Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 września 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział
w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 13 kwietnia 2015 roku, odmówił Z. K. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że Komisja Lekarska orzeczeniem z dnia 16 września 2015 roku uznała ubezpieczoną za częściowo niezdolną do pracy do dnia 30 września 2017 roku. Niezdolność ta powstała
4 lutego 2014 roku, a ubezpieczenie Z. K. ustało z dniem 15 czerwca 2012 roku. Niezdolność powstała zatem w okresie dłuższym niż 18 miesięcy od ustania okresów ubezpieczenia. ZUS przyjął za udowodnione 3 lata, 5 miesięcy i 19 dni okresów nieskładkowych oraz 17 lat, 2 miesiące i 7 dni okresów składkowych.

/decyzja - k. 20 plik III akt ZUS/

W dniu 21 października 2015 roku odwołanie od ww. decyzji wniosła Z. K., podnosząc, że spełnia wszelkie przesłanki do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy.

/odwołanie - k. 2- 2 verte/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 5 listopada 2015 roku organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie - k. 43 - 43 verte/

Pismem procesowym złożonym w dniu 28 października 2015 roku ubezpieczona podniosła, że ZUS nie uwzględnił wszystkich okresów składkowych i nieskładkowych.

/pismo procesowe - k. 56/

Pismem procesowym z dnia 8 września 2016 roku pełnomocnik ZUS podniósł, że w zakresie ustalonej w toku postępowania przez biegłego całkowitej niezdolności do pracy, ze względu na zaistnienie nowych okoliczności wnosi o uchylenie zaskarżonej decyzji, umorzenie postępowania i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu. Wniosek o oddalenie odwołania został podtrzymany w zakresie ustalonej częściowej niezdolności do pracy od dnia 4 lutego 2014 roku. Organ rentowy ustalił ponadto, że okresy składkowe i nieskładkowe wynoszą łącznie 20 lat, 7 miesięcy i 26 dni, z czego 17 lat, 2 miesiące i 7 dni stanowią okresy składkowe, a 3 lata, 5 miesięcy i 19 dni stanowią okresy nieskładkowe. Zaskarżona decyzja została w tym zakresie sprostowana. Organ rentowy wskazał, że dokumentacja załączona przez ubezpieczoną do pisma z dnia
27 października 2015 roku pozostaje bez wpływu na ustalenia w zakresie stażu pracy.

/pismo procesowe - k. 106 - 106 verte/

Na rozprawie w dniu 5 grudnia 2016 roku pełnomocnik wnioskodawczyni poparła odwołanie, zaś pełnomocnik ZUS wniosła o jego oddalenie, podnosząc, że opinia biegłego w zakresie stwierdzenia całkowitej niezdolności do pracy może być obecnie podstawą do złożenia nowego wniosku do ZUS.

/stanowiska stron - e-protokół z dnia 5 grudnia 2016 roku - 00:01:10 - 00:04:35 - płyta
- k. 130/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona Z. K. urodziła się w dniu (...).

/okoliczność bezsporna, a nadto: wniosek o rentę - k. 1 plik III akt ZUS/

W dniu 13 kwietnia 2015 roku złożyła wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy.

/okoliczność bezsporna, a nadto: wniosek o rentę - k. 1 plik III akt ZUS/

Lekarz Orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 22 maja 2015 roku uznał Z. K. za częściowo niezdolną do pracy do 31 maja 2016 roku, wskazując, że daty powstania częściowej niezdolności do pracy nie da się ustalić, a częściowa niezdolność do pracy pozostaje w związku ze stanem narządu ruchu.

/okoliczność bezsporna, a nadto - orzeczenie - k. 7 - 7 verte plik III akt ZUS/

Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 16 września 2015 roku uznała, że Z. K. jest częściowo niezdolną do pracy 30 września 2017 roku. Jako datę powstania niezdolności do pracy Komisja ustaliła dzień 4 lutego 2014 roku, wskazując, że częściowa niezdolność do pracy pozostaje w związku ze stanem narządu ruchu.

