Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

(...) sp. z o.o. domagała się nakazania pozwanemu D. J. wydania powodowi rzeczy stanowiących jego własność, tj. 16 arkuszy blach o wymiarach 1m x 2m, gr. 2mm, 16 arkuszy blach o wymiarach 1250 mm x 2500 mm, gr. 3mm, 91 rur o średnicy 18, dł. 6 m, prętów okrągłych o średnicy 15, dł. 3m w zwoju owiniętym folią na całej długości, 12 prętów okrągłych o średnicy 55, dł. 6 m. Nadto powód wniósł o zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

W piśmie procesowym z dnia 19 listopada 2015 r. powód wniósł o alternatywne zasądzenie od pozwanego D. J. na rzecz powoda kwoty 51.199,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia następującego po dniu doręczenia przedmiotowego pisma pełnomocnikowi pozwanego do dnia zapłaty. Powód podał, że nie posiadał wiedzy o zbyciu przeczy objętych żądaniem pozwu. Powód podniósł, iż w związku z alternatywnym sformułowaniem żądania zapłaty domaga się naprawienia szkody wynikłej ze zbycia przez pozwanego przedmiotów stanowiących własność powoda. W piśmie procesowym z dnia 3 stycznia 2016 r. pozwany podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił, iż K. T. w dniu 24 marca 2015 r. zamówił u powoda 384 kg blachy 2,0x1000x2000, 1200 kg blachy 3,0x1250x2500, 1859 kg prętu okrągłego o średnicy 55, 192 kg prętu okrągłego o średnicy 15, 552mb rury o średnicy 18, za łączną kwotę 51.199,06 zł. Warunkiem dostarczenie w/w zamówienia było dokonanie przez zamawiającego zapłaty należnej powodowi kwoty. Powód w dniu 24 marca 2015 r. wystawił pozwanemu fakturę proforma nr (...), na kwotę 51.199,06 zł. K. T. przekazał powodowi podrobione potwierdzenie dokonania przelewu, na skutek czego powód zdecydował się wydać K. T. towar. Zgodnie z poleceniem K. T., powód w dniu 26.03.2015r. dostarczył zamówiony towar bezpośrednio pozwanemu. Pozwany dokonał zakupu przedmiotowego towaru od K. T.. Na tej podstawie K. T. wystawił pozwanemu fakturę VAT nr (...) z dnia 23.03.2015r. na kwotę 11.726,45 zł oraz fakturę VAT pro forma nr (...). z dnia 19.03.2015r. na kwotę 25.302.96 zł. K. T. nie uiścił powodowi należnej zapłaty. Pozwany zapłacił K. T. za dostarczony towar.

