Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 kwietnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił przyznania ubezpieczonej H. N. prawa do emerytury. Organ rentowy powołał się na przepisy art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej jako: „ustawa emerytalna”) i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm., dalej jako: „rozporządzenie z 1983 r.”). W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że podstawą odmowy przyznania emerytury było przede wszystkim uznanie, że do dnia 1 stycznia 1999 r. ubezpieczona nie udowodniła wymaganego 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Ubezpieczona złożyła odwołanie od tej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do emerytury.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując dotychczasowe stanowisko.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawczyni H. N. (ur. dnia (...)), dnia 11 kwietnia 2013 r. złożyła wniosek o przyznanie prawa do emerytury w wieku obniżonym ze względu na zatrudnienie w warunkach szczególnych. Organ rentowy uznał za udokumentowany staż ubezpieczeniowy na dzień 1 stycznia 1999 roku w wymiarze 22 lat, 6 miesięcy i 23 dni. Organ rentowy nie zaliczył do pracy w warunkach szczególnych żadnego okresu. Ubezpieczona nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Obecnie pobiera świadczenie przedemerytalne.

-okoliczności bezsporne

H. N. w okresie od dnia 11 czerwca 1976 r. do 31 sierpnia 1998 r. była zatrudniona w Zakładach (...) im. (...) S.A. w B.. W okresie od 11 czerwca 1976 r. do 16 listopada 1994 r. wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracę w warunkach szczególnych na stanowisku nakładacz-odbieracz na maszynach drukujących. Po powrocie z urlopu wychowawczego od 17 listopada 1997 r. do 31 grudnia 1997 r. ubezpieczona wykonywała pracę pomocnika ogólnowydziałowego. Natomiast od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 1998 r. H. N. wykonywała pracę operatora maszyn introligatorskich. Praca w szczególnych warunkach polegała na obsłudze maszyn drukarskich i związana była z dźwiganiem ciężkich paczek, ważących około 15 kilogramów. Odwołująca narażona była na wdychanie szkodliwych substancji chemicznych w szczególności podczas konserwacji maszyn drukarskich. Na hali produkcyjnej panowało znaczne zapylenie związane z używaniem farby drukarskiej, nafty oraz benzyny do czyszczenia maszyn. We wskazanych wyżej okresach ubezpieczona stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywała pracę w warunkach szczególnych przy bezpośredniej obsłudze maszyn drukarskich i urządzeń do składania arkuszy papieru, krojenia papieru i wyrobów poligraficznych. Miała ona wówczas na co dzień kontakt ze szkodliwymi dla zdrowia środkami chemicznymi, a pracę swoją wykonywała ręcznie.

-dowody: świadectwa pracy oraz pozostałe dokumenty pracownicze z akt osobowych – por. teczka na k. 13 akt sądowych; przesłuchanie ubezpieczonej w charakterze strony – zapis A/V na płycie CD na k. 17v akt sądowych

Sąd uznał za wiarygodne dokumenty znajdujące się w aktach emerytalno-rentowych ZUS oraz aktach osobowych, gdyż żadna ze stron nie zakwestionowała ich autentyczności i nie było wątpliwości co do prawdziwości zawartych w nich treści. Sąd uznał zeznania ubezpieczonej za wiarygodne, ponieważ były one jasne, logiczne i korespondowały z dokumentami z akt rentowych i osobowych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 184 ust 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w tym funduszu na dochody budżetu państwa za pośrednictwem Zakładu, a także rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (art. 184 ust 2). Na podstawie art. 32 ust 1 cytowanej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym, czyli w wieku 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Dla celów ustalenia uprawnień emerytalnych za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Przepisy rozporządzenia z 1983 r. mają zastosowanie do wszystkich pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, a okresy te stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