/okoliczność bezsporna, a nadto - orzeczenie - k. 17 - 17 verte plik III akt ZUS/

Ubezpieczona udowodniła łącznie 20 lat, 7 miesięcy i 26 dni okresów składkowych
i nieskładkowych, z czego 17 lat, 2 miesiące i 7 dni stanowią okresy składkowe, a 3 lata,
5 miesięcy i 19 dni stanowią okresy nieskładkowe.

/karta przebiegu zatrudnienia - k. 18 - 18 verte plik III akt ZUS/

Ostatnie ubezpieczenie ustało z dniem 15 czerwca 2012 roku.

/karta przebiegu zatrudnienia - k. 19 plik III akt ZUS/

Decyzją z dnia 30 września 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział
w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 13 kwietnia 2015 roku, odmówił Z. K. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że komisja lekarska orzeczeniem z dnia 16 września 2015 roku uznała ubezpieczoną za częściowo niezdolną do pracy do dnia 30 września 2017 roku. Niezdolność ta powstała
4 lutego 2014 roku, a ubezpieczenie Z. K. ustało z dniem 15 czerwca 2012 roku. Niezdolność powstała zatem w okresie dłuższym niż 18 miesięcy od ustania okresów ubezpieczenia. ZUS przyjął za udowodnione 3 lata, 5 miesięcy i 19 dni okresów nieskładkowych oraz 17 lat, 2 miesiące i 7 dni okresów składkowych.

/decyzja - k. 20 plik III akt ZUS/

Postanowieniem z dnia 6 września 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. sprostował oczywistą omyłkę pisarską w decyzji z dnia 30 września 2015 roku, w ten sposób, że stwierdził, iż staż sumaryczny wynosi 20 lat, 7 miesięcy i 26 dni, a nie jak błędnie oznaczono w decyzji - 17 lat, 7 miesięcy i 26 dni.

/postanowienie - k. 32 plik III akt ZUS/

W badaniu sądowo - ortopedycznym rozpoznano u Z. K. zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych, szczególnie prawego, ze znacznym upośledzeniem funkcji oraz możliwości lokomocyjnych i zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa w odcinku szyjnym i lędźwiowym. Z ortopedycznego punktu widzenia ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy w dniu badania, tj. 7 czerwca 2016 roku, daty powstania częściowej niezdolności do pracy nie da się jednak ustalić. Całkowita niezdolność do pracy ma charakter czasowy - do końca czerwca 2018 roku.

/pisemna opinia biegłego ortopedy - k. 71 - 72; uzupełniająca opinia biegłego ortopedy
- k. 91/

Częściowa niezdolność do pracy ubezpieczonej powstała w dniu wystawienia skierowania do szpitala celem przeprowadzenia zabiegu operacyjnego, tj. w dniu 4 lutego 2014 roku. Już na zdjęciach rtg biodra prawego z 2012 i 2013 roku występują zmiany zwyrodnieniowe w obrębie tego stawu, ale brak jest opisów stanu klinicznego i stopnia upośledzenia funkcji w dostępnej z tego okresu dokumentacji medycznej.

/pisemna opinia biegłego ortopedy - k. 71 - 72; uzupełniająca opinia biegłego ortopedy
- k. 91/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o powołane dokumenty oraz na podstawie opinii biegłego ortopedy.

Dokonując oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, Sąd uznał opinię biegłego za wiarygodną, rzetelną i sporządzoną zgodnie z wymaganiami fachowości
i niezbędną wiedzą w zakresie stanowiącym jej przedmiot. Opinia została sporządzona
w oparciu o analizę przedłożonej dokumentacji lekarskiej oraz na podstawie badania bezpośredniego. Biegły zdiagnozował schorzenia ubezpieczonej, ocenił ich wpływ na sprawność organizmu i zdolność do wykonywania pracy.