W dniu 2 kwietnia 2015 r. wszczęto dochodzenie o przestępstwo określone w art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., w sprawie doprowadzenia w dniu 26 marca 2015 r. w B. przy ul. (...) do niekorzystnego rozporządzenia mieniem firmę (...) Sp. z o. o. w kwocie 51.199,06 zł przez firmę (...) poprzez zakup towaru w postaci blach, prętów i rur, przedkładając nierzetelne potwierdzenie przelewu dokonania zapłaty za w/w towar z mBanku z dnia 26 marca 2015 r. wprowadzając w błąd powoda co do zamiaru zapłaty za zakupiony towar. Postanowieniem z dnia 9 kwietnia 2015 r. prokurator Prokuratury Rejonowej (...) w B. uznał za dowody rzeczowe wyroby ze stali nierdzewnej lub kwasoodpornej postaci: 16 arkuszy blach o wymiarach 1m x 2m, gr. 2mm, 16 arkuszy blach o wymiarach 1250 mm x 2500 mm, gr. 3mm, 91 rur o średnicy 18, dł. 6 m, pręty okrągłe o średnicy 15, dł. 3m w zwoju owiniętym folią na całej długości, 12 prętów okrągłych o średnicy 55, dł. 6 m oraz postanowił wydać w/w przedmioty powodowi. Pismem z dnia 16 kwietnia 2015 r. pozwany wniósł zażalenie na postanowienie prokuratora Prokuratury Rejonowej (...) w B. z dnia 9 kwietnia 2015 r. Prokurator Prokuratury Rejonowej (...) w B. postanowieniem z dnia 21 kwietnia 2015 r. wstrzymał wydanie wyrobów ze stali nierdzewnej lub kwasoodpornej powodowi. Postanowieniem z dnia 18 czerwca 2015 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy XI Wydział Karny uchylił postanowienie z dnia 9 kwietnia 2015 r. prokuratora Prokuratury Rejonowej (...) w B., wskazując, iż pozwany skutecznie nabył prawo do rzeczy objętych postanowieniem, gdyż nie był świadomy podstępu stosowanego przez K. T.. Postanowieniem z dnia 7 lipca 2015 r. prokurator Prokuratury Rejonowej (...) w B. uznał za dowody rzeczowe wyroby ze stali nierdzewnej lub kwasoodpornej postaci: 16 arkuszy blach o wymiarach 1m x 2m, gr. 2mm, 16 arkuszy blach o wymiarach 1250 mm x 2500 mm, gr. 3mm, 91 rur o średnicy 18, dł. 6 m, pręty okrągłe o średnicy 15, dł. 3m w zwoju owiniętym folią na całej długości, 12 prętów okrągłych o średnicy 55, dł. 6 m oraz postanowił wydać w/w przedmioty pozwanemu. Prokurator Prokuratury Rejonowej (...) w B. w postanowieniu powołał się na przepis art. 86 § 2 k.c. oraz na art. 169 § 1 k.c. wskazując, iż pozwany nie działał w złej wierze oraz nie wiedział o podstępie K. T.. Pismem z dnia 17 lipca 2015 r. powód wniósł zażalenie na postanowienie prokuratora Prokuratury Rejonowej (...) w B. z dnia 7 lipca 2015 r. Postanowieniem z dnia 15 października 2015 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy XI Wydział Karny odmówił wstrzymania wydania dowodów rzeczowych pozwanemu.

Sąd Rejonowy zważył, iż między stronami bezsporne było, iż powód na podstawie zamówienie z dnia 24 marca 2015 r. dokonanego przez K. T. sprzedał wyżej wymienionej osobie następujące rzeczy: 384 kg blachy 2,0x1000x2000, 1200 kg blachy 3,0x1250x2500, 1859 kg prętu okrągłego o średnicy 55, 192 kg prętu okrągłego o średnicy 15, 552mb rury o średnicy 18, za łączną kwotę 51.199,06 zł. Warunkiem dostarczenia zamówienia było dokonanie przez zamawiającego zapłaty należnej powodowi kwoty. W przedmiotowej sprawie bezsporne również było, iż K. T. przedłożył powodowi fałszywe potwierdzenie dokonania przelewu i na skutek powyższego doszło do wydania towaru na adres wskazany przez K. T.. Strony pozostawały zgodne co do faktu, iż pozwany zakupił od K. T. przedmioty objęte niniejszym pozwem i uiścił za nie wyżej wymienionemu umówioną kwotę. Towar na zlecenie K. T. został wydany bezpośrednio pozwanemu.