Wnioskodawczyni swoje roszczenie wywodziła z treści art. 32 ustawy emerytalnej, wobec czego warunkiem uzyskania przez nią prawa do emerytury jest wykazanie, iż spełnia następujące warunki: osiągnęła wiek emerytalny wynoszący 55 lat i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach wymienionej w Wykazie A, stanowiącym załącznik do powołanego rozporządzenia. Praca w szczególnych warunkach musi być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Spór w niniejszej sprawie dotyczył wykazania przez wnioskodawczynię wymaganego powołanym przepisem stażu pracy w warunkach szczególnych. W ocenie Sądu wnioskodawczyni trafnie zarzuca, iż sporne okresy pracy na stanowiskach przy bezpośredniej obsłudze maszyn poligraficznych oraz drukarskich, winien zostać uznany za okres pracy w warunkach szczególnych, uprawniający do uzyskania świadczenia w obniżonym wieku emerytalnym. Istotnie bowiem zgromadzony sprawie materiał dowodowy wykazał, że wnioskodawczyni pracowała na stanowiskach wymienionych w rozporządzeniu z 1983 r. (dział XI, poz. 4 i 5 - drukowanie i uszlachetnianie druków; bezpośrednia obsługa maszyn i urządzeń do składania (łamania) arkuszy papieru, krajania papieru i wyrobów poligraficznych oraz do oprawy wyrobów poligraficznych w drukarniach).

Należy wskazać, iż w przypadku, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczeń potwierdzających okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach z przyczyn od siebie niezależnych, przepisy art. 472 i 473 k.p.c. umożliwiają ustalenie tych okoliczności w drodze postępowania odwoławczego przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z w/wym. artykułami w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych każdy fakt mający wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. Podobnie należy oceniać możliwość dowodzenia charakteru wykonywanej pracy w przypadku, gdy jak w niniejszej sprawie, organ rentowy kwestionuje formalną poprawność wystawionego przez zakład pracy dokumentu mającego zaświadczać wykonywanie pracy w szczególnych warunkach.

Podkreślić należy, że sam fakt przedstawienia przez wnioskodawczynię świadectwa pracy w warunkach szczególnych nie przesądza jeszcze o uznaniu wykonywanej pracy za pracę w warunkach szczególnych. Świadectwo pracy bowiem nie jest dokumentem abstrakcyjnym i w związku z tym musi znajdować oparcie w dokumentacji pracowniczej, a w konsekwencji może być przez tę dokumentację weryfikowane (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 4 kwietnia 2012 r., sygn. akt III AUa 249/12). W analizowanym przypadku należy jednak przyznać rację wnioskodawczyni, że w okresie przynajmniej 15-letnim była ona narażona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku na działanie szkodliwych warunków takich jak narażenie na bezpośredni kontakt z chemikaliami szkodliwymi dla zdrowia oraz wdychanie szkodliwych substancji związanych z ruchem maszyn drukarskich. Zaliczenie okresów pracy od 11 czerwca 1976 r. do 16 listopada 1994 r. oraz dalej od 17 listopada 1997 r. do 31 grudnia 1998 r. do stażu pracy w warunkach szczególnych pozwala na ustalenie, iż wnioskodawczyni legitymuje się wymaganym 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych. Spełnia zatem przesłanki do uzyskania prawa do emerytury w oparciu o art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Z przywileju przejścia na wcześniejszą emeryturę mogą korzystać wyłącznie pracownicy, którzy byli rzeczywiście zatrudnieni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach pracy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma przy tym możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 1983 r. Prace wykonywane przez odwołującą były stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywane w warunkach szczególnych.

W świetle dokonanych w niniejszej sprawie ustaleń dowodowych, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał odwołującej prawo do emerytury od dnia 1 kwietnia 2013 r., a więc od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożono wniosek o przyznanie tego świadczenia. W punkcie 2 wyroku Sąd zgodnie z przepisem art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej z urzędu orzekł w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. W okolicznościach przedmiotowej sprawy brak było podstaw do stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego, pomimo uwzględnienia odwołania ubezpieczonej. Mając na uwadze sformalizowany przebieg postępowania przed organem rentowym, jak również występujące ograniczenia dowodowe, do przyznania ubezpieczonemu prawa do żądanego świadczenia konieczne było przeprowadzenie postępowania dowodowego na okoliczność świadczenia przez nią pracy w warunkach szczególnych.

SSO Joanna Siupka-Mróz