Wątpliwości i zastrzeżenia do opinii podnoszone przez pełnomocnika organu rentowego biegły wyjaśnił w ramach pisemnej opinii uzupełniającej. Biegły wskazał jednak, że nie potrafi określić daty powstania całkowitej niezdolności ubezpieczonej do pracy, ponieważ dostępna dokumentacja nie precyzuje okresu pogorszenia sprawności narządu ruchu. Przyjęta przez niego data 7 czerwca 2016 roku wynika jedynie z tego, że w tym dniu zbadał ubezpieczoną, nie oznacza jednak, że w tej dacie całkowita niezdolność do pracy powstała.

Żadna ze stron nie kwestionowała opinii uzupełniającej. Nie zostały również złożone żadne dalsze wnioski dowodowe.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tekst jednolity: Dz. U. z 2016 roku, poz. 887 ze zm.) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1.  jest niezdolny do pracy;

2.  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3.  niezdolność do pracy powstała w wymienionych okresach składkowych lub nieskładkowych albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

W myśl art. 57 ust. 2, warunku zawartego w ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Jak stanowi art. 58 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej, warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej
5 lat, jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat. Okres, o którym mowa
w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej (ust. 2).

Warunki określone w art. 57 i art. 58 powołanej ustawy muszą być spełnione łącznie, by istniały podstawy do przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W myśl art. 12 ustawy niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, natomiast częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Przy ocenie stopnia
i przewidywanego okresu niezdolności do pracy uwzględnia się stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne (art. 13 ust. 1).

Zgodnie zaś z art. 14 ust. 1 oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia daty powstania niezdolności do pracy, trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy, dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik. Od orzeczenia lekarza orzecznika osobie zainteresowanej przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej, która dokonuje rozstrzygnięcia w formie orzeczenia (ust. 2a).

W rozpoznawanej sprawie biegły ortopeda potwierdził ustalenia komisji lekarskiej ZUS, że częściowa niezdolność do pracy ubezpieczonej powstała w dniu 4 lutego 2014 roku. Jednocześnie biegły uznał ubezpieczoną za całkowicie niezdolną do pracy. Nie potrafił jednak sprecyzować daty powstania całkowitej niezdolności do pracy. Mógł stwierdzić jedynie, że od dnia przeprowadzonego badania, tj. od dnia 7 czerwca 2016 roku, całkowita niezdolność na pewno istnieje. Oznacza to, że całkowita niezdolność do pracy mogła już powstać wcześniej.

Organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, wskazując, że częściowa niezdolność do pracy powstała w dniu 4 lutego 2014 roku,
tj. w okresie dłuższym niż 18 miesięcy od ustania okresów ubezpieczenia.

Mając jednak na względzie treść art. 57 ust. 2 ustawy emerytalnej i rentowej, ujawnienie w toku postępowania, czyli po wydaniu zaskarżonej decyzji z dnia 30 września 2015 roku i po złożeniu odwołania, nowej okoliczności - tj. istnienia całkowitej niezdolności do pracy, co podważa ustalenia komisji lekarskiej ZUS z dnia 16 września 2015 roku, oznacza, że organ rentowy powinien zweryfikować swoje stanowisko.

W tym miejscu należy przytoczyć treść art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji), zgodnie, z którym w sprawie
o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, a podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odwołanie od decyzji opiera się wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia, Sąd nie orzeka, co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji. W tym przypadku Sąd uchyla decyzję, przekazuje sprawę do rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie. Przedmiotowa regulacja została wprowadzona do polskiego systemu prawa na mocy ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw ( Dz.U. 2004, Nr 121, poz. 1264), zaś początek jej obowiązywania datuje się na dzień
1 stycznia 2005 roku.

W ocenie Sądu Okręgowego powyższy przepis znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie.