Na skutek zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa wszczęte zostało dochodzenie o przestępstwo określone w art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., w sprawie doprowadzenia w dniu 26 marca 2015 r. w B. przy ul. (...) do niekorzystnego rozporządzenia mieniem (...) Sp. z o. o. w kwocie 51.199,06 zł przez K. T. poprzez zakup towaru w postaci blach, prętów i rur, przedkładając nierzetelne potwierdzenie przelewu dokonania zapłaty za w/w towar z mBanku z dnia 26 marca 2015 r. wprowadzając w błąd powoda co do zamiaru zapłaty za zakupiony towar. W toku dochodzenia prokurator dokonał zajęcia towaru, będącego przedmiotem transakcji, zaś następnie, ostatecznie, po uznaniu, iż zajęcie ich nie jest już konieczne, wydał je pozwanemu. Powód początkowo złożył do tut. Sądu pozew o wyd. 16 arkuszy blach o wymiarach 1m x 2m, gr. 2mm, 16 arkuszy blach o wymiarach 1250 mm x 2500 mm, gr. 3mm, 91 rur o średnicy 18, dł. 6 m, pręty okrągłe o średnicy 15, dł. 3m w zwoju owiniętym folią na całej długości, 12 prętów okrągłych o średnicy 55, dł. 6 m, zaś następnie po wskazaniu przez pozwanego, iż rzeczy te nie znajdują się już w jego posiadaniu, gdyż zostały zużyte na potrzeby produkcji, powód złożył alternatywny wniosek o zapłatę przez pozwanego kwoty 51.199 zł z tytułu naprawienia szkody wynikłej ze zbycia przez pozwanego przedmiotów stanowiących własność powoda.

Sąd Rejonowy uznał, że w niniejszej sprawie doszło do skutecznego nabycia towaru przez K. T. od powoda a w dalszej kolejności - do skutecznego przeniesienia własności towaru na rzecz pozwanego. Tak więc powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. W ocenie Sądu w niniejszej sprawie zastosowania nie ma art. 169 k.c. Zgodnie z w/w przepisem § 1 „ Jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze”, zaś zgodnie z § 2 „ gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu….” Wskazać należy, iż istnieje ogólna zasada obowiązująca przy pochodnym nabyciu prawa podmiotowego, że nikt nie może przenieść na inną osobę więcej praw niż sam posiada. Wyraża to rzymska paremia: nemo plus iuris in alium transfere potest quam ipse habet. Zgodnie z powołaną zasadą prawo własności może skutecznie przenieść na nabywcę tylko właściciel (wyrok SN z 18 grudnia 1996 r., I CKN 27/96, OSNC 1997, nr 4, poz. 43). Warunkiem do zastosowania art. 169 k.c. jest zbycie rzeczy przez osobę nieuprawnioną, co w ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie miało miejsca.

Niewątpliwym jest, że powód zawarł z K. T. umowę sprzedaży, określając dokładnie towar podlegający sprzedaży oraz jego cenę. Stosownie zaś do treści art. 155 § 1 k.c. umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy (art. 155 § 2 k.c.). Jednocześnie należy zauważyć, że ustawodawca odróżnia stan dzierżenia rzeczy od jej posiadania. Posiadania może być bowiem samoistne albo zależne. W szczególności posiadacz samoistny może oddać rzecz innej osobie w dzierżenie. Zgodnie z treścią art. 337 k.c. Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne a zgodnie z art. 338 k.c. kto rzeczą faktycznie włada za kogo innego, jest dzierżycielem. Powyższe przepisy uprawniają do stwierdzenia, że w momencie, gdy powód dostarczył towar osobie wskazanej przez K. T., przeniósł na niego posiadanie towaru. W momencie dostarczenia towaru pozwanemu na K. T. przeszła zatem jego własność. Niewątpliwym jest wprawdzie, że K. T. posłużył się podstępem, przedstawiając sfałszowane potwierdzenie przelewu, czym skłonił powoda do wydania towaru. Okoliczność ta nie może jednak zdaniem sądu przesądzać o nieważności zawartej i zrealizowanej przez powoda i K. T. umowy.

Zgodnie z art. 84 § 1 k.c. „ W razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej.”, zaś zgodnie z art. 86 § 1 k.c. „ Jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej.§ 2. Podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna.”

