetkami (art. 481 k.c.) od terminów wymagalności ustalonych jako dzień po terminie zapłaty oznaczonym w fakturach. Z tych względów Sąd oddalił powództwo w zakresie roszczenia odsetkowego obejmującego okres przed datą 9 września 2011r. Sąd oddalił również powództwo w zakresie żądania solidarnego zasądzenia świadczenia na rzecz powodów mając na uwadze, że o solidarnym charakterze zobowiązania decyduje formalne ustanowienie solidarności, nie wystarczy zaś stwierdzenie wspólnego celu zobowiązania. Podstawę stosunku solidarności stanowi art. 369 k.c., zgodnie z którym zobowiązanie jest solidarne, jeżeli to wynika z ustawy lub z czynności prawnej . W przypadku solidarności czynnej brak jest w kodeksie cywilnym przepisu, który solidarność taką by ex lege statuował w danym stosunku prawnym. Błędem jest przyjmowanie, iż solidarność czynna występuje w przypadku roszczeń przysługujących wspólnikom spółki cywilnej, nie ma bowiem tu mowy o solidarności wierzycieli – brak jest dla niej szczególnego źródła, którego wymaga art. 369 k.c., ani też nie dochodzi do podziału zobowiązania (dopóki trwa stosunek spółki cywilnej). Wierzytelności te przysługują wierzycielom łącznie, w związku z występującą między nimi współwłasnością (wspólnością) łączną (por. wyrok SN z dnia 19.03.2004 r., sygn. IV CK 172/03; D., Komentarz do art. 369 k.c. (w:) red. E. G., P. M., Kodeks cywilny . Komentarz, W.2014).

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. Zasądzona na rzecz powodów kwota obejmuje wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym w kwocie 3600 zł ustalone w oparciu o § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.), opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, opłatę od pozwu w kwocie 4753 zł.

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w sentencji.