W pierwszej kolejności warto zauważyć, że decyzje organu rentowego w sprawach dotyczących świadczeń z ubezpieczenia rentowego mają charakter deklaratoryjny. Organ rentowy stwierdza jedynie, czy zostały spełnione ustawowe warunki nabycia prawa do wnioskowanego świadczenia. Postępowanie sądowe w sprawach dotyczących ubezpieczenia rentowego wszczynane jest w wyniku wniesienia przez ubezpieczonego odwołania od decyzji organu rentowego. Jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy. Badanie legalności decyzji i orzekanie o niej jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego
w chwili wydawania decyzji. Inaczej mówiąc - o zasadności przyznania lub odmowy przyznania świadczenia decydują okoliczności istniejące w chwili ustalania do niego prawa. Postępowanie dowodowe przed sądem jest bowiem postępowaniem sprawdzającym, weryfikującym ustalenia dokonane przez organ rentowy. Biegli sądowi nie zastępują lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej ZUS, a jedynie zgodnie z posiadaną wiedzą specjalistyczną poddają ocenie merytorycznej trafność wydanego orzeczenia o zdolności wnioskodawcy do pracy lub jej braku. Dlatego też późniejsza zmiana stanu zdrowia ubezpieczonego nie może stanowić - co do zasady - podstawy do uznania decyzji za wadliwą i jej zmiany przez Sąd ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2007 r. I UK 316/06, opubl: M. P. Pr. rok 2007, Nr 11, poz. 600).

Wskazany powyżej pogląd, dotyczący kognicji sądu w zakresie kontroli decyzji organu rentowego, doznaje jednakże istotnego wyjątku w postaci dyspozycji art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., który obliguje Sąd do uchylenia decyzji i przekazania sprawy do rozpoznania organowi rentowemu w przypadku ujawnienia się nowej okoliczności dotyczącej stanu zdrowia ubezpieczonego, wpływającej na możność przyznania określonego świadczenia, po wydaniu decyzji przez ZUS, a przed zakończeniem postępowania sądowego. Warto zwrócić przy tym uwagę na fakt, że w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego wykładnia pojęcia „nowa okoliczność” kształtuje się niejednolicie.

W wyroku z dnia 12 stycznia 2012 roku Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż „nowe okoliczności” to schorzenia istniejące przed wydaniem decyzji, lecz wykazane przez ubezpieczonego dopiero po wniesieniu odwołania do sądu albo ujawnione na podstawie badań lekarskich w trakcie postępowania sądowego i których nie oceniał ani lekarz orzecznik, ani komisja lekarska organu rentowego. Jeśli ujawnią się one w postępowaniu przed sądem
I instancji, sprawa „wraca” na etap postępowania przed organem rentowym po to zasadniczo, aby organy orzecznicze ZUS mogły dokonać ponownej oceny stanu zdrowia z ich uwzględnieniem. W przypadku zaś, gdy z przeprowadzonych w postępowaniu sądowym dowodów (opinii biegłych), wynika, że niezdolność do pracy powstała dopiero po wniesieniu odwołania do sądu, należy uznać, że zaskarżona decyzja, a wcześniej - orzeczenie komisji lekarskiej, nie były wadliwe, a zatem nie ma racjonalnego powodu, aby niewadliwa decyzja miała podlegać uchyleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. W ocenie Sądu Najwyższego stan zdrowia jest wartością zmienną. Przyjęcie koncepcji, że „nowe okoliczności”, które zobowiązują Sąd do uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania sprawy do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenie postępowania (a więc zakończenia sprawy przed sądem),
to także okoliczności dotyczące pogorszenia stanu zdrowia po wniesieniu odwołania, spowodowałoby brak możliwości zakończenia sprawy o rentę. Pojawienie się po każdorazowej negatywnej decyzji organu rentowego tak rozumianych „nowych okoliczności” prowadziłoby do konieczności jej uchylenia i w efekcie do trwającego w nieskończoność stanu „niezałatwienia wniosku o rentę” (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 12 stycznia 2012 roku, II UK 79/11, opubl. MoPr 2012 nr 5, str. 261).