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2000 r., II CKN 805/98, LEX nr 50881 „ Podstęp zakłada celowe, umyślne działanie sprawcy skierowane na wywołanie takiego niezgodnego z prawdą obrazu rzeczywistości u osoby, na wolę której oddziałuje, by zdolny on był do nakłonienia jej do złożenia oświadczenia woli określonej treści". W przedmiotowej sprawie bez wątpienia K. T. przedkładając powodowi fałszywe potwierdzenie dokonania przelewu za zakupiony towar, umyślnie działał w celu uzyskania od niego zakupionych rzeczy. Działanie podstępne jest zawsze działaniem zawinionym i umyślnym. Przejawia się albo w zamiarze bezpośrednim ( dolus directus) albo w zamiarze ewentualnym ( dolus eventualis), a zatem chęci lub przynajmniej godzenia się na wywołanie fałszywego obrazu rzeczywistości w umyśle kontrahenta. „ Działanie podstępne jest zawsze zawinione, może ono przejawiać się zarówno w chęci, jak i godzeniu się na wywołanie błędu" (wyrok SN z dnia 10 lutego 2011 r., IV CSK 336/10, LEX nr 846601).

Wypełnienie przesłanek wskazanych w art. 86 k.c. nie skutkuje nieważnością zawartej umowy, lecz wzruszalnością dokonanej pod wpływem podstępu czynności prawnej. Ofiara podstępu może zatem uchylić się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli, doprowadzając w ten sposób do unieważnienia ex tunc czynności prawnej. Zgodnie z art. 88 § 1 k.c. uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie, zaś zgodnie z § 2. Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu - z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby - z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.

Sankcją prawną dla wadliwego oświadczenia woli w przypadku błędu czy podstępu jest nieważność względna. W świetle art. 86 k.c. zaistnienie sankcji następuje bez ingerencji sądu przez uchylenie się od skutków oświadczenia woli, a więc poprzez akt podejmowany przez stronę czynności. Uprawnienie do uchylenia się od skutków oświadczenia woli przysługuje wyłącznie tej osobie, która złożyła dotknięte wadą oświadczenie woli. Uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych swego oświadczenia woli ma charakter prawa podmiotowego kształtującego. Wykonanie go definitywnie kształtuje stosunki prawne między stronami, doprowadzając do unieważnienia czynności prawnej ex tunc, od początku.

Konsekwencją uchylenia się od skutków oświadczenia woli jest bezwzględna nieważność czynności prawnej. Taka czynność prawna już nie może podlegać konwalidacji. Natomiast w razie upływu terminu do uchylenia się od skutków oświadczenia woli określonego w art. 88 czynność prawna względnie nieważna podlega konwalidacji i staje się czynnością ważną. Zarówno nieważność bezwzględna czynności prawnej, powstająca w związku z uchyleniem się od skutków oświadczenia woli, jak i ważność umowy osiągana na skutek upływu terminu do uchylenia się od skutków takiego oświadczenia mają skutek ex tunc, od daty dokonania czynności prawnej. Termin do uchylenia się od skutków prawnych swego oświadczenia woli wynosi zawsze rok. Początek jego biegu art. 88 § 2 określa różnie w zależności od rodzaju wady. W przypadku błędu i podstępu liczy się go od dnia wykrycia błędu przez błądzącego lub powzięcie wiadomości o takim błędzie. Początek tego terminu należy liczyć od dnia, kiedy strona powodowa definitywnie, po sprawdzeniu wstępnej informacji, dowiedziała się, że informacja ta odpowiada prawdzie.

Tymczasem jak wynika ze stanu faktycznego sprawy powód na żadnym etapie postępowania, czy też przed wytoczeniem powództwa nie złożył K. T. oświadczenia o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli, w związku z powyższym póki takie oświadczenie nie zostanie złożone czynność prawna dokonana między powodem a K. T. jest ważna i wywołuje skutki prawne. Biorąc po uwagę przytoczone okoliczności i fakt, iż umowa sprzedaży zawarta pomiędzy powodem i K. T. jest ważna, to na K. T. przeszło władztwo nad rzeczą, a więc był on uprawniony do zbycia rzeczy objętych powództwem, pozwanemu.

Wprawdzie zgodnie z art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nie może budzić wątpliwości, że czynność dokonana w ramach przestępstwa jest czynnością zakazaną przez ustawę, jednakże jak wskazuje powyższy przepis, czynność prawna sprzeczna z ustawą jest nieważna z mocy ustawy, jedynie w przypadku, gdy właściwy przepis nie przewiduje innego skutku. Tymczasem w sytuacji, gdy doszło do zawarcia umowy pod wpływem podstępu nie dochodzi do nieważności czynności prawnej z mocy ustawy, lecz jest to czynność wzruszalna, od której można się uchylić. Podobnie orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 lutego 1999 r., sygn. akt PKN 570/98 wskazując, iż „ Jeżeli podstawą kwestionowania oświadczenia woli jest wyłącznie błąd lub groźba, to bezprzedmiotowe jest stosowanie art. 58 § 1 i 2 KC. ”

Ponadto wskazać należy, że nawet w sytuacji, gdyby K. T. został prawomocnie skazany za czyn z art. 286 § 1 k.k., to o skutkach cywilnoprawnych wynikających z czynu objętego prawomocnym wyrokiem skazującym decyduje cywilne prawo materialne. Dopuszczenia się przez K. T. zachowania sprzecznego z ustawą, nie przesądza, że czynność stanowiąca znamię popełnionego czynu zabronionego implikuje, że czynność ta jest nieważna z punktu widzenia art. 58 § l k.c. Ponownie należy zauważyć, że przepis art. 58 § l k.c. nie stanowi o bezwzględnej nieważności wszystkich czynności prawnych sprzecznych z ustawą albo mających na celu obejście ustawy, ale wyraźnie wyłącza taki skutek w stosunku do tych czynności dla których właściwy przepis przewiduje inny skutek. Takim innym skutkiem może być np. sankcja w postaci bezskuteczności względnej. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 05.09.2013 r., sygn. akt I ACa 385/13). Biorąc pod uwagę powyższe Sąd powództwo oddalił.

O kosztach procesu w punkcie II wyroku Sąd orzekł na podstawie art. 98 w zw. z art. 99 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu.

Powód zaskarżył wyrok w całości, zarzucając mu:

- naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 535 § 1 k.c. w zw. z art. 155 § 2 k.c. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że przeniesienie na osobę trzecią posiadania rzeczy oznaczonej co do gatunku, bez faktycznego udziału kupującego, przenosi prawo własności na kupującego, co skutkowało błędnym przyjęciem, że w momencie dostarczenia towaru pozwanemu na K. T. przeszła własność spornego towaru,

- naruszenie przepisu prawa materialnego, a to art. 169 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie, co skutkowało nieuzasadnionym przyjęciem, że pozwany skutecznie nabył przedmiotowy towar i w konsekwencji bezpodstawnym oddaleniem powództwa.

Powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 51.199 zł wraz z odsetkami w wysokości ustawowej od dnia 17 grudnia 2015 r. do dnia zapłaty, zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania przed sądem 1 instancji według norm przepisanych oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania przed sądem II instancji według norm przepisanych. Ponadto wniósł dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z dokumentów - Ogólnych Warunków Sprzedaży spółki (...) z dnia 20 grudnia 2010 r. - na okoliczność ustalenia , czy własność będącego przedmiotem sporu towaru skutecznie przeszła na K. T. , korespondencji mailowej pomiędzy stronami- na okoliczność rezygnacji strony pozwanej z zakupu przedmiotowego towaru oraz dołączania przez powoda w korespondencji mailowej z kontrahentami elektronicznego odnośnika do Ogólnych Warunków Sprzedaży.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Apelacja okazała się niezasadna.