Zasadność powyższego stanowiska może budzić wątpliwości z dwojakiego rodzaju przyczyn. Po pierwsze Sąd Najwyższy podejmując rozstrzygnięcie w sprawie II UK 79/11 nie był jednomyślny, czego wyrazem jest złożenie zdania odrębnego przez sędziego Sądu Najwyższego – Z. M.. Po wtóre wykładania art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. zaprezentowana w przytoczonym wyroku odbiega od wykładni gramatycznej niniejszego przepisu, co powinno mieć miejsce jedynie wyjątkowo i znajdować uzasadnienie w wynikach wykładni celowościowej, funkcjonalnej, systemowej albo w świetle innych ważnych okoliczności.

Analiza treści złożonego w sprawie II UK 79/11 zdania odrębnego prowadzi do wniosku, iż brak jest podstaw do odstąpienia od zasad wykładni językowej w przypadku
art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. Prawidłowe zastosowanie przedmiotowego przepisu powoduje, że nie dochodzi do wydania orzeczenia, co do istoty sprawy, zaś Sąd ma obowiązek uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania sprawy do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenia dotychczasowego postępowania sądowego. W wyniku wydania takiego orzeczenia o naturze „kasacyjnej”, które nie jest orzeczeniem co do istoty sprawy, nie dochodzi do prawomocnego osądu odwołania od decyzji, która została uchylona, i dopiero nowa decyzja może być kwestionowana także w zakresie jej aspektów wynikających z decyzji poprzednio uchylonej w trybie art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., np. dotyczącym dat przyznania świadczeń rentowych kolejną (nową) deklaratoryjną i zaskarżalną decyzją organu rentowego.

Autor zdania odrębnego podniósł, że od dnia 1 stycznia 2005 roku obowiązuje
art. 477 ⁹ § 2 ¹ k.p.c. i art. 477 ¹⁴ k.p.c. Pierwszy z tych przepisów stanowi, że jeżeli w odwołaniu od decyzji organu rentowego wskazano nowe okoliczności dotyczące niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu wydania przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub orzeczenia komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, organ rentowy nie przekazuje odwołania do sądu, lecz kieruje do lekarza orzecznika do ponownego rozpatrzenia. Organ rentowy (następnie) uchyla poprzednią decyzję, rozpatruje nowe okoliczności i wydaje nową decyzję, od której przysługuje odwołanie do sądu. Przepis ten stosuje się także wówczas, gdy nie można ustalić daty powstania wskazanych w odwołaniu nowych okoliczności. Nowe okoliczności dotyczące stwierdzenia niezdolności do pracy to ujawnione „nowości” dotyczące potencjalnej niezdolności do pracy ubezpieczonego, które powstały
w terminie późniejszym, bo po dniu wydania orzeczeń przez lekarza orzecznika lub komisję lekarską Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, których te organy nie znały ani nie mogły ocenić i których nie znał organ rentowy w chwili wydawania decyzji, a które nadal „utrzymują” warunek niezdolności ubezpieczonego do pracy w okresie wymaganym do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Z kolei regulacja art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. nie tylko zakazuje wyrokowania co do istoty sprawy w razie ujawnienia nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji, tj. tych, które jeszcze nie istniały przed zaskarżeniem negatywnej decyzji rentowej, ale w celu ich weryfikacji w postępowaniu rentowym zobowiązuje Sąd do uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania sprawy do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenia dotychczasowego postępowania odwoławczego. Obowiązek takiego orzekania należy do sądu pierwszej instancji, zważywszy że wedle dotychczasowej wykładni art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. dokonanej przez Sąd Najwyższy
w wyroku z dnia 5 kwietnia 2007 roku, I UK 316/06 (OSNP 2008 nr 13-14, poz. 199), przepis ten nie ma zastosowania w postępowaniu apelacyjnym, jeżeli nowe okoliczności dotyczące stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji powstały po wyroku sądu pierwszej instancji (por. zdanie odrębne do wyroku SN z dnia 12 stycznia 2012 roku, II UK 79/11, opubl. MoPr 2012 nr 5, str. 261).