Słuszne jest przede wszystkim ustalenie sądu I instancji , iż niewątpliwie K. T. nabywając towar od powoda posłużył się podstępem , przedstawiając sfałszowane polecenie przelewu. Nie powoduje to jednak – co prawidłowo stwierdził Sąd Rejonowy – nieważności umowy. Należy przy tym zważyć , iż – co słusznie podkreślił pozwany – z niekwestionowanego dokumentu zatytułowanego „ Wydanie z magazynu” ( k. 51 akt ) , wynika jednoznacznie , iż doszło do przeniesienia posiadania na K. T.. Bezzasadne są zatem zarzuty naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 535 § 1 k.c. w zw. z art. 155 § 2 k.c. , gdyż miało miejsce przeniesienie posiadania. Nie ma zatem w istocie znaczenia czy sporne przedmioty miały charakter rzeczy oznaczonych co do gatunku , czy też co do tożsamości.

Jak wskazuje R. T. , w komentarzu do art. 58 kc ( WP LEXIS NEXIS 2014 ), uregulowana w art. 58 kc sprzeczność czynności prawnej z ustawą lub z zasadami współżycia społecznego oznacza odrębny, wykazujący swoiste cechy, typ wadliwości czynności prawnej (umowy), który należy odróżnić od niespełnienia ogólnych i szczególnych przesłanek mających na celu zapewnienie, że złożone oświadczenie woli stanowi wystarczającą - z punktu widzenia autonomii woli podmiotów dotkniętych skutkami umowy - podstawę do zmian w ich położeniu prawnym ( przesłanki ogólne to: zdolność do czynności prawnych, świadomość i swoboda składającego oświadczenie woli, rzeczywista wola wywołania przez niego skutków prawnych, prawidłowość powzięcia woli, poszanowanie reguł reprezentacji - w tym uzyskanie wymaganej zgody innego organu osoby prawnej - oraz przedstawicielstwa ustawowego i pełnomocnictwa, zgoda osoby trzeciej na ingerencję w jej położenie prawne … ). Dalej autor ten wskazuje , iż kwestie te wraz z sankcjami zostały uregulowane w odrębnych przepisach. Odróżnienie przypadków sprzeczności czynności prawnej z prawem od przypadków niedopełnienia jakieś przesłanki przypisania skutku prawnego może być istotne w kontekście określenia skutku wadliwości. W przypadkach drugiego rodzaju ustawodawca wydaje się bardziej skłonny do utrzymania skutków czynności prawnej (umowy), co wyraża się w wykorzystaniu instytucji bezskuteczności zawieszonej (art. 18 i 103), sankcji wzruszalności (art. 84-88) oraz dopuszczeniu - w bardzo wąskim zakresie - możliwości konwalidacji (art. 14 § 2 i art. 890 § 1 zd. 2). Stwierdzenie, że sprzeczność czynności prawnej z prawem stanowi odrębny typ wadliwości czynności prawnej, oznacza także, iż nie jest to kategoria zbiorcza, do której należy przyporządkowywać wszystkie przypadki wadliwości, które nie mieszczą się w innych kategoriach.

Słusznie zatem sąd I instancji wskazuje , iż wypełnienie przesłanek z art. 86 kc nie skutkuje nieważnością czynności prawnej lecz wzruszalnością dokonanej pod wpływem podstępu czynności prawnej. Oświadczenie powoda złożone przy zawieraniu umowy sprzedaży niewątpliwe było złożone pod wpływem błędu i to niewątpliwie błędu wywołanego podstępnie przez K. T.. W myśl zatem art. 88 kc powód mógł uchylić się od skutków oświadczenia złożonego pod wpływem błędu. Termin ten wygasał z upływem roku , od kiedy powód wykrył błąd a z ustalonego stanu faktycznego wynika , iż powód takiego oświadczenia nie złożył i - z uwagi na upływ terminów z art. 88 kc - utracił możliwość uchylenia się od skutków swojej czynności zdziałanej pod wpływem błędu.

Jak słusznie wskazuje P. N. w komentarzu do art. 88 kc , ( WP LEXIS NEXIS 2014 ) błąd jest wadą oświadczenia woli powodującą względną nieważność czynności prawnej, czyli jej wzruszalność; możliwość uchylenia się od skutków wadliwego oświadczenia woli jest prawem podmiotowym kształtującym. Uprawniony może skorzystać z tego prawa i doprowadzić do nieważności umowy jako całości, nie może natomiast uchylić się jedynie od niektórych postanowień umowy z zamiarem pozostawienia w mocy pozostałych. Sankcją prawną dla wadliwych oświadczeń woli jest nieważność bezwzględna (w przypadku pozorności) lub nieważność względna (w przypadku błędu lub groźby). W jednym i w drugim przypadku, w świetle przepisów art. 82-87 , zaistnienie sankcji następuje bez ingerencji sądu: w przypadku nieważności bezwzględnej - z mocy prawa, w przypadku zaś nieważności względnej - przez uchylenie się od skutków oświadczenia woli, a więc akt podejmowany przez stronę czynności.

Tak więc powód wyłącznie poprzez uchylenie się od skutków prawnych swojego oświadczenia woli mógłby doprowadzić do stwierdzenia nieważności umowy sprzedaży zawartej pomiędzy nim a K. T.. Jak bowiem wyżej stwierdzono sprzeczność czynności prawnej z prawem i zasadami współżycia społecznego stanowi odrębny typ wadliwości czynności prawnej. Wynika to także z art. 58 § 1 kc , który wyraźnie stwierdza , iż czynność prawna sprzeczna z ustawą jest nieważna , chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek , co właśnie ma miejsce w niniejszej sprawie. Potwierdza to SN w orzeczeniu z dnia 17 lutego 1999 r. , sygn. akt PKN 570/98.

W tej sytuacji niewątpliwie nie może mieć zastosowania art. 169 kc , skoro umowa zawarta pomiędzy powodem a K. T. jest ważna. K. T. nie można bowiem uznać za osobę nieuprawnioną do rozporządzania rzeczą w myśl powyższego przepisu. Za osobę nieuprawnioną należy bowiem uznać osobę nie będącą właścicielem danej rzeczy ( por. w tej kwestii m. in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 maja 2013 r. V ACa 178/13 ).

Sąd nie neguje przy tym słusznego poglądu wyrażonego przez SN w wyroku z dnia 20 kwietnia 2004 r. , V CK 431/02 , iż wydanie - na skutek podstępu - rzeczy przez jej właściciela innej osobie jest równoznaczne z jej utraceniem w rozumieniu art. 169 § 2 KC. Należy jednak zwrócić uwagę , iż ów wyrok zapadł w odmiennym stanie faktycznym , niż w niniejszej sprawie. W sprawie rozpoznawanej przez SN oba sądy przyjęły mianowicie , że powód skutecznie uchylił się od skutków prawnych oświadczenia woli, którego złożenie doprowadziło do zawarcia przez niego umowy komisu. Powód doprowadził zatem w owej sprawie do nieważności czynności prawnej , co pozwalało przyjąć iż zachodzi nabycie rzeczy od osoby nieuprawnionej , co nie miało miejsca w sprawie niniejszej.

Sąd Okręgowy oddalił wnioski dowodowe zawarte w apelacji jako spóźnione – w myśl art. 381 kpc. Powód niewątpliwie mógł złożyć stosowne wnioski przed Sądem Rejonowym a podstawą do powołania nowych dowodów w postępowaniu odwoławczym nie może być wyłącznie podstawa prawna rozstrzygnięcia w I instancji, jak wskazano w apelacji.

Zarzuty zawarte w apelacji okazały się zatem niezasadne, co skutkowało jej oddaleniem w myśl art. 385 kpc. O kosztach postępowania odwoławczego rozstrzygnięto zgodnie z art. 98 kpc.

Wojciech Wołoszyk Marek Tauer Sylwia Roszak