Stanowisko wyrażone w zdaniu odrębnym do wyroku Sądu Najwyższego w sprawie
II UK 79/11 znalazło odzwierciedlenie w późniejszym orzecznictwie. W wyroku z dnia
17 stycznia 2012 roku Sąd Najwyższy uznał, że art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. znajduje zastosowanie nie tylko wtedy, gdy nowa okoliczność istniała (dotyczyła stanu zdrowia) już w dacie wydania zaskarżonej decyzji rentowej (por. wyrok SN z dnia 16 maja 2008 r., I UK 385/07, OSNP 2009 nr 17-18, poz. 240), ale także wtedy, gdy powstała - w kontekście wymagającym zbadania jej jako „nowości” dotyczącej stwierdzenia „potencjalnej” niezdolności do pracy - po dniu złożenia odwołania od zaskarżonej decyzji, ale przed wydaniem wyroku przez Sąd pierwszej instancji (por. wyrok SN z dnia 17 stycznia 2012 roku, I UK 190/11, L.).

Tożsamy pogląd wyrażony został w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2012 roku, zgodnie z którym art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. jest wyjątkiem od zasady, według której Sąd pierwszej instancji kontroluje tylko stan rzeczy - faktyczny i prawny - istniejący w chwili wydania decyzji przez organ rentowy. Wyjątek ten przewiduje możliwość uchylenia przez Sąd decyzji organu rentowego, przekazania sprawy do rozpoznania (i ewentualnego wydania nowej decyzji) organowi rentowemu, z jednoczesnym umorzeniem postępowania sądowego. Jest to możliwe wówczas, gdy w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji doszło do ujawnienia się nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji. Ujawnienie się tego rodzaju nowych okoliczności może wpłynąć na sposób rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd pierwszej instancji. Muszą one jednak ujawnić się przed zamknięciem rozprawy w tym sądzie. Inaczej mówiąc, w sprawie o stwierdzenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy możliwe jest uchylenie decyzji organu rentowego
i przekazanie sprawy temu organowi do ponownego rozpoznania, jednak tylko wtedy, gdy zmiana w stanie zdrowia wnioskodawcy wpływająca na stwierdzenie jego niezdolności do pracy nastąpiła do chwili zamknięcia rozprawy przed sądem pierwszej instancji (por. wyrok SN z dnia 11 maja 2012 roku, I UK 411/11, L.).

W ocenie Sądu Okręgowego argumentacja zaprezentowana w powyższych orzeczeniach prowadzi do wniosku, że brak jest podstaw do odstąpienia od zasad wykładni gramatycznej przepisu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. i ograniczenia możliwości zastosowania tej regulacji jedynie do przypadków, w których okoliczność wpływająca na stan zdrowia ubezpieczonego istniała już w chwili wydawania decyzji przez organ rentowy, jednakże została ujawniona dopiero na etapie postępowania sądowego. Wprowadzona regulacja winna obejmować również te sytuacje, w których zmiana stanu zdrowia uprawnionego pojawiła się po wydaniu zaskarżonej decyzji, jednakże przed zamknięciem rozprawy przed sądem
I instancji. Stanowisko to znajduje odzwierciedlenie nie tylko w przedstawionych poglądach Sądu Najwyższego w sprawach I UK 190/11, I UK 411/11 oraz zdaniu odrębnym w sprawie II UK 79/11, ale również w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie, w myśl którego jeżeli przyczyną stwierdzonej niezdolności do pracy jest nowa okoliczność w sprawie, a zdarzenie jakie ją spowodowało zaistniało po złożeniu odwołania do sądu, to wobec tego w sprawie ma zastosowanie art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. (por. wyrok SA w Warszawie z dnia 2 grudnia 2008 r., III AUa 860/2008, LexPolonica 1820147).

Przenosząc treść powyższych rozważań na grunt przedmiotowej sprawy należało uznać, że ujawniona w toku postępowania całkowita niezdolność do pracy ubezpieczonej stanowi nową okoliczność w rozumieniu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c.

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c.
uchylił zaskarżoną decyzję, umorzył postępowanie i przekazał sprawę do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w Ł..

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego, wypożyczając akta ZUS.

9 stycznia 2017 roku

M.U.